Κ. Παπαθωμά – Γ. Μαστορόπουλος: Όνειρο ζωής το προσκύνημα στα ιερά χώματα της Καππαδοκίας

Όνειρο ζωής το προσκύνημα στα ιερά χώματα της Καππαδοκίας. Στον μοναδικόν αυτό βραχότοπο με τις μυρμηγκοφωλιές των τοιχογραφημένων μοναστηριακών ναών και ναϋδρίων, όπου εν σκοτεινοίς «σπηλαίοις και ταις οπαίς της γης» αντανακλάται λες το ελληνο­χριστιανικό φως των μεγάλων θεολόγων Καππαδοκών πατέρων της Εκκλησίας μας του 4ου αιώνα.
Την ευκαιρία μας έδωσε πολυήμερη εκδρομή από την Κω που διοργανώθηκε από το πρακτορείο Travel Way με πρωταγωνιστή τον κρητικής καταγωγής δραστήριο συμπολίτη μας κ. Μασλούμ Παϊζάνογλου και την χαρούμενη σύζυγό του Νουριέ, ιδιοκτήτες του γνωστού καταστήματος Σπιναλόγκα.
Ξεκινήσαμε από την Αλικαρνασσό και διασχίσαμε την Καρία, Φρυγία, τα βόρεια όρια της Πισιδίας και τη Λυκαονία. Περάσαμε από τις πόλεις: Μύλασα (τουρκ. Milas), Γιαταγάν (αρχ. Στρατονίκεια), Aydin (αρχ. Τράλλεις), την πανεύφορη κοιλάδα του Μαιάνδρου ποταμού (σημ. Mederes), την Ιεράπολη (Pammukale), την περιοχή της Λαοδικείας, το Denisli, την περιοχή των Κολοσσών και των Χώνων (τουρκ. Honaz). Μετά την «Πικρή Λίμνη» συνεχίσαμε προς τον Νομό του Αφιόν Καραχισάρ. Συναντήσαμε την πόλη Aksehir (το αρχαίο Φιλομήλιον) και το Ilgin. Ήδη προχωρούσαμε στο απέραντο άδενδρο αλλά καλλιεργημένο οροπέδιο της Ανατολίας, που εν μέρει μοιάζει με στέπα. Περάσαμε από το Ικόνιο για να συνεχίσομε, πάντα ανατολικά, προς τις πόλεις Aksaray (Κολωνία), Nevsehir (Νεάπολις), για να φθάσομε ύστερα από ατέλειωτες ώρες ταξιδιού στο Ürgüp (Προκόπι).
Με βάση το Προκόπι, το μέρος όπου αγίασε ο αιχμάλωτος στρατιώτης Ιωάννης ο Ρώσσος, επισκεφθήκαμε μερικούς από τους αμέτρητους βράχους με την ιδιόρρυθμη διάβρωση και μορφολογία, καθώς και λίγα από τα περίφημα «ιστορημένα» βυζαντινά μοναστήρια στην κοιλάδα του Κοράματος (τουρκ. Göreme). Είδαμε ακόμα κάποια από τα πολλά χωριά και κωμοπόλεις της περιοχής, όπου είναι και σήμερα εμφανή τα κατάλοιπα (επιβλητικές εκκλησίες, αρχοντικά μεγαλόσπιτα και επιγραφές) της ισχυρής μέχρι το 1924 παρουσίας Ρωμιών (Άβανος, Ανακού, Μαλακωπή, Καρβάλη, ιδίως στην Σινασό).
Μας εντυπωσίασε ο αρχιτεκτονικός πλούτος, οι λιθανάγλυφες διακοσμήσεις των όψεων και γενικά η εξαιρετική μαστοριά στη χρήση της ευλάξευτης πέτρας. Στριμωχτήκαμε ο ένας σκυφτός πίσω από τον άλλο στα δαιδαλώδη επάλληλα λαγούμια της Ανακού, όπου μόνον άνθρωποι σε έσχατη απειλή θα μπορούσαν, νομίζομε, να διαβιώσουν εκεί.
Προσκυνήσαμε την περίπυστη και χιλιοψαλμένη στα παιδικά μας χρόνια Καισάρεια (σημ. Kayseri) μια παλιά και σύγχρονη καλλονή στα πόδια του γιγάντιου Αργαίου. Κατεβήκαμε στην βαθιά στενή και γραφικότατη κοιλάδα του Περιστρέμματος, μήκους 14 χιλιομ. και προσκυνήσαμε άλλες κατάγραφες αλλά ανώνυμες πια υπόσκαφες βυζαντινές εκκλησίες.
Επιστρέφοντας σταματήσαμε στο παλαίφατο Ικόνιο (τουρκ. Konya), όπου διαπιστώσαμε την εξέλιξη της εντυπωσιακά σύγχρονης πόλης που πάει παράλληλα με τη ζωντανή ανάμνηση του Μεβλανά, κάτι που επιβεβαιώνεται και από το κυριολεκτικά δάσος των μιναρέδων. Στο κοντινό παλιό ρωμαίϊκο χωριό Σίλλη προσκυνήσαμε την πολύ καλά διατηρημένη εκκλησία της Αγ. Ελένης και του Aρχαγγέλου Μιχαήλ. (Θυμηθήκαμε τους χορούς από τη Σίλλη στο θέατρο της Δώρας Στράτου με το χαρακτηριστικό κροτάλισμα των κουταλιών στα άκρα των δακτύλων). Επανήλθαμε στο Pammukale, όπου περιηγηθήκαμε στον τεράστιο αρχαιολογικό χώρο της Ιεραπόλεως.
Οι εντυπώσεις και οι συγκινήσεις καταιγιστικές. Τα παλαιά τοπωνύμια και τα σωζόμενα μνημεία συνήραν «εικόνες» στοιβαγμένες σαν όνειρο στο ομαδικό «ρωμαίικο» ασυνείδητο. Ο Μέγας Αλέξανδρος που διέσχισε τον Άλυ ποταμό της Καππαδοκίας, ο Απολλώνιος ο Τυανεύς, ο Μέγας Απόστολος των Εθνών, οι μεγαλομάρτυρες Μερκούριος και Θεόδωρος, ο φιλάσθενος μα δυναμικός Μέγας Βασίλειος, ο ευαίσθητος υψιπετής Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, ο Γρηγόριος Νύσσης, ο Αμφιλόχιος επίσκοπος Ικονίου, ο Βασίλειος Διγενής Ακρίτας, ο τρόμος των Αραβικών επιδρομών (που συνετέλεσε σε μεγάλο βαθμό στην εσωτερική λάξευση των βράχων), η πλημμυρίδα των Σελτζούκων μετά το 1071, οι ραγδαίοι εξισλαμισμοί, η οικονομική και πολιτιστική άνοδος των Ρωμιών κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας (έστω και αν αρκετοί σ’ αυτά τα μέρη, οι λεγόμενοι «καραμανλήδες», είχαν πια ξεχάσει την ελληνική γλώσσα, όχι όμως και το ελληνικό αλφάβητο ή την ορθόδοξη χριστιανική πίστη), ο ξεριζωμός με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1924. Δύο χιλιάδες τριακόσια πενήντα συνεχόμενα χρόνια ελληνικής «αναπνοής» σ’ αυτά τα μέρη, έχει, θα έλεγε κανείς, πετρωθεί πάνω στους Καππαδοκικούς βράχους.
Μας εντυπωσίασαν επίσης οι κατασκευές των Σελτζούκων ιδιαίτερα τα επιβλητικά καραβάν σεράγια κτισμένα στο «πουθενά», όπου στάθμευαν (κάθε 40 χιλιόμετρα) άνθρωποι και υποζύγια. Ζωντανή είναι η παρουσία του κοντινού στους δικούς μας «νηπτικούς» του «μυστικού» σούφι Τζελαλεντίν Ρούμι.
Έκπληξη επίσης μας προκάλεσαν τα υπερμεγέθη αγάλματα του γνωστού μας απλοϊκού λαϊκόσοφου Νασρεντίν Χότζα, καθισμένου ανάποδα στο γαϊδουράκι του (φαντάζεται κανείς αν διέθεταν οι Τούρκοι τους παγκόσμιους κολοσσούς του αρχαίου Ελληνικού και Χριστιανικού Πνεύματος τί θα είχαν κάνει για να τους προβάλουν).
Εξίσου όμως εντυπωσιακή είναι η εντελώς «ευρωπαϊκή» εικόνα της σύγχρονης Τουρκίας ακόμα και στις περιοχές αυτές που βρίσκονται πολύ μακριά από τη θάλασσα. Εντυπωσιάζουν πραγματικά οι δρόμοι, τα σύγχρονων αντιλήψεων κτίρια των πόλεων, οι ενδιάμεσοι καλαίσθητοι ελεύθεροι χώροι, τα πεζοδρόμια, η φροντίδα του πράσινου, τα Νοσοκομεία, τα σχολεία, τα εργοστάσια, η καθαριότητα, η πειθαρχία, τα πάντα. Εκπλήσσουν ακόμα τα απειράριθμα μεγάλα τζαμιά που ξεφυτρώνουν κατά τα τελευταία χρόνια παντού σαν μανιτάρια. Πρέπει πάντως να ομολογήσομε ότι σε ορισμένες περιπτώσεις (κυρίως στο Ικόνιο) αν δεν βλέπαμε τους μιναρέδες, θα πιστεύαμε ότι βρισκόμαστε στην καρδιά της Ευρώπης.
Από την άλλη, οι άνθρωποι της Ανατολίας είναι απλοί, παραδοσιακοί, εργατικοί, ταπεινοί. (Δεν διστάζουν -για παράδειγμα- αρκετοί, μεταξύ αυτών και νέοι, να παρατάσσονται κάθε μέρα στην καρδιά της υπέροχης Καισάρειας για να γυαλίσουν στα κασελάκια τους, με την χαρακτηριστική μπρούτζινη επένδυση, τα παπούτσια των περαστικών!). Όλοι τρέχουν από το πρωΐ για το (προφανέστατα χαμηλό) μεροκάματο ή για να καρπωθούν κάτι από την πίττα στα τουριστικά σημεία (που κατακλύζονται ολογυρίς του χρόνου κυρίως από Γιαπωνέζους).
Η εικόνα που αποκομίσαμε από τη σύγχρονη Τουρκία, τουλάχιστον στις περιοχές της Ανατολίας που επισκεφθήκαμε, είναι, θα λέγαμε, αντιφατική: Παντού μεν φαίνεται καθαρά ότι υπάρχει ένα ισχυρό και καλά οργανωμένο κράτος που πασχίζει για έργα υποδομής και κοινής ωφελείας. (Είναι πάντως εμφανής η εκτεταμένη μάλλον διείσδυση του διεθνούς κεφαλαίου). Ο λαός όμως έχει -νομίζομε- αρκετό δρόμο ακόμα για να συνειδητοποιήσει πλήρως τα δικαιώματά του (όπως τουλάχιστον εννοούνται αυτά στην Ευρώπη).
Τελειώνοντας θα λέγαμε ότι η εκδρομή ήταν πολύ πετυχημένη. Σ’ αυτό συνετέλεσε η καλή οργάνωση, η κοινή προέλευση των εκδρομέων, ο καλός καιρός και προπάντων η εμπειρία και η άνεση στη γλώσσα μας της ξεναγού κ. Σαμπιχά Φαναρτζή η οποία έχει γεννηθεί στην Κω.
Ευχαριστούμε και συγχαίρομε τους διοργανωτές της εκδρομής και περιμένομε την επόμενη -συν Θεώ- περιήγηση στη μοναδική, διαχρονική, παμμέγιστη «Μικρά Ασία», εκεί απ’ όπου, για μας τους Έλληνες, θα ανατέλλει πάντα ο ήλιος, (ex oriente lux! = εξ Ανατολών το φως).
Κατερίνα Παπαθωμά &
Γιώργος Μαστορόπουλος