Ένα σύντομο οδοιπορικό στην Αττάλεια και μερικές προσωπικές σκέψεις | Της Κατερίνας Παπαθωμά-Μαστοροπούλου

ΕΝΑ ΣΥΝΤΟΜΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗΝ ΑΤΤΑΛΕΙΑ ΚΑΙ ΜΕΡΙΚΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ

Στην πανέμορφη και ξακουστή στην αρχαιότητα  πόλη της Αλικαρνασσού (σημερινό Bodrum) έχομε αναφερθή πολλές φορές. Τώρα πλέον την χρησιμοποιούμε ως ορμητήριο για την περαιτέρω προσκυνηματική περιήγηση της Ελληνικής Μικρασίας. Το μόνο, που θα ήθελα να σχολιάσω για το Ρωμαίικο Πετρούμι, είναι το παράπονο του Αγίου Νικολάου, που εξακολουθεί να στέκεται αγέρωχος στην μνήμη μας και ερειπωμένος στην ματιά μας, ενώ ταυτόχρονα μας ψιθυρίζει: «Γιατί δεν με χρησιμοποιήσατε ως διαπραγματευτικό όπλο.

Ευχαρίστως να σας ανακαινίσομε τα τζαμιά, αλλά και εσείς να μας αναστηλώσετε τον  Άγ. Νικόλαο που με τα ίδιά σας χέρια γκρεμίσατε, ενώ για τα τζαμιά ευθύνεται μόνον ο χρόνος και ο  σεισμός». Ας ευχηθούμε, ο πανδαμάτωρ χρόνος να τους ωθήση στη σωστή απόφαση που είναι άλλωστε και χρέος προς την Ιστορία και την παγκόσμια μνημειακή κληρονομιά. Αυτά για το «Πετρούμι» και συνεχίζομε την περιήγησή μας.

  Προορισμός μας αυτή τη φορά ήταν η Αττάλεια, η αρχόντισσα της Μεσογείου,

όπως την χαρακτήρισαν και νυν η βαριά βιομηχανία του Τουρκικού τουρισμού. Όνειρο και επιθυμία πολλών χρόνων. Εννοώ βέβαια την παλιά πόλη, την καστροπολιτεία με τα παλιά αρχοντικά των Ρωμιών, που σήμερα μεταβλήθησαν σε αρχοντο-ξενοδοχεία, σκαρφαλωμένα στα θαλασσινά γκρεμνά, με το γραφικότατο λιμανάκι της, με τον πανύψηλο πέτρινο  πύργο του ρολογιού της, με το Ελληνικό σχολειό της (Τουρκικό σήμερα), με τις εκκλησιές της (τζαμιά σήμερα) και τους μαγευτικούς καταρράκτες της που πηγάζουν από την οροσειρά του Ταύρου. Πολλά μπορεί να θαυμάσει κανείς στην πανέμορφη και κοσμοπολίτικη Αττάλεια, αλλά και πολλές συγκινήσεις να νιώσει, ατενίζοντας το απέραντο γαλάζιο, που οδηγεί νοερά στην μαρτυρική Κύπρο, ή αναλογιζόμενος πως στο ίδιο καλντερίμι που περπατάς εσύ τώρα, περπάτησε κάποτε και ο Απόστολος των εθνών Παύλος. Ανάμεσα στα πολλά αξιοθέατα είναι και ο ανδριάντας του Αττάλου Β΄.

Ο εν λόγω Έλληνας βασιλιάς της Περγάμου, επίγονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, είναι ο ίδιος που ίδρυσε την περίφημη Στοά του Αττάλου στην πόλη των Αθηνών. Λέγεται πως αναζητούσε τον ωραιότερο γήινο παράδεισο για να ιδρύσει την ομώνυμη πόλη του, που δεν ήταν άλλος, παρά ο χώρος της Αττάλειας. Ο ανδριάντας του ίσταται στην κεντρική πλατεία με αρχοντική λεβεντιά αλλά με ύφος Ρωμαϊκών προτύπων. (Οι υπέρμετρες διαστάσεις και οι πολυσύχναστες αναφορές στη ρωμαϊκή περίοδο είναι ακίνδυνες…). Όσο για το αρχαιολογικό μουσείο της, τι να πρωτοπή κανείς! Τι να πρωτοθαυμάσει! Άφωνος μένει μπροστά στο τεράστιο, πανύψηλο και πολυτελέστατο κτίριο ευρωπαϊκών προδιαγραφών.

Ως προς τα εκθέματα, είναι πλουσιότατα και θαυμάσια διατεταγμένα, από τα μικροτεχνήματα μέχρι τα τεράστια αγάλματα και τις αμέτρητες πολυτελέστατες σαρκοφάγους κ.ά.π.  Τα εκθέματα αυτά προέρχονται από ανασκαφές σε διάφορες αρχαιοελληνικές γειτονικές πόλεις και κυρίως από την Πέργη. Λες και ξεθάφτηκε ολόκληρη και στη συνέχεια μουσειοποιήθηκε. Είναι γεγονός ότι από το μαύρο ΄22 και έπειτα η γείτων χώρα αδιαφορούσε εν πολλοίς για κάθε είδους Ρωμαίικο χνάρι. Με την άνθηση όμως του τουρισμού αναθεωρήθηκαν τα πάντα. Ανασκάπτουν, συλλέγουν, προβάλλουν, μελετούν, αξιοποιούν και φυσικά κερδίζουν. Ως εδώ μπράβο τους! Το μελανό όμως σημείο τους είναι η παντελής έλλειψη-παρασιώπηση των λέξεων αρχαία Ελλάδα, Ελληνισμός και Ελληνικός (σ΄ όλες τις πτώσεις, κατά περίπτωση φυσικά, ενώ οι αναφορές π.χ. στην Ρωμαϊκή περίοδο είναι πολυσύχναστες …). Ενδόμυχος φόβος άραγε ή ενοχή; (περί αυτού είχε γράψει προ ετών ένα ωραιότατο κείμενο κάποιος Τούρκος διανοούμενος και το έστειλα στο Βήμα της Κω για αναδημοσίευση). Το στοιχείο αυτό (το μελανό σημείο που προανέφερα) μειώνει και το Υπουργείο Πολιτισμού της γείτονος χώρας, αλλά και την χώρα γενικότερα. Προσβάλλει την νοημοσύνη των εγγράμματων επισκεπτών της, αλλά και διαμορφώνει την ανιστόρητη κοινή γνώμη κατά τρόπον εσφαλμένο. Η ιστορία αφ΄ εαυτής ούτε διαγράφεται, ούτε παραγράφεται. Και σύμφωνα με τον Γερμανο-Εβραίο στοχαστή Βάλτερ Μπετζιαμίν «τίποτε απ΄ό,τι έχει συμβή δεν πρέπει να χαθή για την Ιστορία». Και μόνον οι υπάρχουσες Ελληνικές επιγραφές, οι αδιάψευστοι μάρτυρες του Ελληνικού παρελθόντος, καταρρακώνουν το πολιτιστικό κύρος της χώρας. [Το μόνο ευχάριστο από τους επισκέψιμους χώρους, είναι το γεγονός ότι τώρα πλέον μπορείς να πληρώσεις το εισιτήριο εισόδου με ευρώ. Γιατί πριν μερικά χρόνια εισέπραττε κανείς την αρνητική και παγωμένη απάντηση «μόνο με Τουρκικές λίρες. Ας είναι].

Ο τρόπος επίσης που προβάλλεται ο αρχαιολογικός πλούτος που τους έλαχε, σαφώς είναι εκ του πονηρού. Για παράδειγμα, η τοποθέτηση του τεράστιου ανδριάντα του Ηροδότου σε κεντρικό δρόμο στο Bodrum με τον προσδιορισμό « ο πατήρ της ιστορίας»,  ασφαλώς εμπεριέχει δόλο.

Διότι ο Ηρόδοτος δεν έγραψε την ιστορία, ας πούμε,  της Κίνας, αλλά την ιστορία των Ελληνικών πολέμων με την Περσική Δυναστεία και δη στην αρχαία Ελληνική γλώσσα! Αυτό το «εκ του πονηρού» το διαπιστώνει κανείς και σε πολλές άλλες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, όταν βλέπομε στις τελευταίες μας εκλογές ένα ψηφοδέλτιο με σαράντα τόσα Τουρκικά ονόματα υποψηφίων της μειονότητας, Ελλήνων υποτίθεται πολιτών, τί να υποθέσομε. Κι όταν βλέπομε (τον περασμένο Μάιο) ανηρτημένο στο λιμεναρχείο του Bodrum ολόκληρο χάρτη που περιλαμβάνει την νησιωτική Ελλάδα ομοιόχρωμη με την γείτονα χώρα, τί να πιστέψομε. Κι όταν Τούρκοι συμπολίτες μας και μάλιστα  πολύ αγαπητοί μας φίλοι δηλώνουν δημοσία ότι αγαπούν την Κω και την Κω νιώθουν πατρίδα τους, θάθελα να τους πω ότι τους ευχαριστούμε για τα αισθήματα και την αγάπη τους, αλλά θα ήθελα να τους ρωτήσω,  αν εκείνοι, απόγονοι κατακτητών για περίπου πεντακόσια χρόνια, νιώθουν έτσι, εμείς πώς πρέπει να νιώθομε για την τρισχιλιόχρονη παρουσία μας στα ίδια χώματα. Εν κατακλείδι, η τακτική της επίσημης πολιτείας δεν αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας για ειρηνική συμπόρευση των λαών μας, όσο κι αν οι ίδιοι οι λαοί εκπέμπουν μηνύματα επιθυμίας για ειρηνική γειτνίαση, με την από κοινού οργάνωση συναυλιών και άλλων ωραίων εκδηλώσεων εκατέρωθεν.

Ας επανέλθομε όμως στην Αττάλεια. Δεν θα αναφερθώ στη νέα μεγαλούπολη που έχει επεκταθή. Οφείλω όμως να ομολογήσω πόσο σωστή και πόσο αξιοθαύμαστη είναι η εξέλιξη, η ανάπτυξη και ο εξευρωπαϊσμός της Τουρκίας σ΄ όλους τους τομείς (πρωτογενή, οικοδομικό, βιομηχανικό, τουριστικό κ.ά.). Οδοποιία αξιοζήλευτη, ρυμοτομία τέλεια, πεζοδρόμια τεράστια, πάρκα ωραιότατα, προσόψεις σπιτιών μελετημένες, αξιοποίηση ακτογραμμής υποδειγματική, με αποκορύφωμα τα ποικιλόχρωμα λουλούδια και τα ανθρώπινα μερακλίδικα στολίδια.

Ας συνεχίσομε όμως την πορεία μας. Επιστρέφοντας από την Αττάλεια, πήρε το μάτι μου σε κάποια διασταύρωση την καφέ πινακίδα (δείγμα αρχαιοτήτων) με το βέλος προς τα Κίβυρα σε 18 χιλιόμ. Είπαμε να «ξεστρατίσομε» μιάς και μας ήταν γνωστή από τα μαθητικά χρόνια ως «Θέμα των Κιβυρραιωτών» και με τη βεβαιότητα πως θα βλέπαμε μερικούς λιθοσωρούς και τίποτε άλλο. Πόσο πράγματι πέσαμε έξω!. Η μεγαλύτερη έκπληξη που δοκίμασα ποτέ: Ολόκληρη αρχαία πολιτεία απλωμένη στις πλαγιές αλλεπάλληλων λοφίσκων με θέα το τεράστιο λεκανοπέδιο, τους απέραντους κάμπους που κάποτε αποτελούσαν το Θέμα των Κιβυρραιωτών της Ρωμαίϊκης Αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως.

Ένα περιβάλλον ηπιότατο, φωτεινότατο, ανοιχτόκαρδο. Μια πολιτεία μισοαναστηλωμένη, με το απέραντο στάδιό της, το θέατρό της, το Νυμφαίο της με τρεχούμενα νερά, το Βουλευτήριο, την Αγορά της, το κοιμητήριό της με αμέτρητες σαρκοφάγους, την παλαιοχριστιανική βασιλική της και όλα αυτά φυσικά αξιοποιημένα και επισκέψιμα. Με ανοιχτό το στόμα, βουρκωμένα τα μάτια και με συμβιβασμένη την καρδιά, αποχαιρετίσαμε για άλλη μια φορά τα «ματωμένα χώματα» της παμμέγιστης Μικράς Ασίας.

Κατερίνα Παπαθωμά-Μαστοροπούλου