Γράφει ο Μανώλης Κασσώτης
στο anamniseis.net
Το 1970, ο μοναδικός επιζών του πληρώματος του θωρηκτού Regina Margherita, Vittorio Rozzo, ζήτησε πληροφορίες από τον δήμο Καρπάθου και ανακίνησε το θέμα για το κατόρθωμα του δύτη, Στάθη Χατζή. Στις 3/8/1970 ο δήμος Καρπάθου με επιστολή του ζήτησε τη βοήθεια του Γεωργίου Κασσώτη, που τότε βρισκόταν στην Αμερική. (Ο Γιώργος Κασσώτης ήταν συγγενής του Στάθη Χατζή, η αδελφή του, Αννίκα, παντρεύτηκε τον Βασίλη Στέλιου Χαζή, ανεψιό του Στάθη Χατζή, και βρισκόταν στην Σύμη όταν συνέβη το περιστατικό με το Regina Margherita και τον Στάθη Χατζή. Επίσης, ερχόμενος στην Κάρπαθο το 1923, συζήτησε το περιστατικό με τον αυτόπτη μάρτυρα, Ανδρέα Χιωτάκη).
Στις 14/8/1970, ο Κασσώτης απάντησε στον δήμο με αυτά που γνώριζε και συνέστησε ορισμένα άτομα στη Ρόδο και στη Σύμη για περισσότερες πληροφορίες. Πράγματι, ο Rozo επικοινώνησε με αυτούς και τον Μάιο του 1974 το «Συμαϊκό Βήμα» δημοσίευσε σχετικό άρθρο. Βάσει όλων αυτών των πληροφοριών του πατέρα του, του Rozo, το 1989 στα «Συμαϊκά» Ε΄ Τόμος και τον Απρίλιο του 1990 στο περιοδικό KARPATHOS, ο Μανώλης Κασσώτης έγραψε για το κατόρθωμα του Στάθη Χατζή. Σε αυτά τα δημοσιεύματα βασίζεται το άρθρο που ακολουθεί.
Regina Margherita
Η ναυπήγηση του ιταλικού θωρηκτού Regina Margherita άρχισε στις 20 Νοεμβρίου 1898 και ο εξοπλισμός του τελείωσε στις 14 Απριλίου 1904, και πήρε το όνομά του προς τιμή της βασίλισσας Margherita της Savoy.
Το 1911 πήρε μέρος στον Ιταλοτουρκικό πόλεμο στα παράλια της Κυρηναϊκής και τον επόμενο χρόνο στην κατάληψη της Δωδεκανήσου, συμμετέχοντας στην κατάληψη της Αστυπάλαιας και της Ρόδου.
Στις 14 Ιουλίου 1913 το Regina Margherita ήλθε στην Κάρπαθο και αγκυροβόλησε λίγο πιο έξω από το Δεσποτικό νησί, χωρίς να γνωρίζει, ότι στο μέρος εκείνο ο βυθός της θάλασσας είναι κατηφορικός και φθάνει σε μεγάλο βάθος.
Γύρω στα 40 μέτρα εξαντλήθηκε η αλυσίδα που συγκρατούσε την άγκυρα, και από το βάρος και τη μεγάλη ταχύτητα που ανέπτυξε, κόπηκε η αλυσίδα και μαζί με την άγκυρα συνέχισαν τον δρόμο τους στον βυθό. Όταν οι ναύτες βυθομέτρησαν τον βυθό, το σκαντάλιο έδειξε 88 μέτρα.
Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, είναι γνωστές οι προκαταλήψεις των ναυτικών: Θεωρούν κακό οιωνό για το πλοίο να χάσει την άγκυρά του και να την αφήσει στον βυθό της θάλασσας. Έπρεπε με κάθε τρόπο να την ανελκύσουν.
Το Margherita άφησε σημαδούρα στο σημείο που έχασε την άγκυρα και απέπλευσε αμέσως για την Κάλυμνο όπου, όπως πίστευαν, θα έβρισκαν ικανούς δύτες να φτάσουν στο βάθος που χάθηκε η άγκυρα.
Το άλλο πρωί, όταν το Margherita έφτασε στην Κάλυμνο, στάθηκε αδύνατο να βρουν δύτη για τόσο βάθος. Κατάδυση με σκάφανδρο στα 88 μέτρα σήμαινε βέβαιο θάνατο. Αμέσως έφυγαν για τη Σύμη που είχε τη φήμη των ικανότερων γυμνών δυτών όπου έφτασαν την ίδια μέρα.
Στη Σύμη
Στη Σύμη κάλεσαν τους πιο ξακουστούς σφουγγαροπλοιάρχους και όλοι συμφώνησαν, ότι μόνο ο γυμνός βουτηχτής που μπορούσε να φτάσει με άπνοια σε τόσο βάθος ήταν ο Στάθης Χατζής.
O Στάθης Χατζής υπέγραψε συμβόλαιο με τον πλοίαρχο που όριζε πληρωμή μία χρυσή λίρα αν κατάφερνε να φτάσει και να δέσει την άγκυρα του θωρηκτού. Ολοταχώς ξεκίνησε το Margherita για την Κάρπαθο με τον Στάθη, τη βάρκα του και τον βοηθό του Ηλία Πάχο, όπου έφτασαν το πρωί της άλλης μέρας.
Στα 88 μέτρα η πίεση του νερού… και η θερμοκρασία…
Για να φτάσει στην άγκυρα ο Στάθης έπρεπε να αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα. Στο βάθος των 88 μέτρων η πίεση του νερού είναι δέκα φορές μεγαλύτερη απ’ ό,τι είναι στην επιφάνεια της θάλασσας και η θερμοκρασία του νερού κατεβαίνει στους 10 βαθμούς.
Το αίμα του δύτη φεύγει από τα άκρα και μαζεύεται στους πνεύμονες, έτσι προστατεύονται από τη μεγάλη πίεση του νερού. Σ’ αυτό το βάθος, οι παλμοί της καρδιάς κατεβαίνουν στους 22 το λεπτό, γιατί τώρα η καρδιά στέλνει αίμα μόνο στο πάνω μέρος του σώματος, και ο οργανισμός εξοικονομεί οξυγόνο.
Ένα άλλο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει ο Στάθης ήταν ο φωτισμός. Το φως κατεβαίνοντας προς τον βυθό απορροφάτσι από το νερό και στα 200 μέτρα είναι τελείως σκοτάδι. Στα 88 μέτρα μόνο σκιές διακρίνονται.
Περίμενε να πλησιάσει το μεσημέρι
Ο Στάθης περίμενε να πλησιάσει το μεσημέρι, να πέφτει ο ήλιος κατακόρυφα για νά ‘χει πιο πολύ φωτισμό στον βυθό της θάλασσας. Έκαμε πρώτα μία δοκιμαστική κατάδυση στα 40 μέτρα.
Ο Πάχος πήρε την πιο βαριά σκανταλόπετρα (15 κιλά) για τα μεγάλα βάθη και έδεσε το σχοινί της σκανταλόπετρας στις 22 οργιές (40 μέτρα). Όταν ο Στάθης του έδωσε σινιάλο, ο Πάχος άφησε ελεύθερη τη σκανταλόπετρα.
Ο Στάθης κρατώντας τη σκανταλόπετρα με τα δυο του χέρια, βυθιζόταν γρήγορα και όταν έφτασε στα 40 μέτρα την άφησε και κολύμπησε στο τεντωμένο σκοινί της σημαδούρας που οδηγούσε προς την άγκυρα.
Αμέσως μετά, τράβηξε δυο φορές το σχοινί που ήταν δεμένο στο αριστερό του χέρι και ο Πάχος με δυνατές χεριές τράβηξε το σκοινί και τον έφερε στην επιφάνεια. Ο Στάθης έκαμε μια δεύτερη δοκιμαστική κατάδυση στις 35 οργιές (63 μέτρα), που κράτησε 2 λεπτά και 50 δευτερόλεπτα, για να σημαδέψει την κλίση του σκοινιού της σημαδούρας. Ο Στάθης ήταν τώρα έτοιμος για τη μεγάλη προσπάθεια.
3 λεπτά και 58 δευτερόλεπτα
Αυτή τη φορά, ο Στάθης, εκτός από τη σκανταλόπετρα, που κρατούσε με τα δυο του χέρια και το σκαντάλι που ήταν δεμένο στον καρπό του αριστερού του χεριού, είχε δεμένο στη μέση του και το σύρμα, με το οποίο θα έδενε την αλυσίδα της άγκυρας.
Έπρεπε να προσέχει να μη τα μπερδέψει, γιατί θα ήταν αδύνατο να γυρίσει στην επιφάνεια. Ευτυχώς, η κατακόρυφη βουτιά τον έφερε κοντά στην αλυσίδα που μόλις διέκρινε μέσα στον βυθό. Πλησίασε την αλυσίδα, έλυσε το σύρμα από τη μέση του και το έδεσε στον πρώτο κρίκο της που βρήκε μπροστά του.
Έμενε τώρα η επιστροφή. Τράβηξε το σκαντάλιο δυο φορές και ο Πάχος με τη βοήθεια ενός ναύτη τράβηξαν τον Στάθη στην επιφάνεια. Η κατάδυση κράτησε 3 λεπτά και 58 δευτερόλεπτα.
Το συρματόσχοινο τέντωσε και όπως τυλιγόταν πάνω στον άξονα, άρχισε να τρίζει και να ζεσταίνεται. Οι ναύτες έριχναν κουβάδες νερό πάνω στο τυλιγμένο σύρμα και ρύθμισαν τον άξονα να γυρίζει πολύ αργά. Τελικά, η άγκυρα έφτασε στην επιφάνεια και τοποθετήθηκε στη θέση της.
Η ειρωνεία της ιστορίας ήταν, ότι το Margherita δε γλίτωσε από την κακή του τύχη. Έναν χρόνο μετά άρχισε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος και στις 12 Δεκεμβρίου 1916, κοντά στη σημερινή Αυλώνα (Vlore) της Αλβανίας, έπεσε πάνω σε δύο νάρκες, που είχε τοποθετήσει το γερμανικό υποβρύχιο SM UC-14, και βυθίστηκε. Από τους 945 άνδρες του πληρώματος, οι 675 έχασαν τη ζωή τους και 270 σώθηκαν, μεταξύ αυτών ο Vittorio Rozzo.
Το ρεκόρ του Στάθη μένει καταρρίπτον
Παρά το άδοξο τέλος, το Regina Margherita έμεινε γνωστό στην ιστορία για το κατόρθωμα τού Στάθη Χατζή. Τα τελευταία χρόνια, ορισμένοι παγκόσμιοι πρωταθλητές ελεύθερης κατάδυσης κατέρριψαν το ρεκόρ του Στάθη, αλλά όλοι τους χρησιμοποίησαν στολή θερμικής προστασίας και μηχανικά μέσα γρήγορης κατάδυσης και ανάδυσης, και χωρίς να είναι υποχρεωμένοι να δέσουν την άγκυρα. Το ρεκόρ της άπνοιας του Στάθη των 3 λεπτών και 58 δευτερολέπτων μένει καταρρίπτον.
