Μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη που ανατέθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Παραγωγικότητας στον Καθηγητή Σ. Παπανδρέου και εκδόθηκε τον Οκτώβρη 1957
Η μελέτη αυτή είχε ως σκοπό της εξέταση της οικονομικής κατάστασης των νησιών από το 1950-1955 και η σύγκρισή της με την οικονομική κατάσταση των νησιών κατά τα τελευταία έτη της Ιταλικής κατοχής 1935-1940. Το κύριο εισόδημα των Δωδεκανήσιων προερχόταν από την γεωργία και ακολουθούσε η αλιεία, η σπογγαλιεία και ο τουρισμός. Η βιομηχανία ήταν ελάχιστα ανεπτυγμένη η οποία άρχισε να αναπτύσσεται μετά την απελευθέρωση. Η ελαιουργία σημείωσε ανάπτυξη, η αρωματοποιία και η αγγειοπλαστική έβρισκαν τον δρόμο της ανάπτυξης και της προόδου.
ΓΕΩΡΓΙΑ
Σημαντική πρόοδο έδειξε η Δωδεκάνησος στον τομέα της Γεωργίας. Από την απελευθέρωση, το Υπουργείο Γεωργίας έστειλε ικανούς γεωπόνους για να ενισχύσει την Γεωργία, το Βασιλικό Εθνικό Ίδρυμα έστρεψε την προσοχή του για την ανάπτυξή της. Στην Γεωργική Υπηρεσία, οι υπάλληλοι ήταν πολύ ικανοί και δούλευαν ώστε να επιλύουν και να προωθούν τα γεωργικά θέματα. Η Αγροτική Τράπεζα άρχισε να παρέχει γεωργικά δάνεια σε όλους τους γεωργούς, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και φρόντισε για την διανομή λιπασμάτων, σπόρων, σίτου, κριθής Αθηναϊδος, βρώμη Κασσάνδρας και βίκου. Σπόρια βαμβακιού στάλθηκε κατά το πρώτο έτος της Ελληνικής Διοικήσεως από τον Οργανισμό Βάμβακος.
Μεταπολεμικά έγιναν πολλά έργα αποστραγγιστικά, αρδευτικά, αρτεσιανά. Τα νοσοκομεία, η ενίσχυση των απόρων και η Πρόνοια λειτούργησαν εντατικά. Δυστυχώς όμως οι ιταλικοί στατιστικοί πίνακες που περιείχαν τις καλλιεργούμενες εκτάσεις δεν βρέθηκαν οπότε δεν μπόρεσαν να προσδιορίσουν τις καλλιεργούμενες εκτάσεις. Όμως αυτό που μπορούμε να πούμε με σιγουριά είναι ότι οι καλλιεργούμενες αυξήθηκαν μεταπολεμικά και μάλιστα χρησιμοποιήθηκε και γη κατώτερης ποιότητας. Από τα στατιστικά της γεωργικής παραγωγής κατά την περίοδο της Ιταλικής κατοχής η παραγωγή σε πολλά είδη ήταν μικρή. Αυτό φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:
ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑ
Στην κτηνοτροφία η πρόοδος ήταν βραδύτερη. Από τη μια τα περισσότερα φυτά σπέρνονται, αναπτύσσονται και συγκομίζονται σε διάστημα μικρότερο του ενός έτους και πολλαπλασιάζονται, από την άλλη τα ζώα δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν σε μικρό χρονικό διάστημα και είναι ο λόγος που η κτηνοτροφία άργησε να αναπτυχθεί. Οι αγελάδες, τα άλογα γεννούν ένα ζώο και συνήθως ανά δύο χρόνια και σε συνάρτηση με τις καταστροφές του πολέμου δεν μπορούσε να αναπτυχθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα η κτηνοτροφία όπως έγινε με την γεωργία. Συγκριτικά όμως με την
κατάσταση της κτηνοτροφίας σε σχέση με την ιταλική ήταν πολύ καλύτερη. Πληροφορίες μπορούμε να αντλήσουμε από τους παρακάτω πίνακες:
Μεγάλη προσπάθεια καταβλήθηκε για την ανάπτυξη της μελισσοκομίας όπου ιδρύθηκαν μεταβατικά σχολεία στην Κω από την Κρατική Γεωργική Υπηρεσία και από το Βασιλικό Εθνικό Ίδρυμα. Χορηγήθηκαν δάνεια από την Αγροτική Τράπεζα και διανεμήθηκαν μεγάλος αριθμός ευρωπαϊκών κυψελών και άλλων υλικών και μηχανημάτων μελισσοκομίας.
Η μηχανοποίηση της Γεωργίας στα νησιά και κυρίως στην Κω και στην Ρόδο προχωρεί κανονικά ώστε να μειωθεί ο κόπος των γεωργών, τουλάχιστον στις βαριές εργασίες. Ο αλωνισμός των σιτηρών πραγματοποιείται με μηχανήματα, τα γεωργικά εργαλεία τελειοποιούνται. Τα αντλητικά συγκροτήματα διαδίδονται χάρι στην οικονομική υποστήριξη του κράτους.
ΕΓΓΕΙΟΒΕΛΤΙΩΤΙΚΑ ΕΡΓΑ
Μέχρι τι τέλος του 1954 γίνονται από την Ελληνική Διοίκηση μικρά εγγειοβελτιωτικά έργα: αρδευτικά, υδατοδεξαμενές και ποτίστρες ζώων, αποστραγγιστικά και αντιπλημμυρικά έργα, αγροτική οδοποιία τα οποία έγιναν υπό την επίβλεψη μηχανικών της Διευθύνσεως των Δημοσίων Έργων της Δωδεκανήσου.
Άρχισαν να λειτουργούν 10 μεταβατικά γεωργικά σχολεία στα οποία αγροτοπαίδες εκπαιδεύονται στον εμβολιασμό και την κλάδευση οπωροφόρων δέντρων και γενικά να μάθουν την γεωργική τέχνη. Στα αγροτόπαιδα ανατίθεται η καλλιέργεια εξαιρετικών ποικίλων σιτηρών, οσπρίων, κτηνοτροφικών φυτών, ντομάτες, ως και το μεγάλωμα των ζώων. Γεωργικά μαθήματα γίνονται για τους νέους γεωργούς και για
όσους είναι αναλφάβητοί παραδίδονται μαθήματα ανάγνωσης και γραφής. Επίσης μάθαιναν να χρησιμοποιούν τα γεωργικά μηχανήματα. Μορφωτικοί σύλλογοι αγροτόπαιδων συγκεντρώνουν τους νέους των χωριών χάρη της μορφώσεως, της εθνικής και ηθικής διαπαιδαγώγησής τους. Γεωργικές βιβλιοθήκες συστάθηκαν σε πολλές κωμοπόλεις και χωριά. Οι γεωπόνοι επισκέπτονται τα χωριά και τα κτήματα για την εγκατάσταση και παρακολούθηση των πειραματικών αγρών. Δεκάδες ελαιόδεντρα και οπωροφόρα δέντρα άρχισαν να διανέμονται ετησίως, αυξάνοντας την οπωροπαραγωγή, δίνοντας ευημερία στους Δωδεκανήσιους αγρότες.
ΒΑΣΙΛΙΚΟΝ ΕΘΝΙΚΟΝ ΙΔΡΥΜΑ
Μια οργάνωση η οποία προσέφερε τις υπηρεσίες της στα Δωδεκάνησα στον τομέα της Γεωργίας ήταν το Βασιλικό Εθνικό Ίδρυμα. Η πρώτη και σημαντικότερη εργασία ήταν η σύσταση των τεχνικών σχολών Λέρου. Οι πρώτοι τρόφιμοι ήταν παραστρατημένα παιδιά, τα οποία οι κομμουνιστές με την βία ή με την πειθώ είχαν στρατολογήσει. Μετά την συντριβή της κομμουνιστικής επιβολής ο αριθμός των νεαρών αιχμαλώτων υπήρξε μέγιστος. Πάνω από 1500 παιδιά βρέθηκαν στα χέρια του στρατού, παιδιά τα οποία δεν έπρεπε να θεωρηθούν υπεύθυνα για τις πράξεις τους. Το Βασιλικό Εθνικό Ίδρυμα τα υποδέχθηκε, τα περιέθαλψε, τα δίδαξε ώστε να γίνουν καλοί πολίτες και καλοί τεχνίτες ώστε να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο. Άλλη σχολή που λειτούργησε στην Λέρο ήταν η οικοκυρική όπου περιλάμβανε 200 νέες γυναίκες.
Στην Κω λειτουργούν τεχνικές σχολές στα οποία φοιτούν 250 αγόρια με τμήματα γεωργικών, ξυλουργικών, οικοδομών, βαρελοποιών και άλλα.
Στο Καστελόριζο παρέμεινε συνεργείο το οποίο αποτελείται από 80 μαθητευόμενους οι οποίοι πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στην ανοικοδόμηση και στην ανάρρωση της οικονομίας της.
ΑΛΙΕΙΑ ΙΧΘΥΩΝ – ΣΠΟΓΓΑΛΙΕΊΑ
Κατά τον πόλεμο η καταστροφή των πλωτών μέσων, των δικτύων και των οργάνων σπογγαλιείας ήταν καταστροφική. Μεταπολεμικά όμως, με τις χρηματικές ενισχύσεις της εθνικής τράπεζας και άλλων οικονομικών μέσων κατάφεραν οι Δωδεκανήσιοι να προοδεύσουν στον τομέα της αλιείας. Η σημαντικότερη πρόοδος ήλθε όχι τόσο στην ποσότητα των συγκομιζομένων σπόγγων αλλά στην βελτίωση στα μέσα τα οποία ανανεώθηκαν και πολλά μηχανοποιήθηκαν ώστε να αυξήσουν την συγκομιδή και να παρέχουν μεγαλύτερη ασφάλεια στους δύτες.
Επί Ιταλικής κατοχής υπήρχε βιοτεχνία και βιομηχανία οι οποίες είχαν σαν πρώτες ύλες γεωργικά προϊόντα. Μετά την απελευθέρωση προστέθηκαν πολλά εργοστάσια τα οποία παρασκεύαζαν νέα προϊόντα.
ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ
Α. Ψυγεία και Παγοποιεία:
· Ρόδου Α.Ε., εις Ρόδον
· Παγοποιεία Υιοί Αγιάτσικα, εις Ρόδον
Β. Κυλινδρόμυλοι:
· Κυλινδρόμυλοι Δωδεκανήσου «Ο ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ» εις Ρόδον
Γ. Μακαρονοποιεία:
· «Σολούνια», εις Ρόδον
· «Σωτήριος Τσιμεντάς» εις Ρόδον
· «Παναγιώτης Καλημέρης» εις Ρόδον
Δ. Οινοποιεία, Οινοπνευματοποιεία, Ποτοποιεία
· «Σεϊφέ», εις Ρόδον
· «ΚΑΙΡ» Οίνοι -Ποτά εις Ρόδον
· «Αφοί Φώκιαλη», εις Ρόδον
· «Ν. Τριανταφύλλου» εις Ρόδον
· Ρ.Ε.Ο. Μεταλλινός – Θέρμος
· «Συμεών»
Ε. Πυρηνελαιουργεία
· Α.Ε. Ρόδια
· Αφοί Αγιάτσικα
ΣΤ. Σαπωνοποιεία
· Αφοί Αγιάτσικα
· Μαλτέζου
· RODIA
META THN ΑΠΕΛΕΥΘΈΡΩΣΗ
Α. Κονσερβοποιεία
· Βιομηχανία Κονσερβών, Ιπποκράτους Χατζημάρκου εις Κω
· Ο.Ε. Κονσερβών Αφροδίτης -Χαραλαμπόπουλος και Σια εις Κω
· Α.Ε. Κονσερβών και Τοματοπολτού «Η Δάφνη» Α. Καραμαμολέγκος και Υιοί εις Κω
· Βιομηχανία Κονσερβοποιίας «ο Φάρος» Δημ. Νομικός, εις Κω
· Ροδιακή Εταιρία Κονσερβών Α.Ε. εν Τριάντα εις Κω
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
Κατά την ιταλική κατοχή κατασκευάστηκαν δρόμοι και ξενοδοχεία. Την περίοδο 1935-1939 βλέπουμε την κινητικότητα των επισκεπτών στον παρακάτω πίνακα:
Η ιταλική διοίκηση βοήθησε στην ανάπτυξη του Τουρισμού χτίζοντας ξενοδοχεία τα οποία κατά τον πόλεμο καταστράφηκαν ή φθάρηκαν. Μεταπολεμικά όμως η Ελληνική Διοίκηση με δική της δαπάνη τα επιδιόρθωσε. Ο Τουρισμός αυξήθηκε πολύ μετά τον πόλεμο και αυτό οφείλεται στην παγκόσμια αύξηση του τουρισμού, οι καλές συγκοινωνίες, το χαμηλό επίπεδο φορολογίας. Με την αύξηση του Τουρισμού ελπίζουν πως θα λυθεί το πρόβλημα του χαμηλού εισοδήματος στα νησιά.
