Κατερίνα Παπαθωμά: Η Ελληνική Αφροδισιάδα της Μ. Ασίας ( Αφροδισιάδα, η ιερή πόλη της Αφροδίτης – ΦΩΤΟ & ΒΙΝΤΕΟ)

Γράφει η Κατερίνα Παπαθωμά – Μαστοροπούλου

Μία άλλη εντυπωσιακή, αν και ξεχασμένη και κυρίως άγνωστη στους πολλούς, πόλη της Καρικής Χερσονήσου της Ελληνικής πότε Μ. Ασίας είναι η Αφροδισιάδα, η ιερή πόλη της Αφροδίτης. Ιδρύθηκε δυτικά του όρους Σαλβάκου σε μια πεδιάδα που αρδεύεται από παραπόταμο του Μαιάνδρου.

Στον ερειπωμένο χώρο της Αφροδισιάδας ξεκίνησαν ανασκαφές το 1961 υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης σε συνεργασία με Τούρκους αρχαιολόγους, οι οποίες αποκάλυψαν σημαντικά ευρήματα από τα δημόσια κτίρια της πόλης. Η περιοχή, όπως δηλώνει και η ονομασία της, είχε ιερό χαρακτήρα και διαρκή κατοίκηση, όπως μαρτυρούν τα ανασκαφικά δεδομένα, ήδη από την Νεολιθική εποχή και την εποχή του Χαλκού. Στον ιερό αυτό χώρο λατρευόταν παλαιότερα η Ασσυριακή θεότητα Νινόη, θεά της γονιμότητας και του έρωτα. Αργότερα οι εκεί Έλληνες αφιέρωσαν την πόλη στη δική τους αντίστοιχη θεότητα, την Αφροδίτη. Ο μυθικός ιδρυτής της Αφροδισιάδας ήταν κατά μία άποψη ο Νίνος, σύζυγος της Ασσύριας βασίλισσας Σεμίραμης.

Στα Κλασικά και Ελληνιστικά χρόνια υπήρχε στην περιοχή αυτή μόνο ο Ναός της Αφροδίτης και η ιερή γη του. Η πόλη δημιουργήθηκε από εξέλιξη του αρχαίου οικισμού της κοντινής Ακρόπολης τον 2^ο αι.π.Χ. Ήδη κατά τον 1^ο αι.π.Χ. ήταν έδρα αυτοκρατορικής λατρείας του Αυγούστου. Με διάταγμα της Συγκλήτου το 39 π.Χ. η Αφροδισιάδα μαζί με τα Πλάρασα κηρύχτηκαν αυτόνομες και ελεύθερες, το δε Ιερό της Αφροδίτης απέκτησε το προνόμιο της ασυλίας.

Οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες διατήρησαν τα προνόμια της πόλης και χρηματοδότησαν την ανέγερση πολλών και σημαντικών δημόσιων κτιρίων. Η πόλη καταστράφηκε από σεισμό, όπως άλλωστε οι περισσότερες πόλεις της Καρίας, στις αρχές του 2^ου αι.μ.Χ., αλλά ξανακτίστηκε αμέσως. Η μεγαλύτερη ακμή της συμπίπτει με τον 2^ο και 3^ο αι.μ.Χ. και οφείλεται αφ’ ενός μεν στην φήμη του ιερού της πόλης και αφ’ ετέρου στον ορισμό της ως πρωτεύουσα της Επαρχίας Καρίας. Τούτο συνετέλεσε στην οικονομική ευημερία της πόλης και ως εκ τούτου στην πολιτιστική και πνευματική της ανάπτυξη. Η Αφροδισιάδα είναι γνωστή κυρίως από τα ιατρικά κείμενα του Ξενοκράτους, την Φιλοσοφική Σχολή του Αλεξάνδρου, τον μυθιστοριογράφο Χαρίτωνα, τη νεοπλατωνική φιλοσοφική Σχολή του Ασκληπιόδοτου, την περίφημη γλυπτική Σχολή της κ.ά.

Με την εξάπλωση του Χριστιανισμού, η πόλη έγινε έδρα επισκόπου, ο ναός της Αφροδίτης μετατράπηκε σε τρίκλιτη βασιλική και η πόλη μετονομάστηκε σε Σταυρούπολη.

Στον τεράστιο αρχαιολογικό χώρο αποκαλύφθηκαν τα ερείπια του προστατευτικού τείχους (περιμέτρου 3 χλμ.), του Σταδίου (από τα μεγαλύτερα του Αρχαίου Κόσμου), του Ναού της Αφροδίτης, του Ωδείου, της Αγοράς, του Σεβαστείου, της Ακρόπολης, του Θεάτρου, των Λουτρών κ.λ.π. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι το αναστηλωμένο σήμερα τετράπυλο στην αρχή της Ιεράς Οδού που οδηγούσε στον Ναό της Αφροδίτης.

Πολλά δείγματα από την Σχολή Γλυπτικής της Αφροδισιάδας σώζονται και στεγάζονται σήμερα στο Μουσείο της πόλης, δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο.

Ανάμεσα στις προτομές και τους ανδριάντες επιφανών πολιτών που κοσμούσαν την πόλη ξεχωριστή θέση έχει κάποιος Ζώιλος, μέλος της τοπικής αριστοκρατίας που συνέβαλε αρκετά στην απονομή των προνομίων και φυσικά στην ευημερία της πόλης.

Από την Παλαιοχριστιανική περίοδο σώζεται εκτός από την Βασιλική και το επισκοπικό μέγαρο, ένα μαρτύριο που περιβαλλόταν από Βυζαντινό νεκροταφείο.

Επισκεπτόμενος κανείς την Αφροδισιάδα αλλά και οποιοδήποτε κομμάτι της πάλαι ποτέ Ελληνικής Μικρασιατικής γης, οι εντυπώσεις και τα συναισθήματα είναι πάντα τα ίδια και προ παντός η διαπίστωση, πως όσο κι αν συρρικνώνεται η οικουμενικότητα των Ελλήνων, η οικουμενικότητα του Ελληνισμού παραμένει αναλλοίωτη, απ’ όπου κι αν πέρασε.

Κατερίνα Παπαθωμά-Μαστοροπούλου