Μερικές σκέψεις σαν παππούς από το επίπεδο μόρφωσης που λαμβάνουν τα εγγόνια μου στο Δημοτικό.
Η εκπαίδευση χάνει το νόημά της όταν η μάθηση αντικαθίσταται από την αποστήθιση.
Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, όπου τα παιδιά χειρίζονται tablet πριν μάθουν να κρατούν σωστά ένα μολύβι, η παιδεία μοιάζει να έχει χάσει τον προσανατολισμό της. Το δημοτικό σχολείο, που θα έπρεπε να είναι το στέρεο θεμέλιο της γνώσης, μετατρέπεται ολοένα και περισσότερο σε έναν μηχανισμό “διεκπεραίωσης ύλης”.
Όλο και συχνότερα, γονείς διαπιστώνουν με ανησυχία ότι τα παιδιά τους ολοκληρώνουν την Α΄ Δημοτικού χωρίς να γνωρίζουν σωστά την αλφάβητο. Κι όταν ζητούν εξηγήσεις, λαμβάνουν απαντήσεις που περισσότερο μοιάζουν με υπεκφυγές παρά με παιδαγωγική καθοδήγηση: «Μην τα πιέζετε, θα τα μάθουν στην πορεία», ή ακόμα χειρότερα, «να τους τα μαθαίνετε εσείς στο σπίτι».
Έτσι, ο ρόλος του σχολείου συρρικνώνεται. Ο δάσκαλος, από καθοδηγητής μάθησης, μετατρέπεται σε “συντονιστή δραστηριοτήτων”. Το σχολείο, από χώρος παιδείας, γίνεται χώρος απλής παρουσίας. Και τα παιδιά, αντί να μαθαίνουν πώς να σκέφτονται, μαθαίνουν τι να επαναλαμβάνουν.
Η αποστήθιση, η γνωστή μας “παπαγαλία”, δεν είναι αθώα. Δεν είναι απλώς ένα εκπαιδευτικό λάθος — είναι ένα βαθύ πολιτισμικό έλλειμμα. Δημιουργεί γενιές που μπορούν να αναπαράγουν λόγια άλλων, αλλά δυσκολεύονται να εκφράσουν δικές τους σκέψεις. Μια κοινωνία που μαθαίνει να θυμάται χωρίς να κατανοεί, σύντομα ξεχνά και να σκέφτεται.
Η παιδεία δεν είναι θέμα διδακτικών στόχων ούτε προγραμμάτων σπουδών. Είναι ζήτημα νοοτροπίας. Όταν το σχολείο ξεχνά να διδάξει τα βασικά — τη γλώσσα, τη σκέψη, τη σύνδεση της γνώσης με τη ζωή — τότε δεν έχει σημασία πόσα project ή δραστηριότητες κάνει· το αποτέλεσμα είναι το ίδιο: παιδιά που μαθαίνουν χωρίς να μορφώνονται.
Αν το σχολείο δεν μαθαίνει στα παιδιά την αλφάβητο, ποιος θα τους μάθει τη γλώσσα της σκέψης;
Κι αν δεν μάθουν ποτέ να σκέφτονται, ποιος θα τα μάθει να αλλάζουν τον κόσμο που θα τους αφήσουμε;
Η κρίση της παιδείας δεν ξεκινά στο πανεπιστήμιο — ξεκινά την ημέρα που ένα παιδί γράφει για πρώτη φορά το όνομά του, κι αντί να νιώσει περηφάνια, νιώθει αδιαφορία.
Τελειώνοντας μερίδιο ευθύνης έχουν και οι γονείς που στις συγκεντρώσεις των συλλόγων γονέων που συζητιούνται τα διάφορα προβλήματα που δημιουργούνται , η παρουσία τους είναι αδιάφορη ως μηδαμινή.
