ΑΡΧΙΓΕΝΗΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΑΠΑΜΕΥΣ
Ο Αρχιγένης ήταν ένας μεγάλος Έλληνας γιατρός που έζησε κατά την <ρωμαϊκή εποχή. Γεννήθηκε στην Απάμεια της Συρίας, μια πόλη η οποία μετά τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου είχε έντονο Ελληνικό χαρακτήρα.
Οι Μακεδόνες στρατιώτες που εγκαταστάθηκαν εκεί την μετονόμασαν Πέλλα για να θυμούνται την πατρίδα τους. Μετονομάστηκε όμως Απάμεια από τον Σέλευκο τον Νικάνορα προς τιμή της γυναίκας του Απάμειας.
Ο πατέρας του ονομαζόταν Φίλιππος και ήταν και αυτός γιατρός, όπως μας πληροφορεί ο Γαληνός. Το έτος της γέννησης του δεν είναι εξακριβωμένο, όμως η Σούδα μας πληροφορεί ότι “ιάτρευε επί Τραϊανού” και έζησε σε χρόνια τα οποία με υπολογισμούς μπορούμε να συμπεράνουμε ότι γεννήθηκε γύρω στο 50 μ.Χ. και πέθανε περί το 113.μ.Χ.
Η πρώτη μαθητεία του στην ιατρική πρέπει να έγινε κοντά στον πατέρα του ακολουθώντας την παλιά συνήθεια των Ασκληπιαδών. Όμως ο κυριότερος δάσκαλος του, όπως μνημονεύεται από τον Γαληνό ήταν ο γιατρός Αγαθίνος από τη Σπάρτη.
Ο Αέτιος ο Αμιδηνός θα μας περιγράψει ένα ιατρικό περιστατικόπου θα μας κάνει να επιβεβαιώσουμε τη σχέση δασκάλου και μαθητή. Όταν μια φορά ο Αγαθίνος αρρώστησε από εμπύρετο παραλήρημα θεραπεύτηκε με τις φροντίδες του μαθητή του ο οποίος του έκανε καταιονήσεις στο κεφάλι με ζεστό λάδι. Τα μαθήματα του δασκάλου του επέδρασαν σημαντικά στη διαμόρφωση των δικών του ιδεών.
Ο Αρχιγένης θα πρέπει να υπηρέτησε στον Ρωμαϊκό Στρατό. Υπάρχει μια αναφορά από τον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Ηλία που λέει “Αρχιγένης ο στρατόπεδον θεραπεύων”. Ίσως ο Αρχιγένης να συμμετείχε σε κάποια εκστρατεία ως στρατιωτικός γιατρός ή αν ήταν επιφορτισμένος με την υγειονομική εποπτεία στρατιωτικών δυνάμεων που έδρευαν στην περιοχή της Ρώμης,
Δεν υπάρχουν αρχαίες μαρτυρίες που να αναφέρουν αν ο Αρχιγένης υπήρξε Αρχίατρος αφού ο τίτλος του Αρχιάτρου χορηγούνταν στις εξής κατηγορίες γιατρών της αυτοκρατορικής αυλής, στους Δημοτικούς Γιατρούς της Ρώμης, στους προϊσταμένους των ιατρικών σχολών της Ιατρικής και και στους γιατρούς των Δημοσίων Γυμναστηρίων.
Ο Αρχιγένης ανήκε στην Πνευματική Σχολή της οποίας ήταν ο κυριότερος εκπρόσωπος, όμως υιοθετούσε και τις θεωρίες και των άλλων Σχολών όπως της Εμπειρικής, της Μεθοδικής και της Λογικής.
Παρά το ότι ο Αρχιγένης πίστευε στις Πνευματικές αρχές, στην πραγματικότητα ήταν ένας ανεξάρτητος ερευνητής διαφωνώντας ακόμα και με τον δάσκαλο του. Δημιούργησε μια δική του Σχολή, γιαυτό ο Γαληνός αναφέρεται σε γιατρούς που σπούδαζαν με τα συγγράμματα του Αρχιγένη, οι οποίοι και μετά τον θάνατο του εξακολουθούσαν να υπάρχουν για αρκετές δεκαετίες.
Η φήμη του Αρχιγένη ήταν μεγάλη. Ο ποιητής Ιουβενάλης τον μνημονεύει τρις φορές ονομαστικά στα σατυρικά ποιήματα του. Σε ένα ποίημα με το οποίο προσπαθεί να πείσει κάποιον φίλο του να μην παντρευτεί περιγράφει τον τρόπο που μια πεθερά βοηθά την κόρη της να απατήσει τον άνδρα της. Όταν η κόρη κινδυνεύει να συλληφθεί επ’ αυτοφόρω με τον εραστή της η μητέρα την συμβουλεύει να προσποιηθεί την άρρωστη, την σκεπάζει με χοντρά σκεπάσματα και φωνάζει τον γιατρό Αρχιγένη να την θεραπεύσει, ενώ την ίδια στιγμή ο εραστής κρύβεται στην ντουλάπα.
Διάφοροι γιατροί που σώθηκαν συγγράμματα τους αναφέρουν τον Αρχιγένη ως μεγάλο γιατρό. Μεταξύ τους ο Γαληνός ο Ορειβάσιος, ο Αλέξανδρος ο Τραϊανός, ο Αέτιος ο Αμιδηνός ακόμα και ο Πατριάρχης Φώτιος.
Ο Αρχιγένης έγραψε πολλά ιατρικά συγγράμματα πράγμα που πολλοί μελετητές του τον αναφέρουν ως πολυγραφότατο και από αυτούς έχουμε και τους διασωθέντες τίτλους των έργων του.
Ο Γαληνός πολλές φορές μιλά για το συγγραφικό του έργο. Η Σούδα μας πληροφορεί ότι έγραψε πολλά συγγράμματα τα οποία κατατάσσει σε δύο κατηγορίες, Ιατρικά και Φυσικά. Από τους νεότερους γιατρούς ο Σκεύος Ζερβός ο μεγάλος αυτός Δωδεκανήσιος γιατρός από την Κάλυμνο, που αγωνίστηκε για την απελευθέρωση των νησιών από τους Ιταλούς, παρατηρεί σε ένα βιβλίο του ότι: “Ο Αρχιγένης συνέγραψε πλείστα ιατρικά και Φυσικά έργα”.
Από τα συγγράμματα του Αρχιγένη κανένα δεν έφτασε σε μας ακέραιο, έχουν όμως διασωθεί αποσπάσματα σε συλλογές Ιατρικών Συνταγών και σε εργασίες άλλων γιατρών, ενώ σε άλλες πηγές αναφέρονται τα 8 συγγράμματα για την Παθολογία τα 3 για την Φαρμακολογία και τα 5 για την θεραπευτική.
Πληροφορίες για τον Αρχιγένη και το έργο του πήραμε από το βιβλίο του φιλολόγου καθηγητή Αιμίλιου Δ. Μαυρουδή, τετρακοσίων πενήντα πέντε σελίδων που εξέδωσε η Ακαδημία Αθηνών και παρουσίασε σε ολομέλεια της Ακαδημίας ο Νικόλαος Κονομής ηλικίας σήμερα 103 χρόνων.
