Ο ρόλος του W.Paton στην εύρεση του Ασκληπιείου, Κω…
«Εδώ [στην Παναγιά Ταρσού] μου παρέχονται οι βεβαιότερες πιθανότητες της υπάρξεως του Ασκληπιείου» W.Paton, 1891 – σχεδόν μία δεκαετία πριν από την ανακάλυψη του οχυρού του πνεύματος της ιατρικής από τον υπεύθυνο της ανασκαφής R.Herzog.
«Και προ ετών ο σπουδαίος αρχαιολόγος, αξιοσέβαστος μου φίλος ο μεγάλας αρχαιολογικάς έρευνας διενεργήσας και πλούσιας συλλογὰς παρασχὼν W. R. Paton τυχών αυτόθι σχετική προς τούτο επιγραφήν ανέκραξε εύχαρις: Εδώ μου παρέχονται οι βεβαιότερες πιθανότητες τής υπάρξεως του ᾿ Ασκληπιείου», γράφει στο πόνημα του ο Ιάκωβος Ζαρράφτης για το Ασκληπιείο, Κω δημοσιευμένο το 1912 – μία δεκαετία μετά από την ανακάλυψη του.
Σχεδόν μία δεκαετία πριν από την εύρεση του Ασκληπιείου, ο Σκωτσέζος William Roger Paton [Αμπερντήν ,9 Φεβρουαρίου 1857 – Σάμος, 21 Απριλίου 1921] και προσωπικός φίλος του Oscar Wilde, στην επιγραφή [104] του δημοσιευμένου βιβλίου του από το 1891 «Επιγραφές της Κω» μαζί με τον E.L. Hicks, αναφέρει:
«Η Παναγιά Ταρσού είναι μια ερειπωμένη εκκλησία σε έναν τόπο από μεγάλους λόφους, περίπου μισό μίλι δυτικότερα του Κερμετέ. Είναι τώρα ιδιοκτησία της μονής της Πάτμου. Αυτή η πέτρα όπως η [137] και η [151] βρίσκεται σε χωράφι κάτω από την εκκλησία. Πάνω από την εκκλησία σε πλάτωμα υπάρχουν πολλά μάρμαρα μεταξύ αυτών η πέτρα [128]. Στην πλατεία κάτω από την εκκλησία βρήκα και άλλες πέτρες. Θραύσματα πετρών όπως αυτά δεν υπήρχαν κοντά στην πόλη. Δυστυχώς τα επιγράμματα δεν με βοηθούν να εντοπίσω τον αρχαίο ναό. Μπαίνω στον πειρασμό να υποθέσω ότι σε αυτή τη θέση βρισκόταν το Ασκληπιείο. Η απόσταση από την πόλη είναι περίπου μισή ώρα περπάτημα. Πάνω από τον ναό είναι το Κοκκινόνερο και ιαματικές πηγές.Το Ασκληπιείο βρισκόταν εν προαστίω, όχι κοντά στην πόλη. Τα ιερά του Ασκληπιού σαν γενικό κανόνα βρίσκονταν σε ψηλά μέρη [Πλούταρχος]. Δύο πέτρες [13],[14] από το Ασκληπιείο τώρα στην πόλη, θα μπορούσαν εύκολα να μεταφερθούν από απόσταση».
Η ιστορία της ανακάλυψης του Ασκληπιείου αρχίζει στη σκέψη του νεαρού φιλολόγου Rudolf Herzog με μία θυσία. Δύο γυναίκες θυσιάζουν στο δεύτερο άνδηρο έναν πετεινό και μεταξύ άλλων αναφέρονται στον πλούτο του ιδρύματος και σε ένα εντυπωσιακό πίνακα του μεγάλου ζωγράφου της αρχαιότητας, του Απελλή της Κω: «Ασκληπιώ ανατιθείσαι και θυσιάζουσαι». Αυτός ο στίχος, από τον μιμίαμβο του 270-260 π.Χ, του Κώου ποιητή Ηρώνδα έφερε στην Κω τον Γερμανό R.Herzog .Ο Ηρώνδας σπάνια αναφερόταν, επειδή τα περισσότερα ποιήματά του είχαν χαθεί, εκτός από 20 στίχους.
Στην Κω θα συναντήσει τον W.Paton, πρώην διευθυντή των ανασκαφών της αρχαίας Μίνδου για λογαριασμό της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής, ο οποίος βρέθηκε σε ένα από τα ταξίδια του στα τέλη του καλοκαιριού του 1885, στην Πόθια της τότε οθωμανοκρατούμενης Καλύμνου. Μέσα σε μόλις 3 μήνες ο επιγραφολόγος, συγγραφέας και μεταφραστής αρχαίων ελληνικών κειμένων και ποιητών ερωτεύεται και παντρεύεται την Ειρήνη Εμμ. Ολυμπίτη, κόρη του δημάρχου της Καλύμνου.
Ο Paton ήταν ο πρώτος που αποκρυπτογράφησε το τοπωνύμιο της Παναγιάς Ταρσού και σωστά το συνέδεσε με την πιθανότερη, επικρατέστερη θέση για την αναζήτηση και την ανασκαφή του Ασκληπιείου. Από παραφθορά των λέξεων «τ[ου] άρ[λ]σου», ήταν το κλειδί για την εύρεση του.Αυτός υπέδειξε την τοποθεσία στον Ζαρράφτη [το γράφει ο ίδιος ο αρχαιοδίφης], ο οποίος αφού την υιοθέτησε την ονόμαζε «Ερωτευμένη». Ο Paton συναντήθηκε με τον Herzog και του επισήμανε τον χώρο της Ταρσού ως τον επικρατέστερο στην αναζήτηση του Ασκληπιείου.
Ο Herzog για την τοποθεσία «Ταρσού» στο βιβλίο του «Κως,1932» λέει τα εξής:
«Είχα ήδη προετοιμάσει κρυφά τι έπρεπε να συμβεί για να ψάξω το Ασκληπιείο. Η «επίθεση» είχε στόχο την Παναγιά Ταρσού.Στο μεταξύ, όμως, οι πόροι μου εξαντλήθηκαν και επομένως ολοκλήρωσα το σκάψιμο με μια μονοήμερη ανασκαφή στην Παναγιά Ταρσού, η οποία αποκάλυψε τόσα πολλά και ότι ο στυλοβάτης του ναού ήταν ακόμα στη θέση του, οπότε η τοποθεσία ήταν σίγουρα ένα αξιόλογο αντικείμενο ανασκαφής, ακόμα κι αν δεν έπρεπε να είναι το Ασκληπιείο. Ωστόσο, δεν έκανα φασαρία για την ανακάλυψη ενός ναού, αλλά απέστρεψα την προσοχή από αυτόν, κάτι που απλώς θα ενθάρρυνε τις ληστρικές ανασκαφές και θα είχε διεγείρει πρόωρα την επιθυμία των ιδιοκτητών της γης για την ανασκαφή».
«Ο Paton είχε ουσιαστικά ολοκληρώσει το έργο του στο νησί με τις Επιγραφές της Κω. Ως εκ τούτου, όταν τον πλησίασα το 1898 για συμβουλές σχετικά με την έρευνα του Ασκληπιείου, μου πρότεινε να το συνδυάσω με την πάντα γόνιμη αναζήτηση νέων επιγραφών στην Κω. Η υπόθεση που εξέφρασε ο Dubois ότι το Ασκληπιείο είχε επίσης χρησιμεύσει ως λατομείο για την κατασκευή του φρουρίου του λιμανιού μου φάνηκε άξια εξέτασης. Με τον Paton, που με επισκέφτηκε στην Κω, συζήτησα επίσης την υπόθεση του ότι το Ασκληπιείο θα βρισκόταν στην Παναγιά Ταρσού. Παραδέχτηκε επίσης ως αρνητικά περιστατικά, ιδίως την προφανή έλλειψη ενός μεγαλύτερου συγκροτήματος μεταξύ των ναών που ήταν αναμενόμενο για το Ασκληπιείο. Αλλά είπα ήδη στην ταξιδιωτική έκθεση ότι ο τόπος έπρεπε να εξεταστεί με ανασκαφή. Η μεγάλη απόδοση της αναζήτησής μου για επιγραφές και η εντύπωση όλου του νησιού κατά τη διάρκεια μιας πεζοπορίας μου έδωσε το καθήκον να εμβαθύνω την ιστορία του νησιού με τη βοήθεια της εδαφολογικής έρευνας, με το Ασκληπιείο φυσικά να είναι το επίκεντρο.Οι πόροι της Επιτροπής Ελληνικών Επιγραφών της Ακαδημίας επαρκούσαν μόνο για τη συλλογή και αναθεώρηση των επιγραφών που βρίσκονταν πάνω από το έδαφος.Το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο ήταν υπεύθυνο για το αρχαιολογικό έργο. Αργότερα, όταν μου απελευθερώθηκε το φρούριο το 1900, μπόρεσα να προσδιορίσω ότι χτίστηκε κυρίως από τις πέτρες του τείχους της πόλης, κάτι που δεν μπορούσε να παράσχει καμία βοήθεια για αυτό. Έτσι, εκτός από την απαραίτητη συνεισφορά της Ακαδημίας για το ταξίδι και τις επιγραφικές εργασίες, το μόνο που απέμεινε για τις πειραματικές ανασκαφές ήταν η πολύ λιτή υποτροφία του ιδιώτη καθηγητή, που έμεινε στις διακοπές για το θερινό εξάμηνο του 1900» Συνεχίζει, στο βιβλίο του ο υπεύθυνος των ανασκαφών και της αρχαιολογικής έρευνας Rudolf Herzog.
Η συμβολή του Paton κρίνεται καθοριστική, σημαντική στην ανακάλυψη της Παναγιάς Ταρσού. Για την προσφορά του ποτέ δεν τιμήθηκε από τους Κώους, ωστόσο με τις επιγραφές του προετοίμασε,υπέδειξε την αρχική τοποθεσία, ενώ ο Ζαρράφτης με τις γνώσεις, την αγάπη του για την Κω και ως βαθύς γνώστης των τοποθεσιών του νησιού και των τοπικών συνθηκών συμβούλεψε σωστά τον Herzog στην αλλαγή πλεύσης με την επιλογή της «Eρωτευμένης» Παναγιάς Ταρσού του Paton.
Ήμασταν τυχεροί που οι Herzog, Paton, Ζαρράφτης ,Schazmann, Laurenzi,Morricone αφιέρωσαν μέρος της ζωής τους με αυτό, όμως τίποτα δεν έχει τελειώσει. H γεμάτη θρύλους, μυστήρια και σιωπές Παναγιά Ταρσού δεν έχει πει την τελευταία της λέξη. Οι ιερές πέτρες έχουν ακόμα πολλά να διδάξουν.Το «να αγαπάς είναι τόσο σύντομο και το να ξεχνάς τόσο εύκολο» λέει ο Πάμπλο Νερούδα. Αν δεν είχε βρεθεί ο πάπυρος σε ένα μακρινό αρχαίο τάφο, ίσως αυτή τη στιγμή να μη μιλούσαμε για την χαμένη ατλαντίδα της ιατρικής, τουλάχιστον όπως τη γνωρίζουμε…
Γεωδίφης [geogeodifhs.blogspot]
