Δρόμοι Κώων | Της Σοφίας Καραγιάννη

Ο Γαβριήλ Παπαθεοφάνους (1901-1963), του οποίου η προτομή βρίσκεται δεξιά της εισόδου του 1ου ΓΕΛ Κω, διετέλεσε Γυμνασιάρχης του Ιπποκρατείου Γυμνασίου Κω (1946-1962). Μετά τον σεισμό του 1933, ο οποίος συγκλόνισε και ισοπέδωσε το νησί, οι Ιταλικές αρχές κατοχής υποβίβασαν το Ιπποκράτειο Γυμνάσιο σε Hμιγυμνάσιο και μεταστεγάστηκε στο κτίριο της Μητροπολιτικής κατοικίας, στην οδό Ιπποκράτους, ενώ καθήκοντα διευθυντή ανέλαβε ο Κώος φιλόλογος Γαβριήλ Παπαθεοφάνους. 

Το σχ. έτος 1945-46, το Υπουργείο Παιδείας συγκρότησε στην Αθήνα Επιτροπή με πρόεδρο το Δωδεκανήσιο καθηγητή Μιχαήλ Βολονάκη για να επανδρώσει τα σχολεία της Δωδ/σου με προσωπικό. Ο Βολονάκης ανέθεσε στον Κώο φιλόλογο Γαβριήλ Παπαθεοφάνους το δύσκολο έργο της επάνδρωσης και επαναλειτουργίας του σχολείου. Μ΄ αυτόν τον τρόπο ορίσθηκαν ο πρώτος γυμνασιάρχης και οι πρώτοι καθηγητές, που είχαν την τιμή να διδάξουν στο Ιπποκράτειο Γυμνάσιο μετά την απελευθέρωση και αυτοί ήταν: Παπαθεοφάνους Γαβριήλ (Φιλόλογος-Γυμνασιάρχης), Καμπουράκης Νικόλαος (Μαθηματικός), Ζήκας Αφεντούλης (Φιλόλογος), Σταματιάδου Ευαγγελία (Φιλόλογος), Αυγουλά Δέσποινα (Μαθηματικός), Χατζηβασιλείου Νικόλαος (Γαλλικών), Μαυρουδής Ηρακλής (Θεολόγος) και Παπαμιχαήλ Μιχαήλ (Γυμναστής). Με κίνδυνο της ζωής τους έφθασαν στο νησί με ένα παλιό οχηματαγωγό του στόλου τον Απρίλιο του 1946. Έτσι μετά από επτά χρόνια το Ιπποκράτειο επαναλειτουργεί με 45 μαθητές. Στεγάζεται στην αριστερή πτέρυγα του σημερινού Σχολικού Συγκροτήματος του 7ου Δημοτικού, στην οδό Κοραή με διευθυντή και πάλι τον Γαβριήλ Παπαθεοφάνους.

Ο Νικόλαος Χατζηβασιλείου, που αναφέρεται πιο πάνω ως ένας από τους λίγους πρώτους καθηγητές που είχαν την τιμή να διδάξουν στο Ιπποκράτειο Γυμνάσιο μετά την απελευθέρωση (1945-46) αλλά και στο βιβλίο της Ιστορίας της Κω του αείμνηστου Β. Χατζηβασιλείου, υπήρξε καθηγητής φιλόλογος της γαλλικής και ελληνικής γλώσσας και αρχιγραμματέας της πρώτης δημαρχίας Κω μετά την Ενσωμάτωση.

Ο Νικόλαος Ζάρακας γεννήθηκε στο Πυλί της Κω το 1908 και πέθανε το 1983. Το 1926 αποφοίτησε από το Νικηφόρειο Γυμνάσιο Καλύμνου και τον ίδιο χρόνο διορίστηκε δάσκαλος στο Λαγούδι, ενώ τα υπόλοιπα χρόνια της σταδιοδρομίας του εργάστηκε στο Δημοτικό Σχολείο Πυλίου. Το 1942 αποπέμφθηκε από τις Ιταλικές αρχές από την υπηρεσία του για λόγους εθνικούς και επαναδιορίστηκε το 1944. Ήταν απόφοιτος του Ιταλικού Διδασκαλείου Ρόδου και μετεκπαιδευθείς στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ρόδου μετά την ενσωμάτωση. Επαινέθηκε και βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 1954 και 1961 για τη Λαογραφική Συλλογή του με τίτλο «Λαογραφικά κειμήλια» .Τέσσερις φορές επίσης βραβεύτηκε από τη Γλωσσική Εταιρεία της Ακαδημίας Αθηνών για τις ακόλουθες εργασίες του:

Χατζηθεμιστοκλής Κωνσταντίνος, Ιατρός (1912-1989)

Γεννήθηκε στην Κάλυμνο από φτωχούς γονείς. Πατέρας του ο Ζαχαρίας Χατζηθεμιστοκλής, που ήρθε μικρός από τη Γιαλούσα της Κύπρου και μητέρα του η Καλλιόπη. Τελείωσε το Νικηφόρειο Γυμνάσιο Καλύμνου και, μη έχοντας οικονομική άνεση, εργάσθηκε για λίγο στα περιβόλια του Βαθύ. Παντρεύτηκε την Καλοτίνα Πέρου, και με τη δική της συμπαράσταση σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Τελείωσε με «λίαν καλώς». Πήρε ειδικότητα Παθολόγου στον Ευαγγελισμό, δίπλα στον Θωμά Δοξιάδη, με τον οποίο διατήρησε έκτοτε στενή φιλία. Μάλιστα ο Δοξιάδης είχε την ιδέα να στέλνονται στις Ιατρικές Σχολές του εξωτερικού κομμάτια πλατάνου από την Κω, με σφραγίδα που έγραφε «εκ του πλατάνου του Ιπποκράτους» και υπογραφή του Δημάρχου, κι ο γιατρός ο Κώστας βρήκε την ιδέα καταπληκτική και τον βοήθησε πολύ. Διακρίθηκε για την επιμέλεια, την ιατρική του κρίση, την εντιμότητα και προπάντων την ευθύτητα, ιδιότητες που διατήρησε σε όλη του τη ζωή.

Το 1940, στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και Ιταλός υπήκοος σαν Δωδεκανήσιος, κατατάχθηκε εθελοντής στο Δωδεκανησιακό Σύνταγμα, όπως πολλοί Δωδεκανήσιοι. Καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου ήταν απεσπασμένος στο Υγειονομικό και υπηρέτησε στο Νοσοκομείο Ναούσης, δωρεά Ι. Λαναρά. Αργότερα στα Δεκεμβριανά έκανε τον γιατρό στην Αθήνα και γνώρισε την φρίκη εκείνου του σπαραγμού.

Αμέσως μετά την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου (1947), μαζί με τον κουνιάδο του, τον σπουδαίο χειρουργό Θεόφιλο Πέρο, εγκαταστάθηκαν στην Κω, που θέριζαν τότε οι θέρμες? και όλα τα μεταπολεμικά δεινά. Σύντομα ίδρυσαν την- γνωστή σε όλη τη Δωδεκάνησο -κλινική «Ο Άγιος Παντελεήμων», στο κτήριο που ήταν παλιά το γνωστό Ιμπέρο, ιδιοκτησίας της συζύγου του Θεόφιλου Πέρου.

Αυτή η κλινική περιέθαλψε με υπευθυνότητα και αγάπη τους ανθρώπους της Δωδεκανήσου που κατέφευγαν εκεί, βρίσκοντας στο νησί του Ιπποκράτη ένα σύγχρονο Ασκληπιείο, με ένα χειρουργό και έναν παθολόγο. Ο γιατρός ο Κώστας, όπως τον ήξερε όλη η Κως, ήταν στη διάθεση των ασθενών μέρα και νύχτα. Μ’ ένα ποδήλατο στην αρχή και μια Φλορέτα αργότερα, πήγαινε παντού με βροχές και με κρύα. Έλληνες και Οθωμανοί ήταν γι’ αυτόν απλώς άρρωστοι που τον χρειάζονταν. Και μάλιστα οι πιο φτωχοί είχαν τη ξεχωριστή φροντίδα και αγάπη του. Κι οι αμοιβές για όλους τους γιατρούς, ανάλογα με την περίσταση. Υπηρέτησε την ιατρική με επιστημοσύνη, αλλά και με το ευρύτερο νόημα του όρου: Γιατρός μαζί και οικογενειακός σύμβουλος και συμπαραστάτης. Σε μια εποχή που οι ειδικότητες ήταν σχεδόν ανύπαρκτες, ο γιατρός έπρεπε να τα ξέρει όλα, ακόμα και τα κτηνιατρικά. Κι αυτό έκανε πιο βαριά την ευθύνη του, όπως και των συγχρόνων του γιατρών άλλωστε. Εκτός από ιδιώτης γιατρός, υπηρέτησε και στο ΙΚΑ ως Θεραπευτής. Τα ενδιαφέροντά του για τα ιατρικά πράγματα τον οδήγησαν και στο Νοσοκομείο, όπου διετέλεσε Πρόεδρος.

Με γνώσεις Γεωπόνου αγόρασε γη στην Κω και έφτιαξε υποδειγματικό περιβόλι, κατά τα πρότυπα των περιβολιών του Βαθύ, που είχε ποτίσει με το νεανικό του ενθουσιασμό. Η ανάπαυση ήταν κάτι άγνωστο για εκείνον.

Το Νοέμβριο του 1989 άφησε την τελευταία του πνοή στην Κω που πολύ αγάπησε. Στάθηκε ένας φιλοσοφημένος άνθρωπος της δράσης, που «ήρθε, εργάσθηκε, έφυγε», όπως αναγράφεται και στο μνήμα του. Ενταφιάσθηκε στην Κω, αλλά αργότερα τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στην Κάλυμνο, την πατρώα γη.

Απέκτησε δύο κόρες, που σπούδασαν Φιλολογία και ένα γιο, που τελείωσε τη Σχολή Ναυπηγών του Πειραιά, ασχολήθηκε όμως με το κτήμα και ξενοδοχεία.

Κάλυμνος, Οκτώβριος 2002
Μαρία Χατζηθεμιστοκλή-Ζαΐρη (με την ευγενική παραχώρηση της εγγονής του, Κωνσταντίνας Παπαχρήστου)

Βασιλιάς των Μερόπων της νήσου Κω, πατέρας της Χαλκιόπης. Σύμφωνα με μία παράδοση ο Ευρύπυλος αντιμετώπισε εχθρικά τον Ηρακλή όταν εκείνος πήγε στην Κω, αλλά ο ήρωας τον σκότωσε. Ο Ευρύπυλος αυτός (Θεσσαλός στην καταγωγή κατά μία παράδοση) ήταν γιος του θεού Ποσειδώνα και της Μήστρας. Σύζυγος του Ευρυπύλου ήταν η Κλυτία, κόρη του Μέροπα. Από τους απογόνους τους δύο, ο Φείδιππος και ο Άντιφος, πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο.

Ο Νίκος Κων/νου Μανούσης γεννήθηκε στην πόλη της Κω στις 30 Ιουνίου του 1893. Από μικρό, η φτώχεια τον ανάγκασε να ξενιτευτεί στη Νέα Υόρκη, όπου εργαζόταν ως κουρέας, τέχνη που έμαθε από τον πατέρα του. Γρήγορα επέδειξε ασυγκράτητο ζήλο και θαυμαστή δραστηριότητα για το εθνικό ζήτημα, πρωτοστατώντας σε όλες τις κινήσεις για την απελευθέρωση της ∆ωδεκανήσου. Οι Ιταλοί, που γνώριζαν τη δράση του, τον είχαν εξόριστο από το νησί του όλα τα χρόνια της φασιστικής βίας και δεν του επέτρεπαν να έλθει να προσκυνήσει τα ιερά χώματα της λατρευτής του πατρίδας. Το 1928 ταξίδεψε από την Αμερική στην Αθήνα. Πήρε το πλοίο για τα Δωδεκάνησα, με προορισμό την Κω, φέρνοντας μαζί του επιταγή με αρκετά δολάρια, που συγκέντρωσε από τους ομογενείς, για την ενίσχυση των εκπαιδευτηρίων του νησιού, αλλά οι Ιταλικές Αρχές αρνήθηκαν την αποβίβασή του. Παρέμεινε στο πλοίο μέχρι τη Ρόδο, χωρίς να μπορέσει κι εκεί ν’ αποβιβαστεί, και γύρισε στον Πειραιά, αφού παρέδωσε κρυφά την επιταγή στον κλητήρα της Μητρόπολης Κω, που ανέβηκε για το σκοπό αυτό στο καράβι, ταξιδεύοντας μαζί του μέχρι την Κάλυμνο. Το 1934 θα εκδώσει στη Νέα Υόρκη πολυτελέστατο Κωακόν Λεύκωμα, 94 σελίδων, όπου θα εξιστορεί το μεγάλο δράμα των συμπατριωτών του από το φοβερό σεισμό της προηγούμενης χρονιάς, που σκόρπισε το θάνατο και μετέτρεψε σε σωρούς ερειπίων την όμορφη πόλη της Κω, κάνοντας έκκληση σε Κώους και ∆ωδεκανησίους της Αμερικής να συνδράμουν τους σεισμόπληκτους. Τις εισπράξεις από την πώληση του βιβλίου αυτού διέθεσε για την ανοικοδόμηση του Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Νικολάου. Αλλά και κατά τη διάρκεια του τελευταίου πολέμου και της γερμανικής Κατοχής δεν θα πάψει ν’ αποστέλλει με κάθε δυνατό μέσο διάφορα χρηματικά ποσά στη γενέτειρά του, για τις ανάγκες των απόρων και δεινοπαθούντων Κώων. Σειρά άρθρων του, που δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς στην ημερήσια εφημερίδα Εθνικός Κήρυξ της Νέας Υόρκης και αλλού, θ’ αποφασίσει τον Ιούλιο του 1947 να εκδώσει στην Αθήνα με τίτλο: «Η γόνιμος εθνική δράσις των ∆ωδεκανησίων Αμερικής» και με υπέρτιτλο: «30 έτη συνεχών αγώνων υπέρ της ∆ωδεκανησιακής Ελευθερίας». Από τη 16σέλιδη εκείνη έκδοση αντλήσαμε υλικό για τη συγγραφή αυτών των σελίδων.

Ο Ευήμερος ο Μεσσήνιος ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και συγγραφέας, γνωστός για τη θεωρία του για την προέλευση των θεών, που ονομάστηκε Ευημερισμός. Αν και γεννήθηκε στη Μεσσήνη, μερικοί θεωρούν τόπο καταγωγής του την Τεγέα ή την Κω. Η θεωρία του συνδέθηκε με την Κω λόγω του έργου του «Ιερή Αναγραφή», στο οποίο περιγράφει ένα φανταστικό νησί με το όνομα Παγχαία, όπου οι θεοί ήταν κάποτε άνθρωποι και θεοποιήθηκαν μετά τον θάνατό τους.

Σύμφωνα με τον Γεωδίφη, ο Νικάνορας ήταν Κώος Γραμματικός. «Συμβώναι γάρ φησίν έξ αυτομάτου καί αυτοφυώς βοός ρινί παραπλήσιον είναι τόν τόπον, έξ ού τήν κρήνην έκραζώναι ό Χάλκων έποίησεν» Νικάνορας, Κώος γραμματικός. (Παιδί της Ρέας). O βασίλης Χατζηβασιλείου στην «Ιστορία της Κω» αναφέρει πως ο Κώος Γραμματικός, που ασχολήθηκε με υπομνήματα γύρω από τα έργα του Θεόκριτου, σημείωσε: «(Φ)ύξα δημος της Κω, ή τόπος ούτως ονομαζόμενος, παρά την φύξιν του Ηρακλέους την υπό των Κώων γενομένην».