Τα συμπτώματα που προμηνύουν τον θάνατο, σύμφωνα με τον Ιπποκράτη

Αγαπητέ Γιάννη

Σου στέλνω κάποιες αναφορές από τα Ιπποκρατικά Βιβλία για να διαβάσουν οι πατριώτες μας και να γνωρίσουν τον Ιπποκράτη.

Θεοδόσης

Θεοδόσης Διακογιάννης

ΚΩΣ

Παραθέτω ορισμένα αποσπάσματα από διάφορα βιβλία της Ιπποκρατικής Γραμματείας.

Ιπποκρατική σείσις   

Στο βιβλίο ΠΕΡΙ ΝΟΥΣΩΝ ΙΙ, περιγράφεται η άμεση στηθοσκόπηση. Ο γιατρός ακουμπά το αυτί του στο στήθος του αρρώστου για να ακούσει τον ήχο που προκαλεί η πάθηση. Μερικές φορές προβαίνει στην ιπποκρατική σείση. Γίνεται ένα τίναγμα του ασθενούς και αμέσως ο γιατρός τοποθετεί το αυτί του στο πλευρό του αρρώστου για να ακούσει τους χυμούς που προκαλούν την βλάβη, σε ποιό μέρος συμβαίνει, για να καταλάβει που πρέπει να γίνει η διάνοιξη και να αδειάσει το πύον.  Οι γιατροί σήμερα χρησιμοποιούν για τη διάγνωση αυτή το στηθοσκόπιο.

Στο ίδιο βιβλίο τονίζεται η διαφορά της θεωρίας και της ιατρικής πράξης. Είναι όπως στην μαγειρική. Ο έμπειρος μάγειρας δεν εφαρμόζει ποτέ τις οδηγίες μιας συγκεκριμένης συνταγής, γιατί έχει υπ’ όψη του τις ξεχωριστές συνθήκες, την φρεσκάδα των υλικών, τον τόπο, τις θερμοκρασίες, την εποχή, και άλλους παράγοντες, που δεν είναι γραμμένοι στις οδηγίες της συνταγής. Έτσι και ο γιατρός δεν θα πρέπει να ακολουθεί με ακρίβεια τις γενικές τυπικές οδηγίες οι οποίες θα τον αναγκάζουν να υποτάσσει την κρίση του σ’ αυτές αλλά να αγνοεί τη σχέση του γενικού προς το μερικό.

Θεωρία των Αντιθέτων και του Όλου

Τα ιπποκρατικά βιβλία μας δίνουν την ευκαιρία να διακρίνουμε τους δύο διαφορετικούς τρόπους σκέψης για την υγεία και την ασθένεια. Στις παλαιότερες πραγματείες επικρατούσε η θεωρία των αντιθέτων, ενώ στις νεότερες επικρατεί η αρχή των ομοίων.

Η πρώτη στηρίζεται στη άποψη ότι μέσα στα όντα δημιουργείται μια πάλη ανάμεσα στα αντίθετα, ότι στον άνθρωπο επικρατεί μια κατάσταση που απαιτεί μια ισορροπία μεταξύ χολής και φλέγματος, των δύο βασικών χυμών, που όταν αλλάξει η αναλογία τους προκαλείται η ασθένεια γιαυτό πρέπει να επανέλθει η ισορροπία υπολογίζοντας το κρίσιμο σημείο που θα επιφέρει την αλλαγή, είτε με το κατάλληλο φάρμακο είτε με την κατάλληλη πρακτική. Η νεότερη θεωρία δέχεται την αρχή των ομοίων. Ο άνθρωπος βρίσκεται σε αναλογία με τον κόσμο και το μέσο για την επίτευξη της αναλογίας αυτής είναι το πνεύμα η ζωική δύναμη που δεν εξαρτάται από την πάλη των αντιθέτων, έτσι ο αριθμός των χυμών δεν περιορίζεται πια τώρα σε δύο.

Ο Ιπποκράτης είναι ο δημιουργός της Ιωνικής σκέψης που αποδίδεται σε ορισμένα συγγράμματα της ιπποκρατικής συλλογής, όπως στο ΠΕΡΙ ΔΙΑΙΤΗΣ ΟΞΕΩΝ, ενώ στα ΠΕΡΙ ΓΟΝΗΣ, ΠΕΡΙ ΦΥΣΙΟΣ ΠΑΙΔΙΟΥ, ΠΕΡΙ ΝΟΥΣΩΝ το ΙΙ, και στο ΠΕΡΙ ΕΒΔΟΜΑΔΩΝ εκφράζεται η νεότερη ιατρική θεωρία. Υπάρχουν όμως βιβλία που εκφράζουν και τις δύο θεωρίες όπως το ΠΕΡΙ ΝΟΥΣΩΝ Ι, ΠΕΡΙ ΠΑΘΩΝ, ΠΕΡΙ ΦΥΣΙΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, ΠΕΡΙ ΙΕΡΑΣ ΝΟΥΣΟΥ, ΠΕΡΙ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ, ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΝΤΟΣ ΠΑΘΩΝ, ΕΠΙΔΗΜΙΕΣ ΙΙ, ΙV, VI, VII και ΠΡΟΡΡΗΤΙΚΟΣ. Στα βιβλία αυτά ο αριθμός των χυμών αυξάνεται. Παρόλα αυτά και στις δύο περιπτώσεις επικρατεί η ιπποκρατική ιατρική σκέψη.

Περί τόπων των κατ’ άνθρωπον

Η πραγματεία είναι χωρίς αμφιβολία της σχολής της Κω, γιατί διατυπώνει τις θεωρίες της σχολής, τις σχετικές με την λεγόμενη ολιστική αντίληψη.                                                         Όταν μια αρρώστια εκδηλώνεται αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια νοσηρή κατάσταση σε ολόκληρο το σώμα, η οποία εκδηλώνεται σε όποιο σημείο είναι το πιο αδύνατο.

Εγώ πιστεύω ότι το σώμα δεν έχει κάποια αρχή, όπως στην περίπτωση του κύκλου. Και οι ασθένειες έχουν την αρχή τους σε ολόκληρο το σώμα. Το κάθε μέλος που νοσεί μεταδίδει τον πλεονάζοντα χυμό σε κάποιο άλλο μέρος π.χ. η κοιλιά στο κεφάλι, το κεφάλι στις σάρκες και σε όλα τα υπόλοιπα τμήματα με τον ίδιο τρόπο ανάλογα.

Η δίαιτα και το φάρμακο έχουν ξεχωριστούς ρόλους , αλλά υπάρχουν περιπτώσεις που χρησιμοποιούμε και τα δύο:

«Τις πληγές που εξέχουν από το σώμα να τις θεραπεύουμε και με φάρμακα και με δίαιτα τροφών».

Τα συμπτώματα που προμηνύουν τον θάνατο

Το Ιπποκρατικό προσωπείο, είναι τα σημάδια τα οποία δηλώνουν τον επικείμενο θάνατο του αρρώστου. Στο σύγγραμμα «Προγνωστικόν» της Ιπποκρατικής Συλλογής αναφέρεται:  «Στις σοβαρές ασθένειες ο γιατρός πρέπει να έχει υπόψη του τα εξής: πρώτα πρώτα να εξετάζει το πρόσωπο του αρρώστου, για να εξακριβώσει αν αυτό είναι ίδιο με των υγειών ανθρώπων και κυρίως αν μοιάζει με το πρόσωπο που είχε ο άρρωστος προτού αρρωστήσει. Αν ναι αυτό είναι πολύ κακό σημάδι, το ποιο επίφοβο είναι αν είναι τελείως διαφορετικό. Αν τα χαρακτηριστικά του προσώπου παρουσιάζουν τις εξής αλλοιώσεις: «μύτη σουβλερή, μάτια βαθουλωμένα, κρόταφοι συμπιεσμένοι, αυτιά κρύα και ζαρωμένα, λοβοί αφτιών γυρισμένοι προς τα πίσω, δέρμα μετώπου σκληρό, τεντωμένο και κατάξερο και το χρώμα ολόκληρου του προσώπου κίτρινο ή μαύρο ή μαυροκίτρινο ή μολυβένιο», τότε ο γιατρός μπορεί να γνωματεύσει τον επικείμενο θάνατο. Η περιγραφή που έγινε είναι πράγματι αξιοθαύμαστη αφού και οι σημερινοί γιατροί την εμπιστεύονται.

Το Σημάδι του Κροκυδισμού

Πάλι από το «Προγνωστικόν» έχουμε την περιγραφή του Κροκυδισμού: «Σχετικά με τις κινήσεις των χεριών έχω παρατηρήσει τα ακόλουθα: στους υψηλούς πυρετούς, τις περιπνευμονίες, τα πυρετικά παραληρήματα και τους πονοκεφάλους, όταν τα χέρια έρχονται μπροστά στο πρόσωπο, ψάχνουν το κενό, σαν να μαζεύουν άχυρα, τραβάνε κλωστές από τα ρούχα και ξύνουν τους τοίχους του δωματίου, όλα αυτά είναι σημάδια δυσοίωνα και προαναγγέλλουν τον θάνατο του αρρώστου». Περιγραφές για το φαινόμενο αυτό συναντούμε σε τρις διαφορετικές περιγραφές από το «Επιδημιών το έβδομον» 25, 5 και 11 καθώς και στον Γαληνό VIII ,226. Ο Γαληνός αναφέρει ότι ο ίδιος αντιμετώπισε το φαινόμενο του κροκυδισμού από προσωπική εμπειρία λέει λοιπόν: «κατά την εφηβική μου ηλικία, γνωρίζω ότι έτσι έχουν τα πράγματα, διότι στην διάρκεια του καλοκαιριού, έχοντας υψηλό πυρετό, νόμιζα ότι  εξέχουν κάποια άχυρα από το στρώμα του κρεβατιού, που τα έβλεπα σκοτεινά, όπως και τα ξέφτια των ρούχων. Κατόπιν προσπάθησα να τα αφαιρέσω και επειδή δεν έπιανα τίποτα με τα δάχτυλα, χωρίς καμιά διακοπή, προσπαθούσα ακόμη περισσότερο να το κάνω. Και όταν άκουσα δύο συμφοιτητές μου, που ήταν παρόντες να λένε μεταξύ τους ότι αυτός ήδη κροκυδίζει και καρφολογεί κατάλαβα ότι θα μπορούσα να πάθω αυτό που έλεγαν εκείνοι, καταβάλλοντας ιδιαίτερη προσπάθεια να μην χάσω τα λογικά μου τους είπα : σωστά λέτε, βοηθήστε με να μην παραφρονήσω. Η σωτηρία ήρθε την επόμενη μέρα με την τοποθέτηση ψυχρών επιθεμάτων στην κεφαλή, αφού όμως στη διάρκεια της κρίσης  είδα τρομακτικά όνειρα που με έκαναν να κραυγάζω και να αναπηδώ από το κρεβάτι». Ο Παύλος ο Αιγινίτης θα περιγράψει και αυτός το φαινόμενο.

Ιπποκρατικοί Δάκτυλοι

Στο Προγνωστικό έχουμε την παρακάτω αναφορά: «Οι εμπυηματικοί αναγνωρίζονται όλοι από τα παρακάτω συμπτώματα: επίμονος πυρετός χαμηλός την ημέρα, υψηλός τη νύχτα, ο ασθενής έχει άφθονες αφιδρώσεις, αισθάνεται την ανάγκη να βήξει, αν και τα πτύελα του είναι ασήμαντα, τα μάτια του είναι χωμένα στις κόγχες τους, τα μάγουλα του κοκκινίζουν, τα νύχια των χεριών του κάνουν καμπύλες, τα δάχτυλα καίνε ιδίως στις άκρες, τα πόδια πρήζονται, η όρεξη για φαγητό χάνεται, και εμφανίζονται φουσκάλες σε όλο το σώμα. Τα εμπυήματα που χρονίζουν, παρουσιάζουν αυτά τα συμπτώματα.