Οι απαντήσεις από τους κορυφαίους επιστήμονες – Τι λέει Έλληνας καθηγητής του John Hopkins – Η μετάλλαξη θα μπει σε κάθε σπίτι, με συμπτώματα όμως απλού κρυολογήματος – Τείχος ανοσίας έως το καλοκαίρι, αν δεν υπάρξει νέα παραλλαγή – Η τακτική του Ισραήλ
Η απότομη και ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων κορωνοϊού σε όλη την Ευρώπη, μαζί και στην Ελλάδα, εξαιτίας της περιβόητης μετάλλαξης Omicron προκαλεί έναν νέο κόκκινο συναγερμό σε όλες τις χώρες, που αναπροσαρμόζουν με έκτακτα μέτρα τη γραμμή άμυνας έναντι του ιού. Για πρώτη φορά, όμως, εκφράζονται από την επιστημονική κοινότητα βάσιμες ελπίδες ότι μπορεί αυτή η έξαρση να είναι η τελευταία πράξη του δράματος και να οδεύουμε προς την αρχή του τέλους για την πανδημία.
Ο πολλαπλασιασμός των μολύνσεων σχεδόν παντού και κυρίως όπου χτύπησε πρώτη η Omicron έχει θέσει τα συστήματα Υγείας και τους κρατικούς μηχανισμούς σε εγρήγορση, αλλά ταυτόχρονα φανερώνει ότι η συγκεκριμένη μετάλλαξη ενέχει σαφώς πολύ μικρότερο κίνδυνο για βαριά νόσηση, ενισχύοντας την άποψη ότι ο ιός έχει μεν σε αυτή την εκδοχή του πολύ μεγαλύτερη μεταδοτικότητα, αλλά αρχίζει να εξασθενεί σημαντικά και να μοιάζει όλο και περισσότερο με απλό κρυολόγημα, ειδικά στους εμβολιασμένους με τρίτη δόση. Τα μέχρι στιγμής επιδημιολογικά δεδομένα, λένε οι πρώτες μελέτες, δείχνουν ότι η Omicron εμφανίζει ηπιότερα συμπτώματα στους εμβολιασμένους.
Μελέτες που δημοσίευσε η «Daily Mail», αλλά και η έρευνα του καθηγητή Δημοσθένη Σαρηγιάννη, ο οποίος προβλέπει 400.000 μολύνσεις στη χώρα μας έως τις 20 Ιανουαρίου, κατατείνουν στο συμπέρασμα ότι το ποσοστό ανάγκης για νοσηλεία μετά από μόλυνση με Omicron πέφτει στο 1,5% επί του αριθμού των κρουσμάτων, ενώ με την Delta ήταν περίπου 10%! Εάν ισχύει αυτή η θεώρηση, την οποία υιοθετούν πολλοί επιστήμονες και ερευνητικοί φορείς ανά τον κόσμο, τότε πιθανόν να πάμε σε μία πολύ γρήγορη κορύφωση του πανδημικού κύματος και με την ίδια ταχύτητα σε μία πτώση του. Ο χρόνος που εκτιμάται ότι θα χρειαστεί γι’ αυτό τον τελευταίο κύκλο είναι περίπου ένα δίμηνο ακόμα, άρα μέχρι τις αρχές Μαρτίου η μάχη είναι εξόχως κρίσιμη, ώστε να περιοριστούν κατά το δυνατόν οι απώλειες ανθρώπινων ζωών και να διασφαλιστεί παράλληλα, με όσο γίνεται λιγότερους περιορισμούς, η ομαλή κοινωνική και οικονομική ζωή.
Ακόμα και ο Μπιλ Γκέιτς έγραφε προ ημερών ότι η Omicron κινείται τόσο γρήγορα που μόλις γίνει κυρίαρχη σε μια χώρα, το κύμα εκεί θα διαρκέσει λιγότερο από 3 μήνες. «Αυτοί οι λίγοι μήνες μπορεί να είναι άσχημοι, αλλά εξακολουθώ να πιστεύω ότι αν λάβουμε τα σωστά μέτρα, η πανδημία μπορεί να τελειώσει το 2022», σημείωνε, προειδοποιώντας πάντως ότι η «Omicron εξαπλώνεται ταχύτερα από οποιονδήποτε ιό στην Ιστορία» και «ακόμα και η νόσηση που προκαλεί είναι μόνο το μισό της Delta, θα είναι το χειρότερο κύμα που έχουμε δει μέχρι σήμερα, επειδή είναι τόσο μολυσματικό».
Πάντως, για να επιταχύνει αυτή τη διαδικασία το Ισραήλ επέλεξε -μαζί με τα εμβόλια- να πάει στην ανοσία της αγέλης διά της εκτεταμένης μόλυνσης στην κοινότητα, ώστε διά της φυσικής έκθεσης στον ιό αυτός να εξασθενήσει.
Τα υπέρ και τα κατά
Η εκτόξευση των ημερήσιων κρουσμάτων αυτή την εβδομάδα σε δυσθεώρητα ύψη (ο συνολικός αριθμός των προηγούμενων επτά ημερών ξεπέρασε τα 100.000) οδήγησε την κυβέρνηση να επισπεύσει την εφαρμογή μέτρων για τις γιορτές. Οι επιστήμονες αναμένουν ένα εφιαλτικό πρώτο εικοσαήμερο του νέου χρόνου, με τις προβλέψεις να λένε ακόμα και για 400.000 κρούσματα σε αυτό το διάστημα. Το θετικό είναι ότι το ποσοστό των νοσηλειών που προκαλεί η Omicron πέφτει σημαντικά, ακόμα και επτά φορές (!) σε σχέση με τη μετάλλαξη Delta, που ήταν κυρίαρχη ως τώρα.
Οπως λέει ο κ. Σαρηγιάννης, οι νοσηλευόμενοι σε απλές και ειδικές κλίνες στις 20 Ιανουαρίου θα ξεπεράσουν τους 5.500, εκ των οποίων οι 800 διασωληνωμένοι – ήτοι θα νοσηλευτεί περίπου το 1,5% των μολυσμένων, όταν με την Delta ήταν επταπλάσιο. Το αρνητικό για τη χώρα μας φαίνεται να είναι το γεγονός ότι το σύστημα Υγείας ακόμα πιέζεται από ανθρώπους που νόσησαν από την Delta και ενδεχομένως να μην έχει προλάβει να αποφορτιστεί προτού φτάσουν στα νοσοκομεία όσοι χρειαστούν νοσηλεία, χτυπημένοι από την Omicron. Οι πρώτες παρατηρήσεις που κάνει ο καθηγητής Ηλίας Μόσιαλος για την πανδημική εικόνα στη Μεγάλη Βρετανία, που χτυπήθηκε πρώτη από την Omicron, έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον και ίσως δείχνουν τι θα επακολουθήσει: «Μέσα στο μεγάλο κύμα της Omicron που πλήττει το Λονδίνο, παρατηρείται και μια σταθερή αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία. Ομως μέχρι στιγμής το ποσοστό των ασθενών που χρειάζονται οξυγόνο και ειδικότερα αυτών που χρειάζονται αναπνευστική υποστήριξη και διασωλήνωση στις ΜΕΘ φαίνεται να πέφτει στο Λονδίνο. Υπογραμμίζω όμως πως κρατάμε τις επιφυλάξεις μας προτού αναθαρρήσουμε και περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί το κύμα τις επόμενες ημέρες», σημειώνει.
Ο κ. Μόσιαλος διαπιστώνει ακόμα ότι «η Omicron έχει επίκεντρο κυρίως στους κάτω των 65» – προφανώς επειδή οι νεότεροι έχουν τη μεγαλύτερη κινητικότητα και άρα έκθεση στον ιό. Αυτό δικαιολογεί και τις επιφυλάξεις του καθηγητή για ασφαλή συμπεράσματα, καθώς πρέπει να μετρηθεί και πώς θα αντιμετωπίσουν οι μεγαλύτερες ηλικίες την μόλυνση από την Omicron. Ειδικά στην Ελλάδα, όπου το ποσοστό εμβολιασμένων στην κατηγορία άνω των 65 ετών δεν είναι και το πλέον ενθαρρυντικό. Είναι όμως ενθαρρυντικό αυτό που εντόπισαν ερευνητές από τη Νότια Αφρική, ότι «η λοίμωξη στα άτομα που έχουν μολυνθεί με την Omicron μπορεί να οδηγήσει σε προστασία επαναμόλυνσης από την Delta». Σύμφωνα με τον κ. Μόσιαλο, «ίσως η λοίμωξη με την Omicron να έχει θετικές συνέπειες σε ό,τι αφορά την πιθανότητα σοβαρής νόσησης εάν κάποιος κολλήσει μετέπειτα την Delta που συνεχίζει να κυκλοφορεί, και τελικά να επιφέρει μικρότερο βάρος από το αναμενόμενο στο σύστημα Υγείας».
«Η Omicron θα εξοστρακίσει την Delta, γεγονός θετικό για τα συστήματα Υγείας και τις οικονομίες. Μια μετάλλαξη που προκαλεί λιγότερη νοσηρότητα, όπως η Omicron, είναι κάτι που μπορούμε να διαχειριστούμε, εν αντιθέσει με τις προηγούμενες μεταλλάξεις του κορωνοϊού που στοίχισαν εκατομμύρια ανθρώπινες ζωές», εξηγεί ο Νοτιοαφρικανός ιολόγος Αλεξ Σιγκάλ, επικεφαλής της ομάδας στο Ερευνητικό Ινστιτούτο Υγείας της Αφρικής.
Την ίδια άποψη εκφράζουν και άλλοι επιστήμονες, όπως ο Βρετανός επιδημιολόγος της Σχολής Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου, Καρλ Πίρσον, και ο Αμερικανός συνάδελφός του στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Γέιλ, Νέιθαν Γκράμπο. «Την ώρα που η Omicron εξαπλώνεται γρήγορα, η Delta αρχίζει να φθίνει», λέει ο πρώτος, ενώ ο δρ Γκράμπο παρατηρεί ότι όπου «καταγράφεται έξαρση της Omicron τα κρούσματα της Delta μειώνονται. Η νέα μετάλλαξη “κατατροπώνει” αυτή που ήταν μέχρι πρότινος κυρίαρχη. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι ευπαθείς ομάδες είναι λιγότερο εκτεθειμένες στον κίνδυνο της σοβαρής νόσησης που συνεπάγεται η Delta».
Ο έγκριτος καθηγητής Ιολογίας του Πανεπιστημίου Κολούμπια των ΗΠΑ, Ντέιβιντ Χο, παρομοιάζει την Omicron με πυρκαγιά που φουντώνει απότομα, εξαπλώνεται γρήγορα και κατακαίει τα πάντα στο πέρασμά της. «Μια πυρκαγιά μπορεί να κάψει γρήγορα τα πάντα, αλλά αφού τα κάψει όλα, τελικά θα σβήσει», λέει εννοώντας ότι η έξαρση των κρουσμάτων κορωνοϊού λόγω της Omicron θα οδηγήσει σε φυσική ανοσία, η οποία συνδυαστικά με τον εμβολιασμό έναντι της COVID-19 θα μπορούσε να επιφέρει το τέλος της πανδημίας και τη μετατροπή της σε ενδημική νόσο, όπως για παράδειγμα η εποχική γρίπη. Τη θεωρία της «πυρκαγιάς» ασπάζεται και ο Αμερικανός επενδυτής και συνιδρυτής της Microsoft, Μπιλ Γκέιτς, προβλέποντας ότι το νέο πανδημικό κύμα θα διαρκέσει έως τρεις μήνες και η πανδημία θα σβήσει μέσα στο 2022. «Αν μπορεί να θεωρηθεί καλό νέο, η Omicron εξαπλώνεται τόσο γρήγορα που μόλις καταστεί κυρίαρχη σε μια χώρα, το πανδημικό κύμα δεν θα διαρκέσει περισσότερο από τρεις μήνες. Μπορεί αυτοί οι λίγοι μήνες να είναι δύσκολοι, αλλά πιστεύω πως αν πάρουμε τα κατάλληλα μέτρα η πανδημία θα τελειώσει», εκτιμά.
Omicron: Η τελευταία μετάλλαξη;
Ο ειδικός σε θέματα Ιολογίας και Ανοσολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, μεταδιδακτορικός ερευνητής Μπεν Κρίσνα υποστηρίζει ότι μπορεί να σταθούμε αρκετά τυχεροί και η Omicron να είναι η τελευταία «σοβαρή» μετάλλαξη του κορωνοϊού. «Οι ιοί δεν μπορούν να μεταλλάσσονται επ’ αόριστον προκειμένου να επιβιώσουν. Και οι μεταλλάξεις που βελτιώνουν την ικανότητα εξάπλωσης της Omicron δεν αυξάνουν σημαντικά τους θανάτους λόγω COVID-19. Αν είμαστε τυχεροί, ο κορωνοϊός θα γίνει ενδημικός και οι απειλητικές μεταλλάξεις του θα γίνουν παρελθόν», λέει. Ο Κρίσνα υπενθυμίζει ότι κάποια από τα μεταλλαγμένα στελέχη του κορωνοϊού κατάφεραν να κυριαρχήσουν εξαιτίας της ικανότητάς τους να μεταδίδονται πιο γρήγορα από άνθρωπο σε άνθρωπο, κερδίζοντας άλλες μεταλλάξεις με πιο βραδύ ρυθμό μετάδοσης. Αυτή η ικανότητα υπερμετάδοσης οφείλεται στις μεταλλάξεις που συσσωρεύονται στην πρωτεΐνη-ακίδα S, το τμήμα του κορωνοϊού που προσδένεται στα ανθρώπινα κύτταρα και τα μολύνει. Τέτοιου είδους μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη-ακίδα επέτρεψαν στα στελέχη Alpha και Delta να γίνουν κυρίαρχα. Υπενθυμίζεται ότι το Alpha πυροδότησε το τρίτο πανδημικό κύμα στις αρχές του 2021 και το Delta μερικούς μήνες αργότερα το τέταρτο, τον περασμένο Ιούνιο. Το ίδιο πιστεύουν οι επιστήμονες ότι θα συμβεί και με το Omicron.
Ωστόσο, ο ιός δεν μπορεί να μεταλλάσσεται προς όφελός του επ’ αόριστον. Σύμφωνα με τους νόμους της Βιοχημείας, ο κορωνοϊός θα αποκτήσει τελικά μια πρωτεΐνη-ακίδα S που συνδέεται με τους κυτταρικούς υποδοχείς όσο το δυνατόν πιο σταθερά. Μέχρι να συμβεί αυτό, η ικανότητά του να εξαπλώνεται μεταξύ των ανθρώπων δεν θα καθορίζεται από το πόσο καλά μπορεί να προσκολληθεί στα κύτταρα, αλλά από το πόσο γρήγορα μπορεί να πολλαπλασιαστεί, πόσο γρήγορα μπορεί να εισέλθει στα κύτταρα και πόσο γρήγορα μπορεί να αποβληθεί από τον οργανισμό του ασθενή.
«Ακόμα λοιπόν και αν η Omicron καταφέρει καίριο πλήγμα στις προσπάθειες να ελέγξουμε την πανδημία, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να ελεγχθεί και να αποβληθεί από το ανθρώπινο ανοσοποιητικό σύστημα. Ετσι ο κορωνοϊός θα συνεχίσει να μεταλλάσσεται για να μην αναγνωρίζεται από το ανοσοποιητικό και πιθανόν να εξελιχθεί σε μια ελεγχόμενη εποχική νόσο, όπως η εποχική γρίπη, προκαλώντας περιοδικά κύματα επαναλοιμώξεων», υποστηρίζει ο Μπεν Κρίσνα.
Κοινό κρυολόγημα
Μελέτες από το Χονγκ Κονγκ δημιουργούν βάσιμη αισιοδοξία για τη μετεξέλιξη της COVID-19 από σοβαρή λοίμωξη σε ηπιότερη νόσο όπως το κοινό κρυολόγημα. «Μελέτες από το Χονγκ Κονγκ έδειξαν ότι το στέλεχος Omicron έχει μεγαλύτερη τάση να εισέρχεται στα κύτταρα του ανώτερου αναπνευστικού και λιγότερη στα κύτταρα των πνευμόνων. Αυτό σημαίνει πως προκαλεί ό,τι και το κοινό κρυολόγημα, και όχι πνευμονία. Συνεπώς, τα συμπτώματα που εκδηλώνονται από τη μόλυνση με την Omicron είναι σχεδόν ίδια με εκείνα του κοινού κρυολογήματος, δηλαδή ρινική συμφόρηση, πονόλαιμος και ρινική καταρροή», εξηγεί ο πρύτανης του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) Θάνος Δημόπουλος. Και επισημαίνει ότι «τη δεδομένη χρονική περίοδο, αν εμφανίζουμε τα προαναφερόμενα συμπτώματα καλό θα είναι να μη θεωρούμε ότι πρόκειται για απλό συνάχι, όπως θα θεωρούσαμε παλαιότερα, αλλά να σπεύδουμε για εργαστηριακό έλεγχο και να αποφεύγουμε την επαφή με άλλους».
Ακόμα και αν το ενδεχόμενο της μετατροπής της COVID-19 σε απλή ίωση φαντάζει ιδανικό, δεν μπορεί να γίνει πραγματικότητα χωρίς την εμβολιαστική κάλυψη του συνόλου του παγκόσμιου πληθυσμού. «Πρέπει να καταβληθεί διεθνώς προσπάθεια για την επαρκή εμβολιαστική κάλυψη σε παγκόσμιο επίπεδο. Σήμερα, ο εμβολιασμός σε κράτη της Ασίας και της Αφρικής παραμένει σε πολύ χαμηλά επίπεδα», υπογραμμίζει ο πρύτανης του ΕΚΠΑ. Θέμα που έθιξε και η πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών Μαρία Θεοδωρίδου κατά την τακτική ενημέρωση την περασμένη Δευτέρα. «Η πανδημία ανέδειξε άλλη μία φορά τις ανισότητες που υπάρχουν παγκοσμίως. Περίπου το 75% του πληθυσμού των εύπορων χωρών έχει λάβει τουλάχιστον μία δόση εμβολίου, ενώ στις χαμηλού προς μεσαίου εισοδήματος χώρες το ποσοστό ανέρχεται σε 40% και στις φτωχές χώρες έχει εμβολιαστεί μόνο το 7% του πληθυσμού», σημείωσε.
Η τακτική του Ισραήλ
Με διαφορετική στρατηγική έχει αποφασίσει να αντιμετωπίσει το νέο πανδημικό κύμα το Ισραήλ. Η χώρα αντιμετώπισε τα δύο πρώτα κύματα με lockdown, το τρίτο με εμβόλια και το τέταρτο με αναμνηστικό εμβολιασμό. Πλέον επενδύει στην… εκτεταμένη μόλυνση του πληθυσμού.
«Το πέμπτο κύμα θα τελειώσει όταν μεγάλος αριθμός ανθρώπων θα έχει μολυνθεί. Μόνο μέσω της φυσικής έκθεσης στον κορωνοϊό και της προστασίας που παρέχουν τα εμβόλια θα γίνει ενδημικός ο ιός», υποστηρίζει ο επικεφαλής του Εργαστηρίου Ανοσολογίας στο Πανεπιστήμιο Bar-Ilan, Κύριλλος Κοέν, με συναδέλφους του να εκτιμούν ότι «η Omicron ίσως να σηματοδοτήσει μια επιδημιολογική μετάβαση προς στο ενδημικό στάδιο του ιού».
Οι Ισραηλινοί επιστήμονες θεωρούν ότι αν συμβεί η εκτεταμένη μόλυνση του πληθυσμού, ο κορωνοϊός δεν θα βρίσκει πια αρκετούς ξενιστές για να πολλαπλασιαστεί, καθώς θα έχει επιτευχθεί ανοσία της αγέλης. Αν υποτεθεί ότι ο κορωνοϊός εισχωρεί σε μια κλειστή κοινότητα χωρίς ανοσία και μολύνει ένα άτομο, αυτό μπορεί στη συνέχεια να μολύνει έως και άλλα 16 άτομα, αν πρόκειται για το στέλεχος Omicron. Κάθε ένα από αυτά τα άτομα θα συνεχίζει την αλυσίδα της μετάδοσης με τον ίδιο ρυθμό, μέχρι να μολυνθούν όλα τα μέλη της κοινότητας. Οταν ο κορωνοϊός «ξανασυναντήσει» το πρώτο άτομο που μόλυνε, ο οργανισμός του θα τον καταπολεμήσει πιο γρήγορα και θα περιοριστεί δραστικά η αλυσίδα της μετάδοσης. Οσο θα επαναλαμβάνεται αυτός ο κύκλος μετάδοσης, τόσο θα εξασθενεί ο κορωνοϊός και συνεπώς η επίπτωσή του στην υγεία και την εύρυθμη λειτουργία της κοινωνίας.
Ο γενικός διευθυντής του υπουργείου Υγείας Νάχμαν Ας δήλωσε σήμερα: «Το κόστος θα είναι πάρα πολλές μολύνσεις. Οι αριθμοί θα πρέπει να είναι πολύ υψηλοί προκειμένου να φθάσουμε τη συλλογική ανοσία. Αυτό είναι πιθανό αλλά δεν θέλουμε να φθάσουμε εκεί μέσω μολύνσεων, θέλουμε να συμβεί ως αποτέλεσμα του εμβολιασμού πολλών ανθρώπων».
Περίπου το 60% των 9,4 εκατ. κατοίκων του Ισραήλ έχουν εμβολιαστεί πλήρως –σχεδόν όλοι με το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech– σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, το οποίο σημαίνει πως είτε έχουν λάβει τρεις δόσεις είτε έλαβαν πρόσφατα τη δεύτερη δόση. Ωστόσο εκατοντάδες χιλιάδες από αυτούς που δικαιούνται τρίτη δόση δεν την έχουν κάνει μέχρι τώρα.
Περίπου 1,3 εκατ. μολύνσεις από κορονοϊό έχουν καταγραφεί στο Ισραήλ αφότου ξεκίνησε η πανδημία. Όμως από δύο έως τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι μπορεί να μολυνθούν έως τα τέλη Ιανουαρίου, όταν το κύμα της Όμικρον μπορεί να υποχωρήσει, σύμφωνα με τον Έραν Σέγκαλ, επιστήμονα δεδομένων στο Weizmann Institute of Science και σύμβουλο της κυβέρνησης.
Τις προηγούμενες δέκα ημέρες οι ημερήσιες μολύνσεις τετραπλασιάστηκαν. Τα σοβαρά περιστατικά έχουν επίσης αυξηθεί αλλά με πολύ χαμηλότερο ρυθμό, φθάνοντας περίπου τα 100 από περίπου 80.
Καθώς παρακολουθεί από κοντά τη σοβαρή νοσηρότητα, ο Ας εξετάζει το ενδεχόμενο να επιτραπεί μια τέταρτη δόση εμβολίου για τους άνω των 60 ετών, μετά την έγκρισή της την περασμένη εβδομάδα για τους ανοσοκατεσταλμένους και τους ηλικιωμένους σε οίκους ευγηρίας.
