Ὁ Κλεάνθης Νικολαΐδης, γνωστὸς καθηγητὴς ὄχι μόνο στὸν ἑλληνικό, ἀλλὰ καὶ στὸν διεθνῆ ἐπιστημονικὸ χῶρο, τυγχάνει νὰ εἶναι συμπατριώτης καὶ φίλος. Δωδεκανήσιος (Ἀντιμάχεια Κῶ) ἐκ πατρὸς καὶ Μικρασιάτης (Πέργαμος) ἐκ μητρός. Αὐτονόητη λοιπὸν ἡ ὅποια εὐαισθησία καὶ ὁ ὑγιὴς πατριωτισμός του, παράλληλα μὲ τὶς ἄπειρες ἱστορικὸ-πολιτικὲς γνώσεις του ἑλληνικὲς τε καὶ παγκόσμιες, πέραν τῶν εἰδικῶν ἐπιστημονικῶν του. Οἱ συχνὲς συζητήσεις μας, ὡς ἐκ τούτου, εἶναι μία διαρκής παιδεία καὶ δὴ ἀνωτάτη. Ἔτσι αἰτιολογεῖται καὶ ἡ ὕπαρξη στὰ χέρια μου ἑνὸς ἀντιγράφου ἀπὸ τὰ πολλὰ ἄρθρα του ποὺ ἐδημοσίευσε στὸ ἀπώτερο παρελθὸν (γύρω στὸ ΄80) μὲ τίτλο « Ἡ Ἀνατολικὴ Ἑλλάδα», Καθημερινὴ 8/2/87. Δὲν γνωρίζω ποιὸς ἦταν ὁ ἀπόηχος στὴν Κοινὴ Γνώμη, πῶς προσέλαβε τὸ περιεχόμενό του ὁ πολιτικὸς κόσμος καὶ γενικῶς τὸ ἀναγνωστικὸ κοινό τῆς τότε Καθημερινῆς. Κατ’ ἐμὲ τὸ μήνυμα τοῦ ἐν λόγῳ ἄρθρου εἶναι πολὺ δυνατὸ καὶ πολὺ ἔξυπνα διατυπωμένο. Πιστεύω ἀπόλυτα πώς, ἂν τὸ υἱοθετοῦσε τότε ἡ πολιτικὴ καὶ διπλωματικὴ ἡγεσία καὶ φυσικὰ τὸ καθιέρωνε, γιὰ νὰ μὴ πῶ τὸ ἐπέβαλλε διὰ τοῦ προφορικοῦ καὶ τοῦ γραπτοῦ λόγου, μὲ κορωνίδα βέβαια τὰ τηλεοπτικὰ μέσα, ἴσως εἴχαμε ἀποφύγει τὴν ἀρχὴ τῆς ἀνιούσας ἐνδοτικότητάς μας πρὸς τὴν ἀνατολικὴ γείτονα χώρα. Ἤδη δύο μῆνες περίπου μετὰ τὴν δημοσίευση τοῦ παρόντος κειμένου ξεκίνησε ἡ ἀπειλητικὴ στάση τῆς Τουρκίας, ἡ παρ’ ὀλίγον σύγκρουση τῶν δύο χωρῶν, ἡ ἀποσόβησή της μὲ τὴν παρέμβαση τῶν νῦν «Προστάτιδων Δυνάμεων», ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν «θεσμοθέτηση», θὰ ἔλεγα, τῆς διαρκοῦς ἀμφισβήτησης καὶ τῆς ποθητῆς ἐπεκτατικότητας. Ἡ ἴδια τακτικὴ ἄλλωστε συνεχίζεται ἀπὸ τὸν 11ο αἰώνα ποὺ ἐνεφανίσθησαν στὸ ἱστορικὸ προσκήνιο εἰς βάρος πάντα τῆς ἑλληνικῆς ἐδαφικῆς κυριαρχίας, ἀλλὰ καὶ τῆς θαλάσσιας, ὅπως ὁραματίζονται ἐδῶ καὶ καιρό. Δὲν μποροῦν νὰ καταλάβουν πὼς ἡ δύναμη καὶ ὁ πολιτισμὸς μίας χώρας δὲν μετριέται μὲ τὰ τετραγωνικὰ χιλιόμετρα καὶ τὴν πληθυσμιακὴ αὔξηση, ἀλλὰ μὲ τὴν δύναμη τοῦ νοῦ, μὲ τὴν εἰρηνικὴ συνύπαρξη τῶν λαῶν καὶ μὲ τὴν φλόγα τῆς καρδιᾶς. Ὅσο γιὰ τὴν διεθνῆ δικαιοσύνη, ἂς μὴ τρέφομε καὶ πολλὲς ἐλπίδες. Ἔμπροσθεν μὲν ὁμιλεῖ γιὰ δικαιοσύνη, ὄπισθεν δέ, ἂν ὄχι πλέον γιὰ τὸν νόμο τῆς ζούγκλας, ἀλλὰ τὸν νόμο τῶν συμφερόντων ὁπωσδήποτε. Γι’ αὐτὸ λοιπὸν πιστεύω πὼς εἶναι καιρὸς νὰ ἀφυπνισθοῦμε ἀπὸ τὸν λήθαργο τῆς παγκοσμιοποιημένης χοάνης καὶ νὰ θυμηθοῦμε μερικὰ ἔστω ἀπὸ τὰ ἱστορικὰ ἐθνικά μας παραγγέλματα: «Μολών λαβέ», «Ἴτε παῖδες Ἑλλήνων… νῦν ὑπὲρ πάντων ὁ ἀγὼν» καὶ ἄλλα πολλά, χάρις στὰ ὁποῖα ὑπάρχομεν ὥς σήμερα. Οἱ δὲ τεχνοκράτες καὶ ἐντολοδόχοι πολιτικοί μας καλὸ θὰ ἦταν νὰ θυμηθοῦν τὴν ἀθάνατη ρήση τοῦ ἀντισυνταγματάρχη τοῦ Ροῦπελ: «τὰ ὀχυρὰ καταλαμβάνονται, δὲν παραδίδονται».
Κύριε Διευθυντά,
Σᾶς παρακαλῶ θερμὰ νὰ ἀναδημοσιεύσετε τὸ ἐν λόγω κείμενο τοῦ 1987 ὑπογεγραμμένο ἀπὸ τὸν κ. Κλεάνθη Νικολαϊδη.
Κατερίνα Παπαθωμᾶ – Μαστοροπούλου,
Φιλόλογος – Ἀρχαιολόγος,
Λέκτωρ Κλασικῆς Φιλολογίας
Φιλοσοφικῆς Σχολῆς Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν
Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ
Του καθηγητού Κλεάνθη Νικολαΐδη
Ἐδῶ καὶ ἀρκετὰ χρόνια, κυβερνήσεις καὶ ἀντιπολιτεύσεις, ἑλληνικὰ καὶ διεθνῆ ἔντυπα, ἡ Ἑλληνικὴ ἢ ἡ Τουρκικὴ ἢ ἡ διεθνὴς διπλωματία, ἐκδηλώσεις καὶ ὀργανισμοὶ ὅλων τῶν εἰδῶν, χρησιμοποιοῦν γραπτὰ ἢ προφορικὰ τὶς λέξεις «Αἰγαῖο» ἢ «νησιὰ τοῦ Αἰγαίου» ὅταν ἀναφέρονται στὸν χῶρο αὐτὸ καὶ στὰ σχετικὰ γνωστὰ θέματα ποὺ ἔχουν προκύψει.
Γεωγραφικά, ἀσφαλῶς αὐτὲς οἱ ἔννοιες εἶναι σαφεῖς καὶ προσδιορίζονται ἀντικειμενικά. Ὅμως, γιὰ μᾶς τοὺς Ἕλληνες -σὲ ἀντίθεση μὲ τοὺς Τούρκους- εἶναι λάθος νὰ κάνομε χρήση τέτοιου λεξιλογίου κατὰ τὴν ἄμεση ἢ ἔμμεση ἐπιχειρηματολογία μας ἀπέναντι στὶς διεκδικήσεις καὶ στὰ σχέδια τῆς Τουρκίας.
Γιὰ λόγους ἐθνικοῦ συμφέροντος, τὶς λέξεις «Αἰγαῖο» ἢ «νησιὰ τοῦ Αἰγαίου» πρέπει νὰ ἀντικαταστήσει ἡ φράση «Ἀνατολικὴ Ἑλλάδα».
Προχωρῶ μὲ ἕνα παράδειγμα: Πρὶν ἀπὸ λίγα χρόνια ἐπισκέφθηκα δύο φορὲς (μία στὴν Οὐάσιγκτον καὶ μία στὴν Νέα Ὑόρκη) τὴν ἑλληνικὴ ἔκθεση «IN SEARCH OF ALEXANDER THE GREAT» ποὺ ἔγινε μὲ βάση τὰ ἀρχαιολογικὰ εὑρήματα τῆς Βεργίνας. Ἡ ἐθνικὴ σκοπιμότητα προβολῆς τῆς ἱστορικῆς πραγματικότητας μέσα ἀπὸ τέτοιες ἐκθέσεις εἶναι πασιφανής. Δυστυχῶς, στὶς παραπάνω περιπτώσεις τὸ ἑξῆς περίεργο συνέβαινε. Ἀμέσως μετὰ τὴν εἴσοδο στὸν ἐκθεσιακὸ χῶρο ὑπῆρχε ἕνας τεράστιος χάρτης ποὺ ἀπεικόνιζε τὴν ἔκταση τῆς αὐτοκρατορίας τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου. Καμία ἀντίρρηση. Ὅμως πάνω στὴν περιοχὴ τῆς σημερινῆς ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδας ὑπῆρχε ἕνας ἐπιζήμιος γιὰ τὴν ἐθνικὴ ὑπόθεση ὁρισμός: Μία λέξη, GREECE, κάλυπτε τὴν ἄκρη τῆς χερσονήσου (χονδρικὰ) καὶ μία ἄλλη, MACEDONIA, κάλυπτε τὸ βόρειο τμῆμα. Μὲ ἄλλα λόγια, οἱ Ἕλληνες ὑπεύθυνοι τῆς ἐκθέσεως ἔδειχναν σ’ ὅλους τούς ἐπισκέπτες (καὶ ἦσαν πάρα πολλοὶ καὶ σημαντικοὶ) ὅτι αὐτὰ ποὺ θὰ ἔβλεπαν προήρχοντο ἀπὸ τὸν χῶρο τῆς Μακεδονίας καὶ ὄχι τῆς Ἑλλάδας!
Ἐπιστρέφοντας στὸ ἀρχικὸ θέμα, νομίζω ὅτι δὲν χρειάζεται πολλὴ προσπάθεια, γιὰ νὰ ἀντιληφθεῖ κάθε Ἕλληνας ὅτι ἡ συνεχὴς ἀναφορὰ τῆς λέξης Αἰγαῖο σὲ διάφορα FORA καὶ MEDIA ὠφελεῖ τὴν τουρκικὴ θέση καὶ προπαγάνδα. (Ὑπενθυμίζω ὅτι ἡ τακτική τοῦ λεκτικοῦ ἀποπροσανατολισμοῦ ἐπεκράτησε, δυστυχῶς, στὴν περίπτωση τοῦ Κυπριακοῦ – ὅπου ἀκόμη καὶ τὸ Ἑλληνικὸ λεξιλόγιο ποὺ θὰ ἔπρεπε νὰ ἐκφράζει μόνο τὰ συμφέροντα τοῦ Ἔθνους μεταβλήθηκε μὲ τὸν χρόνο πρὸς ὄφελος τῶν τουρκικῶν βλέψεων).
Ἡ πρόταση εἶναι νὰ σταματήσει ἡ ἀκατάσχετη ἀναφορὰ στὸ «Αἰγαῖο» καὶ παράλληλα νὰ ἀρχίσει ἡ συστηματικὴ χρήση τῆς φράσης «ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ» γιὰ τὸν ἴδιο χῶρο. Κυρίως ἔτσι πρέπει νὰ ἀναφέρονται στὸν χῶρο αὐτὸ καὶ στὶς σχετικὲς ἔννοιες οἱ ἐπίσημοί μας, τὰ μέσα πληροφόρησης, ἡ διπλωματία μας, οἱ δάσκαλοι στὰ σχολεῖα. Τὸ Ὑπουργεῖο Αἰγαίου πρέπει νὰ μετονομασθεῖ ἀντίστοιχα. Δὲν ἔχομε ὑπουργεῖο Μακεδονίας, ἀλλὰ ὑπουργεῖο Βόρειας Ἑλλάδας.
Τυχὸν ἐμπέδωση τέτοιας ἀλλαγῆς στὸ λεξιλόγιο θὰ συνιστοῦσε μία ὠφέλιμη παράμετρο στὴν σκακιέρα τῆς διεθνοῦς διπλωματίας. Διότι ἡ διεθνὴς Κοινὴ Γνώμη θὰ ἔβγαινε ἀπὸ μίαν αὐξανόμενη σύγχυση, ἀντιλαμβανόμενη ὅτι, ὅσο τὰ νησιὰ τοῦ Αἰγαίου εὑρίσκονται κοντὰ στὶς ἀκτὲς τῆς Τουρκίας, ἄλλο τόσο καὶ τὰ παράλια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας εὑρίσκονται ἀπέναντι στὴν Ἀνατολικὴ Ἑλλάδα…
Κλεάνθης Α. Νικολαΐδης
Καθημερινή, 8/2/1987
