Επιστολή Προέδρου Δικηγορικού Συλλόγου Κω για την έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΙ ΕΜΦΥΛΗ ΒΙΑ

Αγαπητοί συμπατριώτες, ζούμε σε μια εποχή όπου η κοινωνία μας θα πρέπει να δει με ιδιαίτερη προσοχή την έξαρση του φαινομένου της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας. Όλοι οι φορείς στα πλαίσια της δικής τους ευθύνης ο καθένας,  οφείλουμε να αναδείξουμε το πρόβλημα και να ερευνήσουμε την παθογένειά του, ώστε να υποδείξουμε λύσεις.

Ως πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Κω, οφείλω να ενημερώσω για αυτήν την μάστιγα του καιρού μας, ώστε αφενός να καταδείξω την έξαρση του ζητήματος, αφετέρου να βοηθηθούν  τα θύματα τέτοιων συμπεριφορών στην καταμήνυση των περιστατικών.

Η έμφυλη βία, σύμφωνα με τους κανόνες της εγκληματολογικής επιστήμης, είναι ένα φαινόμενο το οποίο διακρίνεται από τις άλλες μορφές βίας, διότι πηγάζει από την ιστορικά διαπιστωμένη ανισότητα στις σχέσεις κοινωνικής ισχύος και εξουσίας, μεταξύ ανδρών και γυναικών και εμπεριέχει τη χρήση υπαρκτής ή υποτιθέμενης δύναμης, η οποία χρησιμοποιείται ως μέσο κοινωνικού ελέγχου και «σωφρονισμού» των ατόμων (συνηθέστερα γυναικών) που την υφίστανται.

Μορφές έμφυλης βίας συνιστούν η λεκτική, σωματική, ψυχολογική, συναισθηματική κακοποίηση, ο βιασμός, η σεξουαλική βία, η σεξουαλική παρενόχληση, η εμπορία ανθρώπων, η σεξουαλική εκμετάλλευση, η οικονομική βία, ο αναγκαστικός γάμος, καθώς και η ενδοοικογενειακή βία, η οποία αποτελεί μία από τις πιο διαδεδομένες μορφές έμφυλης βίας, παγκοσμίως. Συνηθέστερη μορφή ενδοοικογενειακής βίας είναι η βία από τον πρώην ή νυν σύζυγο ή σύντροφο προς τη σύζυγο ή σύντροφό του, αντίστοιχα. Η πιο ακραία μορφή έμφυλης και σεξιστικής βίας είναι η ανθρωποκτονία γυναικών από πρόθεση, η οποία χαρακτηρίζεται με τον κοινωνιολογικό όρο γυναικοκτονία και η οποία διαπράττεται με υπόβαθρο τις βαθιά δεδομένες κοινωνικές αντιλήψεις, σύμφωνα με τις οποίες οι γυναίκες πρέπει να είναι υποτελείς στην ανδρική εξουσία. Στις περιπτώσεις αυτές ο δράστης συνήθως έχει μία μακρόχρονη κακοποιητική συμπεριφορά απέναντι στο θύμα, που είναι συχνά σε θέση οικονομικής αδυναμίας και εξάρτησης.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, κάθε χρόνο διαπράττονται περί τις 50.000 γυναικοκτονίες, δηλαδή δολοφονούνται κατά μέσο όρο 137 γυναίκες την ημέρα ή άλλως, μία γυναίκα κάθε 10 λεπτά. Στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2.600 γυναίκες χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο από ενδοοικογενειακή βία, ενώ σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, το έτος 2021 σημειώθηκαν 17 περιπτώσεις δολοφονίας εκ προθέσεως γυναικών στο πλαίσιο των συντροφικών ή ενδοοικογενειακών σχέσεων. Όπως έχει προσφυώς αναφερθεί, οι γυναίκες, ηλικίας από 15 έως 44 ετών κινδυνεύουν περισσότερο από βιασμό ή ενδοοικογενειακή βία απ’ ότι από καρκίνο, τροχαία ατυχήματα, πόλεμο ή ελονοσία, ενώ το 55% έως 95% των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγγέλλουν το πρόβλημα.

Απόλυτα στοιχισμένη στην παραπάνω κατεύθυνση η Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδας, συγκρότησε Επιτροπή από ειδικούς επιστήμονες με απώτερο σκοπό να υποβληθούν προτάσεις στην πολιτεία για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Η προσπάθειά μας ξεκίνησε. Τα πρώτα συμπεράσματα έχουν εξαχθεί. Χρειάζεται βελτίωση το νομικό καθεστώς ως προς την ποινική αντιμετώπιση του φαινομένου, αλλά και σε αστικό επίπεδο, απαιτείται μια πιο ξεκάθαρη στόχευση της πολιτείας. Χρειάζονται σοβαρές θεσμικές υποδομές και υποστηρικτικές υπηρεσίες.

Οι προτάσεις είναι πολλές και από αυτές σταχυολογώ τις πλέον σημαντικές:

– Προτείνεται η δημιουργία Συμβουλευτικών Κέντρων σε κάθε Δήμο, στελεχωμένων από Κοινωνικό Λειτουργό, Ψυχολόγο, Νομικό. Σήμερα είναι μόλις 27 σε όλη την Ελλάδα και τα περισσότερα υποστελεχωμένα. Παράλληλα απαιτείται η συνεργασία των Κέντρων αυτών με τους οικείους δικηγορικούς συλλόγους για την παροχή νομικών υπηρεσιών και νομικής βοήθειας στα θύματα.

– Προτείνεται η αύξηση του αριθμού των Ξενώνων Φιλοξενίας γυναικών και παιδιών σε κάθε Νομό, ευκολότερη και πιο ταχεία πρόσβαση, ειδικά σε επείγουσες περιπτώσεις, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, όταν κρίνεται αναγκαίο. Σήμερα λειτουργούν 20 Ξενώνες σε όλη την χώρα, με πολύ περιορισμένη διαθεσιμότητα, με λίστα αναμονής και πολύ αυστηρές προϋποθέσεις, ο δε ανώτατος χρόνος φιλοξενίας, ανέρχεται σε τρεις μήνες. Σε περιπτώσεις υψηλού κινδύνου θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για φιλοξενία των γυναικών και των παιδιών σε συμβεβλημένα με το κράτος ξενοδοχεία.

– Προτείνεται η δημιουργία εξειδικευμένων κέντρων, στα οποία επιστημονική ομάδα θα πλαισιώνει κάθε παιδί -θύμα ενδοοικογενειακής βίας. Είναι σημαντικό το παιδί, να καταθέτει ενοποιημένα, μία και μόνη φορά, σε εκπαιδευμένους συνεντευκτές, με συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών (εισαγγελία, αστυνομία, κοινωνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες σωματικής και ψυχικής υγείας) και θεσμοθέτηση αυστηρού περιορισμού των δυνατοτήτων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών να καλούν το παιδί – θύμα για περαιτέρω καταθέσεις-συνεντεύξεις ή μαρτυρίες πριν ή μετά αυτή την ενοποιημένη κατάθεσή του, προκειμένου να περιοριστεί η δευτερογενής θυματοποίηση των παιδιών.

– Προτείνεται η θεσμοθέτηση οικονομικού επιδόματος στήριξης των θυμάτων ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας, προκειμένου να μπορέσουν να σταθούν στα πόδια τους και να μην αποτελεί η οικονομική εξάρτηση εμπόδιο στην καταγγελία σχετικού αδικήματος.

– Προτείνεται η θεσμοθέτηση ειδικής πρόβλεψης για δικαιολογημένη άδεια από την εργασία των θυμάτων έμφυλης βίας, ειδικά σε περιπτώσεις που κρίνεται αναγκαία η άμεση μετεγκατάσταση σε άλλη περιοχή, προκειμένου να απομακρυνθεί η γυναίκα ή και τα ανήλικα από τον κακοποιητή.

– Προτείνεται η διεύρυνση των οικονομικών ορίων ένταξης σε δωρεάν Νομική Βοήθεια για τα θύματα ενδοοικογενειακής και έμφυλης βίας και η δημιουργία ειδικού καταλόγου, από επιμορφωμένους δικηγόρους  που επιθυμούν να προσφέρουν σε αυτές τις υποθέσεις και η σύσταση ιατροδικαστικής υπηρεσίας σε κάθε νοσοκομείο της χώρας και προμήθεια με ειδικό εξοπλισμό (kit βιασμού) σε όλα τα Κέντρα Υγείας της χώρας, προκειμένου να μην χάνεται πολύτιμος χρόνος που στερεί το αποδεικτικό υλικό σε υποθέσεις εγκλημάτων κατά της σεξουαλικής ελευθερίας. Σήμερα υπάρχουν μόνο 10 τέτοιες υπηρεσίες σε όλη την χώρα, οι οποίες δεν λειτουργούν τα Σαββατοκύριακα και τις αργίες.

– Προτείνεται η δημιουργία Ειδικών Τμημάτων για την καταπολέμηση της Έμφυλης Βίας σε όλα τα Αστυνομικά Τμήματα της Επικράτειας. Σήμερα υπάρχουν μόλις έξι ειδικά τμήματα για καταγγελίες ενδοοικογενειακής βίας σε ολόκληρη την Χώρα. Πέντε στην Αττική και συγκεκριμένα σε Ομόνοια, Πειραιά, Περιστέρι, Άλιμο και Αγ. Παρασκευή και ένα στην Θεσσαλονίκη.

– Προτείνεται τέλος η δημιουργία κέντρων ενημέρωσης (hot spot) των θυμάτων σε όλα τα Δικαστήρια της χώρας και η δημιουργία ειδοποίησης και εντοπισμού (street safe) εφαρμογών για κινητά τηλέφωνα.

Παράλληλα θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην πρόληψη, με την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση. Και εδώ τα συμπεράσματα είναι ξεκάθαρα.

– Προτείνονται διαρκείς εκστρατείες-καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού και ένταξη ειδικού μαθήματος στα σχολεία για τη σεξουαλική αγωγή, την ισότητα, το φύλο, τη συναίνεση, τα έμφυλα στερεότυπα από εξειδικευμένους εκπαιδευτικούς με την συνδρομή και δικηγόρων.

Αγαπητοί συμπατριώτες, το δικηγορικό σώμα είναι πάντα σε εγρήγορση. Αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και αναπτύσσει δράσεις φίλιες στην κοινωνική συνύπαρξη. Εγώ προσωπικά από την θέση του προέδρου και το διοικητικό συμβούλιο του Συλλόγου μας, καλούμε όλα τα θύματα τέτοιων συμπεριφορών να ενημερώσουν με κάθε τρόπο τις αρμόδιες τοπικές υπηρεσίες. Αν έχουν οποιοδήποτε ενδοιασμό ή για οποιανδήποτε δικό τους λόγο, κρίνουν ότι η περίπτωσή τους δεν είναι ώριμη για καταγγελία, τότε ας απευθυνθούν στις συμβουλευτικές δομές των Δήμων και της Πολιτείας. Η Ελληνική Πολιτεία έχει θεσμοθετήσει την Γραμμή  SOS 15900. Μια υπηρεσία εθνικής εμβέλειας που δίνει τη δυνατότητα στις γυναίκες θύματα βίας ή σε τρίτα πρόσωπα να επικοινωνήσουν άμεσα µε ένα φορέα αντιμετώπισης της έµφυλης βίας. Τη γραμμή στελεχώνουν ψυχολόγοι και κοινωνιολόγοι που παρέχουν άμεση βοήθεια σε έκτακτα και επείγοντα περιστατικά βίας, σε 24ωρη βάση και 365 ημέρες το χρόνο. Ταυτόχρονα υπάρχει δυνατότητα ηλεκτρονικής επικοινωνίας των θυμάτων µέσω της ηλεκτρονικής διεύθυνσης e–mail:  [email protected].

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι όσο τέτοια περιστατικά, μένουν στην αφάνεια, δημιουργούν εκρηκτικές καταστάσεις,  που αργά ή γρήγορα,  καταλήγουν σε τραγωδίες.

Κως 1-5-2022

Μανώλης Χατζηάμαλλος