Οδοιπορικό στα απόκοσμα, ερειπωμένα κτήρια του Λινοπότη

Οδοιπορικό  στα απόκοσμα, ερειπωμένα κτήρια του Λινοπότη

Γράφει η Ξανθίππη  Αγρέλλη 27/1/2022

Μοιάζουν με θρυλικό σκηνικό, από ταινία φαντασίας , τα ερειπωμένα κουφάρια του Λινοπότη, αλλά είναι μια  λυπηρή πραγματικότητα. Κάθε φορά που πηγαίνουμε προς τα χωριά μας, αναρωτιόμαστε γιατί τόσα χρόνια απόμειναν εκεί έρημα, παρατημένα να περιμένουν καρτερικά, κάποιον να τα θυμηθεί και να τα φροντίσει.                                                                   Πολλά γράφτηκαν και ακόμη πιο πολλά ελέχθησαν, για τα απομεινάρια του παλιού Στρατοπέδου,  ‘Κωνσταντίνος Παλαιολόγος’ του 282 στο Λινοπότη, που διηγούνται την ιστορία του χώρου και την κατάσταση του, άλλοτε και τώρα.  Κάποτε  ο χώρος αυτός, ήταν γεμάτος κίνηση, ζωντάνια,  εργασία και  έσφυζε από ζωή.  Σήμερα  μόνο  ο Ιερός Ναός του Αγίου Παύλου και ο περιβάλλων χώρος του, συντηρούνται σωστά, με νοικοκυροσύνη και ιδιαίτερο σεβασμό . Κάθε  Κυριακή οι πιστοί Χριστιανοί , συγκεντρώνονται στην Εκκλησία , για τη Θεία Λειτουργία.  Επίσης προσέρχονται στους Εσπερινούς και σε όλες τις  Θρησκευτικές,  Ιερές τελετουργίες.  Η  Ιταλόκτιστη Εκκλησία, είναι   πλήρως ανακαινισμένη και φροντισμένη, μαζί με την παρακείμενη αίθουσα και διατηρείται τέλεια, με την μέριμνα του εκάστοτε Ιερέα εφημέριου και των  ευλαβών πιστών. (Έχουμε αναφερθεί εκτενώς σε προηγούμενο άρθρο  μας, για τον Ιερό Ναό του Αγίου Παύλου, στο Λινοπότη.)

Παράλληλα,  η απέναντι αντίθετη και θλιβερή εικόνα των ερειπωμένων κτηρίων, μόνο απογοήτευση και απελπισία προκαλούν. Ωστόσο, έχουν πολλά να μας διηγηθούν, τα κτίσματα του Λινοπότη. Θα ανατρέξω στο πλούσιο πηγάδι, της ιστορίας των Δωδεκανήσων και θα αντλήσω χρήσιμες πληροφορίες και σημαντικά  χρονολογικά γεγονότα. Η ιστορία των Δωδεκανήσων, είναι βαθιά χωμένη στους αιώνες και μαρτυρά την δόξα,  αλλά και τα βάσανα των νησιωτών και γενναίων αγωνιστών.                                                                                                      1310 – Οι Ιωαννίτες  Ενετοί Ιππότες, βρίσκονται στα Δωδεκάνησα και κτίζουν τα μεγάλα Ενετικά Κάστρα. 1522- η Οθωμανική Αυτοκρατορία, καταλαμβάνει και τα Δωδεκάνησα. 1911- Ο Ιταλό -Τουρκικός πόλεμος, δίνει τα Δωδεκάνησα στους Ιταλούς.                               1933- Γίνεται ο μεγάλος σεισμός του Απριλίου, που ισοπέδωσε την Χώρα της  Κω.               1912-1941 – Είναι η περίοδος της ζοφερής τριακονταετούς Ιταλοκρατίας, των νησιών  μας. 1941-1943 – Είναι η σκληρή Γερμανική κατοχή, με τα εγκλήματα πολέμου και τον αφανισμό των Εβραίων της Κω.     1945 – Οι  Αγγλικές δυνάμεις, βρίσκονται στα Δωδεκάνησα.           1946-1947  Αρχίζουν οι διαπραγματεύσεις και η επιτυχής Ένωση των βασανισμένων Δωδεκανήσων, με την μητέρα πατρίδα, την Ελλάδα.                                                                    1955- Τα Δωδεκάνησα  ανακηρύσσονται  Νομός, με πρωτεύουσα την πόλη της νήσου Ρόδου, το Μανδράκι.                                                                                                                                                Μια ημερομηνία σταθμός το 1914 –το 1919 -ήταν σημαντική για την μετακίνηση  των  Ελλήνων Μικρασιατών στην Κω, καθώς συνεχίστηκε   και κατά την διάρκεια του 1922 στην Εθνική  συμφορά της Μικρασιατικής καταστροφής.                                                                           Μέσα λοιπόν  από την μακραίωνη  Ιστορία, ξεχωρίζει η παρουσία των Ιταλών  κατακτητών,   που άφησαν πολλά επιβλητικά κτίρια, φασιστικής νοοτροπίας και υπεροχής.   Όλα  αυτά τα κτήρια σήμερα, τα διεκδικεί ο Δήμος μας. Κυριότερα  δε, είναι τα παρακάτω πέντε καλά διατηρητέα κομμάτια.                                                                                                                               -Το γραφείο Μηχανικών, επί της οδού ακτή Κουντουριώτη.                                                                -Επί της ίδιας παραλιακής  οδού, η βίλλα του Ιταλού γιατρού   Μπρουνέττι – Brunetti , δηλ το πρώην κτήριο της  80 ΑΔΤΕ.                                                                                                                     -Ένα σημαντικό ακίνητο, στην κεντρική πλατεία της Καρδάμαινας.                                                          -Άλλο ένα ξεχωριστό κτήριο, στην Κέφαλο που στέγαζε τον τοπικό Αστυνόμο Σταθμό.               -Το συγκρότημα κτηρίων, του πρώην Στρατοπέδου 282 στον Λινοπότη, που ανήκει στις  πρώην κοινότητες Πυλίου και Ασφενδιού.                                                                                          Φήμες  λένε πως τα ιστορικά αυτά διατηρητέα κτήρια, μαζί με τα Θερμά ανήκουν στο ΤΑΥΠΕΔ,   ως ενέχυρα για 99 χρόνια, για το μεγάλο Εθνικό δάνειο. Αν  πράγματι συμβαίνει αυτό, δύσκολα θα τα ξεμπέρδεψε ο Δήμος Κω. Ιδίως  αν εμπλέκονται τα Υπουργεία Εσωτερικών,  Πολιτισμού  και Άμυνας, η Κτηματική  υπηρεσία, η  Περιφέρεια κλπ άλλες γραφειοκρατικές Υπηρεσίες του Δημοσίου.

Ο Ιταλικός Αγροτικός οικισμός, έγινε στην περιοχή Λινοπότης, επί της ζοφερής περιόδου της Ιταλοκρατίας. Οργανώθηκε  την διετία 1936-1938 όπου εκεί κατασκευάστηκε πρότυπος Αγροτικός οικισμός με την ονομασία  ‘Anguillara Primavera Fiorenza,’ Ανθισμένη Άνοιξη. Άλλος  ένας παρόμοιος,  έγινε στην περιοχή της Λάμπης, με το όνομα  Torre di Lampi, δηλ Πύργος της Λάμπης . Ο Λινοπότης  καλύπτει 9.100 στρέμματα γης. Από  αυτά τα 3.500 είναι καλλιεργήσιμα. Στα  400 στρέμματα γίνονταν ειδική καλλιέργεια αμπελώνων, κατά προτίμηση σουλτανίνας για σταφίδα.  Στην  Λάμπη υπήρχαν 4.200 στρέμματα γης. Τα   1,600 ήταν καλλιεργήσιμα από τα οποία τα 320 γίνονταν καλλιέργεια ποικιλίας αμπελιών σουλτανίνας για σταφίδα. Επίσης υπήρχε οργανωμένη καλλιέργεια δημητριακών και κυρίως σιτηρών, για άλευρα.

Στο Λινοπότη, η  επιλογή του χώρου και το ξεκίνημα των κτηρίων,  έγινε από την Ιταλική φασιστική Διοίκηση του Μάριο Λάγγο -Mario Laggo. Κατόπιν την συνέχισε ο τετράρχης του φασισμού και Υπουργός Παιδείας ο μισέλληνας   διοικητής Ντε Βέκκι -De Vechi.                  Αυτός,  έκλεισε και τα Ελληνικά Σχολεία και επέβαλε την ομιλία και την υποχρεωτική εκμάθηση της Ιταλικής  γλώσσας. Αποτέλεσμα,  πολλά Ελληνόπουλα να μην πηγαίνουν Σχολείο και να μείνουν αναλφάβητα. Ευτυχώς  οι τότε Μητροπολίτες με την Εκκλησία και με το Κατηχητικό, κατάφεραν να οργανώσουν νέα Κρυφά Σχολειά για τα Ελληνόπουλα και να διδάξουν την Ελληνική γλώσσα. Ο σκληροτράχηλος διώκτης Ντε Βέκκι, αποφάσισε το 1936 με ειδικό διάταγμα του 1931 να απαλλοτριώσει αναγκαστικά και παράνομα τις εκτάσεις του Λινοπότη και της Λάμπης, δίνοντας ψίχουλα στους δικαιούχους ιδιοκτήτες . Δικαιολογήθηκε  δε στις ξένες Δυνάμεις και στην  Ελληνική κοινή γνώμη, ότι τα εδάφη αυτά ήταν βαλτώδη και προκαλούσαν στους κατοίκους την θέρμη ή ελονοσία. Από  τους 80  οικίσκους αγροικίες, που φρόντισε να σχεδιάσει έφτιαξε τελικά μονό 25, που τις συνόδευε με ιατρείο, φαρμακείο, φούρνο, μπακάλικο  και κοιτώνες για το  Σχολείο όπου δίδασκαν οι Ιταλίδες καλόγριες, οι αδελφές –οι Σουόρες.  Στα   κατασχεθέντα χωράφια, εκτός από την αμπελοκαλλιέργεια, καλλιεργούσαν και πολλά δημητριακά,  για το λόγο αυτό υπήρχε και πρότυπος Γεωργική και Γεωπονική Σχολή  μέχρι το 1947. Μέτα την Ενσωμάτωση των Δωδεκανήσων,  η Γερμανίδα Φρειδερίκη, σύζυγος του Βασιλιά Παύλου, στο πρόγραμμα της για το μεταπολεμικό παιδομάζωμα περιέλαβε και  τον  Λινοπότη. Έτσι  στέγασε άλλη  μια Παιδούπολη εποχής, από τις 52 περίπου που είχε οργανώσει ανά την Ελλάδα.                     Εκεί  συγκέντρωνε τα ορφανά του πολέμου, τα εγκαταλειμμένα παιδιά και τα πάμφτωχα.                 Η Παιδούπολη αυτή, λειτούργησε από το 1950 – 1965.   Σκοπός  της δικτατορικής φασιστικής Ιταλικής Διοίκησης, ήταν  να εποικίσει το νησί μας,  με Ιταλούς  γεωργούς, που  θα έφερνε από την Νότια Ιταλία και την Σικελία. Επίσης  προσπάθησε, την αλλοίωση του Ελληνικού στοιχείου και την επιμιξία του Ελληνικού πληθυσμού με τον Ιταλικό.               Εκτός  από την Καθολική Εκκλησία και τα λοιπά μεγάλα κτηριακά έργα, που κατασκεύασε στο Λινοπότη, άνοιξε τον σημερινό κεντρικό επαρχιακό δρόμο και ένα παράπλευρο προς το Τιγκάκι. Επίσης  η φασιστική Ιταλική  εξουσία, ολοκλήρωσε ένα εκτενές αρδευτικό έργο, φέρνοντας νερό με ειδικές αντλίες, από την αστείρευτη πηγή της Κεφαλόβρυσης στη Ζιά. Ακόμη  έκτισε ειδικό πέτρινο κανάλι, που έφερνε νερό από την ανεξάντλητη υδροφόρα λίμνη του Λινοπότη. Τα  απομεινάρια αυτού του καναλιού, υπάρχουν μέχρι και σήμερα.        Παράλληλα   η Ιταλική Διοίκηση, φρόντισε να βάλει στο μέσο των κτηριακών εγκαταστάσεων το κτήριο της φασιστικής κεντρικής Ιταλικής Διοίκησης, με φασίστες διοικητές και δημάρχους. Οργάνωσε γραφείο του φασιστικού κόμματος, γραφείο  της Ιταλικής Αστυνομίας μυστικής και φανερής, γραφείο λογιστών, ξενώνα, ιατρείο, φαρμακείο, φούρνο, Σχολή γεωπονίας, Σχολείο και καταστήματα. Επίσης υπήρχε η ξεχωριστή κατοικία, του Ιταλού  διοικητή και κατοικίες με  εργαστήρια, των τεχνιτών και συντηρητών γεωργικών και αρδευτικών  μηχανημάτων.                                                             Αυτά  τα κτήρια, τα  χρησιμοποιούσε  μέχρι  το 2010,  το Στρατόπεδο του 282, πριν μεταστεγαστεί. Για  όλα αυτά τα κτήρια, οι κατακτητές της Ιταλικής Διοίκησης,  ξόδεψαν  τότε 20 εκατομμύρια Ιταλικές λιρέτες.

Βλέπουμε λοιπόν πόσο βαριά είναι η νεότερη Ιστορία, που κουβαλάνε αυτά τα έρημα κτήρια.  Δικαιολογημένα ο λαός της Κω, τα διεκδικεί και πρέπει να περιέλθουν στον Δήμο  του νησιού μας. Οι  προσπάθειες να γίνουν ιατρικό κέντρο, με φαρμακείο ή να χαραχτεί και να γίνει ένα νέο σύγχρονο Νοσοκομείο, δεν ευοδώθηκαν. Οι  σκέψεις να αξιοποιηθούν σε γήπεδο αθλοπαιδιών, μπάσκετ ή  ποδοσφαίρου, δεν τελεσφόρησαν. Αλλά και η παράλογη ιδέα να γίνουν καταφύγιο μεταναστών, μετά το μεταναστευτικό ρεύμα του 2016, προσέκρουσε σε τοίχο και στη σθεναρά αντίσταση των περιοίκων, που προέβαλαν οι κάτοικοι του Λινοπότη, των χωριών  Πυλί,  Ασφενδιού, καθώς και όλου του νησιού.                Οι περίοικοι έδωσαν αγώνες και προέβησαν σε έντονες διαμαρτυρίες, για μέρες και νύχτες, ώσπου απέτρεψαν τέτοια επιζήμια  ενέργεια. Έσωσαν  τα κτήρια από το να γίνουν πρόχειρα καταλύματα στους άτυχους μετανάστες, με όποια  φθορά αυτό συνεπάγεται.                        Να  σημειώσουμε ότι κατά καιρούς, έγιναν και μερικές  ειδικές εκδηλώσεις, από διάφορους Συλλόγους για την αξιοποίηση και σωστή εκμετάλλευση, των κτηριακών εγκαταστάσεων του Λινοπότη. Όπως  αυτή του Πνευματικού Ομίλου Κώων ‘Φιλητά’ το 2018. Επίσης και ο Δήμος το 2016, ασχολήθηκε  σοβαρά με προτάσεις και τεχνικές μελέτες,  για την αξιοποίηση του χώρου ως Μουσειακού εκθετηρίου, τοπικής Αγροτικής οικονομίας.            Αν και ανήκε και στο Υπουργείο Ανάπτυξης, σκέψεις υπήρχαν διάφορες.  Από το 2014 δε που το Υπουργείο Πολιτισμού, χαρακτήρισε τον Λινοπότη, ιστορικά διατηρητέο τόπο, υπό την προστασία του Δήμου, υπήρχε η πρόθεση για τη δημιουργία  πολύ-λειτουργικού κέντρου πολιτιστικού, εκπαιδευτικού αγροτικού χώρου,  για αγροτουρισμό.                   Ωστόσο,  τελευταία όλα φαίνεται να έχουν παγώσει. Τα  ερειπωμένα κτήρια, θα διηγούνται στους επισκέπτες αλλοτινές δόξες. Όπως  το παραδοσιακό Πασχαλινό γλέντι κάθε χρόνο,  την ημέρα της Λαμπρής, που διοργάνωνε ο Στρατός. Αυτό  ήταν ανοιχτό για όλους τους πολίτες, που απολάμβαναν  αρνάκι στη σούβλα, άφθονο κρασί και παραδοσιακούς χορούς, με μουσική και τραγούδια, από την μελωδική, μπάντα του Στρατεύματος.                                      Τον  Λινοπότη τον θυμάμαι  ούσα γυμνάσιο- κόριτσο, όταν συνόδευα τον παπά Δημήτρη, στους Εκκλησιασμούς  στον Άγιο Παύλο,  κυρίως την Αγία και  Μεγάλη Σαρακοστή, καθώς και την Μεγάλη Εβδομάδα. Επί επταετίας η χουντικοί επέβαλλαν στους Ιερείς εκ περιτροπής, να εξυπηρετούν το Στρατόπεδο του Λινοπότη, πριν εγκαταστήσουν μόνιμα Στρατιωτικό Ιερέα. Έτσι  διακονούσαν την Εκκλησία και εξυπηρετούσαν τους οπλίτες, στα Θρησκευτικά τους καθήκοντα. Είχα την ευκαιρία τότε  να δω, να επισκέπτονται την Εκκλησία και το Στρατόπεδο 282  ‘Κωνσταντίνος  Παλαιολόγος’ ,   όλοι οι χουντικοί αρχηγοί από τον  Παπαδόπουλο και τον Πατακό, που ερχόταν συχνά  ινκόγκνιτο, δηλ ιδιωτικά  για κυνήγι, μέχρι τους αρχηγούς του ΓΕΣ-  Γενικού Επιτελείου Στρατού, που έκαναν τακτικές επισκέψεις. Τότε  με την φροντίδα των αξιωματικών και των οπλιτών, το Στρατόπεδο λαμποκοπούσε.  Ήταν  όλο πεντακάθαρο,  καλό- ασπρισμένο και περιποιημένο με τα παρτέρια του φροντισμένα και πάντα με άνθη εποχής. Άραγε ο  παρατημένος αυτός ιστορικός χώρος του Λινοπότη, θα  αξιοποιηθεί κάποτε σωστά και θα γνωρίσει την παλιά του αίγλη; Αυτή είναι η ευχή και η ελπίδα όλων των κατοίκων της Κω.

Ξανθίππη Αγρέλλη

(φωτογραφικό αρχείο Ε. Αναγνωστίδου)