Έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών, ο γηραιότερος κάτοικος του Καστελορίζου, ο Μιχάλης Χατζηγιακουμής, που είχε γεννηθεί το 1924.
Ο ίδιος, είχε παραχωρήσει συνέντευξη στη ΡΟΔΙΑΚΗ και τη Ροδούλα Λουλουδάκη, τον Σεπτέμβριο του 2021, μιλώντας και περιγράφοντας αυτό το μοναδικό ταξίδι ζωής του.
«Γεννήθηκα στο Καστελλόριζο, το 1924 είχε επισημάνει ο Μιχάλης Χατζηγιακουμής.. Το είχαν οι Ιταλοί που το πήραν το 1922 μετά το Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Πήγα στο ιταλικό σχολείο, είχαν καταργήσει τελείως τα ελληνικά. Όταν ήμουν στη Δ’ τάξη είχα 50 συμμαθητές, όλο το σχολείο είχε πάνω από 300 μαθητές.
Ζούσαμε καλά. Ζούσαμε από τη ναυτιλία και τα σφουγγάρια, είχε δυό μηχανές σφουγγαράδικα, πολλοί ήταν βοσκοί, ψαράδες… Ο πατέρας μου είχε τρία σκάφη εμπορικά. Το «Υπαπαντή», την «Ευαγγελίστρια», κι άλλο ένα. Το ένα, το πιάσαν οι Τούρκοι δήθεν ότι έφερνε λαθραία και το κατέσχεσαν. Εδώ ο κόσμος εζούσε ωραία, πολύ ωραία.
Τη δεκαετία του ‘30 είχε 3-4.000 κατοίκους. Το 1943 φύγαμε πρόσφυγες στην Παλαιστίνη γύρω στα 800 άτομα, μικροί, μεγάλοι. Πριν από το 1943 όμως ζούσαμε πολύ καλά εδώ. Οι δικοί μας πήγαιναν τις νύχτες, κι έφερναν λαθραία εμπορεύματα από την Αντίφιλο.
Όταν γυρίσαμε από την προσφυγιά τότε ξεκίνησαν να έρχονται οι Τούρκοι από το Κας. Και τότε και τώρα οι Τούρκοι ‘θελαν το Καστελλόριζο, το θεωρούν σαν αγκάθι στην περιοχή γιατί από εδώ αρχίζει η Ευρώπη, κι από εδώ αρχίζει η Ελλάδα.
Γιατί φύγατε τότε από το νησί;
Το Καστελλόριζο, βομβαρδίστηκε στις 18 Οκτωβρίου 1943 από αεροπλάνα, γερμανικά. Είχε αγγλική πολεμική ακτοπλοΐα εδώ και την βομβάρδισαν. Όχι τον πληθυσμό, όμως σκοτωθήκαν άνθρωποι. Την επόμενη μέρα, τη Δευτέρα, μας πήραν οι Άγγλοι με φρεγάτες αγγλικές, για πρόσφυγες. Ήρθαμε εδώ στο λιμάνι, έτοιμοι να φύγουμε.
Μας είπαν: «δύο μερών τροφή να πάρετε και τίποτε άλλο». Ό,τι πρόλαβε ο καθένας πήρε. Κάποιοι πήραν τα χρυσαφικά τους, μέσα στον πανικό όμως πολλοί τα ξεχάσαν στο σπίτι, και όταν γυρίσαμε ήρθαμε και βρήκαμε σκουπίδια στα σπίτια μέσα, όχι χρυσαφικά. Φύγαμε από το Καστελλόριζο με εντολή και μεταφορά των Άγγλων, αλλά έμειναν πάρα πολλοί Άγγλοι στρατιώτες εδώ. Είχε Ινδούς, είχε Αφρικανούς, πάρα πολλούς.
Πόσων χρονών ήσασταν εσείς τότε που φεύγατε για την προσφυγιά;
Εγώ ήμουνα γύρω στα 19-20. Τα αγόρια αδέλφια μου, ήταν ήδη στο εξωτερικό, στην Αργεντινή, στην Αυστραλία, στη Καλιφόρνια της Αμερικής. Για την προσφυγιά φύγαμε όσοι είχαμε μείνει εδώ: εγώ, η μητέρα μου, οι δύο μου αδελφές και η γιαγιά μου. Οκτώ μέρες πριν φύγουμε είχε πεθάνει ο πατέρας μας. Μάλιστα επειδή στο σημείο εκείνο που τον έθαψαν οι Γερμανοί το είχαν κάνει ναρκοπέδιο, οι Εγγλέζοι δεν μας επέτρεψαν να πάμε να του ανάψουμε ούτε ένα κεράκι, φεύγοντας.
Δύο χρόνια πριν είχε τραυματιστεί από τορπίλη που είχε ρίξει υδροπλάνο, κι έτυχε ο πατέρας μου να είναι σ’ εκείνη την περιοχή. Έπαθε καρδιακό επεισόδιο και δύο χρόνια μετά πέθανε. Έτσι ο προστάτης της οικογένειας ήμουν εγώ στην Παλαιστίνη, στο στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου κάναμε πάνω από δύο χρόνια μέχρι να επιστρέψουμε. (παρότι ήταν ανέκαθεν τυφλός όπως κι οι δύο αδελφές του).
Τι σας είχαν πει, για ποιο λόγο φεύγατε;
Μας είπαν ότι άρχισαν οι Γερμανοί να διεκδικούν το Καστελλόριζο. Οι Άγγλοι ήταν εδώ ήδη δύο χρόνια.
Θυμάστε το ταξίδι της επιστροφής, τη φωτιά που πήρε το καράβι, τους νεκρούς;
Γυρίσαμε σε τρεις αποστολές, μοιράσαν τον πληθυσμό. Με το πρώτο καράβι έφεραν τους άντρες για να καθαρίσουν το Καστελλόριζο. Αν και η δεύτερη αποστολή είχε επίσης άνδρες, εγώ ήξερα λίγα αγγλικά και πήγα και μίλησα και μας ‘βαλαν, στη δεύτερη αποστολή. Εγώ και οι δύο μου αδελφές γυρίσαμε με τη δεύτερη αποστολή. Η γιαγιά μου είχε πεθάνει στην Παλαιστίνη. Η τρίτη αποστολή είχε 500 άτομα, γυναικόπαιδα κι έγινε το ναυάγιο. Λένε ότι από την κουζίνα πήρε φωτιά το μηχανοστάσιο.
Πήγε αεροπλανοφόρο, έσωσε όσους μπορούσε, πνίγηκαν όμως γύρω στα 33 άτομα. Όταν πάτε στον Άη Γιώργη, εκεί έχει όλα τα ονόματα. Μία Καστελλοριζιά, έδωσε τα χρυσαφικά στον γιο της και τα ‘δεσε στη μέση του. Κι αυτός από τον φόβο που θα τον πήγαιναν κάτω από το βάρος, τα άφησε και πήγανε εκείνα στον πάτο. Οι άνθρωποι της τρίτης αποστολής πήραν και τα χαλιά τους μαζί. Τα πήραν από εδώ, εκεί, κι ήθελαν να τα γυρίσουν πίσω. Αλλά το καράβι πήρε φωτιά και τα πήρε στον πάτο.
Τι βρήκατε εδώ όταν γυρίσατε; Ποιος έβαλε φωτιά στο νησί σας;
Ήρθαμε και βρήκαμε ένα κατεστραμμένο νησί. Όσο μπορούσαμε το φτιάξαμε και μείναμε μέσα στα σπίτια. Όταν φύγαμε πήρε φωτιά. Έγινε βομβαρδισμός και μετά έβαλαν φωτιά στο νησί οι Άγγλοι και λεηλάτησαν τα πάντα!
Τι λέτε για τους Τούρκους γείτονές σας;
Οι Τούρκοι τα δικά τους συμφέροντα κοιτούν. Δεν υπάρχει περίπτωση να δοθεί το Καστελλόριζο. Από εδώ αρχίζει η Ελλάδα, από δω αρχίζει η Ευρώπη. Να είστε καλά, να επισκέπτεστε το ακριτικό Καστελλόριζο, να το αγαπάτε.
Τον ρώτησα πώς είναι η ζωή του τώρα, έτσι περιποιημένο, φροντισμένο που τον είδα να κάθεται στο μαγικό τοπίο, σ’ αυτό το χρυσό πέταλο, κι ας μην μπορεί να το δει!
«Να ‘χεις ανθρώπους να σε φροντίζουν, εγώ έχω τον Γιάννη και την Άννα, μου λέει. Ο Γιάννης είναι το καλύτερο παιδί».
Πηγη: https://www.rodiaki.gr
