Τα παιδικά παιχνίδια, του χθες και του σήμερα | Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη

Σε μια συνηθισμένη συνάντηση, για το απογευματινό καφεδάκι, σε παραλιακή καφετέρια, είχα την ευκαιρία να παρατηρήσω εκτός από το ηλιοφώτιστο καράβι της βραδινής γραμμής και τα παιδιά που έπαιζαν.

Στο κάθε τραπέζι αφού συγκεντρώθηκαν για συζήτηση, οι μεγάλοι και για ευχάριστες στιγμές, συνοδεία παγωτού  οι μικροί,  πρωταγωνιστές ήταν τα τάμπλετ -tablet  και τα κινητά. Απόλυτη σιωπή, αφότου οι μεγάλοι μπήκαν στο Γουάι Φάι -Wi-Fi  της καφετέριας και ασχολήθηκαν με τα κινητά τους τηλέφωνα. Τι και αν ήταν ερωτευμένα ζευγάρια, που καιρός για κουβέντες μελωμένες. Ο καθένας ήταν βαθιά προσηλωμένος, στη μικροσκοπική οθόνη του κινητού τηλεφώνου. Κάτι  ανάλογο, συνέβαινε και με τις γύρω παρέες.

Η επικοινωνία μηδαμινή, με  μονολεκτικές απαντήσεις σε συνηθισμένες ερωτήσεις. Αυτό που έβλεπα στα εγγόνια μου, το έκαναν όλα τα παιδιά από τριών χρόνων και πάνω. Ήταν  σκυμμένα πάνω σε ένα ‘ταμπλετ’-tablet  ή κινητό και έπαιζαν με ξεχωριστή μαεστρία ηλεκτρονικά παιχνίδια, ενώ συγχρόνως απολάμβαναν το γλυκό ή το παγωτό τους.

Που πήγαν τα παιδιά, που έπαιζαν στις αλάνες; Όλοι αναρωτιόμαστε.

Σήμερα τα παιδιά μας γιατί δεν παίζουν ελεύθερα, όπως παλιά;

Κοιτάζοντας τις παιδικές χαρές, τις αυλές των Εκκλησιών, τα πάρκα και τις αλάνες, θα δούμε ότι ελάχιστα παιδιά, κυνηγούν ακόμη μια μπάλα ή παίζουν κρυφτό, τρέχοντας ανέμελα και  χαρούμενα εδώ και εκεί.

Η πραγματική διαπίστωση είναι ότι τα παραδοσιακά παιχνίδια, χάθηκαν στους καιρούς της σύγχρονης τεχνολογίας.

Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας, τα ηλεκτρονικά και άλλα περίπλοκα παιχνίδια, αντικατέστησαν τα παλιά, τα παραδοσιακά.   Η εισβολή των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των έξυπνων τηλεφώνων, των ‘τάμπλετ’-tablet και των ‘πλέη -στέισον’ play station, σήμανε την αλματώδη εξέλιξη στο παιχνίδι και την εξαφάνιση του παλιού τρόπου διασκέδασης των παιδιών.

Με  τα παλιά πατροπαράδοτα παιχνίδια, έχουν μεγαλώσει γενιές και γενιές παιδιών.  Ωστόσο, αυτά εξαφανίζονται στο πέρασμα του χρόνου και χάνονται,  μέσα στην ιλιγγιώδη τεχνολογική εξέλιξη.

Με αυτά τα παιχνίδια, διασκέδαζαν όχι μόνο οι μικροί, αλλά και οι μεγάλοι. Ακόμα  και σήμερα στα παραδοσιακά καφενεία, οι μεγάλοι, ‘οι παλιοί,’ συνεχίζουν να παίζουν τάβλι, χαρτιά, ντάμα και σκάκι, ενώ οι νέοι έχουν γίνει ένα με τα κινητά τους  τηλέφωνα.

Όσον αφορά  τα παιδικά παιχνίδια,  με  αυτά σφυρηλατήθηκαν οι χαρακτήρες των παιδιών και διαμορφώθηκαν οι συνειδήσεις  τους, γυμνάστηκαν τα σώματα τους και καλλιεργήθηκαν, οι αθώες ψυχές τους.

Τα  παιχνίδια αυτά, ήταν απαράμιλλης, δυναμικής ενέργειας, συνεχούς δραστηριότητας  και γυμναστικής άσκησης.

Με  νοσταλγία, τα θυμούνται οι μεγαλύτεροι, ενώ οι νεότεροι εκφράζονται με περισσή περιέργεια και θαυμασμό. Τα  παιχνίδια αυτά, εκτός από την σωματική άσκηση, φρόντιζαν και  για την πνευματική καλλιέργεια και για την ψυχική διασκέδαση των παιδιών, της προσχολικής και σχολικής ηλικίας.  Ας θυμηθούμε μερικά από αυτά.

Για  τα κορίτσια, οι κούκλες οι οποίες στην αρχή ήταν πάνινες, μετά έγιναν πορσελάνινες, έπειτα από ειδικό πλαστικό  ή καουτσούκ, κρατούσαν όλη μέρα τα μικρά κορίτσια κοντά τους. Τις  έντυναν, τις χτένιζαν και έπαιζαν τις κουμπάρες. Στο τέλος τις βάπτιζαν και τις πάντρευαν, με τον δικό τους χαρακτηριστικό τρόπο, μιμούμενα τις κοινωνικές εκδηλώσεις των μεγάλων. Τα παλιά χρόνια, τα κομμάτια από τα σπασμένα πιατικά, ήταν μαγικά κουζινικά, για τα φτωχά κορίτσια, εκείνης της αλησμόνητης εποχής.

Το τόπι, η μπάλα, παίζονταν από αγόρια κυρίως,  σαν ποδόσφαιρο  ή ως άλλο παιχνίδι, με διάφορους τρόπους. Όπως  τα μήλα, οι πέτρες, τα πους, τα βότσαλα και το δίχτυ. Στο παιχνίδι της  μπάλας, λάβαιναν μέρος και τα κορίτσια. Τα γκαζάκια ή οι σβώλοι, κυλούσαν  κάτω στο χώμα και άλλαζαν συνεχώς  χέρια. Το παιχνίδι  ‘μπάζι’, παίζονταν με αμύγδαλα, καρύδια, βελανίδια, τάπες μπουκαλιών και με σβώλους ή με  μικρά πετραδάκια.

Το σχοινάκι που χοροπηδούσαν τα παιδιά και η σχοινένια κούνια, που κουνιόταν κάτω από το  δέντρο, γύμναζαν και διασκέδαζαν κατά τον καλλίτερο τρόπο τα παιδικά σώματα. Επίσης, υπήρχαν η σβούρα ή σβουρί, που ήταν ξύλινα, καθώς και  η σφεντόνα, για τα μεγαλύτερα παιδιά.

Παιχνίδια όπως  το κιλίντρι ή  αλλιώς το τσέρκι, ήταν συνηθισμένα,  για το οποίο  χρειάζονταν ένα σιδερένιο στεφάνι, από βαρέλι ή ένας παλιός τροχός ποδηλάτου και μια σιδερένια βέργα, ώστε να κυλάει στα στενά χωμάτινα σοκάκια  και να δίνει ατέλειωτη χαρά στα παιδιά. Ακόμη  το καρούλι της μοδίστρας ή μακκαράς, δεμένο με μια κλωστή έπαιζε το ρόλο αυτοκίνητου.

Το απλό κυνηγητό και το κρυφτό, συνδυασμένο με κλέφτες και αστυνόμους, κρατούσε στην αλάνα ή στις αυλές της γειτονιάς, απασχολημένα όλο το απόγευμα τα παιδιά. Από τα  παιχνίδια του δρόμου, ήταν και το κουτσό, με μερικά αριθμημένα τετράγωνα, στην χωμάτινη αυλή ή στο τσιμέντο.

Η  μακριά γαϊδούρα, το περνάει, περνάει η μέλισσα με τα μελισσόπουλα, η μικρή Ελένη, η τυφλόμυγα, το σκαμνάκι, τα μπουκάλια και τόσα άλλα,  γέμιζαν με παιδιά την αλάνα, την αυλή της Εκκλησίας,  την πλατεία του χωριού ή και ένα  μικρό  πάρκο, αν υπήρχε στη μικρή πόλη.

Αλλά και τα ποδήλατα, μικρά και μεγάλα, αποτελούσαν και αποτελούν ευχάριστη διασκέδαση για τα παιδιά, για ατέλειωτες βόλτες και φυσικά για ωφέλιμη γυμναστική. Το παιχνίδι με το ποδήλατο, για τα μεγαλύτερα παιδιά ήταν ανταγωνιστικό και συνηθισμένο, με τα χαρακτηριστικά οχτάρια, τους  κύκλους και τις επικίνδυνες σούζες ισορροπίας.

Αργότερα,  ήρθαν το πατίνι και τα τροχοπέδιλα.

Παιχνίδια μαντεψιάς ή μαντέματα, ήταν  η κολοκυθιά,  ο γλωσσοδέτης, το χαλασμένο ή σπασμένο τηλέφωνο, τα μονά ζυγά. Αργότερα ήρθαν και τα επιτραπέζια παιχνίδια, τα πάζλ για ωραίες συνθέσεις, όπως επίσης και το έξυπνο σκάκι, ο γκρινιάρης, το φιδάκι, ο φωτεινός παντογνώστης, η ντάμα, η ‘μονόπολη’ και τόσα άλλα παιχνίδια.

Παιχνίδια κατασκευών, συνήθως στο Σχολείο, με πλαστελίνη ή με ελαφρύ ξύλο από καπλαμά, ήταν συνηθισμένα ακολουθούμενα με ζωγραφιές και διάφορα εργόχειρα. Εκεί στο Σχολειό δίδασκαν επίσης, πώς να φτιάχνουν τα παιδιά χάρτινους μύλους ή ανεμόμυλους, αλλά και χαρταετούς, που συνήθως τους πετούσαν ψηλά στην εξοχή, την Καθαρά Δευτέρα.

Παιχνίδια με τα δάκτυλα, όπως τα πεντόβολα ή τα πετράδια, το πλεκτό κορδονάκι ή ο μίτος και η πιπεριά, με το χαρτόνι και το χάρτινο καραβάκι, ήταν μια ευχάριστη, ατέλειωτη παιδική απασχόληση.

Παιχνίδια στο διάλειμμα του Σχολείου,  όπως η κρεμάλα και ο λαβύρινθος ή  σιδηρόδρομος των λέξεων, ήταν συνηθισμένα. Επίσης δεν έλειπαν τα   πλαστικά παιχνίδια, όπως αυτοκινητάκια, φορτηγά, λεωφορεία, τραινάκια,    ξύλινα αλογάκια, πάνινα αρκουδάκια, μικρά σπιτάκια, αλλά και τα ακατάλληλα  πολεμικά παιχνίδια, όπως τα ψεύτικα ξύλινα όπλα και σπαθιά για τα αγόρια.  Σε ένα κοντινό ρυάκι, ποταμάκι και ακρογιάλι, τα παιδιά έφτιαχναν χάρτινες βαρκούλες ή τσίγκινες ή  ακόμη και καλαμένια καραβάκια και βάρκες με τις φλούδες  από το  καρπούζι, που τα  ταξίδευαν σε όλο τον κόσμο με την αχαλίνωτη φαντασία τους.  Μπάρκο  τρικούβερτο,  με ένα πανάκι, έφτιαχναν και με τα διάφορα χοντρά ξύλα  καραβάκια, που τα σκάλιζαν έτσι,  ώστε να επιπλέουν στο τρεχούμενο νερό.

Όλα αυτά που απασχολούσαν για πολλές ώρες τα παιδιά, σήμερα αντικαταστάθηκαν με τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, που δυστυχώς εκτός από την επιβλαβή καθιστική ζωή, χωρίς δράση,  πολλά από αυτά διδάσκουν τη βία, τον πόλεμο και την επιθετικότητα. Τα παιχνίδια αυτά, μπορεί να οξύνουν και να γυμνάζουν το πνεύμα, αλλά το σώμα μένει απαθές, πλαδαρό, πολλές φορές παχύσαρκο και αγύμναστο, έτσι που ‘ο νους υγιής εν σώματι υγιή,’ να μην βρίσκει την απόλυτη εφαρμογή του.

Παράλληλα βυθισμένα και εγκλωβισμένα για ώρες, πάνω από μια ηλεκτρονική συσκευή, απομονώνονται κοινωνικά και αποξενώνονται μεταξύ τους  τα παιδιά, οι συμπαίχτες και οι φίλοι.

Τα  παλιά παραδοσιακά, πολύτιμα  παιχνίδια,  ας μην τα ξεχάσουμε,  για αυτό τα αναφέρουμε, σε μια προσπάθεια να τους αποτίσουμε φόρο τιμής. Διότι  με αυτά μεγαλώσαμε, ανοίξαμε τους ορίζοντες μας, αφήσαμε την φαντασία μας να ταξιδέψει και ακονίσαμε το μυαλό μας.

Γεμίζαμε ευχάριστα το  χρόνο μας  τις ατέλειωτες ελεύθερες ώρες, των καλοκαιρινών διακοπών, στα Σχολικά διαλείμματα, καθώς και στις εξωσχολικές ώρες,  όταν τελειώναμε τα μαθήματά μας. Την αξία αυτών των παιχνιδιών συνεχίζουν να αναδεικνύουν, οι ομάδες του Προσκοπισμού.

Αυτές τις γιορτινές μέρες, που θα βγούμε για να αγοράσουμε διάφορα Χριστουγεννιάτικα δώρα και παιχνίδια, για τα παιδιά τα δικά μας και των φίλων μας, ας αναλογιστούμε τι ακριβώς θέλουμε να τους προσφέρουμε.   Ας αποφύγουμε τα παιχνίδια βίας, όπως πλαστικά όπλα και σπαθιά. Ακόμη ας προτιμήσουμε τα επιτραπέζια και τα παραδοσιακά παιχνίδια, ώστε να ξεκολλήσουμε τα μάτια και το μυαλό των παιδιών από τα ηλεκτρονικά. Μέσα στον δαιδαλώδη και σκοτεινό κόσμο του Internet- Διαδικτύου, πολύ δύσκολα θα ελέγξουμε, τι βλέπουν και τι παίζουν ή  τι άγνωστο και επικίνδυνο, σερβίρουν στα παιδιά μας.

Καιρός  να  τα ξαναθυμηθούμε και να  ξαναζήσουμε, εκείνα τα απερίσκεπτα και  ανέμελα παιχνίδια, μέσα από τους περιγραφικούς, νοσταλγικούς στίχους του Λευτέρη Παπαδοπούλου, που μελοποίησε ο Μίμης Πλέσσας και τραγούδησε μελωδικά, ο αξέχαστος Γιάννης Πουλόπουλος.

(Ο Δρόμος από την Lyra)

‘Κύλαγες το τσέρκι στην οδό Φυλής, άστραφτε στον ήλιο κάποια τζαμαρία.

Άρπαζες την πέτρα δίχως να σκεφτείς, τίναζες το χέρι κάτω η τζαμαρία. Γέλαγε η Μαρία, η Μαρία.

Κόβαμε διχάλες από τη μυγδαλιά, είχαμε ρημάξει τη φτωχή Πλατεία.

Έβαζες σημάδι γλόμπους και πουλιά και του κυρ Αλέκου, τη χοντρή κυρία. Γέλαγε η  Μαρία, η Μαρία.

Πάνω στο πατίνι με τα ρουλεμάν, τρέλαινες τον κόσμο από τη φασαρία.

Οι νοικοκυραίοι φώναζαν Αμάν,  έλεγαν θα καλέσουν την Αστυνομία.

Γέλαγε η Μαρία, η Μαρία.’

Ξανθίππη Αγρέλλη