CD 1o

ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΡΚΑΣ
(1925-†2014)

Από τους παλαιότερους (και γνωστότερους) σύγχρονους ψάλτες της Κω. Γεννημένος στην Καρδάμαινα (1925). Αυτοδίδακτος περισσότερο, όπως και ο ίδιος αυτοχαρακτηριζόταν, αλλά και με θητεία κοντά σε άλλους ικανούς μουσικούς και ψάλτες. Μυήθηκε στην εκκλησιαστική ψαλμωδία, ως μικρός ισοκράτης, κοντά στον γνωστό μουσικό και δάσκαλο, ψάλτη στον Ι. Ναό Γενεσίου της Θεοτόκου (στην Καρδάμαινα), Φίλιππo Σακελλαρίδη, και στη συνέχεια για μιαν ολόκληρη πενταετία (1938-1943) κοντά στον Αθανάσιο Φωτόπουλο, δεξιό ψάλτη στον μητροπολιτικό Ναό του Αγ. Νικολάου στην πόλη της Κω. Τις μουσικές του γνώσεις ολοκλήρωσε με τον Ηλία Ζαχαρίου (από την Κάλυμνο) και με έναν ακόμη Καλύμνιο ψάλτη στην Καρδάμαινα (όπου διδάχθηκε αργά Μαθήματα, Δοξαστικά, Χερουβικά, και Κρατήματα). Χρημάτισε για πολλές δεκαετίες επίσημος ψάλτης, καταρχάς (1957-1969) στον Ι. Ναό Αγίας Παρασκευής στην πόλη της Κω, στη συνέχεια (1969-1975) στους Ναούς Αγίας Τριάδος και Κοιμήσεως Θεοτόκου στο Ηράκλειο Κρήτης (όπου μετατέθηκε ως τελωνειακός υπάλληλος) και όπου συνέψαλλε ως αριστερός με τον σπουδαίο ψάλτη Στέλιο Νανάκη), τέλος και πάλι στον Ι. Ναό Αγίας Παρασκευής στην πόλη της Κω ως δεξιός (1975-†2012). Υπήρξε ακόμη πρώτος Πρόεδρος (1984-2004) του νεοϋδρυθέντος τότε τοπικού Συλλόγου Ιεροψαλτών Κω «Ιωάννης ο Ναύκληρος». Ζωντανή παραμένει η προσωπική εμπειρία της μακρόχρονης ψαλτικής του παρουσίας στον ενοριακό Ναό ακριβώς της Αγ. Παρασκευής.

Τα μέλη που περιέχονται στον οικείο ψηφιακό δίσκο (CD 1o) αποτελούν μιαν ειδική στοχευμένη ηχογράφηση, η οποία έγινε σε προχωρημένη ήδη ηλικία (Οκτώβριος 2005) και η οποία είναι μια ανθολογημένη επιλογή του ίδιου. Καταρχάς ψάλλονται από το Αναστασιματάριο, από τον β΄ ήχο, το Κεκραγάριο με τα δύο Στιχηρά Τον προαιώνων και Συν αρχαγγέλοις, το Δογματικό Θεοτοκίο Παρήλθεν η σκιά του νόμου, το Πασαπνοάριο με τα δύο τροπάρια των Αίνων Χαίρετε λαοί και Έρραναν μύρα, και το Β΄ Εωθινό Μετά μύρων προσελθούσαις. Επίσης, από τον γ΄ ήχο το Κεκραγάριο με τα Στιχηρά Τω σω Σταυρώ και Δοξάζω του Πατρός και του Υιού, το Δογματικό Θεοτοκίο Πώς μη θαυμάσωμεν, το Πασαπνοάριο των Αίνων με τα δύο τροπάρια Δεύτε πάντα τα έθνη και Χαράς τα πάντα πεπλήρωται, το Γ΄ Εωθινό Της Μαγδαληνής Μαρίας και το Απολυτίκιο Ευφραινέσθω τα ουράνια (όλα, β΄ και γ΄ ήχου, κατά το «Αναστασιματάριο» του Ιωάννου πρωτοψάλτου των εκδόσεων της «Ζωής», εδώ σ. 00 κ.εξ.). Η επόμενη ενότητα περιλαμβάνει τις Καταβασίες της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού Σταυρόν χαράξας Μωσής ήχος πλ δ΄ (Ωδές α΄-θ΄), του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Ανοίξω το στόμα μου ήχος λέγετος (Ωδές α΄-θ΄) και του Α΄ Κανόνα των Χριστουγέννων Χριστός γεννάται δοξάσατε ήχος α΄ (Ωδές α΄-θ΄) με επιπλέον εδώ αργή την Καταβασία της θ΄ Ωδής Μυστήριον ξένον, οι οποίες όλες εκτελούνται εκτός μουσικού κειμένου, κατά την προφορική παράδοση. Στη συνέχεια ψάλλονται μέλη από τη Θ. Λειτουργία, η Δοξολογία σε ήχο πλ α΄ εναρμόνιο του Γεωργίου Βιολάκη (εδώ, σ. 00-00), το Α΄ και Γ΄ Αντίφωνο Ταις πρεσβείαις της Θεοτόκου ήχος β΄, Σώσον ημάς Υιέ Θεού ήχος β΄, το Κοντάκιο του Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνα Προστασία των χριστιανών ήχος β΄ (όλα προφορικά) και ένα Δύναμις Τρισαγίου ήχος δ΄ (από χειρόγραφο, μεταγραμμένο εδώ ηλεκτρονικά σ. 00-00). Ακολουθούν μέλη της Μ. Εβδομάδας του Κωνσταντίνου Πρίγγου, το Ιδιόμελο των Αίνων της Μ. Δευτέρας Εν ταις λαμπρότησι των αγίων σου ήχος α΄, το Ιδιόμελο των Αίνων της Μ. Πέμπτης Επί ξύλου βλέπουσα ήχος β΄, και το Δοξαστικό των Αίνων της Μ. Πέμπτης Εξέδυσάν με τα ιμάτιά μου ήχος πλ β΄ (από χειρόγραφα, μεταγραμμένα επίσης ηλεκτρονικά σ. 00-00). Στην ενότητα προστίθεται και το Δοξαστικό των Αίνων της Κυριακής της Πεντηκοστής Βασιλεύ ουράνιε ήχος πλ β΄ (χειρόγραφο, ηλεκτρονική μεταγραφή σ. 00-00). Το CD κλείνει με το Προσόμοιο και το Απολυτίκιο του τοπικού Αγίου Νεομάρτυρος Ιωάννου του Ναυκλήρου Δωδεκάνησος σκίρτησον ήχος λέγετος, Θείον βλάστημα της Κω υπάρχων ήχος γ΄ (χειρόγραφα, ηλεκτρονική μεταγραφή σ. 00-00), των οποίων το ειδικό Κείμενο έχει ως εξής: Δωδεκάνησος σκίρτησον κοσμουμένη ταις χάρισι | των εν σοί λαμψάντων Αγίων χαίρουσα | ότι Ρόδος Φανούριον τον μέγαν προβάλλεται | Κωνσταντίνον τε ομού η δε Πάτμος | Χριστόδουλον τον θεόληπτον και Νικήταν η Νίσυρος | η Κως δε Ιωάννην τον γενναίον | ου την πανήγυριν άγωμεν. || Θείον βλάστημα της Κω υπάρχων | ταύτην εύφρανας τη ση αθλήσει | Ιωάννη Ναύκληρε πανεύφημε. | Των αθλητών γαρ ζηλώσας τα σκάμματα | διά πυρός τον αγώνα ετέλεσας | μάρτυς ένδοξε Χριστόν τον θεόν ικέτευε | δωρήσασθαι ημίν το μέγα έλεος.

Στην εκτέλεση και ερμηνεία των μελών αυτών προβάλλει ένα ιδιαίτερα προσωπικό, και επιχώριο, ερμηνευτικό ιδίωμα και ήθος. Ένα ψαλτικό ιδίωμα ηπιότονο, έντονα ρυθμικό και ρέον, που αναδεικνύεται περισσότερο στα σύντομα στιχηραρικά και ειρμολογικά συλλαβικά μέλη με ύφος ταυτόχρονα ανεπιτήδευτο, λιτό, απέριττο. Το ίδιο όπως ακριβώς και οι ψαλτικές του επιλογές, μέλη τα οποία ανήκουν όλα στο παραδοσιακό καθιερωμένο εκκλησιαστικό ρεπερτόριο, του Πατριαρχικού τρόπου και ύφους (Αναστασιματάριο Ιωάννου πρωτοψάλτου, μέλη Κωνσταντίνου Πρίγγου, προφορική παράδοση), χωρίς νεωτερικές, επιτηδευμένες συνήθως εκδοχές. Από την άποψη αυτή, η παρούσα ηχογράφηση αποτυπώνει μιαν ψαλτική εκφορά, στην οποία συνυπάρχει το ιδιοπρόσωπο (αυτοδίδακτο) εμπειρικό στοιχείο με εκείνο της γνωστικής και ακουστικής μουσικής εμπειρίας και παράδοσης. Με τα δεδομένα αυτά, καταχωρείται εδώ ως μια ενδιαφέρουσα σύγχρονη ιστορική καταγραφή περιφερειακού ερμηνευτικού ιδιώματος και ενός συγκεκριμένου επιχωριάζοντος μουσικού ψαλτικού ρεπερτορίου και ύφους.

Ακούστε ηχητικά αποσπάσματα εδώ: https://e-kere.gr/%CF%84%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%88%CE%AC%CE%BB%CF%84%CE%B5%CF%82/%CF%88%CE%AC%CE%BB%CF%84%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%89/cd/%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CE%B2%CE%B1%CF%81%CE%BA%CE%B1%CF%82#!prettyPhoto

CD 2o

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΥΡΟΣ
(1931-†2011)

Ένας από τους πιο παραδοσιακούς και ηδύφωνους σύγχρονους ψάλτες της Κω. Γεννημένος στην Αντιμάχεια (1931), το έβδομο παιδί μιας πολυμελούς οικογένειας ποιμένων, με τυπικές γραμματικές γνώσεις. Από μικρός μυήθηκε στην εκκλησιαστική ψαλμωδία κοντά στους ψάλτες του χωριού του. Πήρε τα πρώτα μαθήματα Βυζαντινής μουσικής από τον παπα-Μιχάλη Αυγουλά, ενώ έμαθε ταυτόχρονα να παίζει λαούτο από τον θείο του Καντούνια. Από μικρός έψαλλε, τραγουδούσε και έπαιζε λαούτο στους γάμους και στα πανηγύρια. Βιοτικές και οικογενειακές ανάγκες τον οδήγησαν στα σφουγγάρια (προσβλήθηκε από τη νόσο των δυτών) και στην Αθήνα. Επιστρέφοντας στο γενέθλιο νησί έψαλλε καταρχάς (1961-1963) στον Άγ. Γεώργιο, στην ομώνυμη συνοικία στο Πυλί, και αμέσως έπειτα (1963-1970) στον Άγ. Παύλο στην πόλη της Κω. Στη συνέχεια έζησε στην Αθήνα, όπου έψαλλε (1970-1985) στην Αγ. Σωτήρα της Παλαιάς Κοκκινιάς στον Πειραιά, ενώ φοίτησε ταυτόχρονα, τυπικά περισσότερο, στο Ωδείο Αθηνών (η κατοχή πτυχίου Βυζαντινής Μουσικής ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για να διορισθεί επίσημος ιεροψάλτης σε ναό της Αθήνας). Επιστρέφοντας οριστικά στην Κω χρημάτισε δεξιός ψάλτης στον Άγ. Νικόλαο μέχρι το τέλος της ζωής του (1985-†2011), όπου και άφησε ισχυρό το παραδοσιακό ψαλτικό του αποτύπωμα (ζωντανό μέχρι σήμερα).

Τα μέλη που ψάλλονται στον οικείο ψηφιακό δίσκο (CD 2ο, ηχογράφηση Απρίλιος 2007) είναι μέλη από το Αναστασιματάριο, Δοξαστικά, όπως και κάποια Εορτών του Ενιαυτού, Τριωδίου και Πεντηκοσταρίου (όλα επιλογές του ίδιου). Συγκεκριμένα, ψάλλονται από την Ακολουθία του Εσπερινού το Κεκραγάριο, με όλα τα Στιχηρά του β΄ ήχου, Τον προ αιώνων, Χριστός ο Σωτήρ, Συν αρχαγγέλοις υμνήσωμεν, Σέ τον σταυρωθέντα, καθώς και το Δογματικό Θεοτοκίο του β΄ ήχου Παρήλθεν η σκιά του νόμου, και από την Ακολουθία του Όρθρου το Πασαπνοάριο με όλα τα Τροπάρια των Αίνων επίσης του β΄ ήχου, Πάσα πνοή και πάσα κτίσις, Χαίρετε λαοί και αγαλλιάσθε, Έρραναν μύρα, Όντως παράνομοι, το Β΄ Εωθινό του β΄ ήχου Μετά μύρων προσελθούσαις και το Θ΄ του πλ α΄ Ως επ’ εσχάτων των χρόνων (όλα κατά το κλασικό «Αναστασιματάριο» του Ιωάννου πρωτοψάλτου των εκδόσεων της «Ζωής», εδώ σ. 00 κ.εξ.), τέλος προστίθεται το Δογματικό Θεοτοκίο Την παγκόσμιον δόξαν ήχος α΄(κατά την εκδοχή του Γεωργίου Σύρκα, εδώ σε ηλεκτρονική μεταγραφή σ. 00-00). Ακολουθούν το Δοξαστικό της Λιτής των Χριστουγέννων Μάγοι Περσών βασιλείς ήχος πλ α΄, τα μέλη της Κυριακής του Τελώνου και Φαρισαίου, τα ψαλλόμενα μετά τον Ν΄ Ψαλμό, Της μετανοίας άνοιξον ήχος πλ δ΄, Της σωτηρίας εύθυνον ήχος πλ δ΄, και Τα πλήθη των πεπραγμένων μοι δεινών ήχος πλ β΄, επίσης το Και νυν των Αποστίχων της Μ. Πέμπτης Ήδη βάπτεται κάλαμος ήχος πλ δ΄ (κατά την εκδοχή του Γεωργίου Σύρκα), η θ΄ Ωδή του Κανόνα του Πάσχα Ο άγγελος εβόα ήχος πλ α΄ (κατά την εκδοχή του Αθανασίου Καραμάνη), το Στιχηρό του Εσπερινού της Κυριακής της Πεντηκοστής Πάντα χορηγεί το Πνεύμα το Άγιον ήχος α΄, επίσης το Δοξαστικό του Εσπερινού της Κυριακής της Πεντηκοστής Δεύτε λαοί ήχος πλ δ΄ και το Δοξαστικό των Αίνων των Αγ. Πατέρων Των αγίων Πατέρων ο χορός ήχος πλ δ΄ του Γεωργίου Ραιδεστηνού (όλα κατά τον «Μουσικό Πανδέκτη» των εκδόσεων της «Ζωής», εδώ σ. 00 κ.εξ., το Και νυν της Μ. Πέμπτης Γ. Α. Σύρκα, Η Μεγάλη Εβδομάς, Αθήνα χ.χρ. σ. 158-59, εδώ σε ηλεκτρορνική μεταγραφή σ. 00-00, και η θ΄ Ωδή του Πάσχα Αθ. Καραμάνη, Νέα Μουσική Κυψέλη, Θεσ/κη 61983, σ. 234-35).

Η εκτέλεση και ερμηνεία στα μέλη αυτά, έτσι όπως ψάλλονται, σύντομα και αργά, παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Πρόκειται, όπως εύκολα διαπιστώνεται, για έναν ψάλτη με βαθειές βιωματικές ρίζες στην καθαυτό προφορική ψαλτική παράδοση. Ψάλτης λιτός, ανεπιτήδευτος, φυσικός. Και ταυτόχρονα, μεστός, πλούσιος μελισματικά, με ηχόχρωμα ηδύ και εξαιρετικά ακριβή και ισόρροπη την απόδοση των παραδοσιακών ποιοτικών χαρακτήρων, εκεί που πρέπει και όπως πρέπει. Ρυθμοτονικός επίσης, και επιπλέον πιστός στα μουσικά κείμενα με μικρές μόνο μελισματικές αποκλίσεις, κυρίως σε ορισμένα ειδικά μέλη (στο Θ΄ Εωθινό Ως επ’ εσχάτων των χρόνων ήχος πλ α΄, στο μέλος Τα πλήθη των πεπραγμένων μοι δεινών ήχος πλ β΄, στην θ΄ Ωδή του Κανόνα του Πάσχα Ο άγγελος εβόα ήχος πλ α΄, και σε ορισμένες ειδικές θέσεις κάποιων μελών, όπως Χαίρετε λαοί και αγαλλιάσθε, Επλήσθη χαράς το στόμα αυτών, κ.ά.). Συναφές και το ύφος, ουσιαστικό, απέριττο, εκκλησιαστικό. Ένας αυθεντικός ερμηνευτής και ψάλτης ηδύφωνος και μεστός, από κάθε άποψη πολύ ενδιαφέρων.

Ακούστε ηχητικά αποσπάσματα εδώ: https://e-kere.gr/%CF%84%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%88%CE%AC%CE%BB%CF%84%CE%B5%CF%82/%CF%88%CE%AC%CE%BB%CF%84%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%89/cd/%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%BF%CF%82

CD 3o

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΚΕΛΛΗΣ

Γεννημένος (1942) στην Αντιμάχεια, ένα χωριό που έχει δώσει (και δίνει) πολλούς ιερωμένους και ψάλτες. Πέρα από τα ακούσματα της παιδικής ηλικίας, η κατάρτισή του στην Εκκλησιαστική μουσική οφείλεται κυρίως σε επίσημες ειδικές Σχολές, καταρχάς στην Πατμιάδα (1959-1962) και στη συνέχεια (1963-1970) στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών (απ’ όπου πήρε Πτυχίο και Δίπλωμα Βυζαντινής Μουσικής), και στο οποίο υπηρέτησε αργότερα (1970-1978) ως Καθηγητής Βυζαντινής και Ευρωπαϊκής Μουσικής. Πλούσια και μακρά η ψαλτική του δράση. Υπήρξε για πολλά χρόνια (1965-1984) ψάλτης σε πολλούς Ναούς των Αθηνών και αμέσως έπειτα στην Κω, πρώτα (1984-2012) στον Ι. Ναό του Αγ. Παύλου, της ομώνυμης νεώτερης συνοικίας στην πόλη της Κω, και στη συνέχεια (2012 – έως σήμερα 2019) πρωτοψάλτης στο Ι. Μητροπολιτικό Ναό του Αγ. Νικολάου. Πλούσια, γενικότερα και η εκτός Αναλογίου μουσική του δράση. Καθηγητής Μουσικής στη Μέση Εκπαίδευση (Αρσάκειο, Εκπαιδευτήρια Ζηρίδη, Ιπποκράτειο Γυμνάσιο Κω), επίσης διευθυντής και χοράρχης σε πολλές Συναυλίες Βυζαντινής και Παραδοσιακής Μουσικής (με σημαντικότερη εκείνην του 1995, όπου διηύθυνε στην Πάτμο τη Μεγάλη Χορωδία κατά τον επίσημο εορτασμό για τα χίλια εννιακόσια χρόνια της Αποκάλυψης του Ιωάννη). Ακόμη, Πρόεδρος σήμερα του Συλλόγου Ιεροψαλτών Κω και, παράλληλα, Διευθυντής της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως Κώου και Νισύρου. Ψάλτης έντεχνος και ηδύφωνος, βαθύς γνώστης του επίσημου εκκλησιαστικού μουσικού ιδιώματος, όπως αυτό εκφέρεται σήμερα από τους σύγχρονους επικαιροποιημένους ψάλτες.

Τα μέλη που ψάλλονται στον αντίστοιχο ψηφιακό δίσκο (CD 3ο) είναι κυρίως Δοξαστικά κλασικών κινητών και ακινήτων Εορτών του Ενιαυτού, με κάποια, ταυτόχρονα, ειδικά αντίστοιχα Ιδιόμελα (και εδώ επιλογές του ίδιου). Καταρχάς ψάλλονται, από τη μεγάλη Εορτή των Χριστουγέννων, το Προεόρτιο Σπήλαιον ευτρεπίζου ήχος πλ β΄, κατά την εκδοχή του Γεωργίου Σύρκα (από χειρόγραφο, εδώ σ. 00-00), το Και νυν των Αίνων Σήμερον ο Χριστός γεννάται ήχος β΄, κατά την εκδοχή του Λυκούργου Πετρίδη (από χειρόγραφο, εδώ σ. 00-00), ο Ειρμός της θ΄ Ωδής του Α΄ Κανόνα Μεγάλυνον ψυχή μου… Μυστήριον ξένον ήχος α΄ σε μέλος Αθανασίου Πέττα (από χειρόγραφο, εδώ σ. 00-00), και προστίθεται το Δοξαστικό των Αίνων των Θεοφανείων Νάματα Ιορδάνια ήχος πλ β΄, επίσης κατά την εκδοχή του Λυκούργου Πετρίδη (από χειρόγραφο, εδώ σ. 00-00). Ακολουθούν το Δοξαστικό των Αίνων της Κυριακής των Βαΐων Προ εξ ημερών του Πάσχα ήχος πλ β΄ σε μέλος Γεωργίου Σύρκα (από χειρόγραφο, εδώ σ. 00-00), το Ιδιόμελο των Αίνων της Μ. Δευτέρας Ερχόμενος ο Κύριος ήχος α΄ και το Δοξαστικό των Αίνων της Μ. Πέμπτης Εξέδυσάν με τα ιμάτιά μου ήχος πλ β΄, και τα δύο στο μέλος των Κων/νου Πρίγγου («κατ’ εκτέλεσιν» του ίδιου του ψάλλοντος), τα Ιδιόμελα των Αποστίχων της Μ. Πέμπτης Σήμερον σέ θεωρούσα ήχος β΄ και Επί ξύλου βλέπουσα ήχος β΄, καθώς και το Δοξαστικό των Αποστίχων της Μ. Παρασκευής Σέ τον αναβαλλόμενον το φως ήχος πλ α΄ (και τα τρία από την «Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα» του Λυκούργου Πετρίδη, Θεσ/κη 1979). Στη συνέχεια ψάλλονται, από την Κυριακή της Πεντηκοστής το Στιχηρό του Εσπερινού Πάντα χορηγεί το Πνεύμα το Άγιον ήχος α΄, το Δοξαστικό του Εσπερινού Δεύτε λαοί ήχος πλ δ΄ και το Δοξαστικό των Αίνων Βασιλεύ ουράνιε ήχος πλ β΄, επίσης το Δοξαστικό των Αίνων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου Η πάνσεπτος των Αποστόλων ήχος πλ β΄, όλα κατά την εκδοχή του Λυκούργου Πετρίδη (από χειρόγραφα, εδώ σ. 000 κ.εξ.), και από την Εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου το Κεκραγάριο με το Ιδιόμελο Ω του παραδόξου θαύματος ήχος α΄ και το οκτάηχο Δοξαστικό του Εσπερινού Θεαρχίω νεύματι, όλα κατά την μελισματική εκφορά του Πέτρου Καραγιάννη (από χειρόγραφο, εδώ σ. 000 κ.εξ.). Το CD κλείνει με το Άξιον εστίν ήχος γ΄ του Πέτρου Βυζαντίου (σε διασκευή Αθανασίου Πέττα, Ακολουθία της Θείας Λειτουργίας, Αθήνα 1989).

Ο τρόπος του ψάλλειν εδώ, ύφος και εκφορά, παρουσιάζουν ιδιαίτερο (ιστορικό) ενδιαφέρον. Είναι αυτό που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί σήμερα ως «Ωδειακή» εκτέλεση, μια εκτέλεση δηλαδή με έμφαση κυρίως στην τονική, διαστηματική και ηδύφωνη εκφορά, με περιορισμένη αντίστοιχα την ποικιλματική και την κατά τις μουσικές φράσεις παραδοσιακή απόδοση των εκκλησιαστικών μελών. Είναι ακριβώς ο ψαλτικός τρόπος που επιχωριάζει σήμερα στους περισσότερους σύγχρονους ψάλτες, σ’ ένα ωστόσο υψηλό ερμηνευτικό και εκτελεστικό αποτύπωμα εδώ, δείγμα και υπόδειγμα από κάθε άποψη του συγκεκριμένου αυτού ψαλτικού ήθους. Μια ερμηνευτική κατάθεση σε μεγαλύτερη ασφαλώς συνάφεια με το ευρύτερο ανάλογο εκκλησιαστικό κοινό και σώμα. Και από την άποψη αυτή επίσης πολύ ενδιαφέρουσα.

Ακούστε ηχητικά αποσπάσματα εδώ: https://e-kere.gr/%CF%84%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%88%CE%AC%CE%BB%CF%84%CE%B5%CF%82/%CF%88%CE%AC%CE%BB%CF%84%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%89/cd/%CE%B3%CE%B9%CF%89%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%82-%CF%83%CE%B1%CE%BA%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CF%82

CD 4o

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΜΑΤΕΡΟΣ

Γεννημένος στην Αντιμάχεια (1938), ενεργός ακόμη ψάλτης μέχρι πρότινος (2018). Με εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ψαλτική διαδρομή ήδη από την παιδική ηλικία. Από μικρός έψαλλε στον Ι. Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου του χωριού του κοντά στον δεξιό ψάλτη πατέρα του, όπου και είχε προσληφθεί επισήμως ως κανονάρχος με απόφαση της Εκκλησιαστικής Επιστροπής του ναού (1951). Στη συνέχεια έψαλλε ως αριστερός στην Παναγία της Ζιάς (1954-1956), στον μικρό αυτόν παραδοσιακό οικισμό στο Παλαιό Ασφενδιού. Αμέσως έπειτα διορίσθηκε καταρχάς ως αριστερός και στη συνέχεια ως δεξιός ψάλτης (1956-1961) στον μητροπολιτικό Ναό του Αγ. Νικολάου στην Πόλη της Κω. Το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα της εποχής τον βρήκε μετανάστη στη Νότιο Αφρική, όπου έψαλλε ως δεξιός στον Ι. Ναό του Αγ. Γεωργίου της Ορθόδοξης Ελληνικής Παροικίας στο Brakran της Ν. Αφρικής (1962-1978). Επιστρέφοντας και πάλι στην Κω, συνέχισε την ψαλτική του δραστηριότητα σε ναούς της Πόλης της Κω, στον Άγ. Παύλο (1978-1980) της ομώνυμης νεώτερης συνοικίας, στον Άγ. Αθανάσιο στο Πλατάνι (1978-1991), στο γνωστό με πλειοψηφία μουσουλμανικό πληθυσμό χωριό, και τέλος στην Παναγίτσα (Παναγία η Φανερωμένη) μέχρι την απόσυρσή του (1992-2018). Ενδιαμέσως φοίτησε επίσης και στη Σχολή Βυζαντινής Μουσικής του Ωδείου Αθηνών (1985-1987). Ψάλτης με βαθειά πίστη και αφοσίωση στο λειτούργημά του καθ’ όλη τη μακρά διάρκεια της ζωής του.

Τα μέλη που ψάλλονται στον σχετικό ψηφιακό δίσκο (CD 4o, ηχογράφηση 2006) είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέροντα και χαρακτηριστικά (ανθολόγηση και εδώ του ίδιου). Καταρχάς ψάλλονται πολλά μέλη της Μ. Τεσσαρακοστής. Συγκεκριμένα, το Κεκραγάριο με τα Κατανυκτικά της Γ΄ Κυριακής των Νηστειών του πλ δ΄ ήχου Σέ τον βασιλέα, Αθάνατος υπάρχουσα ψυχή μου, Δάκρυά μοι δος ο θεός, Όταν λάβω κατά νουν, το Μέγα Προκείμενο των Κατανυκτικών Εσπερινών Μη αποστρέψης το πρόσωπόν σου ήχος πλ δ΄, το Ιδιόμελο της Α΄ Κυριακής των Νηστειών Εσπέρας Δεύτε εκκαθάρωμεν ήχος πλ δ΄, επίσης τα Κατανυκτικά Κύριε των αμαρτιών μου ήχος πλ δ΄ και Μέγιστον θαύμα ήχος γ΄, και το Θεοτοκίο του Μεγάλου Αποδείπνου Την πάσαν ελπίδα μου ήχος β΄ (όλα από τον «Μουσικό Παράδεισο», του Λυκούργου Πετρίδη, Θεσ/κη 1983). Ακολουθούν το Κεκραγάριο και τα Κατανυκτικά του πλ α΄ ήχου Κύριε αμαρτάνων ου παύομαι, Κύριε και τον φόβον σου πτοούμαι, Οίμοι τί ωμοιώθην εγώ, Τα πλήθη των πταισμάτων μου (επίσης από τον «Μουσικό Παράδεισο» του Λυκούργου Πετρίδη, όπου προηγουμένως). Η ενότητα κλείνει με το αργό δίχορο Κοντάκιο του Ακαθίστου Ύμνου Τη υπερμάχω στρατηγώ ήχος πλ δ΄ (από την «Ακολουθία των Χαιρετισμών της Θεοτόκου» του Σωτηρίου Κ. Αρβανίτη, Κοζάνη 1999), καθώς και με δύο σχετικά δοξαστικά, το Δοξαστικό των Αίνων της Κυριακής της Τυροφάγου Έφθασε καιρός ήχος πλ β΄ και το Δοξαστικό των Αίνων της Β΄ Κυριακής των Νηστειών Τοις εν σκότει αμαρτημάτων ήχος πλ β΄ (και τα δύο από το «Τριώδιον» του Εμμανουήλ Φαρλέκα, Αθήνα 1931). Στη συνέχει παρατίθενται, από τη Λειτουργία των Προηγιασμένων το Κατευθυνθήτω η προσευχή μου σε ήχο βαρύ (αντί του κλασικού σε ήχο πλ β΄) και το αρχαίο Νυν αι δυνάμεις ήχος πλ β΄ (από τη «Μεγάλη Τεσσαρακοστή» των Εκδόσεων Ρηγόπουλου, Θεσ/κη 1982) και από τη Λειτουργία του Μ. Βασιλείου τα Λειτουργικά σε ήχο πλ δ΄ Άγιος άγιος Κύριος Σαβαώθ, Αμήν, Σέ υμνούμεν, Επί σοί χαίρει… Την γαρ σήν μήτραν (από την «Μεγάλη Βυζαντινή Λειτουργία» του Γεωργίου Τσατσαρώνη, Αθήνα 1986· το Επί σοί χαίρει μέλος Ανθίμου ιεροδιακόνου, σύντημση Ν. Χρυσοχοΐδου). Το CD κλείνει με το δοξαστικού χαρακτήρα πανηγυρικό Προκείμενο Τίς θεός μέγας ήχος βαρύς.

Σε όλα αυτά τα μέλη, Ειρμολογικά ως επί το πλείστον, Στιχηραρικά, και κάποια από τα λεγόμενα Παπαδικά (προσωπικές επιλογές και εδώ του ίδιου του ψάλλοντος) είναι ευδιάκριτο ένα ενιαίο ιδιοπρόσωπο ερμηνευτικό ιδίωμα: διαυγές ηχόχρωμα, φθογγική τονική έμφαση, ποικιλματική λαρυγγόφωνη εκφορά. Ένα ερμηνευτικό ιδίωμα κατά το ύφος και τον τρόπο κυρίως της ψαλτικής εκφοράς του Καθεδρικού Ναού Αθηνών (και του οικείου πρωτοψάλτη Σπυρίδωνος Περιστέρη), όπως αυτή μεταφερόταν στην Περιφέρεια μέσω του Εθνικού Ραδιοφωνικού Συστήματος. Είναι ακριβώς η μεγάλη δυνατότητα της ιερής αυτής λατρευτικής μουσικής να αποτυπώνει στην φωνητική της υφή και ιδιοσυστασία, πέρα από τα βαθύτερα πνευματικά βιώματα, και εκείνα της ιδιοπροσωπείας του ψάλτη και του οικείου επιχώριου περιβάλλοντος. Μια απολύτως χαρακτηριστική περίπτωση εδώ του ψαλτικού αυτού ερμηνευτικού ιδιώματος, όπως αυτή εκφέρεται και επιβιώνει ακόμη σήμερα στην τόσο σπουδαία αυτή ηχογραφική κατάθεση.

Ακούστε ηχητικά αποσπάσματα εδώ:https://e-kere.gr/%CF%84%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%B9-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%88%CE%AC%CE%BB%CF%84%CE%B5%CF%82/%CF%88%CE%AC%CE%BB%CF%84%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CF%89/cd/%CE%B3%CE%B9%CF%89%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF%CF%82