Παράνομη η οικοδομική άδεια για το ξενοδοχείο στο Σαρακήνικο – Όλο το πόρισμα της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας

Με μια ιδιαίτερα αυστηρή έκθεση, η Εθνική Αρχή Διαφάνειας καταρρίπτει πλήρως τη νομιμότητα της οικοδομικής άδειας για την κατασκευή πολυτελούς ξενοδοχείου στην περιοχή Καμίνια της Μήλου, λίγα χιλιόμετρα από το φημισμένο Σαρακήνικο. Το πόρισμα-κόλαφος αποκαλύπτει ότι η έκδοση της άδειας, για την ανέγερση ξενοδοχειακής μονάδας σε έκταση 19 στρεμμάτων και δυναμικότητας 54 κλινών που είχε αποκαλύψει από τον περασμένο Φεβρουάριο το ΘΕΜΑ, βασίστηκε σε πολλαπλές παρατυπίες, με πιο κρίσιμη την έλλειψη προσώπου σε αναγνωρισμένο δρόμο, όπως ρητά απαιτείται από τη νομοθεσία για τις εκτός σχεδίου περιοχές αλλά και χωρίς να έχει οριοθετηθεί παρακείμενο ρέμα.

Επιπλέον κατά την έκδοση της οικοδομικής άδειας, δεν είχαν επικυρωθεί τα όρια της παραλίας κάτι που αποτελεί λόγω ακυρότητας ενώ η τελική έγκριση της εφορείας αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού χορηγήθηκε τον Δεκέμβριο του 2024, μεταγενέστερα της έκδοσης της οικοδομικής άδειας. Στο σύνολο των παραλείψεων θα πρέπει να προστεθεί η αποσπασματική εφαρμογή των κανόνων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, συνιστώντας όλους αυτούς τους λόγους που κατά την έκθεση, οδηγούν στην ανάκληση της οικοδομικής άδειας αφού προηγουμένως η Αρχή Διαφάνειας στην οποία είχε σταλεί ο φάκελος από το ΥΠΕΝ έχει διαβιβάσει την υπόθεση στον Εισαγγελέα Εφετών για να αξιολογήσει τυχόν ποινικές ευθύνες.

Η έρευνα φέρνει στο φως ένα πλέγμα θεσμικών κενών και αυθαίρετων ερμηνειών από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, επισημαίνοντας ταυτόχρονα την ολιγωρία της τότε ηγεσίας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας να δώσει σαφείς οδηγίες, παρά τις επισημάνσεις της νομολογίας του ΣτΕ. Το συμπέρασμα είναι σαφές: η υπόθεση αυτή δεν αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό, αλλά σύμπτωμα μιας βαθύτερης, χρόνιας παθογένειας στην εφαρμογή της πολεοδομικής νομοθεσίας στα νησιά.
Η υπόθεση αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, αν αναλογιστεί κανείς ότι στη Μήλο βρίσκονταν από αρχές του έτους σε διαδικασία αδειοδότησης 48 νέες ξενοδοχειακές μονάδες, ένας αριθμός που συνεχώς αυξάνεται και καταδεικνύει τον ρυθμό και την ένταση της χωρίς όρια τουριστικής ανάπτυξης στο νησί. Σε αυτό το ήδη ασφυκτικό πλαίσιο, το πόρισμα έρχεται να καταδείξει το βάθος της αυθαιρεσίας πίσω από μια φαινομενικά αθώα άδεια δόμησης τουριστικής μονάδας.

Η περιοχή όπου σχεδιάστηκε η ανέγερση του ξενοδοχείου δεν εντάσσεται σε εγκεκριμένο πολεοδομικό σχέδιο και ταυτόχρονα έχει χαρακτηριστεί ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής. Παρ’ όλα αυτά, ουδέποτε θεσπίστηκαν ειδικοί περιορισμοί δόμησης, γεγονός που καθιστά την προστασία του τοπίου κενό γράμμα.

Δεν υπήρξαν οδηγίες

Παρά την διαφοροποίηση της νομοθεσίας για την εκτός σχεδίου δόμηση, από την νομολογία του ΣτΕ προβλέπεται ρητά ότι μόνο οικόπεδα με πρόσωπο σε κοινόχρηστη και νομίμως αναγνωρισμένη οδό μπορούν να θεωρηθούν οικοδομήσιμα. Το πόρισμα μάλιστα αναφέρει ότι μέχρι το Δεκέμβριο του 2023 δεν «υφίστατο ειδική μνεία περί αυτού στις κείμενες διατάξεις για την οικοδομησιμότητα ενός ακινήτου» ενώ οι μεταβατικές διατάξεις του θεσμικού πλαισίου (3212/2003) επέτρεψαν την δημιουργία μίας αμφισημίας ως προς το χρόνο εφαρμογής της απαίτησης εξασφάλισης προσώπου στην εκτός σχεδίου δόμηση. Όπως επισημαίνεται μετά την απόφαση της ολομέλειας του ΣτΕ για την υπόθεση της Πάτμου το 2023, οι ΥΔΟΜ και οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις υπέβαλλαν ερωτήματα στο ΥΠΕΝ. «Επί του θέματος κατά την διάρκεια του παρόντος ελέγχου το ΥΠΕΝ διατύπωσε την θέση ότι οι Υπηρεσίες Δόμησης οφείλουν να εφαρμόζουν την πάγια νομολογία του ΣτΕ. Πλην όμως δεν προκύπτει ότι το υπουργείο διαχειρίστηκε το εν λόγω ζήτημα προς την κατεύθυνση διατύπωσης σχετικών οδηγιών προς τις αρμόδιες υπηρεσίες», αναφέρουν στα συμπεράσματα της πολυσέλιδης έκθεσης των 74 σελίδων οι επιθεωρήτριες –ελεγκτές της Αρχής.

Πρόσωπο σε αγροτικό δρόμο

Η ιδιοκτησία στο Σαρακήνικο της Μήλου εφάπτεται μόνο σε αγροτικό δρόμο, γεγονός που την καθιστά εξ ορισμού μη κατάλληλη για τουριστική εγκατάσταση. Παρ’ όλα αυτά, η ΥΔΟΜ όχι μόνο εξέδωσε τη σχετική άδεια, αλλά υπερασπίστηκε τη νομιμότητά της ακόμα και όταν τέθηκε υπό έλεγχο, επικαλούμενη ασάφειες στη νομοθεσία και την απουσία επίσημης ερμηνείας από το υπουργείο, διατυπώνοντας μάλιστα την άποψη ότι οι διατάξεις της υφιστάμενης νομοθεσίας δεν έχουν κριθεί αντισυνταγματικές.
Αξιοσημείωτη είναι η παρατήρηση στο πόρισμα ότι ενώ το ΣτΕ έκρινε αναγκαίο για την οικοδομησιμότητα ενός ακινήτου το πρόσωπο σε κοινόχρηστο δρόμο, το ΥΠΕΝ αν και συγκρότησε από το 2018 ομάδες εργασίας για την συμμόρφωση με την πάγια νομολογία δεν προχώρησε σε λύση λόγω σφοδρών αντιδράσεων του ΤΕΕ, θεωρώντας ότι η επίλυση του ζητήματος θα ερχόταν με την ολοκλήρωση του πολεοδομικού σχεδιασμού.

Το αποτέλεσμα; Κάθε ΥΔΟΜ να ερμηνεύει τον νόμο κατά βούληση, σε μια ατμόσφαιρα πλήρους θεσμικής ασάφειας. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Αρχή, η μεταβατική διατύπωση του νόμου 3212/2003 έχει οδηγήσει σε «κλίμα διαχείρισης κατά το δοκούν», αφού δεν αποσαφηνίστηκε ποτέ ποιο καθεστώς ισχύει για τα προ του 2003 γήπεδα.

Παραλίες που στενεύουν επικίνδυνα

Σημαντικές παραλείψεις εντοπίζονται και στον καθορισμό του αιγιαλού και της παραλίας. Η επιτροπή της Αποκεντρωμένης Διοίκησης προχώρησε σε οριοθέτηση με αδικαιολόγητα στενό πλάτος, χωρίς να λάβει υπόψη της τις ιδιαίτερες γεωμορφολογικές συνθήκες της περιοχής, γεγονός που λειτουργεί σε βάρος της προστασίας του φυσικού τοπίου. Το αποτέλεσμα είναι ότι η οικοδομήσιμη ζώνη φτάνει σχεδόν μέχρι τη θάλασσα, παρά το γεγονός ότι πρόκειται για περιοχή φυσικής ευαισθησίας και εξαιρετικής αισθητικής αξίας. Η ΕΑΔ ζητά την επαναχάραξη των ορίων της παραλίας, ώστε να αποκατασταθεί η ισορροπία μεταξύ δόμησης και περιβαλλοντικής προστασίας μια ισορροπία που στην πράξη έχει ανατραπεί πλήρως.

Μια πολεοδομία που νομιμοποιεί την αυθαιρεσία

Το πρόβλημα, ωστόσο, δεν περιορίζεται στη συγκεκριμένη άδεια. Όπως διαπιστώνει η Αρχή, η ΥΔΟΜ Μήλου έχει τα τελευταία χρόνια εκδώσει εκατοντάδες άδειες για κατοικίες και τουριστικές εγκαταστάσεις, σε οικόπεδα που δεν πληρούν τη βασική προϋπόθεση προσώπου σε οδό. Η πρακτική αυτή αφορά όλα τα νησιά αρμοδιότητάς της: Μήλο, Σίφνο, Κίμωλο και Σέριφο.

Σε μια εξέλιξη μάλιστα με πολιτικό βάρος, η προϊσταμένη της ΥΔΟΜ Μήλου, Έλλη Χωριανοπούλου, αναδείχθηκε πρόσφατα σε Αντιπεριφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου για θέματα Περιβάλλοντος και Χωροταξίας. Η ίδια έχει εκφράσει δημόσια στο περιφερειακό συμβούλιο την άποψη ότι τα προ του 2003 οικόπεδα δεν υποχρεούνται να έχουν πρόσωπο σε οδό θέση, η οποία έχει καταπέσει τόσο στη νομολογία όσο και στο πόρισμα της ΕΑΔ. Η τοποθέτησή της σε κρίσιμο θεσμικό ρόλο, την ώρα που η ίδια υπερασπίζεται ανοιχτά μια παράνομη ερμηνεία της νομοθεσίας, γεννά σοβαρά ερωτήματα για τις πολιτικές ευθύνες και τις ανοχές σε επίπεδο διοίκησης.

Το πόρισμα της ΕΑΔ αναδεικνύει ότι το πρόβλημα δεν είναι μεμονωμένο ούτε τοπικό, αλλά δομικό και συστημικό. Και η ανάγκη παρέμβασης θεσμικά, νομοθετικά και πειθαρχικά είναι πλέον περισσότερο από επιτακτική.