Πόσο κρίσιμη είναι η κατάσταση στα ελληνοτουρκικά; Η Τουρκική απειλή στο Αιγαίο. Ανάλυση από τον Παναγιώτη Ήφαιστο

Γράφει ο

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΗΦΑΙΣΤΟΣ

 Καθηγητής διεθνών σχέσεων-Στρατηγικών Σπουδών

Πάντα η κατάσταση είναι κρίσιμη όταν υπάρχει απειλή και η Τουρκική απειλή -στην βάση τυπολογιών προσδιορισμού μιας απειλής – εκδηλώνεται σταθερά επί δεκαετίες. Πολλές και πυκνές Τουρκικές προκλήσεις αλλά και φρικτές κατευναστικές στάσεις στα πεδία του κυπριακού ζητήματος -κυριολεκτικά πολιτικά μεθυσμένων, ανορθολογικών και ακραία επικίνδυνων – ενθαρρύνουν την Τουρκική προκλητικότητα σε μια κρίσιμη για την Άγκυρα μεταβατική φάση. Η αστάθεια παραμονεύει για μια σειρά λόγoυς.

Η κρίση σε όλο το φάσμα των Ελληνοτουρκικών σχέσεων θέτει ζητήματα στρατηγικού χαρακτήρα, τακτικού χαρακτήρα και επιχειρησιακού χαρακτήρα. Ότι γράφεται απαιτεί μεγάλη προσοχή και υπευθυνότητα.

Εδώ παραθέτω από βιβλίο μου μικρά αποσπάσματα -διαμορφωμένο ως διαφάνειες διαλέξεων (εξ και επιγραμματικού χαρακτήρα) – για την σχέση κινδύνου, μπλόφας και αξιοπιστίας. Οι περιγραφές αντλούν από αγγλικά κείμενα στρατηγικής θεωρίας και ιδιαίτερα το “Nuclear strategy and European Security dilemma”, αλλά και από συντομότερες αναλύσεις στην Ελληνική γλώσσα.

Τονίζεται και υπογραμμίζεται ότι τα πιο κάτω είναι γενικοί προσανατολισμοί οι οποίοι ισχύουν για κάθε κράτος. Με δεδομένα και σταθεροποιημένα κριτήρια στρατηγικής ανάλυσης τα επιτελεία των κρατών πληροφορούνται, αναλύουν, σταθμίζουν, εκτιμούν και χαράσσουν εναλλακτικά στρατηγικά σενάρια ανάλογα με την εξέλιξη των πραγμάτων.

Απειλή

Εκτίμηση απειλής: Κυρίως έργο του Γενικού Επιτελείου των ΕΔ

Ακριβής χαρακτήρας αξιώσεων του αντίπαλου ή των αντιπάλων

• -Εδαφική διεκδίκηση;

• -Λανθάνουσα εδαφική διεκδίκηση που θα υλοποιηθεί ευκαιρίας δοθείσης;

• -Περιορισμένη και οριοθετημένη αξίωση; «απέραντη» (απροσδιορίστου έκτασης και βαθμίδας) αναθεωρητική αξίωση;

Εκτίμηση και διαβάθμιση απειλών

-Ακριβής εκτίμηση για το που τοποθετούνται οι αντίπαλες αξιώσεις στην κλίμακα των βαθμίδων των δικών μας εθνικών συμφερόντων (περιορισμένες αξιώσεις ή απροσδιορίστου έκτασης αξιώσεις;)

 -Έσχατες λογικές – κυριαρχική ακεραιότητα

 -Έδαφος, εναέριος χώρος, χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα,

 -Οικονομική σημασία, υποθαλάσσιοι πλουτοπαραγωγικοί πόροι

 -Κατανομή ισχύος και συμφερόντων

 -Αξιοπρέπεια και τιμή

 -Πολίτες ή ομοεθνείς εκτός συνόρων

 -Άμεση απειλή (σχέδια επίθεσης και απειλές απόκρουσής της)

 -Γενική απειλή (διατήρηση δυνάμεων για διασφάλιση ισορροπίας δυνάμεων χωρίς εκτόξευση απειλών)

 κτλ

Ακριβής τοποθέτησή τους στην κλίμακα των βαθμίδων των αντίπαλων συμφερόντων

o -Συμφέρον ισχύος; -Ζωτικό συμφέρον;

o -Συνάρτηση αξιώσεων με την εσωτερική πολιτική και τις κυρίαρχες αντιλήψεις περί εθνικού συμφέροντος

Τακτικές αντιπάλου και ακριβές περιεχόμενο της απειλής

o Ικανότητα: Επιστρατευμένα μέσα εκπλήρωσης των αντίπαλων σκοπών

o Κίνδυνος: Η διαφορά μεταξύ ικανότητας του επιτιθέμενου και μέσων που διαθέτει ο αμυνόμενος να αντιμετωπίσει την απειλή αν εκτελεστεί.

o Μπλόφα: Η διαφορά μεταξύ απειλητικών διακηρύξεων και ικανότητας εκπλήρωσής τους [κεντρικό ζητούμενο της διαχείρισης μιας κρίσης είναι η διαρκής εκτίμηση της βαθμίδας μπλόφας του αντιπάλου] [Ήταν έτοιμοι για κλιμάκωση οι Τούρκοι το 1996 στα Ιμια;].

o Αναζητείται η χρυσή τομή που εξοικονομεί πόρους.

 -«Απόλυτη» αξιοπιστία: «απόλυτη» ικανότητα εκτέλεσης απειλής

 -Αξιόπιστη μπλόφα = ικανότητα παραστάσεων κόστους που εξοικονομεί μέσα και πόρους.

 -Αναξιόπιστη μπλόφα = μεγάλη διάσταση ικανοτήτων και απειλών που οδηγεί σε αναξιοπιστία

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΜΥΝΟΜΕΝΟΥ – ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

• -Γραμμή κόστους: Πάντοτε πιο κάτω των δυνατοτήτων του αμυνόμενου.

– -Επιλογές δεν είναι μεταξύ συμμόρφωσης-υποτέλειας και πολέμου (αυτές είναι ύστατες, έσχατες και σπάνιες περιπτώσεις, πχ, Μήλιοι, Σέρβοι 1990ς)

– Στρατηγική: Μέσα-ΣτόχοιΟλοένα μεγαλύτερη αξιοπιστία με ολοένα καλύτερη βελτιστοποίηση των συντελεστών ισχύος και του μεταξύ τους συνδυασμού.

– ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ: Συνάρτηση της εθνικής ισχύος και γενικότερα της κοινωνικό πολιτικής οργάνωσης και συγκρότησης της χώρας.

• -Ιδιαίτερα κρίσιμος παράγων: Η αποτρεπτική φήμη, το κύρος και το γόητρο ενός κράτους-κοινωνίας όπως σωρεύεται διαχρονικά και όπως προσλαμβάνεται από τους τρίτους, ιδιαίτερα τους αντιπάλους που απειλούν την επικράτεια και τα ζωτικά συμφέροντα. [παραδειγματικά αποτρεπτικά κράτη: Ισραήλ, Μ.Β. ΗΠΑ]

• -Συστηματική αποτυχία του αμυνόμενου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις εξωτερικές απειλές που βλάπτουν το συμφέρον επιβίωσης αποδυναμώνει την αποτρεπτική αξιοπιστία  με ευνόητες πολιτικές συνέπειες

• -Οτιδήποτε λέγεται ή πράττεται από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία ενός κράτους, ακόμη και ο μορφασμός του προσώπου ή ο τόνος της φωνής όταν μιλούν για τα θέματα άμυνας και ασφάλειας επιδρούν προσθετικά ή αφαιρετικά στον χάρτη της αποτρεπτικής αξιοπιστίας μιας χώρας και ενός λαού.

• -Εθνική Στρατηγική: Αδιάλειπτη προσπάθεια αποτύπωσης αποτρεπτικών παραστάσεων που θα πείσουν τον αντίπαλο πως τον συμφέρει (επειδή είναι μεγάλο το κόστος) να μη εκτελέσει τις απειλές του ή να μειώσει τις διεκδικήσεις σε σημείο που υπάρχει, ενδεχομένως, συμβιβασμός.

ΜΕΡΙΚΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΙΣΧΥΟΣ

(Σύνθετοι και ρευστοί. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να αλλάξουν λόγω κοινωνικών και πολιτικών εξελίξεων σ’ ένα κράτος, λόγω συμμαχιών, λόγω επέμβασης ή για τυχαίους λόγους)

o ποιοτική και ποσοτική επάρκεια πολεμικών μέσων

o αξιόμαχη στρατιωτική ηγεσία

o επεξεργασμένα επιτελικά σχέδια

o υποστηρικτική οικονομική υποδομή

o υποστηρικτικό εθνικό φρόνημα

o ικανή και αξιόπιστη πολιτική ηγεσία

o σταθερότητα στόχων και προσεγγίσεων ανεξάρτητα πολιτικών διακυμάνσεων

o πλήρης συνεργασία πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας

o υποστηρικτικές κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις

o ετοιμότητα / αποφασιστικότητα προάσπισης εθνικού συμφέροντος

o αποτελεσματικές συμμαχίες

o ποιότητα διπλωματίας

o αποτρεπτική φήμη και αξιοπιστία της χώρας

 Ικανότητα βέλτιστου συνδυασμού αυτών των και άλλων συντελεστών ισχύος

ΒΕΛΤΙΩΝΕΤΑΙ Η ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ….

• παραστάσεις ικανότητας να αμυνθούμε κατά απειλών

• ερείσματα στην περιφέρειά μας

• ικανότητα επηρεασμού της κατανομής ισχύος και συμφερόντων στην περιφέρειά μας

• ικανότητα διπλωματικού κόστους

• ικανότητα ψυχολογικού κόστους

• μυστικές υπηρεσίες, γνώση αντιπάλου

• γνώση των τρωτοτήτων του αντιπάλου

 άρνησης νομιμοποίησης όταν εκδηλώνονται αναθεωρητικές αξιώσεις ή όταν δημιουργούνται τετελεσμένα.

ΈΣΧΑΤΕΣ-ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΘΕΣΕΙΣ

-Κάθε κράτος θεωρεί απαραβίαστη την εθνική του κυριαρχία

-Δεν εκχωρείται κυριαρχία παρά μόνο μετά από ένα αποτυχημένο επιθετικό πόλεμο

-Κάθε πολίτης κάθε κράτους υποχρεωμένος (ηθικά και νομικά) να επιδείξει αυτοθυσία αν κινδυνεύσει η κρατική κυριαρχία.

-Υποχρέωση η στήριξη εθνικών συμφερόντων (δίλημμα μόνο αν τίθεται θέμα επεκτατικού, επιθετικού, σοβινιστικού πολέμου).

Π. Ήφαιστος – P. Ifestos

www.ifestos.edu.gr / www.ifestosedu.gr – [email protected]

Στρατηγική Θεωρία–Κρατική Θεωρίαhttps://www.facebook.com/groups/StrategyStateTheory/

Διεθνής πολιτική 21ος

ΗΠΑ: Ιστορία, Διπλωματία, Στρατηγικήhttps://www.facebook.com/groups/USAHistDiplStrat/

Ελλάδα-Τουρκία-Κύπρος: Ανισόρροπο

Διαχρονική Ελληνικότητα https://www.facebook.com/groups/Ellinikotita/

Άνθρωπος, Κράτος, Κόσμος–Πολιτικός

Κονδυλης Παναγιώτης–https://www.facebook.com/groups/Kondylis.Panagiotis/

Θολό βασίλειο της ΕΕ https://www.facebook.com/groups/TholoVasileioEU/

Θουκυδίδης–Πολιτικός

Μέγας Αλέξανδρος–Ιδιοφυής Στρατηγός και Στρατηλάτηςhttps://www.facebook.com/groups/M.Alexandros/

Εκλεκτά βιβλία που αξίζουν να διαβαστούνhttps://www.facebook.com/groups/eklektavivlia/

Ειρηνική πολιτική

Προσωπική σελίδα https://www.facebook.com/p.ifestos

Πολιτισμός, Περιβάλλον, Φύση, Ψάρεμαhttps://www.facebook.com/Ifestos.DimotisBBB

«Κοσμοθεωρία των Εθνών»https://www.facebook.com/kosmothewria.ifestos

Προσωπικό προφίλ https://www.facebook.com/panayiotis.ifestos