Από τις «τρύπες του Καραμανλή» και τη διάνοιξη του δρόμου προς το Σούνιο, το 1957, σε ένα παραθαλάσσιο μέτωπο που έρχεται από το μέλλον με την «κοσμογονία» του Ellinikon Project, αλλά φέρνει και προβλήματα
Οπότε, όποιος τυχαίνει να οδηγεί, εκών άκων έχει στη διάθεσή του άπλετο χρόνο προκειμένου να εστιάσει στη σιλουέτα του υπό κατασκευήν ουρανοξύστη, ίσως του πλέον εμβληματικού κτιρίου εντός του Ellinikon Project. Ο δε Riviera Tower οδηγεί συνειρμικά, και μόνο λόγω της ονομασίας του, στις κατά καιρούς μεταμορφώσεις της Αθηναϊκής Ριβιέρας, του παράκτιου μετώπου της Αθήνας στον Σαρωνικό, από τον Πειραιά έως το Σούνιο, και σε μια απόσταση μήκους 70 χιλιομέτρων. Εξάλλου, συμπληρώνονται 70 χρόνια από τότε που άρχισε να αποκτά νόημα ο όρος «Αθηναϊκή Ριβιέρα».
Ενα κομμάτι της Αττικής που, πίσω από την κοσμοπολίτικη αύρα του, η οποία μάλιστα εκτοξεύεται εσχάτως σε στρατοσφαιρικά ύψη, χαρακτηρίζεται από μια ιδιότυπη σύνδεση με την πολιτική ιστορία της Ελλάδας: τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής το 1922 που εξαναγκάστηκαν να εγκατασταθούν μεταξύ Αναβύσσου και Παλαιάς Φώκαιας – μολονότι προέρχονταν από τα ενδότερα της Ανατολίας και δεν είχαν ιδέα πώς θα επιβιώσουν δίπλα στη θάλασσα. Τη Συμφωνία της Βάρκιζας το 1945 (αν και για την ακρίβεια υπεγράφη στην περιοχή της Βάρης).
Τις περιώνυμες «Τρύπες», μέρος του οράματος του Κωνσταντίνου Καραμανλή για την τουριστική αξιοποίηση της χώρας τη δεκαετία του ‹50. Την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γεωργίου Παπαδόπουλου από τον Αλέξανδρο Παναγούλη το 1968. Αυτά είναι μερικά μόνο από τα εξέχοντα γεγονότα που ταυτίζονται με τη διαδρομή της Αθηναϊκής Ριβιέρας στον χρόνο.
Ο Riviera Tower πάντως, ο οποίος επί του παρόντος έχει φτάσει στον 15ο από τους 50 ορόφους του, αν και απέχει ακόμη αρκετά από το τελικό ύψος των 200 μ., μοιάζει κάπως με υπερμέγεθες τοτέμ έτσι όπως ξεπροβάλλει στο χείλος της ξηράς, μεταδίδοντας σιωπηρά το μήνυμα ότι στην Αθηναϊκή Ριβιέρα οι συνθήκες της ζωής αλλάζουν για πάντα. Το ερώτημα όμως που τίθεται έγκειται στο κατά πόσο μια τόσο πολυδιάστατη επένδυση για την Ελλάδα όπως το Ellinikon Project πλαισιώνεται σωστά, με την αντίστοιχη αναβάθμιση των βασικών δημόσιων υποδομών κ.λπ.
Bύθιση της Ποσειδώνος
Βεβαίως, ο φουτουριστικός πύργος Riviera Tower, το ψηλότερο παράκτιο κτίριο κατοικιών στη Μεσόγειο, με τα 170 ονειρικά διαμερίσματα, τα οποία έχουν ήδη προπωληθεί προς 3,6 εκατ. ευρώ κατά μέσο όρο, δεν φέρει ευθύνη για το μποτιλιάρισμα στον Καρέα. Απεναντίας, ένα ευμέγεθες κονδύλι από τη συνολική, κολοσσιαία για τα ελληνικά δεδομένα, δαπάνη του Ellinikon Project διοχετεύεται σε έργα υποδομής. Κάποια από αυτά, όπως η υπογειοποίηση της παραλιακής λεωφόρου Ποσειδώνος, αποσκοπούν στη βελτίωση των συνθηκών οδικής κυκλοφορίας ενόψει της αυξημένης κίνησης που θα υπάρξει στο μέλλον προς τα νότια ακριβώς λόγω της επένδυσης στον χώρο του παλαιού αερολιμένα Αθηνών και τα πέριξ.
Το έργο της βύθισης ενός τμήματος της λεωφόρου Ποσειδώνος μήκους 1,5 χλμ. κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, μεταξύ της παραλίας του Αλίμου και της Μαρίνας Αγίου Κοσμά, οδεύει κανονικά προς την ολοκλήρωσή του. Με τη νέα σήραγγα η σημερινή χάραξη της Ποσειδώνος θα εκτραπεί διαγωνίως, με μια προσδοκώμενη σημαντική ελάφρυνση της συμφόρησης, εφόσον καταργούνται έξι σηματοδότες και δημιουργούνται τρεις λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση. Γενικότερα, η επίσημη πρόβλεψη της αναδόχου Lamda Development για το Ellinikon Project, το μεγαλύτερο έργο αστικής ανάπλασης στην Ευρώπη, αναφέρει την προσέλκυση 1 εκατομμυρίου τουριστών ετησίως, την πρόσθετη οικονομική ωφέλεια για το ελληνικό κράτος με έσοδα ύψους 14 δισ. ευρώ, τη συμβολή στο ΑΕΠ της τάξης του 2,4%, καθώς και τη δημιουργία 85.000 νέων θέσεων εργασίας.
Μετακίνηση πληθυσμού
Η Αθηναϊκή Ριβιέρα αναγεννάται με φρενήρεις ρυθμούς. Και επανεφευρίσκει τον εαυτό της ως πόλο έλξης ενός τεράστιου πλήθους ανθρώπων, οι οποίοι πλέον έχουν μια σειρά από λόγους (προσωπικούς, οικογενειακούς, επαγγελματικούς) να μετακινούνται τακτικά προς τα παράλια της Αθήνας, ή ακόμη και να μετεγκαθίστανται στην περιοχή, κυρίως από το Παλαιό Φάληρο έως τη Βουλιαγμένη.
Οι εκτεταμένες μεταβολές στο αστικό σκηνικό απεικονίζουν πιστά το εκρηκτικό ενδιαφέρον για τα νότια. Η αρχιτεκτονική και αισθητική εκζήτηση δεν περιορίζεται στον Riviera Tower και τα υπόλοιπα κτίρια του Ellinikon Project. Τουναντίον, μια απλή τυχαία περιήγηση στην ενότητα Γλυφάδας, Βούλας και Βουλιαγμένης πιστοποιεί ότι η ανοικοδόμηση βρίσκεται σε παρατεταμένο οργασμό. Οι πολυκατοικίες που ανεγείρονται δημιουργούν την εντύπωση ότι επίκειται μαζική μετακίνηση πληθυσμού στα νότια και ανατολικά προάστια της Αθήνας, κάτι που, εν τινί μέτρω τουλάχιστον, είναι αλήθεια.
Βοηθούσης της αναστολής στην υποχρέωση απόδοσης ΦΠΑ για τις οικοδομές, κυρίως όμως λόγω των υψηλών προσδοκιών κερδοφορίας από τους κατασκευαστές, ο σχεδιασμός των κτισμάτων στα νότια προάστια παράγει φαντασμαγορικά αποτελέσματα. Αρκετές από τις πολυκατοικίες ή τα συγκροτήματα ανεξάρτητων κατοικιών που ανεγείρονται στο κέντρο της Γλυφάδας, στο Καβούρι, τη Βουλιαγμένη κ.λπ. προξενούν δέος με τα εκκεντρικά σχήματα που επινοούν οι αρχιτέκτονες, την περιπλοκότητα της κατασκευής από αμιγώς τεχνική άποψη και οπωσδήποτε το κόστος – τόσο της ανέγερσης όσο και της αγοράς. Σε κάθε περίπτωση, τα νότια προάστια της Αθήνας εξελίσσονται σε μια ζωντανή γκαλερί αρχιτεκτονικής πρωτοπορίας – ασχέτως εάν οι αβάν-γκαρντ αναζητήσεις δεν είναι πάντοτε καλαίσθητες.
Με 3.800 ευρώ/τ.μ.
Υπ’ αυτό το πρίσμα δεν έχει σημασία εάν τα διαμερίσματα στους 50 ορόφους του Riviera Tower πωλήθηκαν αποφέροντας περίπου 630 εκατ. ευρώ στον ανάδοχο του έργου. Οι ένοικοι καθεμίας από αυτές τις εντυπωσιακές κατοικίες μοιραία θα πρέπει να μοιράζονται το ίδιο οδικό δίκτυο, ενίοτε έστω, με τους αμέτρητους άλλους που κυκλοφορούν καθημερινά κατά μήκος της Ριβιέρας και στα ενδότερα των δήμων, οι οποίοι ήδη νιώθουν την πίεση των αυξημένων απαιτήσεων από διερχόμενους και μόνιμους κατοίκους.
Στο «καταραμένο» φανάρι της Ελευθερίου Βενιζέλου, τη λεωφόρο που οδηγεί στη Βουλιαγμένης από την Ποσειδώνος, ακολουθώντας την περίμετρο μεταξύ Γκολφ Γλυφάδας και του παλαιού αεροδρομίου, η συμφόρηση είναι και θα μείνει για πάντα η ίδια, είτε συνωστίζονται σε ατελείωτες ουρές ταπεινά αυτοκίνητα πόλης είτε premium λιμουζίνες. Και είτε μέσα σε Cinquecento είτε σε Bentley, η ενόχληση από την υπερβολική καθυστέρηση είναι επίσης η ίδια. Κάτι αντίστοιχο ισχύει π.χ. για την εύρυθμη ηλεκτροδότηση.
Οι κάτοικοι της Γλυφάδας, επί παραδείγματι, γνωρίζουν ότι οι διακοπές ρεύματος σε περιόδους αιχμής είναι σύνηθες φαινόμενο. Σύνηθες όμως δεν σημαίνει και ανεκτό, ιδίως σε μια περιοχή όπου οι τρέχουσες αξίες γης είναι οι πιο ακριβές στην Αττική (πάνω από 3.800 ευρώ/τ.μ. για αγορά, σχεδόν 13 ευρώ/τ.μ. για ενοικίαση), με αθρόες αγορές ακινήτων από αλλοδαπούς με περίοπτη οικονομική επιφάνεια κ.λπ.
Αυτομάτως, η θεαματική αύξηση της ροής των επισκεπτών φέρνει στην επιφάνεια τις πεπερασμένες δυνατότητες των βασικών δημόσιων υποδομών, προδιαγράφοντας ταυτόχρονα ένα μέλλον για τα νότια προάστια σε κατάφωρη αντίφαση με το τολμηρό πνεύμα, τη μεγαθηριακή προσέγγιση και τον όγκο καθαυτό των επενδύσεων που υλοποιούνται σε πολλαπλά σημεία κατά μήκος του παράκτιου μετώπου της Αττικής.
Η μεταμόρφωση της έως πρότινος παραμελημένης Αθηναϊκής Ριβιέρας σε σύγχρονο και ανταγωνιστικό τουριστικό, καταναλωτικό, οικιστικό προορισμό παγκόσμιου βεληνεκούς προκύπτει από ένα οργιαστικό μπαράζ επενδύσεων και ανάπτυξης. Το Ellinikon Project προφανώς ηγείται της γενικότερης τάσης ως μακράν το πιο φιλόδοξο, σίγουρα όμως όχι ως το μοναδικό έργο στην περιοχή.
Το ισχυρό ενδιαφέρον επιχειρηματιών και ομίλων, τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό, συμβάλλει ώστε η Αθηναϊκή Ριβιέρα να προβάλλεται σαν ένα όψιμα ανακαλυφθέν ελληνικό «Ελντοράντο». Δηλαδή σαν ένας τόπος περιζήτητος όπου ευδοκιμούν οι επιχειρηματικές ευκαιρίες – όχι τόσο για μεταμοντέρνους χρυσοθήρες όσο για σοβαρούς και δυνατούς παίκτες της τουριστικής αγοράς. Ενδεικτικά, η επένδυση στο Ελληνικό είναι της τάξης των 2,1 δισ. ευρώ – και μόνο για την πρώτη φάση των έργων.
Ο Αμερικανός επιχειρηματίας Πρεμ Γουάτσα φέρεται να έχει επενδύσει το αστρονομικό ποσό των 300 εκατ. ευρώ στο One&Only, το νέο υπερπολυτελές ξενοδοχειακό συγκρότημα της Γλυφάδας. Το ίδιο νούμερο των 300 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με πληροφορίες, θα εκταμιεύσει ο εφοπλιστής Γιώργος Προκοπίου για την απόκτηση μεριδίου άνω του 30% στην εταιρεία διαχείρισης του Αστέρα Βουλιαγμένης, ήτοι το ξενοδοχείο «Four Seasons», τη μαρίνα και την ομώνυμη οργανωμένη παραλία.
Ενώ στα 500 εκατ. ευρώ ανέρχεται η συνολική επένδυση του κ. Προκοπίου εντός του Ellinikon Project, με την απόκτηση εκτάσεων όπου οι επιχειρήσεις του επιφανούς Ελληνα εφοπλιστή θα κατασκευάσουν κατοικίες, κτίρια γραφείων, μια ανώτατη ναυτιλιακή σχολή κ.ά. Επίσης, ο Γιώργος Προκοπίου συμμετέχει στην κοινοπραξία Athens Beach Club Α.Ε. μαζί με την ΤΕΜΕΣ του Αχιλλέα Κωνσταντακόπουλου, την Intracom κ.ά., η οποία ανέλαβε την ανάπλαση της εγκαταλελειμμένης Β’ Ακτής της Βούλας έναντι 16 εκατ. ευρώ.
Από πλευράς της Πολιτείας, ο περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς ανακοίνωσε προ ημερών ότι με χρηματοδότηση ύψους 370 εκατ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα διαμορφωθεί Μητροπολιτικό Πάρκο έκτασης 541 στρεμμάτων στον Φαληρικό Ορμο. Παράλληλα, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει επιδείξει άμεσο προσωπικό ενδιαφέρον για την ταχύτερη δυνατή εκτέλεση του έργου «Αθηναϊκή Ριβιέρα – Αστικός Περίπατος» με ποδηλατόδρομο μήκους 22 χλμ., που θα διασχίζει έξι δήμους: Καλλιθέας, Παλαιού Φαλήρου, Αλίμου, Ελληνικού – Αργυρούπολης, Γλυφάδας και Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης.
Η Σήραγγα Ηλιούπολης
Παρ’ όλα αυτά, σε αντιπαραβολή με τη σταθερή πρόοδο της ιδιωτικής επένδυσης και τη γενναία χρηματοδότηση των απαιτούμενων έργων στο Ellinikon Project, η πλευρά του Ελληνικού Δημοσίου υπολείπεται σε πρωτοβουλίες και προγραμματισμό κρίσιμης σημασίας έργων. Για παράδειγμα, η πολυσυζητημένη Σήραγγα της Ηλιούπολης, η οποία -υποτίθεται- θα συνδέσει τις λεωφόρους Μεσογείων και Βουλιαγμένης ανοίγοντας μία δίοδο ταχύτατης πρόσβασης ανάμεσα στα δύο άκρα της, επί του παρόντος υπάρχει μόνο ως ιδέα.
Μάλλον σαν ευσεβής πόθος για την ανακούφιση της κυκλοφοριακής συμφόρησης που προκαλεί ασφυξία, συχνά από την Ηλιούπολη έως τη Γλυφάδα και αντιστρόφως, αναλόγως της ώρας. Ο,τι ισχύει κάθε πρωί, μεταξύ 07.00 και 09.30, όταν το ρεύμα των οχημάτων έχει διεύθυνση προς τα βόρεια αντιστρέφεται το απόγευμα στην κάθοδο. Ετσι, η προοπτική είναι ότι η κίνηση στους δρόμους και κατεξοχήν στην Αλίμου – Κατεχάκη και την Ποσειδώνος θα επιβαρύνεται όλο και περισσότερο καθ’ όσον τα έργα στο Ελληνικό προχωρούν.
Ο περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς, ως κάποιος που εκ της θέσεώς του έχει εποπτεία της όλης εικόνας, εκφράζει τις επιφυλάξεις και την ανησυχία του. Οπως δηλώνει στο «ΘΕΜΑ»: «Το Ellinikon Project είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό έργο και από την πλευρά της Περιφέρειας Αττικής εννοείται πως θέλουμε όλα να πάνε καλά. Θέλουμε το πρόσημο της επένδυσης στο Ελληνικό, το αποτύπωμα που θα αφήσει στην τοπική κοινωνία και σε όλο το Λεκανοπέδιο της Αττικής να είναι θετικό.
Ομως, νιώθω την ανάγκη να τονίσω ότι παρόλο που το έργο προχωρά, παρόλο ότι εμείς είμαστε παρόντες και είμαστε υπέρ της επένδυσης, ανησυχούμε. Διότι παρατηρούμε πως δεν υπάρχει μία συνολική επιτελική προσέγγιση του έργου. Υπάρχουν ζητήματα κυκλοφοριακά, υπάρχουν ζητήματα λειτουργικά, τα οποία πρέπει οπωσδήποτε -τις επόμενες εβδομάδες, τους επόμενους μήνες- να λυθούν. Πρέπει να υπάρχει συνολικός σχεδιασμός. Δεν μπορεί ο κάθε επενδυτής να σχεδιάζει μόνος του και ανάλογα με τις δικές του προσλαμβάνουσες».
Η Ριβιέρα στους «Times»
Ως καταδεικτικό παράδειγμα της κατάστασης που επικρατεί στο παράλιο μέτωπο της Αθήνας θα μπορούσε να ληφθεί η τρέχουσα εικόνα ενός σχετικώς μικρού τμήματος της Ριβιέρας: από τα «Αστέρια» της Γλυφάδας έως τη συμβολή της λεωφόρου Ποσειδώνος με τη Βουλιαγμένης στη Βούλα, οι καινούριες σύγχρονες και υπερπολυτελείς ξενοδοχειακές μονάδες, τα πριβέ beach clubs, ακόμη και οι υπό ολική ανακατασκευή πλαζ έχουν μεταμορφώσει εντελώς το τοπίο. Και τα περιθώρια, είτε για λίφτινγκ υπαρχουσών εγκαταστάσεων είτε για την εξυπαρχής δημιουργία νέων, δεν έχει εξαντληθεί.
Το γεγονός αυτό ασφαλώς δεν διαλανθάνει της διεθνούς προσοχής. Σε πρόσφατο αφιέρωμά τους οι έγκριτοι «Times» του Λονδίνου επισημαίνουν χαρακτηριστικά ότι «η πιο υποτιμημένη (αλλά και λουξ) ακτογραμμή της Ελλάδας βρίσκεται σε άνοδο. Το μυστικό αποκαλύφθηκε: Η Αθηναϊκή Ριβιέρα είναι ο hot προορισμός για φθινοπωρινές διακοπές» κ.λπ. Το άρθρο των βρετανικών «Times» εστιάζει σε μια πλαζ με ρετρό στυλ, αυτή του Αστέρα Βουλιαγμένης, καθώς και στο 91 Athens Riviera της Γλυφάδας, ένα μεταμοντέρνο συγκρότημα glamping (δηλαδή χλιδάτων αντίσκηνων). Σημειωτέον ότι το 91 Athens Riviera είναι μαζί με το C Beach τα ολοκαίνουρια τουριστικά συγκροτήματα που κυριολεκτικά ξεφύτρωσαν δίπλα στο ΠΙΚΠΑ Βούλας.
«Η Αθηναϊκή Ριβιέρα», γράφει η συντάκτρια Κάθι Ανταμς των «Times», «για τους Αθηναίους που ήξεραν να ζουν ήταν από παλιά ένα μέρος για κοντινές εκδρομές του Σαββατοκύριακου. Στη διάρκεια της ακμής της, σε αυτή την ακτογραμμή σύχναζαν αστέρες της μουσικής (Τζίμι Χέντριξ), πολιτικοί (Μπαράκ Ομπάμα, Νέλσον Μαντέλα) και παγερές θρυλικές περσόνες (Τζάκι Ωνάση). Μαζί με αυτούς, στην περιοχή παρεπιδημούσε η αθηναϊκή μεσαία τάξη, η οποία αναζητούσε μια διέξοδο για να αποδράσει από την πολυάνθρωπη πόλη της. Γι’ αυτούς, η ακτή της Αττικής ουδέποτε έχασε την αίγλη της. Ωστόσο, το να προσθέτεις τη λέξη “ριβιέρα” σε οτιδήποτε είναι ένα χοντροκομμένο διαφημιστικό τέχνασμα, κάτι που αποσκοπεί στο να φέρει την εν λόγω περιοχή στο ραντάρ των Βορειοευρωπαίων, κάνοντάς το να ακούγεται σέξι και γαλλικό».
Η περιγραφή των «Times» είναι υπερβολικά αυστηρή, ίσως και με μια δόση υπεροψίας, εφόσον ο όρος «ριβιέρα» έχει προ πολλού πάψει να χρησιμοποιείται κατ’ αποκλειστικότητα για την αυθεντική ακτογραμμή της Λιγουρίας στην Ιταλία. Αφότου τη δανείστηκαν οι Γάλλοι και ακολούθως πολλοί άλλοι (π.χ. Βούλγαροι, Τούρκοι, Κινέζοι, Ελβετοί) για να προσεταιριστούν έναν αέρα κοσμοπολιτισμού, η λέξη «ριβιέρα» απέκτησε γενικότερο νόημα. Αρα, μόνο καταχρηστική, όπως υπαινίσσονται οι «Times», δεν είναι η χρήση της για την ταυτοποίηση της Αθηναϊκής Ριβιέρας. Προς το τέλος Ιουλίου του 1953, ο τότε συμπολιτευόμενος αθηναϊκός Τύπος εγκωμίαζε τα οραματικά σχέδια του τότε υπουργού Συγκοινωνιών και Δημοσίων Εργων, Κωνσταντίνου Καραμανλή, ειδικά για τα παράλια της Αττικής. Τότε ακόμη η διά ξηράς πρόσβαση στις περιοχές από τη Βάρκιζα και πέρα, έως το Σούνιο και το Λαύριο, ήταν δυνατή μόνο διασχίζοντας τα Μεσόγεια.
«Η ακτή του Σαρωνικού, από την Πειραϊκήν Καστέλλαν έως την Γλυφάδα, χάρις εις τα έργα του Καραμανλή αποκτά την πραγματικήν της αξία», ανέφερε ένα δημοσίευμα σε έξαλλο διθυραμβικό τόνο. Συμπληρώνοντας ότι «έπειτα από ολίγους μήνας, όχι έτη, αι Αθήναι και τα Φάληρα, χάρις εις την δραστηριότητα του υπουργείου Δημοσίων Εργων θα έχουν αλλάξει μορφήν. Ο,τι ήτο εις την περιοχήν του ονείρου, ο Καραμανλής το κάμνει ωραίαν πραγματικότητα. Καί είναι τα έργα του μια θετικωτάτη συμβολή εις το όλον οικοδομητικόν πρόγραμμα της Κυβερνήσεως του Συναγερμού».
Και όταν οι εργασίες για τη διάνοιξη της παραλιακής οδού προς το Σούνιο, συμπεριλαμβανομένης της «τρύπας» στη συμπαγή βραχώδη πλαγιά πάνω από την παραλία της Λουμπάρδας, βρίσκονταν πλέον σε εξέλιξη, τον Φεβρουάριο του 1955, η ειδησεογραφία ανέφερε ότι «με εντολή του Υπουργού Συγκοινωνιών και Δημοσίων Εργων, Κ. Καραμανλή, η αρχιτεκτονική υπηρεσία του υπουργείου κατάρτισε μελέτη με αντικείμενο την οριστική μελλοντική μορφή της ακτής του Σαρωνικού, από την Καστέλλα μέχρι το Σούνιο. Ειδικότερα, προσδιορίστηκαν οι θέσεις για την ανέγερση ξενοδοχείων, καζίνου, λουτρικών εγκαταστάσεων, ναυτικών εγκαταστάσεων, κέντρων αναψυχής κ.λπ., προβλέφθηκε ευρύ περιθώριο αναπτύξεως της παραλιακής ζώνης στο πλαίσιο του νέου πολεοδομικού προγράμματος. Παράλληλα με την τουριστική ανάδειξη της παραλίας του Σαρωνικού, όπου κατασκευάζεται η νέα παραλιακή οδός Βουλιαγμένης – Βαρκίζης – Λομβάρδας – Αναβύσσου – Σουνίου, το υπουργείο προέβλεψε μέτρα για την εξυπηρέτηση του κύριου τουριστικού σκοπού της ακτής».
Νέα εποχή
Ο δρόμος ήταν πλήρως έτοιμος το 1957 και αφού είχαν δαπανηθεί 41 εκατ. δραχμές, ένα κονδύλι όχι υπέρογκο. Εχοντας αναλάβει την πρωθυπουργία διαδεχόμενος τον Παπάγο, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε, ορθά, διακρίνει ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να διεκδικήσει ένα προσοδοφόρο μερίδιο εισερχόμενου συναλλάγματος με την προσέλκυση τουριστών. Ο Καραμανλής φιλοδοξούσε, ορθώς, να εκτρέψει τη ροή των αλλοδαπών περιηγητών από τις αρχαιότητες προς τα υπόλοιπα θέλγητρα της Αττικής, μια ιδέα που συνέπεσε με τη διεθνή τάση προς τη μαζικοποίηση του τουρισμού.
Και, πράγματι, από τα τέλη του ‹50 και με μεγαλύτερη δυναμική στα 60s, η ιδέα του ταξιδιού γνώρισε εκρηκτική άνοδο, γεγονός που οδήγησε στην ανάγκη για τον πολλαπλασιασμό σύγχρονων ξενοδοχειακών μονάδων. Οπότε, σαν μια αλυσιδωτή αντίδραση, οι ανατινάξεις των βράχων στη Λουμπάρδα για την «Τρύπα του Καραμανλή» άνοιξαν, κυριολεκτικά και μεταφορικά, τον δρόμο για την ανάπτυξη της Αθηναϊκής Ριβιέρας. Με τους διάσημους VIP επισκέπτες ή και (σχετικά) μόνιμους κατοίκους, όπως ο Αριστοτέλης Ωνάσης με την εκάστοτε συμβία του στη θρυλική βίλα του στο Λαγονήσι, καθώς και εκείνη που ο Ελληνας κροίσος παραχώρησε στον πρωταίτιο της χούντας Γ. Παπαδόπουλο.
Η Αθηναϊκή Ριβιέρα έγινε ο φυσικός καμβάς για έναν εκπληκτικό πειραματισμό με τον αρχιτεκτονικό μοντερνισμό, ο οποίος εκφράστηκε με συγκροτήματα και κατοικίες που κόσμησαν το άνυδρο παραθαλάσσιο τοπίο. Ισως όμως το πιο χαρακτηριστικό και αξιομνημόνευτο ίχνος στην εγχώρια λαϊκή κουλτούρα είναι ένας διαρκής εορτασμός μιας «ντόλτσε βίτα» αλά ελληνικά στα παράλια της Αττικής, από το Φάληρο έως το Σούνιο. Οπως ακριβώς απαθανατίστηκε σε αμέτρητες ταινίες του κλασικού ελληνικού κινηματογράφου, ο οποίος τίμησε, σε βαθμό λατρείας, την Αθηναϊκή Ριβιέρα.
Τα οφέλη, σύμφωνα με την επίσημη πρόβλεψη της LAMDA Development
+1 εκατ. τουρίστες τον χρόνο
€+14 δισ. έσοδα για το Δημόσιο
+85.000 νέες θέσεις εργασίας
+2,4% στο ΑΕΠ της χώρας
Φωτογραφίες: William Faithfull, Shutterstock
Στο στόχαστρο της εφορίας οι δαπάνες για ιδιωτικά σχολεία – Τι έδειξαν οι πρώτοι έλεγχοι
