Κ Ω Σ
ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΔΙΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ
ΠΩΣ ΚΑΤΑΣΤΡΑΦΗΚΕ Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΠΑΛΙΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΙ ΠΩΣ ΚΤΙΣΤΗΚΕ Ο ΝΕΟΣ
Η πρώτη φορά που γίνεται στην Κω αναφορά στον ναό του Αγίου Νικολάου ως «μέλλοντα να κτιστεί» ήταν το έτος 1704 όταν αρχιεπίσκοπος Κω ήταν ο Κύριλλος[1]. Τον ναό ήθελε να κτίσει ο διάκος της «Χημευτής» με δικά του έξοδα και με διάφορες εισφορές άλλων.
Αλλά για ποιόν Άγιο Νικόλαο επρόκειτο; Για τον μετέπειτα μητροπολιτικό ναό; ή για τον Άγιο Νικόλα το Φτωχό ο οποίος εκείνα τα χρόνια είχε πάλι υποστεί σημαντικές φθορές και χρειαζόταν επισκευές, όπως μαρτυρούν τα χαράγματα με χρονολογίες που βρίσκονται στη βόρεια εσωτερική πλευρά του ναού.[2]
Η ανοικοδόμηση του μητροπολιτικού ναού του Αγίου Νικολάου άρχισε το 1857 επί ενός άλλου αρχιερέα Κυρίλλου, με χρήματα που προήλθαν από έσοδα των ναών, από εισφορές των χριστιανών, από διάφορα δάνεια και από πωλήσεις εκκλησιαστικών κτημάτων.
Πάντως από το 1867, δηλαδή 10χρόνια μετά, στην πόλη της Κω αναφέρονται δύο κύριοι ναοί, ο ναός του Αγίου Νικολάου και ο ναός της Αγίας Παρασκευής στην Άσπα.
Στον Κώδικα-κατάστιχο Ε΄ της Ιεράς Μητροπόλεως Κω υπάρχουν καταγραμμένες οι εισφορές των Χριστιανών που άρχισαν να καταβάλλονται από το 1857. Ο ίδιος ο Μητροπολίτης Κύριλλος θα αναγραφεί συνδρομητής για 10.000 γρόσια. Ο Αντωνάκης Γ. Παντελόγλου για 9.000 γρόσια. Ο Χατζής Σταμάτης Σισμανάκης για 8.000 γρ. και ο κατάλογος συνεχίζεται με συνδρομές και ποσά που δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητα για εκείνα τα χρόνια, πράγμα που μας κάνει να πιστέψουμε ότι οι κάτοικοι της Κω ήταν θρησκευόμενοι και πιστοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί.
Και οι άλλες εκκλησίες της πόλης συνεισφέρουν με δάνεια για τον σκοπό της κατασκευής του ναού.
Σε κατάστιχο της Παναγίας του Φόρου αναφέρεται: «Συναινέσει του Αρχιερέως και απάσης της συνελεύσεως εδόθη δάνειο το 1859 εις τον Άγιο Νικόλαο γρόσια 5.424». Μα και τα επόμενα τρία χρόνια 1860,1861,1862, η Παναγία του Φόρου θα προσφέρει πάλι άλλο δάνειο από 3.200 γρόσια και το 1863 θα προσφέρει και το τελευταίο δάνειο από 780 γρόσια. Συνολικά δόθηκαν 9.404 γρόσια και 25 παράδες.
Αλλά δεν ήταν μόνο οι εισφορές και οι δανεισμοί σε χρήμα. Η Παναγία του Φόρου θα πουλήσει «δια την ανάγκην της οικοδομής του Αγίου Νικολάου» στην Αικατερίνη θυγατέρα Γ.Παντελόγλου αντί του ποσού των 2.000 γρ., εργαστήριο που ανήκε στην περιουσία του ναού.
Την 1η Μαρτίου 1860 θα πουληθεί στην ενορία του ναού της Μητροπόλεως «μαγαζείον» του ιδίου ναού, στον Αναστάσιο Αντ. Αναστάσογλου αντί 1620 γρ. Στον Νικόλαον Πίτσην Ασφενδιανόν, το Χωράφι της Παναγίας του Χρυσοχού στο Πελεζίκι αντί 2.100 γρ. Στον Ιωάννη Περίδη το οικόπεδο του ναού του Αγίου Μηνά για 1.550 γρ. Στον Μιχαήλο Αντωνίου Αναστάσογλου πούλησαν για 450 γρ. το χωράφι του ναού της Παναγίας της Γοργοπηγής καθώς και δύο οικήματα με τα μαγαζιά που ήταν στο ισόγειο για 4.500 γρ.
Στον Μανωλάκην Ιωάννου Τσακνόγλου πούλησαν το εργαστήριο του Ναού της Παναγίας της Ελεημονήτριας και την αυλή μαζί όση εκτίνεται από την Αγορά μέχρι την εκκλησία για το ποσό των 7.000 γροσίων. Στις 4 Ιανουαρίου του 1862 πούλησαν στον Μανώλη Χατζη Κωσταντίνου Κουκλουμπάκο το οικόπεδο του ναού του Αγίου Θεοδώρου της πόλης της Κω για 1.050 γρ.
Όπως αναφέραμε οι εργασίες θεμελίωσης του ναού του Αγίου Νικολάου του παλιού άρχισαν το 1857 και τελείωσαν μετά πέντε χρόνια δηλαδή το 1862. Το συνολικό ποσό που δαπανήθηκε για την κατασκευή του μεγαλοπρεπή ναού ξεπέρασε τις τετρακόσιες χιλιάδες γρόσια. Όμως παρά την λαμπρότητα του καινούριου ναού για πολλά χρόνια μετά εξακολουθούσε να είναι μητροπολιτικός ναός της πόλης ο Άγιος Γεώργιος, η εκκλησία που σώζεται ακόμα και σήμερα πίσω από το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη.
Πέρασαν τριάντα χρόνια και μόνο κατά το 1892 άρχισε να γίνεται λόγος για την κατασκευή του τέμπλου του Αγίου Νικολάου. Στις 17 Απριλίου κλήθηκε το Μητροπολιτικό Συνέδριο για να συζητήσει το θέμα της κατασκευής του τέμπλου όταν παρουσιάστηκε την ώρα της συνεδρίασης ο Λεωνίδας Νικολαΐδης ο οποίος φανέρωσε την πρόθεση του να κατασκευάσει με δικά του έξοδα το τέμπλο και μάλιστα από μάρμαρο. Διέθεσε για το σκοπό αυτό 260 χρυσά εικοσάφραγκα. Ο Νικολαΐδης θα χάριζε επί πλέον στο ναό και το χρέος που είχε ο ναός απέναντι του.[3] Το μόνο που ζήτησε ήταν να γραφτεί στο τέμπλο η επιγραφή: «ΔΑΠΑΝΗ ΛΕΩΝΙΔΑ ΝΙΚΟΛΑΊΔΟΥ ΕΙΣ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΤΗΣ ΜΑΚΑΡΙΤΙΔΟΣ ΣΥΖΥΓΟΥ ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ». και ακόμα να τελεί ο ναός κάθε χρόνο κατά την εορτή του Ευαγγελισμού μνημόσυνο υπέρ της Αγγελικής Νικο-λαΐδου.
Στην ίδια συνεδρίαση τέθηκε και το θέμα να ανατεθεί η κατασκευή του τέμπλου στον Αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Ανδρέου που βρισκόταν στην Κω εκείνο τον καιρό. Ορίστηκε και επιτροπή η οποία θα παρακολουθούσε την πρόοδο των εργασιών της κατασκευής. Την από-τελούσαν ο ίδιος ο Μητροπολίτης Αθανάσιος ο οποίος ανέλαβε και την προεδρία με μέλη τους: Αναστάσιο Πλατανίστα, Γεώργιο Δ. Ιωαννίδη, Αναστάσιο Θυμανάκη και Αλέξιο Ζερβάνο.[4]
Η Δωρεά του Νικολαΐδη αφορούσε στην κατασκευή μόνο του εικονοστασίου του κεντρικού ναού. Ο ναός ήταν τρισυπόστατος και θα έπρεπε να βρεθούν και τα υπόλοιπα χρήματα για να γίνουν και τα εικονοστάσια και των δύο άλλων πλευρών. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1892 το Μητροπολιτικό Συνέδριο αποφάσισε να προχωρήσει στην αποπεράτωση του όλου έργου «διά της συλλογής συνεισφορών». [5]
Όπως είπαμε ο ναός ήταν τρισυπόστατος και σκεπαζόταν από τρεις θόλους από τους οποίους ο μεσαίος έφτανε το ύψος του πλατάνου του Ιπποκράτη ο δε μαρμάρινος σταυρός που υψωνόταν στο ανατολικό μέρος του μεσαίου θόλου έφτανε στο ύψος τον μιναρέ του τζαμιού του πλατάνου. Οι πλευρικοί τοίχοι στηριζόντουσαν σε δέκα κολώνες από τις οποίες οι οκτώ ήταν από άσπρο μάρμαρο και οι άλλες δύο ήταν χτισμένες με πέτρες. Το εικονοστάσιο ήταν κατασκευασμένο από Τηνιακό λευκό μάρμαρο καθώς και ο θρόνος του Αρχιερέα, ένα καλλιτέχνημα που στο πάνω μέρος του είχε κατασκευαστεί θόλος σαν δεσποτική μίτρα, ενώ απέναντι υψωνόταν ο άμβωνας. Στον πρόναο ο Νάρθηκας υψωνόταν μέχρι τους δύο πλευρικούς θόλους και στηριζόταν σε οκτώ κολώνες λιθόκτιστες που αποτελούσαν αψίδες πάνω στις οποίες στηριζόταν ο γυναικωνίτης που προεκτεινόταν μέσα στον ναό και από τις δύο πλευρές. Από την βορειοδυτική άκρη του Νάρθηκα ανέβαινε ελικοειδής σκάλα προς τον γυναικωνίτη ο οποίος αεριζόταν από οκτώ μεγάλα παράθυρα. Πάνω από την οροφή της σκάλας υψωνόταν λαμπρό το κωδωνοστάσιο που ήταν φημισμένο σε όλη την Δωδεκάνησο.
Ο Γυναικωνίτης και δύο από τις 10 κολόνες του ναού.
Η αυλή είχε μήκος 45 μέτρα και πλάτος 25 μέτρα. Ήταν στρωμένη με Ροδίτικα χαλίκια που δημιουργούσαν γεωμετρικά σχήματα και είχε τρεις εισόδους κι αυτές από μάρμαρο από τις οποίες αυτή που ήταν προς τα δυτικά ήταν πιο πολυτελής στο πάνω μέρος της οποίας υπήρχε μαρμάρινο εικονοστάσιο σκαλισμένο με πολλή τέχνη. Στο πάνω μέρος του εικονοστασίου υψωνόταν μαρμάρινος σκαλιστός σταυρός.
Στην αυλή περίπου στο μέσο του τοίχου στην βόρεια πλευρά υπήρχε ο μαρμάρινος τάφος του Αντωνίου Παντελόγλου τετράγωνος που τον περιέκλειαν έξι λεπτά κολωνάκια που στήριζαν την οροφή που είχε μπρος και πίσω τριγωνικό αέτωμα και σκεπή σαν πυραμίδα. Κοντά στον τάφο προς τα δυτικά υψωνόταν ένας οικίσκος που χρησίμευε για κατοικία του νεωκόρου. Μέσα στην αυλή ακόμα βρισκόταν και το Παρθεναγωγείο περιγραφή του οποίου υπάρχει στο Κωακό λεύκωμα που είχε εκδώσει ο Νίκος ο Μανούσης στην Νέα Υόρκη το 1933.
Τον Δεκέμβριο του 1867 όταν αρχιεπίσκοπος στην Κω ήταν ο Γερμανός Καβακόπουλος, ο μετέπειτα Πατρι-άρχης, το Συνέδριο ανέθεσε σε τριμελή επιτροπή της οποίας προέδρευε ο Δημήτριος Σισμανάκης να καταρτήσει Κανονισμό για τα καθήκοντα της επιτροπής του Αγίου Νικολάου. Στις 15 Ιανουαρίου του επόμενου χρόνου εγκρίθηκε ο Κανονισμός ο οποίος περιλάμβανε 15 άρθρα.
Τμήμα του Ναού του Αγίου Νικολάου μετά την αποπεράτωση του.
Ο ίδιος αρχιερέας Γερμανός έκαμε μια πρόταση που για πρώτη φορά θα εφαρμοζόταν. Να ενοικιάζονται τα γυναικεία στασίδια του Αγίου Νικολάου. Σκοπός του ήταν να συγκεντρωθούν χρήματα που θα εξυπηρετούσαν τα δάνεια του ναού. Ορίστηκε Επιτροπή λόγω του νεωτερισμού αυτού που απαρτιζόταν από τον Αλέξιο Θυμανάκη, Αναστάσιο Αναστάσογλου και Γαβριήλ Ιωάννου η οποία θα υπέβαλλε στο συνέδριο προτάσεις για την καλή εκτέλεση της όλης προσπάθειας. Πράγματι ο ναός ήταν καταχρεωμένος σε πολλούς Χριστιανούς αλλά και σε ένα Τούρκο τον Γιαχγιά Εφένδην[6]. Η επιτροπή πρότεινε σαν ενοίκιο διακόσια γρόσια για κάθε χρόνο τοις μετρητοίς. Θυμάμαι στα παιδικά μου χρόνια ότι ίσχυε ακόμα το μέτρο αυτό στον καινούριο πια Άγιο Νικόλα.
Κατά το 1877, όταν στην Μουτεσαριφία της Κω διοικητής ορίστηκε ο Πρίγκιπας Μιλτιάδης Αριστάρχης τροποποιήθηκε ο Κανονισμός του ναού. Ο νέος κανονισμός περιλάμβανε δώδεκα άρθρα αντί των δεκαπέντε που είχε ο πρώτος και οι διορισμοί στα αξιώματα δεν γίνονταν από το Συνέδριο αλλά από την Γενική Συνέλευση. Το μέτρο ήταν πιο δημοκρατικό. Όμως μετά την αποχώρηση του Αριστάρχη ο νέος αρχιερέας Παύλος Συμεωνίδης επανάφερε στις 7 Φεβρουαρίου 1886 τον παλαιό Κανονισμό με τα δεκαπέντε άρθρα δίνοντας πάλι στο Συνέδριο τα παλιά του δικαιώματα.[7]
Είπαμε ότι για την συνέχιση της όλης κατασκευής του μαρμάρινου τέμπλου επί Μητροπολίτου Αθανασίου και κατά την συνεδρίαση της 17ης Σεπτεμβρίου 1892 ανοίχτηκε κατάλογος συνδρομητών. Τότε παρατηρήθηκε ένας οργασμός αφιερωμάτων προς τον ναό του Αγίου Νικολάου. «Η Διασυνιώ, χήρα του Χατζηδημητρίου Γαμβρέλλη, προσελθούσα ενώπιον του Συνεδρίου την 25η Απριλίου 1892, αφιέρωσε εις μνημόσυνον αιώνιον του ανδρός αυτής γρόσια πεντακόσια.»[8]
| Το σκευοφυλάκιο του ναού. |
Οι περισσότερες διαθήκες από το 1869 και μετά αναγράφουν ποσά μικρά ή μεγάλα υπέρ του ναού του Αγίου Νικολάου, και των εκπαιδευτικών φιλανθρωπικών Ιδρυμάτων. Ο Αργύρης Ζαχαρίου, η Αγγελίνα Χατζη-διαμαντή, η Αικατερίνη Παντελόγλου, ο Δημήτριος Ψύ-ρης, ο Αρχιμανδρίτης Νεόφυτος, ο Αντώνης Σταμα-τιάδης ο Γιώργος Γιαννιός, η Διασυνιώ Ηλιαμή, ο Χατζή Σιδερής, ο Δημήτριος Νικολαΐδης , ο Στέργιος Χατζη-μανώλης, ο Χατζή Εμμανουήλ Αξίπασης, ο Αντώνιος Νικολαΐδης, ο Λεωνίδας Νικολαΐδης ο Χατζή Μανώλης Κουκλουμπάκος, ο Αντώνιος Γ. Παντελόγλου ο Ανδρέας Κ. Σταματιάδης, ο Χατζή Κωσταντής Κουκλουμπάκος ο Ιερόθεος Χατζή Γεωργαράς, η Καλλιόπη Πλατανίστη και άλλοι πολλοί που αποτελούσαν ολόκληρη λεγεώνα πιστών Χριστιανών που αγαπούσαν την εκκλησία, με αισθήματα φιλανθρωπίας αγάπης και αλληλεγγύης, και όλα αυτά πότε; τότε που τα χρόνια ήταν δίσεκτα που ο φόβος του βάρβαρου δυνάστη δεν άφηνε περιθώρια ελπίδας, τότε που η ζωή και η τύχη των σκλάβων κρεμιόταν σε μια κλωστή. Και αφιέρωναν όχι μονάχα χρήματα αλλά και κτήματα και διάφορα άλλα αντικείμενα, εκκλησιαστικά σκεύη ως και ιερά άμφια.
Ο επιτάφιος του ναού
Στο δεξιό κλίτος του ναού πίσω από το προσκυνητάρι του Αγίου Παντελεήμονα υπήρχε ιερή εικόνα του Αγίου Νικολάου που έφερε την επιγραφή: «Δαπάνη Χατζή Κωνσταντίνου Χατζή Δημητρίου Μύρου». Κάτω από άλλην εικόνα υπήρχε άλλη επιγραφή: «Δέησις του δούλου του θεού Μικέ Κελαδή του Χίου».
Το μαρμάρινο τέμπλο πριν το σεισμό
|
Πρέπει να σημειωθεί ξανά ότι οι εισφορές και οι δωρεές των Κώων εκείνα τα χρόνια γίνονταν όχι μόνο για να ενισχυθεί ο ναός αλλά και για να καλυφθούν τα έξοδα των σχολείων, των μισθών των δασκάλων, τη συντήρηση των σχολικών κτηρίων καθώς και τη βοήθεια των απόρων συμπολιτών. Και περνούσαν τα χρόνια. Συγκλονιστικά γεγονότα μεσολάβησαν εν τω μεταξύ που επηρέασαν τη ζωή των κατοίκων του νησιού. Η επικράτηση των Νεοτούρκων και η εξορία του σουλτάνου Αμπτούλ Χαμίτ άλλαξαν πολλά στη διοίκηση των νησιών και φυσικά και στην Κω. Στη συνέχεια άρχισε ο Ιταλοτουρκικός πόλεμος, που κήρυξαν οι Ιταλοί για να αποκτήσουν αποικίες στην Αφρική και επιχείρησαν να καταλάβουν τις κτήσεις που είχαν οι Τούρκοι στην Κυρηναϊκή και την Τριπολίτιδα. Για λόγους στρατηγικής οι Ιταλοί μετέφεραν τις πολεμικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο καταλαμβάνοντας τα νησιά της Δωδεκανήσου το 1912. Και ενώ οι Κώοι με τους νέους κατακτητές προσπαθούσαν να βρουν τρόπους |
για να αντιμετωπίσουν την νέα διακυβέρνηση η οποία στην αρχή παρουσιάστηκε με το πρόσωπο του ομόθρη-σκου ελευθερωτή ενώ στη συνέχεια απεκάλυψε τις πραγματικές τις προθέσεις, ένας καταστρεπτικός σεισμό ισοπέδωσε την πόλη.
Στις 23 Απριλίου 1933 στις 8 και 2΄ το πρωί, ημέρα γιορτής του Αγίου Γεωργίου και Κυριακή του Θωμά, ένας τρομερός σεισμός που κράτησε 27 δευτερόλεπτα ισοπέδωσε την πόλη της Κω. Τα περισσότερα σπίτια
έπεσαν και τα υπόλοιπα έπαθαν ανεπανόρθωτες ζημιές. Μόνο τα Ιταλικά νεόδμητα κτήρια άντεξαν. Οι σεισμικές δονήσεις συνεχίστηκαν επί δύο ακόμα ημέρες. Συνολικά έχασαν τη ζωή τους 178 κάτοικοι της δύστυχης πόλης.
Ο ναός του Αγίου Νικολάου που οι Κώοι τον καμά-ρωναν έπαθε ανεπανόρθωτες ζημιές. Έπεσε ένα τμήμα από τον μεγάλο κεντρικό θόλο (κουμπές), στους τοίχους ανοίχτηκαν μεγάλες ρωγμές. Από το εκκλησίασμα δεν έπαθε κανένας τίποτα εκτός από τον Ιωάννη Γαμβρέλλη ο οποίος βρισκόταν ακριβώς κάτω από το τμήμα του θόλου που έπεσε και τον σκέπασαν οι πέτρες και τα χώματα.. Ακριβώς δίπλα του βρισκόταν ο ενδεκάχρονος γιός του Σταμάτης ο οποίος σώθηκε χωμένος στα ερείπια
Ο Κατεστραμμένος «κουμπές» του ναού.
Το ιστορικό του θανάτου του Ιωάννη Γαμβρέλλη όπως μου το διηγήθηκε ο πρωτοξάδελφος μου Σταμάτης, αυτόπτης μάρτυρας της καταστροφής, έχει ως εξής: «Το πρωί εκείνης της Κυριακής με ετοίμασε η μητέρα μου για να πάμε στην εκκλησία. Ήταν η γιορτή του Αγίου Γεωργίου. Με τον πατέρα μου στεκόμασταν μπροστά από το δεξιό ψαλτήρι λίγο πιο μπροστά από τον δεσποτικό θρόνο όταν άρχισε ο σεισμός. Για μια στιγμή, Ένοιωσα το χέρι του πατέρα μου να σφίγγει το δικό μου και αμέσως πέτρες και χώματα άρχισαν να πέφτουν από πάνω μας. Μετά από αρκετή ώρα όταν πια είχε σταματήσει το κακό, κάποιοι με τράβηξαν γιατί ήμουν μισοχωμένος στα ερείπια του θόλου που είχε πέσει και με έβγαλαν έξω από την εκκλησία. Θυμάμαι ότι είχα χάσει το ένα μου παπούτσι το οποίο έμεινε χωμένο καθώς με τραβούσαν για να με ελευθερώσουν από τα χώματα και τις πέτρες.
Τον πατέρα μου δεν τον είδα εκείνη τη στιγμή όμως όπως μου διηγήθηκε αργότερα ο δικός σου πατέρας πολλοί έλεγαν ότι τον είδαν που τον μετέφεραν οι Ιταλοί στρατιώτες σε ένα καΐκι που πήγαινε στη Ρόδο μεταφέροντας και άλλους τραυματίες. Άλλοι πάλι μας έλεγαν ότι το καΐκι πήγαινε στην Κάλυμνο. Αμέσως ο θείος Νικήτας άρχισε τα τηλεγραφήματα στα νοσοκομεία της Ρόδου και της Καλύμνου, όμως οι απαντήσεις ήταν αρνητικές. Τον ψάχναμε παντού αλλά πουθενά δεν βρισκόταν.
Είχαν περάσει περίπου δέκα μέρες όταν ο πάτερ Φιλήμων έστειλε τον ανεψιό του Φώτη να του φέρει ένα ιερατικό βιβλίο που είχε μείνει πάνω στην Αγία Τράπεζα του Αγίου Νικολάου. Γύρισε το παιδί με το βιβλίο και λέει στο θείο του ότι μέσα στην εκκλησία κάτι μυρίζει άσχημα. Αμέσως ο αρχιμανδρίτης ειδοποιεί τον πατέρα σου ο οποίος ήταν και επίτροπος του Αγίου Νικολάου ο οποίος πήρε εργάτες για να βγάλουν τα μπάζα από τα οποία προερχόταν η κακή μυρωδιά εκεί βρέθηκε το πτώμα του πατέρα μου σε προχωρημένη αποσύνθεση.
Ο θείος Νικήτας φρόντισε για την νεκρώσιμη ακολουθία και τον ενταφιασμό στο νεκροταφείο, σχεδόν μυστικά, χωρίς να ειδοποιήσει ούτε την μητέρα μου ούτε κάποιον άλλο συγγενή. Αυτά είναι τα γεγονότα που σημάδεψαν την ζωή μας από την ημέρα εκείνη.»
Από τους ναούς της τοιχισμένης πόλης ισοπεδώθηκαν, ο ναός του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, του Αγίου Ιωάννου του Νυκτικού, της Παναγίας του Φόρου και της
Παναγίας της Ελεημονήτριας.
Μόλις ησύχασαν τα πράγματα και επουλώθηκαν οι πρώτες πληγές άρχισαν οι ενέργειες πρώτα για την κατε-δάφιση του Αγίου Νικολάου και στη συνέχεια για την κατασκευή του νέου ναού στην ίδια θέση του παλιού.
Ορίστηκε επιτροπή η οποία αποφάσισε να αναθέσει τις εργασίες της κατεδάφισης στην Ιταλική εταιρία Sardelli για να διασωθούν οι 8 μαρμάρινες κολώνες, το μαρμάρινο τέμπλο, ο δεσποτικός θρόνος που και αυτός ήταν από λευκό μάρμαρο καθώς και οι μαρμάρινες πλάκες του δαπέδου. Οι εργασίες της κατεδάφισης που έγιναν από Κώους τεχνίτες και εργάτες υπό την καθοδήγηση του μηχανικού της εταιρίας Antonio Coccheri κράτησαν ένα μεγάλο χρονικό διάστημα. Για να προστατευθούν τα μαρμάρινα μέρη του ναού, μεταφέρθηκαν μεγάλες ποσότητες άμμου για να σκεπαστούν το τέμπλο και ο θρόνος έτσι θα αποφεύγο-νταν οι ζημιές από την κατεδάφιση, στα σκαλισμένα μάρμαρα.
Οι οκτώ κολόνες του γκρεμισμένου ναού.
| Αξίζει να αναφέρουμε ένα περιστατικό που συνέβη κατά την κατεδάφιση. Ο Ιταλός Μηχανικός θέλοντας να εποπτεύσει με τον καλλίτερο τρόπο τις εργασίες της κατεδάφισης, είχε ανεβεί στη στέγη από όπου έπεσε από ύψος τουλάχιστον 8μ. Νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο της Κ ω αρχικά και στη συνέχεια στο νοσοκομείο της Ρόδου Ο λαός της Κω απέδωσε σε θαύμα την σωτηρία του μηχανικού και στις 15 Ιουλίου 1934 Ο Αρχιμανδρίτης Φιλήμωνας σε σεπτή τελετή όπου συμμετείχαν η επιτρο-πή κατεδάφισης και πλήθος κόσμου, μετά από έναν ευχαριστήριο λόγο παρέδωσε στον Ιταλό μηχανικό χρυσό σταυρό ευχόμενος τελεία ανάρρωση.
Μετά την περαίωση των εργασιών της κατεδάφισης, όλος ο λαός της Κω ζητούσε να αρχίσουν οι ενέργειες
Ακόμα μια φωτογραφία από τον πληγωμένο Άγιο Νικόλαο, (στο βάθος το καμπαναριό του καθολικού ναού, Agnius Dei).
|
για την ανοικοδόμηση του νέου Αγίου Νικολάου. Τότε ο Αρχιμανδρίτης Φιλήμωνας θα απευθύνει από τις σελίδες του Κωακού Ημερολογίου που εξέδιδε τότε ο Νικόλαος Νικολαΐδης την παρακάτω έκκληση:
Εκείνο το οποίον πληγώνει τας καρδίας όλων είναι η απώλεια του Μητροπολητικού μας Ναού Αγίου Νικολάου, του μοναδικού εν Δωδεκανήσω Ορθοδόξου Ναού, όστις υπέστη τόσον σοβαράν βλάβην, ώστε είναι ζήτημα μα-κρού χρόνου η ανοικοδόμησις αυτού.
Και δια τούτο ποιούμεν θερμήν έκκλησιν προς τους ενταύθα και απανταχού συμπολίτας μας και την λοιπήν
ομογένειαν, ίνα εκ του υστερήματος αυτών προσφέρωσιν τον οβολόν των ίνα κατορθώσωμεν και το πλούσιον υλικόν του ναού τούτου να περισυλλέξωμεν και όνειρον του λοιπού να έχωμεν την ανοικοδόμησην του μεγαλοπρε-πούς τούτου ναού, διότι είμεθα απόγονοι προγόνων οίτινες προ 70 και πλέον ετών ανήγειραν τοιούτον ναόν εις καιρούς δυσμενείς δια την φυλήν μας, θα είναι δε αίσχος να αφήσωμεν να καταστραφή τελείως τοιούτος ναός, εις εποχήν καθ’ ην έχομεν Κυβέρνησιν χριστιανι-κήν, ήτις μετά πολλής στοργής περιέβαλε την ανίδρυσιν του ετέρου ναού της Αγίας Παρασκευής .
Εύχομαι, όπως η πατρική και θερμή μου αυτή έκκλησις, εύρη απήχησιν εις τα ευγενή και πατριωτικά υμών αισθή-ματα.
Γένοιτο!
Αρχιμανδρίτης Φιλήμων
Το πίσω μέρος του ιερού με τις ρωγμές που δημιούργησε η ισχυρή δόνηση.
Αμέσως άρχισαν οι ενέργειες για την ανοικοδόμηση του νέου ναού. Η Μητρόπολη θα εκδώσει λαχνούς, θα οργανώσει εράνους και θα περιφέρει δίσκους σε όλες τις εκκλησίες της πόλης και των χωριών για να συγκεντρω-θούν χρήματα. Στην Αμερική θα κινητοποιηθούν οι πα-τριώτες και τα Σωματεία των Κώων για την συλλογή χρημάτων. Ο Νίκος Μανούσης και ο Νικήτας Χατχηνι-κήτας θα εκδώσουν το «Κωακόν Λεύκωμα» οι εισπρά-ξεις του οποίου θα διατεθούν για τον σκοπό αυτό.
Έχω στο αρχείο μου τέσσερις επιστολές του Αρχιμανδρί-τη Φιλήμωνα προς τον Αντώνιο Ιεροκλή με τις οποίες τον ευχαριστεί για τα χρήματα που εστάλησαν στην Μητρόπολη από τα κάλαντα που έψαλλαν στην Ρόδο Κώοι πατριώτες καθώς και από θεατρική παράσταση που δόθηκε. «της από σκηνής διδασκαλίας του κοινωνικού έργου ‘ΝΥΞ ΤΗΣ ΕΛΕΗΜΟΣΥΝΗΣ’». Αναφέρονται τα ποσά καθώς και οι ευχαριστίες της Επιτροπής Ανοικο-δομήσεως του ναού του Αγίου Νικολάου. Τις επιστολές αυτές μου έστειλε από το Σύδνεϋ της Αυστραλίας ο γαμβρός μου Δημήτριος Ιεροκλής.
Η λαχτάρα των Κώων για την ανοικοδόμηση του νέου ναού στη θέση του παλιού δεν ικανοποιήθηκε. Η Ιταλική Κυβέρνηση των νησιών με την δικαιολογία ότι η Αρχαιολογική Υπηρεσία χρειαζόταν τον χώρο εκείνο για τη συνέχιση των ανασκαφών απέκλεισε αυτή τη λύση.
Ακόμα μια φωτογραφία τις πρώτες μέρες μετά το σεισμό.
Η επιτροπή πρότεινε στον Ιταλό αρχιτέκτονα R.Petracco να αναλάβει τη μελέτη και τα σχέδια για τη νέα εκκλη-σία που θα έπρεπε να ήταν Βυζαντινού ρυθμού. Η κυβέ-ρνηση πρότεινε να δώσει τα απαραίτητα χρήματα υπό μορφή δανείου και για την πληρωμή της μελέτης και για την αγορά του οικοπέδου αλλά και για την κατασκευή του ναού.
Το αρχιτεκτονικό σχέδιο της πρόσωψης του Νέου Αγίου Νικολάου.
(Τα σχέδια φυλάγονται σήμερα στο Αρχείο του Δήμου της Κω. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Δήμο της Κω και ιδιαιτέρως την υπεύθυνη του Αρχείου κυρία Έφη Ανα-γνωστίδου καθώς και την αρχαιολόγο Σοφία Ντιντιούμη υπεύθυνη της βιβλιοθήκης, για την παραχώρηση των αρχιτεκτονικών αυτών σχεδίων και με την ευκαιρία να αναφέρω ότι το φωτογραφικό υλικό που χρησιμοποίησα προέρχεται από το βιβλίο «Ιστορία της Νήσου Κω» του κ. Βασίλη Χατζηβασιλείου από το «Κωακό Πανόραμα 1900-1948» του κ. Αλέκου Μαρκόγλου, από το αρχείο της Δ΄ Εφορείας Βυζαντινών αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου από τη συλλογή του κ. Δημητρίου Γεωργαλλή καθώς και από το πλούσιο αρχείο του αγαπητού φίλου Κώστα Κογιόπουλου.
Τομή και λεπτομέρειες από τα αρχιτεκτονικά σχέδια του
ναού του Ιταλού αρχιτέκτονα R.Petracco.
Όμως ο Mario Lago που ήταν τότε Γενικός Διοικητής Δωδεκανήσου κωλυσιεργούσε και άλλαζε συνεχώς αποφάσεις προφασιζόμενος ότι αν η Ελληνοορθόδοξη κοινότητα ή η Μητρόπολη έβαζαν υποθήκη κτήματα που τους ανήκαν και μετά αν δεν μπορούσαν να εξυπηρε-τήσουν το χρέος τους, το Ιταλικό κράτος θα προέβαινε αναγκαστικά στην κατάσχεση των εκκλησιαστικών και κοινοτικών κτημάτων και ο λαός θα έλεγε τότε ότι η Ιταλική κυβέρνηση πήρε τα κτήματα τους. Στο τέλος ο Lago ξεφούρνισε το μυστικό. Σε γραπτή δήλωση του ανέφερε ότι ο ναός δε θα κτιστεί αν δεν κανονιζόταν πρώτα το θέμα του Αυτοκεφάλου.
Ο Κώστας Κογιόπουλος μου παραχώρησε τρία έγγραφα της Ιταλικής διοίκησης (αναφορές της καραμπινιενερίας)
με τα οποία απoδεικνίεται ότι οι Ιταλοί ανησυχούσαν για την στάση των Ελλήνων κατοίκων της Κω λόγω της άρνησης αρχικά της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και του ίδιου του γκουβέρνου στη συνέχεια για την καθιστέρηση της έγκρησης των σχεδίων και της μελέτης για την ανέγρση του νέου Μητροπολητικού ναού. Ως και τις αγωνιώδεις προσπάθιες του Αρχιμανδρήτη Φιλήμωνα για τη συλλογή χρημάτων παρακολουθούσαν.
Με την άφιξη του νέου Γενικού Διοικητή Δωδεκανήσου του τετράρχη του φασισμού De Vecchi Conte di Val Cismon, ο Αρχιμανδρίτης Φιλήμων επανήλθε στο αίτημα του Κωακού Λαού για την ανέγερση του ναού του νέου Αγίου Νικολάου στην ίδια θέση του παλιού.
Ο κυβερνήτης De Vecchi,
conte di val Cismon.
Σε επίσκεψη του στην Κω ο de Vecchi ο οποίος σημειωτέο ήταν θρησκόληπτος έδωσε την συγκατάθεση του για την ανέγερση του Μητροπολιτικού ναού μετά από ένα γεγονός που τον γέμισε φόβο και προκαταλήψεις. Τα τρία υδροπλάνα που τον έφεραν στην Κω μαζί με την συνοδεία του βρέθηκαν τα ξημερώματα τις 6ης Δεκεμβρίου, εορτής του Αγίου Νικολάου, κομματιασμένα, πεταμένα πάνω στο κάστρο της Κω. Όλοι τότε μιλούσαν για θαύμα του Αγίου[9] και ο δήμαρχος (podesta) της Κω Carlo Mochi Sismondi, βρήκε την ευκαιρία να κάμει την εισήγηση του και να αποσπάσει την εντολή ανεύρεσης κατάλληλου οικοπέδου για την ανέγερση του ναού.
Το ιστορικό του θαύματος του Αγίου Νικολάου περιγρά-φει σε ένα διήγημα με τίτλο «Σπασμένα φτερά στο Κάστρο» ο μεγάλος μας ποιητής Αλέξης Ζερβάνος το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες στο 14ο φύλλο της εφημερίδας «Τουριστική Κως» της οποίας εκδότης ήταν ο Γεράσιμος Ματθαίος. Το ίδιο διήγημα συμπεριλήφθηκε και στο βιβλίου που εκδόθηκε από τον Πολιτιστοκό Σύλλογο Κλεόβουλος ο Λίνδιος με τον τίτλο «Εν Δωδεκανήσω»
Οι Ιταλοί πρότειναν ο Μητροπολιτικός ναός να χτιστεί στην συνοικία Μπουζουκτά και συγκεκριμένα στο περιβόλι του Ιπποκράτη Σταματιάδη. Ο αρχιμανδρίτης Φιλήμωνας όμως επέμενε προβάλλοντας το γενικό αίτημα του λαού να χτιστεί ο ναός έστω στο ανατολικό τμήμα της πόλης. Έτσι κατέληξαν στη σημερινή θέση του ναού στο περιβόλι του Παύλου Γεωργιάδη, θέση που ικανοποιούσε την επιθυμία των Κώων.
O De Vecchi τοποθετεί τον θεμέλιο λίθο του Ιερού ναού του Αγίου
Νικολάου. Διακρίνεται ο εργολάβος Αγγ. Γεωργαλλής.
Το οικόπεδο στοίχισε στην Ιταλική κυβέρνηση το ποσό των 24.000 λιρετών. Έγινε μειοδοτικός διαγωνισμός για ανάδειξη εργολάβου. Την ανέγερση του ναού ανέλαβε ο άξιος Κώος εργολάβος Αγγελής Γεωργαλλής. Ο ίδιος ο de Vecchi ήλθε στην Κω για να θεμελιώσει τον ναό μέσα σε γενικό ενθουσιασμό των κατοίκων.
Την 24η Μαρτίου 1937, με ένα ασημένιο μυστρί που κατασκεύασε ο πατέρας μου Νικήτας Διακογιάννης, ο De Vecchi τοποθέτησε τον θεμέλιο λίθο μαζί με μια φιάλη που μέσα της είχαν βάλει την εξής επιγραφή στα ιταλικά:
REGNIANDO ED IMPERANDO S.M. VITTORIO
EMANUELE III.
ESSENDO DUCE DEL FASCISMO BENITO
MUSSOLINI.
ESSENDO GOVERNATORE CIVILE DE VECCHI
CONTE DI VAL CISMON
ESSENDO VICARIO GENERALE PATRIARCALE
ARCHIMANDRITA FILIMONE,
E STATA FONDATA QUESTA CHIESA.
Και το ελληνικό κείμενο που μπήκε κι αυτό στην ίδια φιάλη έλεγε:
ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥΝΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ
ΦΩΤΙΟΥ Β΄.
ΕΠΙ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ
ΦΙΛΗΜΟΝΟΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ
ΕΚΤΙΣΘΗ Ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΕΝ ΕΤΕΙ 1937.
Τους πανηγυρικούς της ημέρας εκφώνησαν ο Αρχι-μανδρίτης Φιλήμωνας ο οποίος ευχαρίστησε τις Ιταλικές αρχές, και ο γυμνασιάρχης Γαβριήλ Παπαθεοφάνους.
Η κατασκευή του νέου Μητροπολιτικού ναού στοίχισε 350.000 λιρέτες που διέθεσε η Ιταλική κυβέρνηση. Οι εργασίες της κατασκευής κράτησαν περίπου 2 χρόνια. Στις αρχές του 1939 το έργο παραδόθηκε από τον εργολάβο.
Ο περίλαμπρος Νέος Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Νικολάου
Στις 24 Μαρτίου του 1939 μέσα σε πανηγυρισμούς και ενθουσιώδεις εκδηλώσεις του Κωακού λαού έγιναν τα εγκαίνια του νέου Μητροπολιτικού ναού του Αγίου Νικολάου από τον Μητροπολίτη Λέρου Απόστολο. Αυτή τη φορά ήταν παρών ο Δελεγκάτο.
|
24 Μαρτίου 1939. Αναμνηστική φωτογραφία μετά την τέλεση των εγκαινίων του Μητροπολιτικού ναού του Αγίου Νικολάου. Διακρίνονται από αριστερά: Δημήτριος Γεωργαλλής, Αγγελής Γεωργαλλής, Πατήρ Ευστάθιος Παπαχαρτοφίλης, Ιερέας Κεφάλου, Μιχαήλ Τριπολίτης, Δημήτριος Κανάρης, Γαβριήλ Τριπολίτης, Νικήτας Διακογιάννης, Αρχιμανδρίτης Φιλήμων Φωτόπουλος, Μητροπολίτης Λέρου κ.κ. Απόστολος, Ιωάννης Ζερβάνος, Γεώργιος Ιωαννίδης, Γεώργιος Σαμαράς, Πατήρ Θεόφιλος Μουζουράκης, Γιαννίκος Τριπολίτης, και Νικόλαος Κάππας.
Ο Αρχιμανδρίτης Φιλήμων Φωτόπουλος εκφώνησε τον παρακάτω λόγο:
Σεβασμιώτατε, ενδοξότατε Δελεγκάτο και λοιπόν εκκλησίασμα.
Μετά εξαετή ολόκληρον ταλαιπωρίαν εν τω στενώ και ακαταλλήλω του Σταυρού παραπήγματι, όπου ετέλει ο δοκιμασθείς ευσεβής ημών λαός τα της λατρείας του, ηξιώθη, χάριτι του πατάσσοντος και πάλιν ιωμένου Θεού να ίδη ανεγειρόμενον εκ βάθρων τον μεγαλοπρεπή τούτον ναόν, τη γενεοδωρία του μεγαλεπηβόλου Γενικού ημών Διοικητού, του λαοφιλούς και επιλέκτου της Μεγάλης Πατρίδος Ιταλίας, τέκνου, ίνα εν αυτώ υμνήται ο Ύψιστος εν ταις επερχομέναις γενεαίς και ευφημείται εν αυτώ το δεδοξασμένο όνομα του Μεγάλου ιδρυτού αυτού, τη γενναιοδωρία του οποίου ελπίζει και τον υπολειπόμενον καλλωπισμόν αυτού. Συ δε, Πανιερώτατε Δέσποτα, ο καθαγιάζων και εγκαι-νίζων τον ιερόν τούτον ναόν εύξαι υπέρ του τιμήσαντος Σε και καλέσαντος Κωακού λαού, όπως φυλάττει του λοιπού ασινή αυτόν από πάσης βλάβης και επηρείας καθώς και τον Μέγαν ιδρυτήν αυτού τον εξοχότατον Ντεβέκι Κισμόν συν παντί τω οίκω αυτού, ως και τον ενδοξότατον ντελεγκάτον Κω μαθ’ απάσης της ακολουθίας του εν υγεία ευκλεία και μακροβιότητι.
Εκείνο το οποίον πληγώνει τας καρδίας όλων είναι η απώλεια του Μητροπολητικού μας Ναού Αγίου Νικολάου, του μοναδικού εν Δωδεκανήσω Ορθοδόξου Ναού, όστις υπέστη τόσον σοβαράν βλάβην, ώστε είναι ζήτημα μα-κρού χρόνου η ανοικοδόμησις αυτού. Και δια τούτο ποιούμεν θερμήν έκκλησιν προς τους ενταύθα και απανταχού συμπολίτας μας και την λοιπήν ομογένειαν, ίνα εκ του υστερήματος αυτών προσφέρωσιν τον οβολόν των ίνα κατορθώσωμεν και το πλούσιον υλικόν του ναού τούτου να περισυλλέξωμεν και όνειρον του λοιπού να έχωμεν την ανοικοδόμησην του μεγαλοπρε-πούς τούτου ναού, διότι είμεθα απόγονοι προγόνων οίτινες προ 70 και πλέον ετών ανήγειραν τοιούτον ναόν εις καιρούς δυσμενείς δια την φυλήν μας, θα είναι δε αίσχος να αφήσωμεν να καταστραφή τελείως τοιούτος ναός, εις εποχήν καθ’ ην έχομεν Κυβέρνησιν χριστιανι-κήν, ήτις μετά πολλής στοργής περιέβαλε την ανίδρυσιν του ετέρου ναού της Αγίας Παρασκευής . Εύχομαι, όπως η πατρική και θερμή μου αυτή έκκλησις, εύρη απήχησιν εις τα ευγενή και πατριωτικά υμών αισθή-ματα. Γένοιτο! Αρχιμανδρίτης Φιλήμων
Έτσι οι Κώοι, ιδίως οι ενορίτες του Αγίου Νικολάου, που επί 6 χρόνια εκκλησιάζονταν στο στενό και ακατάλληλο παράπηγμα του Σταυρού, μετά από τόσες ταλαιπωρίες, π Έτσι οι Κώοι, ιδίως οι ενορίτες του Αγίου Νικολάου, που επί 6 χρόνια εκκλησιάζονταν στο στενό και ακατάλληλο παράπηγμα του Σταυρού, μετά από τόσες ταλαιπωρίες, πόνους και κόπους είδαν να υψώνετε και πάλι ο μεγαλοπρεπής Μητροπολιτικός τους Ναός. Τον Σεπτέμβριο του 1945 μετά από απόφαση της Εκκλησιαστικής Επιτροπής κτίστηκε η περίφραξη του οικοπέδου του Ναού.
Τα χρόνια του πολέμου που ακολούθησαν μπορεί να πλήγωσαν τον κενουριοχτισμένο ναό γιατί, από τους βομβαρδισμούς των Γερμανικών στούκας και από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς στη συνέχεια, στο Ναό προκλήθηκαν αρκετές ζημιές οι οποίες αργότερα επιδιορθώθηκαν. Όμως οι μέρες της λευτεριάς που ακολούθησαν δημιούργησαν ένα νέο πνευματικό, εθνικό και θρησκευτικό κέντρο, το Ναό του Αγίου Νικολάου. Έτσι οι Κώοι, ιδίως οι ενορίτες του Αγίου Νικολάου, που επί 6 χρόνια εκκλησιάζονταν στο στενό και ακατάλληλο παράπηγμα του Σταυρού, μετά από τόσες ταλαιπωρίες, πόνους και κόπους είδαν να υψώνετε και πάλι ο μεγαλοπρεπής Μητροπολιτικός τους Ναός. Τον Σεπτέμβριο του 1945 μετά από απόφαση της Εκκλησιαστικής Επιτροπής κτίστηκε η περίφραξη του οικοπέδου του Ναού.
Τα χρόνια του πολέμου που ακολούθησαν μπορεί να πλήγωσαν τον κενουριοχτισμένο ναό γιατί, από τους βομβαρδισμούς των Γερμανικών στούκας και από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς στη συνέχεια, στο Ναό προκλήθηκαν αρκετές ζημιές οι οποίες αργότερα επιδιορθώθηκαν. Όμως οι μέρες της λευτεριάς που ακολούθησαν δημιούργησαν ένα νέο πνευματικό, εθνικό και θρησκευτικό κέντρο, το Ναό του Αγίου Νικολάου. |
Έτσι οι Κώοι, ιδίως οι ενορίτες του Αγίου Νικολάου, που επί 6 χρόνια εκκλησιάζονταν στο στενό και ακατάλληλο παράπηγμα του Σταυρού, μετά από τόσες ταλαιπωρίες, πόνους και κόπους είδαν να υψώνετε και πάλι ο μεγαλοπρεπής Μητροπολιτικός τους Ναός.
Τα χρόνια του πολέμου που ακολούθησαν μπορεί να πλήγωσαν τον κενουριοχτισμένο ναό γιατί, από τους βομβαρδισμούς των Γερμανικών στούκας και από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς στη συνέχεια, στο Ναό προκλήθηκαν αρκετές ζημιές οι οποίες αργότερα επιδιορθώθηκαν. Όμως οι μέρες της λευτεριάς που ακολούθησαν δημιούργησαν ένα νέο πνευματικό, εθνικό και θρησκευτικό κέντρο, το Ναό του Αγίου Νικολάου. Εκεί έγιναν οι δοξολογίες και οι πανηγυρισμοί τη μέρα που το συμμαχικό στρατιωτικό κλιμάκιο ήλθε από τη Σύμη προμηνώντας τις εξελίξεις που ακολούθησαν. Εκεί
ο λαός της Κω με ζητωκραυγές και με υψωμένα τα λάβαρα πληροφορήθηκε την απόφαση των συμμάχων για την ένωση της Δωδεκανήσου με την μητέρα Ελλάδα.
Εκεί γιόρτασε και την ημέρα της ενσωμάτωσης.
Μπροστά στο Ναό του Αγίου Νικολάου,εκδηλώσεις του Παγκωακού
Συλλόγου «Η Εθνική Αναγέννησις».
Η ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΠΟΥ ΤΥΠΩΣΕ ΚΑΙ ΔΙΕΝΕΙΜΕ Ο ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ
ΦΙΛΗΜΩΝ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΙΣ 3 ΜΑΪΟΥ 1934
Προς το Χριστεπώνυμον πλήρωμα της Ιεράς Μητροπόλεως Κώου.
(Ο ζήλος του οίκου σου κατέφαγε με).
Ολόκληρος διέρρευσεν ενιαυτός από της αποφράδος εκείνης ημέρας, καθ’ ην σύμπασα η προσφιλής ημών νήσος συνεταράττετο και εκ θεμελίων συνεκλωνί-
ζετο συμπαρασύρουσα έμψυχον και άψυχον κόσμον εις την ερήμωσην. Ο κατά-
κλησμός της καταστροφής δεν ηδύνατο, ει μη να συμπαρασύρει μεθ’ εαυτού και τα ευαγή εκείνα καθιδρύματα, εντός των οποίων εκ των ακηράτων της ευσεβείας λειμώνων ανεπέμποντο προς το υπέρτατον ΟΝ αι κατανυκτικαί προσευχαί και τα εναρμόνια άσματα της ευγνωμοσύνης και της ευσεβείας. Από της απαισίας εκείνης στιγμής ο μεγαλοπρεπής Ναός της προτευούσης μας, των Ορθοδόξων Χριστ.ιανών το αγλάϊσμα, ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Νικολάου, ίσταται περίλυπος και άμορφος όγκος επί των φρικαλέων της κλυδωνισθείσης πόλεως ερειπίων.
Αλλ’ η φιλοπατρία και η ευσέβεια των σκληρώς δοκιμασθέντων συμπολιτών δεν ηδυνατο να ανέχεται επ’ άπειρον την αράχνην να εκτελεί τα του θυρωρού καθήκοντα και την γλαύκαν να ψάλλει τον Ενυάλιον παιάνα εν τοις ανακτόροις του Αφρασιάβ.
Επέστη η στιγμή της πραγματοποιήσεως ενός έργου, διά το οποίον σεμνύνονται και κραταιούνται οι λαοί εν τη επιγνώσει της εκτελέσεως του αγαθού και του καλού. Ο Μητροπολιτικός μας ναός κατεδαφίζεται δια να ανεγερθεί ως φοίνιξ εν μέσω των ερειπίων Του, μεγαλοπρεπέστερος και λαμπρότερος. Η στιγμή της αποπερατώσεως του θα είναι ανταξία εκείνης καθ’ ην ηαθ’ ην ο μέγας Ιουστινιανός ανέκραξε το «Νενίκηκα σε Σολομών»
Προς τα ευγενή λοιπόν των Ορθοδόξων Χριστιανών αισθήματα ποιείται έκκλησιν θερμήν η επί καταδαφίσεως και ανεγέρσεως του Μητροπολιτικού ημών ναού επιτροπή, παρακαλούσα έκαστον πολίτην να προσενέγκη τον οβολόν του.
Τα γραφεία της Ιεράς Μητροπόλεως θα παραμένωσι προς τον σκοπόν τούτον ανοικτά από της 9ης -12ης π.μ. και από της 3ης – 6ης μ.μ.
Κως τη 3η Μαΐου 1934
Ο γενικός επίτροπος της Επαρχίας Κώου και πρόεδρος της επιτροπής.
|
|
[1] Αρχείον Δουλείας Ιεράς Μητροπόλεως Κω Κώδικας Α΄.
[2] Ιωάννου Ηλ. Βολανάκη, Χριστιανικά μνημεία της νήσου Κω, Τα Κωακά τόμος Γ΄.
[3] Κώδικας Ζ΄, σ.122.
[4] Κώδικας Ζ΄, σ.123
[5] Κώδικας Ζ΄, σ.127
[6] Κώδικας Ζ΄, σελ. 4-6.
[7] Κώδικας Ζ΄, σελ. 80-66.
[8] Κώδικας Ζ΄, σελ. 123-124.
[9] Βλέπε διήγημα Αλέξη Ζερβάνου» Σπασμένα φτερά στο Κάστρο».
