Εξαιρετική επιστημονική έρευνα για την βιταμίνη D στην Κω

Η βιταμίνη D είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη η οποία συνθέτεται στον οργανισμό κυρίως μέσω της επίδρασης της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου στο δέρμα μας, αλλά προσλαμβάνεται και καταναλώνοντας ορισμένες τροφές, έχοντας ως κύριο ρόλο τη σωστή ανάπτυξη των οστών μας και την προαγωγή της υγείας του σκελετού μας.
Τα τελευταία όμως χρόνια, πλήθος επιστημονικών μελετών υπογραμμίζουν το σημαντικότατο ρόλο της βιταμίνης D στη συνολική υγεία του οργανισμού καθώς έχει καταγραφεί πως βοηθά στην καλύτερη λειτουργία του ανοσοποιητικού, στον έλεγχο του σακχάρου αλλά και στην πρόληψη άλλων σοβαρών παθήσεων όπως διαφόρων μορφών καρκίνου, σκλήρυνσης κατά πλάκας, ψυχικών νόσων, υπέρτασης καθώς και άλλων ασθενειών.

Σε αυτό το πλαίσιο, η υποψήφια διδάκτωρ Δημόσιας Υγείας του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου Καλλιόπη Μαλαχία και ο Καθηγητής Επιδημιολόγος του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου Δρ. Αλέξανδρος Ηρακλείδης, σε συνεργασία με τον ερευνητή του Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, Δρ. Λεωνίδα Νταβράνογλου, ξεκίνησαν επιστημονική έρευνα στην Κω, με σκοπό, όπως αναφέρουν σε συνέντευξη που παραχώρησαν στον «Σ», την ανίχνευση των επιπέδων της βιταμίνης D σε κατοίκους του νησιού μας και όχι μόνο. Η έρευνα αφορά γενικά δε Δωδεκανήσιους, αλλά και Έλληνες με καταγωγή από το Πετρούμι.

Να σημειώσουμε πως, επιστημονική έρευνα, η οποία εμπεριέχει και επιδημιολογικά στοιχεία, διεξάγεται για πρώτη φορά στο νησί μας και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα.

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ερ: Κυρία Μαλαχία, κύριε Ηρακλείδη, πείτε μου κατ’ αρχάς, τι είναι η βιταμίνη D;

Κ.Μ.: Είναι μία στεροειδής προ-ορμόνη, η οποία είναι η μοναδική βιταμίνη την οποία απορροφά ο οργανισμός μας μέσω του ήλιου. Είναι βασική βιταμίνη, πρώτα απ’ όλα, για την απορρόφηση του ασβεστίου. Κι εάν δεν απορροφάται ασβέστιο, δεν απορροφάται και μαγνήσιο από τον οργανισμό μας. Όπως αντιλαμβάνεστε, όλα αυτά είναι μια αλυσίδα. Οπότε, με την έλλειψή της έχουμε διάφορες τοπικές εστίες οστικής αδυναμίας, δηλαδή, μειωμένη οστική πυκνότητα με αποτέλεσμα να εμφανίζεται οστεοπενία και οστεοπόρωση. Η βιταμίνη D έχει συσχετιστεί τα τελευταία χρόνια, μέσα από έρευνες, με πάρα πολλά χρόνια νοσήματα, όπως είναι τα καρδιαγγειακά, τα εγκεφαλοαγγειακά, διάφοροι τύποι καρκίνου, όπως για παράδειγμα υπάρχουν μελέτες που συσχετίζουν την έλλειψή της με τον καρκίνο μαστού. Επίσης, συσχετίζεται με την παχυσαρκία, τον διαβήτη τύπου 2, ψυχικές παθήσεις και ειδικά τις νευροεκφυλιστικές που είναι η άνοια, το αλτσχάιμερ, το πάρκινσον. Οπότε, αντιλαμβάνεστε ότι είναι μια πάρα πολύ σημαντική βιταμίνη για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Ερ: Από ποια ηλικία πρέπει να κάνουμε εξετάσεις για να δούμε εάν λείπει ή όχι από τον οργανισμό μας;

Α.Η.: Από πολύ μικρή ηλικία. Ακόμη και στα βρέφη μπορεί να γίνει έλεγχος και να δοθεί η κατάλληλη αγωγή.

Ερ: Υπάρχουν κληρονομικοί λόγοι για την εμφάνιση της έλλειψης της βιταμίνης D;

Α.Ξ.: Υπάρχει κληρονομικότητα και μάλιστα αυτό ήταν ένα έναυσμα για να ξεκινήσουμε την έρευνά μας.

Ερ: Δηλαδή;

Α.Η.: Όταν άρχισαν να γίνονται διάφορες έρευνες που μελετούσαν τη συχνότητα της έλλειψης βιταμίνης D σε διάφορους πληθυσμούς, ανακάλυψαν ότι υπήρχε μεγάλη ποικιλομορφία σε διάφορες χώρες του κόσμου, υπήρχε μια τάση, δηλαδή, δεν ήταν τυχαίο ότι κάποιοι πληθυσμοί είχαν ψηλή, κάποιοι πληθυσμοί είχαν χαμηλή. Η τάση – και ήταν αυτό που ονομάζω το παράδοξο της βιταμίνης D – ήταν αντίθετη από ό,τι θα περιμέναμε. Δηλαδή, ενώ ο ήλιος είναι υπεύθυνος για την παραγωγή της βιταμίνης D, σε ηλιόλουστες χώρες υπήρχε πιο ψηλή έλλειψη, ενώ σε βόρειες χώρες, όπως στη Βόρεια Ευρώπη, δεν είχαν τόσο σοβαρό θέμα. Έτσι ξεκίνησε μια συζήτηση στην επιστημονική κοινότητα τα τελευταία 20-30 χρόνια, το γιατί, τι διαφορετικό κάνουν οι νότιοι της Ευρώπης και έχουν χαμηλά επίπεδα, τι κάνουν οι βόρειοι και έχουν ψηλά. Κάποιοι υποστηρίζουν πως, ίσως οι βόρειοι εμπλουτίζουν περισσότερο τις τροφές τους με βιταμίνη D, που ισχύει ως ένα βαθμό, αλλά το θέμα είναι ότι το κάνουν κάποιες από τις βόρειες χώρες, όπως π.χ. οι Σκανδιναβοί. Βάζουν βιταμίνη D στο γάλα, ακόμη και στο χυμό, στο ψωμί, στα δημητριακά. Αλλά υπάρχουν άλλοι βόρειοι λαοί, στην ανατολική Ευρώπη, που δεν έχουν τέτοια κουλτούρα να εμπλουτίζουν τις τροφές τους, αλλά και αυτοί έχουν ψηλότερη.

Οπότε, άρχισε να υπάρχει μια σκέψη, την οποία εμείς πιστεύουμε και προσπαθούμε να ερευνήσουμε, ότι μάλλον κάποιοι γενετικοί λόγοι υπάρχουν και για κάποιο λόγο οι νότιοι λαοί έχουν μια γενετική προδιάθεση σε χαμηλά επίπεδα, την οποία, για να απαντήσω και στο ερώτημά σας, την περνάνε στην επόμενη γενιά.

Κ.Μ.: Σκεφτείτε για παράδειγμα, ότι, έχετε κληρονομήσει το DNA της μαμάς σας και του μπαμπάς σας. Αυτό σημαίνει ότι, το έχετε μεταφέρει στα δικά σας παιδιά. Το  DNA, με λίγα λόγια, μεταδίδεται από γενιά στη γενιά. Γι’ αυτό άλλωστε και η μελέτη μας βασίζεται πάνω σε αυτό. Δηλαδή, σε γηγενή πληθυσμό, ως επί το πλείστον Κωους, ή από την ευρύτερη περιοχή της Δωδεκανήσου, που αυτό σημαίνει να έχουν παρόμοιο DNA. Όταν θα κάνουμε την ανάλυση του DNA, θα δούμε ένα παρόμοιο DNA. Αλλά θα δούμε και αυτό που πιστεύουμε δηλαδή εμείς, κάποιες μεταλλάξεις που έχουν συμβεί και απλά θα εντοπίσουμε τα σημεία των μεταλλάξεων στα γονίδια.

Ερ: Άρα, ο ήλιος βοηθάει μεν, αλλά δεν αρκεί μόνο αυτό.

Κ.Μ.: Η βιταμίνη D πρωτίστως απορροφάται από τον ήλιο. Δευτερευόντως από την τροφή, π.χ. τα παχιά ψάρια όπως, σολομός, ρέγκες, σκουμπρί που καταναλώνουν βόρειοι λαοί.

Α.Η.: Αυτή ήταν μια άλλη εξήγηση. Ότι, οι βόρειοι λαοί της Ευρώπης τρώνε περισσότερο από αυτά τα είδη τροφής.

Κ.Μ.: Αλλά όλα αυτά αλληλεπιδρούν με τα γονίδια, με το τι φέρεις μέσα σου.

Ερ: Η μελέτη αυτή έχει καταλήξει κάπου ή ακόμα βρίσκεται σε φάση έρευνας;

Α.Η.: Τώρα ξεκινάμε τη συλλογή.

Ερ: Δεν αναφέρομαι στη δική σας εξειδικευμένη μελέτη, για την οποία θα μιλήσουμε παρακάτω, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο εάν έχουν καταλήξει κάπου.

Α.Η.: Έχουν καταλήξει ότι πλέον είναι δεδομένο ότι υπάρχει γενετική προδιάθεση. Έγιναν παρόμοιες μελέτες π.χ. να συγκρίνουν Αφρικανούς με Ευρωπαίους, Ασιάτες με Ευρωπαίους και διαπίστωσαν ότι υπήρχαν διαφορές. Αυτό που δεν ξεκαθαρίστηκε είναι ποιοι ακριβώς είναι οι γονιδιακοί παράγοντες στους οποίους οφείλονται αυτές οι διαφορές. Το ότι υπάρχουν το ξέρουμε, δεν έγιναν όμως σε πληθυσμούς της ανατολικής Μεσογείου. Δεν έχει καν αποδειχθεί σε τέτοιους πληθυσμούς ότι υπάρχει η διαφορά γενετικά, οπότε αυτό προσπαθούμε να κάνουμε εμείς. Προσπαθούμε να καλύψουμε το βιβλιογραφικό κενό.

Ερ: Διαβάζοντας ιστορία, βλέπουμε ότι, μετακινήσεις πληθυσμών γίνονταν από την αρχή της ύπαρξης ανθρώπινης ζωής στον πλανήτη μας. Ένα απλό παράδειγμα, οι Κινέζοι «δημιουργήθηκαν» να το πω απλά, από μετακίνηση αφρικανικών λαών, όπως έγινε και με την Ευρώπη. Οπότε, τα γένη αναμειγνύονταν…

Α.Η.: Επειδή έχω ασχοληθεί με την πληθυσμιακή γενετική, να σας πω ότι πράγματι ισχύει αυτό και είναι μια ιστορία πολύ ενδιαφέρουσα η οποία είναι ακόμη υπόθεση αλλά θα βοηθήσουμε και εμείς για να το επιβεβαιώσουμε. Πράγματι, οι Αφρικανοί πριν πολλές χιλιάδες χρόνια όταν άρχισαν να εξαπλώνονται και να μπαίνουν στην Ευρώπη, να μπαίνουν στην Ασία, να πηγαίνουν στην Αυστραλία, αυτοί που κατέληξαν στη βόρεια Ευρώπη άρχισαν να γίνονται πιο λευκοί και ο λόγος ήτανε επειδή δεν είχε ήλιο. Όσο πιο σκούρο είναι το δέρμα τόσο χαμηλότερη είναι η απορρόφηση της βιταμίνης D, λόγω αυξημένων επιπέδων μελανίνης, η οποία σε προστατεύει από την έντονη ακτινοβολία. Το αρνητικό που έχει το σκούρο δέρμα είναι να κάνει τον οργανισμό να μην είναι τόσο αποτελεσματικός στο να παράξει βιταμίνη D. Άρα, αυτοί που πήγανε στη βόρεια Ευρώπη έπρεπε να ασπρίσουν για να είναι πολύ πιο επιτυχής η παραγωγή μελανίνης. Εμείς οι πιο νότιοι, μείναμε πιο σκουρόχρωμοι επειδή δεν χρειαζόταν κάτι τέτοιο. Είχε πολύ ήλιο, άρα το σκούρο χρώμα μας προστάτευε.

Ερ: Τι έγινε στην Ελλάδα;

Α.Η.: Σε κάποια φάση στην ιστορία, κατέβηκαν κάποια βόρεια φύλα στην Ελλάδα και αναμίχθηκαν με τον γηγενή πληθυσμό και ελληνοποιήθηκαν. Δηλαδή, δεν υπάρχει θέμα ότι, κάποιοι είναι περισσότερο Έλληνες και κάποιοι λιγότερο.

Ό,τι έγινε, έγινε, είμαστε όλοι Έλληνες. Το θέμα είναι ότι γενετικά υπάρχουν διαφορές και άμα πάρεις έναν Βορειοελλαδίτη και έναν Κώο, έχουν διαφορές και η διαφορά είναι ότι ο Κώος είναι πιο καθαρός μεσογειακός. Δεν έχει αυτή την επιμειξία

του Βόρειου που μπορεί να είναι Σλάβος ή οτιδήποτε άλλο. Ήτανε απομονωμένο εδώ το μέρος. Το ίδιο ισχύει και για την Κύπρο. Οπότε, γι’ αυτό μας ενδιαφέρει εδώ ο πληθυσμός, για να εντοπίσουμε αυτή την γενετική προδιάθεση σε έναν πληθυσμό που πραγματικά είναι αγνός μεσογειακός.

Κ.Μ.: Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο, να συμπληρώσω, υπάρχει στο ερευνητικό μας team άλλος ένας ερευνητής από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ο δόκτωρ Λεωνίδας Νταβράνογλου, ο οποίος θα ασχοληθεί ακριβώς με αυτό. Δηλαδή, τη γενετική καταγωγή όλων των ατόμων του δείγματος που θα συλλέξουμε. Οπότε, θα δούμε με λίγα λόγια από πού προερχόμαστε. Αυτό βέβαια, είναι άλλη δημοσίευση.

Ερ: Εάν κάποιος διαπιστωθεί με έλλειψη βιταμίνης D και ξεκινήσει μία θεραπεία, αυτή θα είναι ισόβια ή θα θεραπευτεί με κάποια αγωγή που θα του δοθεί;

Κ.Μ.: Δεν είμαι κατάλληλη 100% να σας απαντήσω, αλλά με βάση τα περιστατικά που είχα στο γραφείο κατά καιρούς, έβλεπα ότι, για ένα διάστημα κρατούσαν σταθερή την βιταμίνη D, αλλά όταν σταματούσαν τη θεραπεία, μετά από ένα χρονικό διάστημα άρχιζε να πέφτει. Αυτό θα το επιβεβαιώσουμε καλύτερα μετά την μελέτη μας, διότι εκεί θα καταλάβουμε αν είναι όντως γονιδιακό, αν δηλαδή υπάρχει μία μετάλλαξη σε κάποιο σημείο του γονιδιώματος. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει το άτομο αυτό εφ’ όρου ζωής και κατά διαστήματα να παίρνει ένα συμπλήρωμα που όμως θα ταιριάζει σε αυτόν. Η θεραπεία θα είναι εξατομικευμένη.

Α.Η.: Εκτός όμως από κάποιο συμπλήρωμα, θα πρέπει να καταφέρει με κάποιο τρόπο αυτό το άτομο να έχει σχεδόν συνεχή έκθεση στον ήλιο

Κ.Μ.: Και οι συνθήκες ζωής του, ο τρόπος ζωής του, παίζει πολύ σημαντικό ρόλο.  Ας πούμε πως με κάποιο συμπλήρωμα ανεβάζεις τα επίπεδα, αλλά αν η διατροφή σου δεν είναι πλούσια σε βιταμίνη D, δεν εκτίθεσαι στον ήλιο, πάλι θα πέσουν.

Ερ: Να μας πείτε μερικές τροφές που βοηθούν;

Κ.Μ.: Ο σολομός, το σκουμπρί, η ρέγκα, τα αυγά, τα εμπλουτισμένα γαλακτοκομικά που υπάρχουν πληθώρα πλέον, τα μανιτάρια, ειδικά τα άσπρα, ακόμα και τα δημητριακά του εμπορίου, παραδόξως, είναι εμπλουτισμένο με βιταμίνη D. Βέβαια εδώ να πούμε και το εξής, ότι, ο κόσμος θα πρέπει να το τσεκάρει, να τσεκάρει την βιταμίνη D κάνοντας μια βιοχημική εξέταση, ελέγχοντας την 25 υδροξυ-D. Έτσι βλέπεις τα επίπεδά της ολικής βιταμίνης D στον οργανισμό σου. Με βάση τη βιβλιογραφία, αν έχεις πάνω από 30, είσαι μια χαρά. Από 20 μέχρι 30 έχεις ανεπάρκεια. Από 20 και κάτω, έχεις έλλειψη.

Ερ: Είναι ιδιαίτερα σοβαρά τα όσα έχετε αναφέρει μέχρι τώρα. Θα ήθελα κύριε Ηρακλείδη να μου πείτε, πώς ξεκίνησε αυτή η έρευνά σας; Ποιο ήταν το έναυσμα;

Α.Η.:  Αυτό ξεκίνησε με το που ήρθε στην αντίληψή μου αυτό το παράδοξο που σας είπα πριν. Μου κίνησε αμέσως την ερευνητική περιέργεια.

Ερ: Πριν πόσα χρόνια ξεκινήσατε την έρευνα;

Α.Η.: Σίγουρα είναι δέκα χρόνια. Αλλά ξέρετε, από την περιέργεια μέχρι μετά να το ξαναδώ κάπου στην βιβλιογραφία, μετά να αρχίσουν δειλά – δειλά να βγαίνουν κάποιες μελέτες από Κύπρο…  Το είδα και ερευνητικά ότι στην Κύπρο συγκεκριμένα υπάρχει θέμα. Άρα εκεί άρχισα και το έβλεπα πιο ζεστά ότι θέλω να το ερευνήσω αυτό. Οπότε, εκεί που ήμουν έτοιμος να ξεκινήσω κάτι στην Κύπρο, να το μελετήσω πλέον επίσημα, γνωριστήκαμε με την Πόπη. Στην αρχή συζητούσαμε να συγκρίνουμε τους δυο λαούς, αλλά τελικά για πρακτικούς λόγους καταλήξαμε σε αυτό που κάνουμε τώρα. Αλλά και πάλι, σύμφωνα με κάποιες γενετικές μελέτες που βγήκαν, είναι πολύ κοντά οι δύο αυτοί πληθυσμοί για τον βασικό λόγο που είπαμε πριν, ότι δεν αναμίχθηκαν με βόρειες φυλές που έτυχε να κατέβουν στην Ελλάδα.

Κ.Μ.: Είμαστε λαοί που έχουμε φραγμούς. Φραγμούς θρησκευτικούς, γλωσσικούς, πολιτιστικούς και γεωγραφικούς. Αυτός ο φραγμός είναι που μας οδήγησε στο να κρατήσουμε πιο αναλλοίωτο το DNA μας με την πάροδο των ετών.

Α.Ξ.: Και αυτό το βλέπουμε και με την ομιλία. Συνήθως, λαοί, πληθυσμοί ή υποπληθυσμοί που κρατάνε ένα ιδίωμα στη γλώσσα, αυτό είναι ένδειξη κάποιας σχετικής απομόνωσης.

Ερ: Για παράδειγμα, οι γλωσσικές ομοιότητες Κεφάλου – Κύπρου.

Κ.Μ.: Να σας πω ότι, διερευνάται πάρα πολύ η Κέφαλος.

Ερ: Να κλείσουμε τη συνέντευξη με τα διαδικαστικά, δηλαδή, με τη διαδικασία για τη συμμετοχή των πολιτών στην έρευνά σας.

Κ.Μ.: Θα πρέπει, όποιος ενδιαφέρεται να συμμετάσχει στη μελέτη, να με καλεί στο τηλέφωνο μου 6945801166 ή να μου στέλνει μήνυμα μέσω email  [email protected], όπου θα έρχομαι εγώ σε επαφή μαζί του και θα κλείνουμε ένα ραντεβού που θα εξυπηρετεί τόσο εκείνον όσο και εμένα. Δεν είναι παρεμβατική η μελέτη μας. Θα πρέπει να μας απαντήσει  σε κάποια ερωτηματολόγια, θα του γίνουν κάποιες σωματομετρήσεις και στη συνέχεια τον παραπέμπουμε στο συνεργαζόμενο μικροβιολογικό εργαστήριο, όπου θα πάρουν αίμα και στη συνέχεια εμείς θα αναλύσουμε από αυτό το αίμα τη βιταμίνη D και το υπόλοιπο θα σταλθεί στο ερευνητικό εργαστήριο στην Κύπρο για να γίνει η εξαγωγή του DNA και οι περαιτέρω αναλύσεις.

Ερ: Ηλικιακά περιθώρια υπάρχουν;

Κ.Μ.: Έχουμε βασικά κριτήρια για να γίνει κάποιος αποδεκτός. Τα βασικά μας κριτήρια είναι, να είναι από 45 ετών και πάνω, γυναίκα ή άνδρας, που να έχει τρεις γενιές πίσω Δωδεκανήσια καταγωγή και από τους δύο γονείς. Επίσης, βασική προϋπόθεση είναι αυτός που θα συμμετέχει να μην καταναλώνει βιταμίνη D ως συμπλήρωμα τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Θα πρέπει, δηλαδή, τους τελευταίους τρεις μήνες να απέχει από συμπληρώματα βιταμίνης D, να μην έχει κάποια νοσήματα τα οποία συσχετίζονται με απώλεια βιταμίνης D, όπως είναι, για παράδειγμα, η χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, ή ο υπερπαραθυρεοειδισμός.

Όπως επίσης, να μην παίρνουν κάποια συγκεκριμένα φάρμακα που μπορεί να αλλοιώσουν τον μεταβολισμό της βιταμίνης D όπως είναι τα κορτικοστεροειδή, φάρμακα αδυνατίσματος κ.λ.π ή να μην έχει νοσηλευτεί για μεγάλο χρονικό διάστημα σε νοσοκομείο και να έχει χάσει κιλά.

Ερ: Ξεκίνησε η έρευνα;

Κ.Μ.: Έχει ξεκινήσει. Έχουμε πάρει τα δέκα πρώτα δείγματα που αφορούν κάθε χωριό της Κω, όπως, Καρδάμαινα, Κέφαλο, Ασφενδιού, αλλά και το Πετρούμι.

Ερ: Μέχρι πότε είναι το χρονικό περιθώριο για να συμμετάσχει κάποιος στην έρευνα;

Κ.Μ.:  Μέχρι τέλος Φεβρουαρίου.

Ερ: Πότε θα ολοκληρωθεί η έρευνα και θα δημοσιευθούν τα αποτελέσματά της;

Α.Η.: Θέλουμε κάποιο χρόνο για αναλύσεις, πρώτα-πρώτα για να διαχειριστούμε όλο το υλικό, γιατί είναι πολύ μεγάλος ο όγκος της έρευνας. Σίγουρα σε ένα χρόνο θα έχουμε την πρώτη δημοσίευση, μπορεί και λίγο νωρίτερα, και τον επόμενο χρόνο θα έχουν άλλα αποτελέσματα.

Ερ: Να επαναλάβουμε ποιους αφορά η έρευνα;

Α.Η.: Μόνο τα Δωδεκάνησα και Έλληνες από τα παράλια της Τουρκίας, το Πετρούμι. Επειδή αν πάμε πιο βόρεια, Σμύρνη και ειδικά Κωνσταντινούπολη, εκεί ήταν πιο πολυπολιτισμική η κατάσταση και αυτοί είχαν εισδοχές, ενώ στα ακριβώς απέναντι παράλια ισχύει το ίδιο με τα Δωδεκάνησα, δηλαδή, η σχετική απομόνωση.

Πηγη: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΣΤΑΘΜΟΣ/ https://stathmosnet.gr