Η επόμενη μέρα στην οικονομία και τον τουρισμό

Αμεση ανάγκη να αρθούν αγκυλώσεις δεκαετιών ώστε να προχωρήσουν νέες επενδύσεις – Το πρώτο μάθημα που έδωσε αυτή η κρίση είναι η ανάγκη ενίσχυσης της αυτάρκειας και η ενίσχυση της τοπικής εφοδιαστικής αλυσίδας

Με αρκετό προβληματισμό για το μέγεθος του πλήγματος που θα επιφέρει τελικά η πανδημία του κορωνοϊού οι άνθρωποι της βιομηχανίας και του λιανεμπορίου επιχειρούν να προετοιμαστούν για την επόμενη μέρα.

Αν και όλοι αναγνωρίζουν ότι πλέουμε σε αχαρτογράφητα νερά που μπορεί να οδηγήσουν νομοτελειακά σε νέο κύκλο αναδιάρθρωσης της αγοράς, διατηρούν την αισιοδοξία τους επιλέγοντας να σταθούν περισσότερο στο σενάριο μιας μέτριας ύφεσης φέτος, αλλά και στις ευκαιρίες που μπορούν να παρουσιαστούν, κυρίως, στο κομμάτι της εξωστρέφειας των ελληνικών βιομηχανιών.

Και αυτό καθώς η αποκατάσταση της εικόνας της χώρας διεθνώς -και της αξιοπιστίας της- λόγω της πετυχημένης διαχείρισης της πρώτης φάσης της κρίσης της πανδημίας έχει προκαλέσει ήδη το ενδιαφέρον ξένων εταιρειών που αναζητούν αξιόπιστους προμηθευτές.

Ο τουρισμός αναγνωρίζεται ως πυλώνας της οικονομίας που πρέπει να υποστηριχθεί, όλοι όμως ζητούν να ικανοποιηθεί άμεσα το πάγιο αίτημα ανάδειξης της μεταποίησης σε εναλλακτικό πόλο, αφού είναι σε θέση να φέρει και να διατηρήσει πολλαπλάσια αξία στη χώρα.

Εξάλλου, το πρώτο μάθημα που έδωσε αυτή η κρίση, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο, είναι η ανάγκη ενίσχυσης της αυτάρκειας και η ενίσχυση της τοπικής εφοδιαστικής αλυσίδας.

Στο πλαίσιο αυτό, εκπρόσωποι του λιανεμπορίου και της βιομηχανίας καταθέτουν μια σειρά από προτάσεις με στόχο να άρουν αγκυλώσεις δεκαετιών ώστε να προχωρήσουν νέες επενδύσεις ζητώντας παράλληλα τον συντονισμό όλων των εμπλεκόμενων φορέων και του τραπεζικού συστήματος για να αντιμετωπιστούν τα ζητήματα ρευστότητας που σήμερα ίσως είναι και τα πιο σημαντικά.

Στο λιανεμπόριο πάλι η αλλαγή των καταναλωτικών συνηθειών και κυρίως η προώθηση νέων τρόπων λειτουργίας του e-commerce (πέραν της διανομής κατ’ οίκον) που σήμερα δοκιμάζεται απ’ όλους τους καταναλωτές θα χαρακτηρίσουν την επόμενη μέρα. Οι μεγάλοι παίκτες ήδη δουλεύουν πάνω σε νέα μοντέλα προκειμένου να εκμεταλλευτούν και το νέο κύμα αναδιάρθρωσης της αγοράς που βλέπουν να έρχεται. Και αυτό καθώς θα υπάρξουν εταιρείες, ειδικά αυτές που επλήγησαν κατά τη δεκαετή περίοδο κρίσης της ελληνικής οικονομίας, οι οποίες δεν θα καταφέρουν να αντέξουν το νέο χτύπημα.

Απαιτούνται καινοτόμες λύσεις

Αλέξανδρος Δανιηλίδης
Διευθύνων σύμβουλος της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας

Η έξοδος από τη μεγαλύτερη διεθνή κρίση από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σίγουρα θα απαιτήσει καινοτόμες λύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, που θα στοχεύουν παράλληλα στην επανεκκίνηση της οικονομίας, αλλά και την οικονομική συνοχή. Με το βλέμμα όλων των παραγωγικών παραγόντων της χώρας στραμμένο στη σταδιακή επαναλειτουργία της παραγωγικής δραστηριότητας και, εν συνεχεία, στην επιστροφή της οικονομίας σε θετικό ρυθμό ανάπτυξης, θεωρώ ότι είναι σημαντικό να αξιολογήσουμε και να αξιοποιήσουμε αυτά που η χώρα μας πέτυχε το τελευταίο διάστημα, αλλά και τα διδάγματα αυτής της περιόδου.

Αρχικά, η υγεία και η ασφάλεια να παραμείνουν προτεραιότητα για όλους. Να συνεχίσουμε να λαμβάνουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας ώστε να αποφύγουμε έξαρση του ιού που θα οδηγούσε σε άμεσο νέο lockdown. Αυτό, πέρα από προσωπική ευθύνη, είναι και εταιρική, γι’ αυτό και από πλευράς μας θα συνεχίσουμε να λαμβάνουμε όλα τα απαραίτητα μετρά προστασίας εργαζομένων και συνεργατών μέχρι την απόλυτη εξάλειψη οποιουδήποτε κινδύνου.

Δεύτερον, να συνεχίσουμε να δείχνουμε ψυχραιμία και κυρίως υπομονή. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η χρονιά θα κλείσει με ύφεση, που όλοι οι υπολογισμοί δείχνουν ότι για φέτος θα είναι σημαντική. Ωστόσο, το 2021 είναι κρίσιμο να συμβάλουμε όλοι στην επάνοδο σε ισχυρή ανάπτυξη. Η απάντηση στους κλυδωνισμούς του επόμενου διαστήματος είναι η προσήλωση στις αξίες που ανέδειξε η κρίση όπως η αλληλεγγύη, η συνεργασία και η αίσθηση κοινού σκοπού από όλους προς όλους. Επιχειρήσεις, εργαζόμενοι, κυβέρνηση, δημόσιος τομέας, παραγωγικοί και θεσμικοί φορείς να παραμείνουν προσανατολισμένοι στον στόχο της ανάκαμψης αντιλαμβανόμενοι ότι ενδεχομένως θα απαιτηθούν βραχυπρόθεσμες θυσίες. Εχοντας ωστόσο αντιμετωπίσει μια δεκαετή οικονομική κρίση, είμαστε θεωρητικά περισσότερο έτοιμοι να διακρίνουμε το δάσος χωρίς να εστιάζουμε στο δέντρο.

Τέλος, να αξιοποιήσουμε, σε όλα τα επίπεδα, τη νέα αυτοπεποίθηση που αποκτήσαμε με την καθολική αναγνώριση της χώρας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της πανδημίας. Η στάση μας στην κρίση φαίνεται ότι συνέβαλε σε ένα ταχύτατο και αποτελεσματικό rebranding της χώρας, καθώς παραμείναμε ο ασφαλέστερος προορισμός τους ευρωπαϊκού Νότου. Πέρα όμως από τον κρίσιμο τομέα του τουρισμού, ας εστιάσουμε όλοι μαζί στην περαιτέρω ενίσχυση του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, η οποία, σε συνδυασμό με την έξωθεν καλή μαρτυρία, θα αποτελέσει σύντομα το εφαλτήριο ενός νέου πολύπλευρου μοντέλου ανάπτυξης και ευημερίας για τη χώρα.
Το αξίζουμε.

Ολοι μαζί μπορούμε να κερδίσουμε και την επόμενη μάχη

Χρήστος Χαρπαντίδης
Πρόεδρος & CEO της Παπαστράτος

Καθώς μετράμε αντίστροφα για τη σταδιακή άρση της καραντίνας, ερχόμαστε όλο και πιο κοντά σε μια νέα πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα πολύ διαφορετική από εκείνη που αφήσαμε όταν ο κορωνοϊός ανάγκασε δεκάδες κράτη να κηρύξουν γενικό lockdown.
Τα μέτρα και οι αποφάσεις που έλαβε η κυβέρνηση αποδείχθηκαν αποτελεσματικά. Μια χώρα του ευρωπαϊκού Νότου, και μάλιστα εξουθενωμένη από τη δεκαετή οικονομική κρίση, κατάφερε να κρατήσει όρθιο το σύστημα υγείας της και να αντεπεξέλθει στην κρίση αποτελεσματικά. Πρόκειται για την πιο σημαντική μάχη. Και την κερδίσαμε όλοι μαζί, κράτος, πολίτες και επιχειρήσεις.

Ωστόσο, ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει. Ακολουθούν και άλλες μάχες, τις οποίες τα κράτη σε όλο τον κόσμο καλούνται να δώσουν άμεσα, με πιο κρίσιμη αυτή της οικονομίας.

Γνωρίζουμε όλοι ότι η μηχανή της ανάπτυξης δεν μπορεί να πάρει μπρος με το πάτημα ενός κουμπιού. Η χώρα χρειάζεται ένα νέο σχέδιο ανασυγκρότησης που θα αναπτύσσεται δυναμικά, έχοντας στη βάση του μια ρεαλιστική αποτίμηση του πλήγματος που δέχτηκε η οικονομία. Το βάρος αυτής της αποστολής πέφτει στην κυβέρνηση, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι εμείς, οι επιχειρήσεις του τόπου, πρέπει να έχουμε ρόλο θεατή.

Τι μπορούμε να κάνουμε; Κατ’ αρχάς, να συνεχίσουμε να κινούμαστε με την ίδια ταχύτητα και με την ίδια αίσθηση υψηλής ευθύνης, όπως κάναμε στην αντιμετώπιση της υγειονομικής απειλής. Οι επιχειρήσεις έβαλαν πλάτη, στήριξαν μέσα από τις σημαντικές δωρεές τους το Εθνικό Σύστημα Υγείας και βοήθησαν την πολιτεία να θωρακιστεί απέναντι στην πανδημία. Αυτό πρέπει να κάνουμε και τώρα. Να πατήσουμε γκάζι και να δώσουμε τον καλύτερό μας εαυτό, στηρίζοντας τους εργαζομένους μας και την απασχόληση.
Πρέπει επίσης να δείξουμε ότι μάθαμε από τα λάθη του παρελθόντος. Δεν πρέπει να βάλουμε μπροστά αποκλειστικά το συμφέρον μας ως εταιρείες, μέσα από σκληρές κλαδικές διεκδικήσεις, αγνοώντας τις δημοσιονομικές αντοχές της χώρας. Κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε αδιέξοδο. Η λύση μπορεί να έρθει μόνο μέσα από τον διάλογο, τη συνεργασία και τον αμοιβαίο σεβασμό μεταξύ κράτους και επιχειρήσεων.
Η επόμενη μέρα πρέπει να μας βρει όλους μαζί, ενωμένους κάτω από μια εθνική προσπάθεια. Ετοιμους να ενισχύσουμε και να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες που ανέδειξε η κρίση, όπως την αλληλεγγύη ως κοινό σημείο αναφοράς, το ψηφιακό κράτος, την τηλεργασία κ.ά.

Και τώρα χρειαζόμαστε τολμηρές αποφάσεις

Μιχάλης Μασουράκης
Επικεφαλής οικονομολόγος του ΣΕΒ

Η κρίση της πανδημίας του κορωνοϊού έχει θέσει στο περιθώριο -και δικαίως, δεδομένων των οδυνηρών επιπτώσεων σε απώλειες ζωής, απασχόλησης και εισοδημάτων- την επίλυση των χρόνιων προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας, τα οποία θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν ακόμη και όταν ο κορωνοϊός θα έχει γίνει μια κακή ανάμνηση.

Διότι ακόμη και τότε η ελληνική οικονομία θα υποφέρει από έλλειψη ανταγωνιστικότητας, επενδύσεων και δεξιοτήτων, που καταδικάζουν την οικονομία σε ανεπαρκή επίπεδα παραγωγικότητας και εξαγωγικής διείσδυσης στις παγκόσμιες αγορές, και το εργατικό δυναμικό σε ανεργία και σε δουλειές μικρής προστιθέμενης αξίας, περιορισμένης τεχνολογικής έντασης και χαμηλών αμοιβών.

Διότι ακόμη και τότε η ελληνική οικονομία θα εξακολουθήσει να είναι ευάλωτη σε κρίσεις, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, του μικρού μεγέθους των επιχειρήσεων, του διπλάσιου μεριδίου των αυτοαπασχολούμενων και των ελεύθερων επαγγελματιών στο εργατικό δυναμικό και της μεγάλης εξάρτησης της οικονομίας από τον τουρισμό.

Διότι ακόμη και τότε η αποτελεσματικότητα στη λειτουργία της δημόσιας διοίκησης θα είναι χαμηλή και οι δομές παραγωγής δημοσίων αγαθών θα είναι διογκωμένες, έτσι ώστε να μην επιτρέπουν τη μόνιμη μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων και της εργασίας και την κάλυψη μόνιμων αναγκών οι οποίες προκύπτουν από τη γήρανση του πληθυσμού και τις τεχνολογικές εξελίξεις που επέρχονται με μεγάλη ταχύτητα.

Το ότι η κυβέρνηση επέδειξε άψογα αντανακλαστικά στην αντιμετώπιση της επιδημιολογικής κρίσης είναι ένα ελπιδοφόρο σημάδι ότι μπορούμε καλύτερα. Οπως είναι και το ότι η κοινωνία ανταποκρίθηκε με ασυνήθιστα υψηλή ευπείθεια στο κάλεσμα των Αρχών για την εφαρμογή του οδυνηρού προγράμματος lockdown της οικονομίας. Ας ελπίσουμε ότι το ίδιο μείγμα κυβερνητικής ικανότητας και συνεργασίας των πολιτών θα επιδειχθεί και στο δεύτερο σκέλος της αντιμετώπισης της πανδημίας, καθώς η επανεκκίνηση της οικονομίας απαιτεί ακόμα πιο δύσκολες αποφάσεις.

Η επόμενη μέρα απαιτεί να ξυπνήσουμε όλοι μαζί φρέσκοι από τον εφιάλτη. Και να δούμε τα πράγματα αλλιώς. Επιτέλους, να δώσουμε ώθηση στις δημόσιες επενδύσεις και τα μεγάλα έργα. Να αναβαθμίσουμε ριζικά το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας της οικονομίας με ταχείς διαδικασίες υλοποίησης επενδυτικών σχεδίων και αποκρατικοποιήσεων, που να υπερβαίνουν όχι μόνο τις συνεχείς αναβολές, τους άγονους διαγωνισμούς, τις αδιαφανείς προμήθειες, αλλά και τις δαιδαλώδεις διοικητικές πράξεις. Και να ληφθούν μεγάλης έκτασης πρωτοβουλίες για τη συντεταγμένη μετάβαση της οικονομίας στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση, καθώς και για την εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση στις νέες δεξιότητες που απαιτούνται.

Η επόμενη μέρα είναι πρόκληση για όλους

Βασίλης Σταύρου
Πρόεδρος & διευθύνων σύμβουλος της ΑΒ Βασιλόπουλος

Δώσαμε και δίνουμε με επιτυχία τη μάχη κατά της πανδημίας και δεν εφησυχάζουμε. Συνεχίζουμε να τηρούμε όλα τα μέτρα που ζητούν οι θεσμικοί μας εκπρόσωποι και ακόμη περισσότερα, ενώ φροντίζουμε τις κοινωνικές ομάδες που το έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Θέλουμε να νιώθουν ασφαλείς όλοι όσοι μπαίνουν στα καταστήματά μας – εργαζόμενοι και πελάτες. Παράλληλα, είναι σημαντικό να κρατάμε τα ράφια μας γεμάτα. Γι’ αυτό είμαστε εκεί και κάνουμε τα πάντα για να εξασφαλίσουμε ότι θα υπάρχουν όλα όσα χρειάζονται τα νοικοκυριά.
Τώρα, όμως, προετοιμαζόμαστε και για την επόμενη μέρα, για την επιστροφή σε μια κανονικότητα η οποία θα είναι διαφορετική. Αυτή η επόμενη μέρα εμπεριέχει σημαντικές προκλήσεις για όλους μας.

Η οικονομία θα πρέπει να επανακάμψει. Και όλοι θα βοηθήσουμε. Γιατί αναμένεται μεγάλο μέρος της επιχειρηματικότητας να δοκιμαστεί τον πρώτο καιρό και η απασχόληση να δεχτεί πλήγμα.

Στον αντίποδα, η κοινωνία θα έχει ανάγκη να νιώθει ασφαλής. Και για να ικανοποιήσει αυτή την ανάγκη, μεγάλο μέρος της θα αλλάξει καταναλωτική συμπεριφορά. Το social distancing θα είναι μια νέα πραγματικότητα, όπως και η κατανάλωση στο σπίτι, το νέο «eating out», αλλά και η περαιτέρω άνθηση του e-commerce με μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς.

Σε αυτές τις προκλήσεις, οι επιχειρήσεις που στάθηκαν δίπλα στην κοινωνία προσαρμόζονται στις νέες συνθήκες και εντάσσουν τα νέα κριτήρια επιλογής, όπως είναι η κοινωνική προσφορά, τα μέτρα υγιεινής και η υγιεινή διατροφή, η στήριξη των Ελλήνων παραγωγών και της ελληνικής γης.

Αυτές είναι και δικές μας επιλογές.

Εμείς θα πάρουμε την ευθύνη που μας αναλογεί. Θα σταθούμε στο ύψος των νέων κοινωνικών και οικονομικών απαιτήσεων. Και θα κάνουμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να δικαιώσουμε όσους μας εμπιστεύονται. Ομως, δεν είμαστε μόνοι.
Είναι αναγκαίο να στηριχθούν με γενναία μέτρα και άμεσα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τα μεσαία κοινωνικά στρώματα, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας. Είναι, επίσης, απαραίτητο να δημιουργηθεί ένα ελκυστικό επιχειρησιακό περιβάλλον, ώστε νέες επενδύσεις να υλοποιηθούν και νέες θέσεις εργασίας να δημιουργηθούν.

Η επόμενη μέρα θα είναι μια πρόκληση για όλους μας! Αλλά θα τα καταφέρουμε.

Αμεση στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων

Γιάννης Μαρλαφέκας
Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΛΟΥΞ

Ο οικονομικός αντίκτυπος της πρωτοφανούς κατάστασης που βιώνουμε θα είναι ορατός για τα επόμενα χρόνια, καθώς όλοι θα πλέουμε για μεγάλο διάστημα σε αχαρτογράφητα νερά, κάνοντας επιτακτική την ανάγκη για τη δημιουργία ενός σαφούς χρονοδιαγράμματος που θα πρέπει να ακολουθηθεί αυστηρά ώστε να ανατραπούν η αναμενόμενη ύφεση, η αβεβαιότητα και η αστάθεια που επικρατεί. Για την επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα, πρωτίστως, για τις επιχειρήσεις που έχουν επωμιστεί τις συνέπειες της πανδημίας αναγκαζόμενες να κλείσουν ή να περιορίσουν σημαντικά τη λειτουργία τους, αλλά και για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της εγχώριας οικονομίας, σημαίνει αφενός φορολογικές ελαφρύνσεις και αφετέρου την εφαρμογή ειδικών ρυθμίσεων οφειλών που θα τους επιτρέψουν να προχωρήσουν σε τακτοποίηση και αποπληρωμή τους σε μεταγενέστερο χρόνο. Ταυτόχρονα, οι όποιες ρυθμίσεις και ελαφρύνσεις αποφασιστούν θα πρέπει να αφορούν και τους πολίτες στο σύνολό τους, με στόχο να περιοριστεί το βάρος που επωμίζονται και να αποφευχθεί η φτωχοποίηση μέρους αυτών.

Τα μέτρα που θα ληφθούν οφείλουν να είναι ριζικά και δραστικά, όπως ορισμένα από αυτά που ήδη έχουν προγραμματιστεί ώστε να στηρίξουν την εγχώρια επιχειρηματικότητα και να διατηρήσουν τις θέσεις εργασίας με στόχο να αντιμετωπιστεί επαρκώς και αποτελεσματικά η ανεργία και να θωρακιστεί το μέλλον της απασχόλησης.

Ανάγκη στήριξης της ελληνικής οικονομίας υπάρχει και από πλευράς των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, τα οποία θα πρέπει να πρωταγωνιστήσουν στην εθνική προσπάθεια για αποκατάσταση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών και επιστροφή στην ανάκαμψη για τις επιχειρήσεις. Καθώς κατά τα χρόνια της κρίσης οι συστημικές τράπεζες έλαβαν την αναγκαία στήριξη μέσω των ανακεφαλαιοποιήσεων, οφείλουν τη δεδομένη χρονική στιγμή, που η οικονομία βάλλεται από τον κορωνοϊό και θα συνεχίσει να δέχεται πλήγματα και μελλοντικά, να συνεισφέρουν στο ελληνικό επιχειρείν στον βαθμό που τους αναλογεί, ώστε η επιστροφή στην κανονικότητα να γίνει ομαλά και σχετικά άμεσα προς όφελος της χώρας.

Προς αλλαγή του χάρτη της αγοράς

Βασίλης Φουρλής
Εκτελεστικός πρόεδρος του ομίλου Fourlis

Αυτή θα είναι μια βαθιά, αλλά όχι μεγάλης διάρκειας κρίση. Θα επηρεάσει τα επόμενα τρία με τέσσερα τρίμηνα και το βασικό μας σενάριο, λαμβάνοντας υπόψη τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης που διαρκώς ανακοινώνονται, είναι για ύφεση 5%-7%. Πρόκειται για μέτρα που πηγαίνουν στην κατανάλωση και το ΑΕΠ στηρίζοντας σήμερα την οικονομία και, εάν έλειπαν, η ύφεση θα είχε σαφώς διψήφιο ποσοστό.
Εάν αναλογιστεί κανείς ότι για κάθε ποσοστιαία μονάδα που θα υποχωρεί το ΑΕΠ η καταναλωτική δαπάνη θα συρρικνώνεται κατά 1,2 δισ. ευρώ, τότε το πλήγμα στην αγορά θα ήταν τεράστιο.

Μπροστά σε όλο αυτό κάθε επιχείρηση σήμερα καλείται να κάνει διαχείριση της κρίσης μέσα από τέσσερις βασικούς άξονες:
Πρώτα απ’ όλα, η προστασία του προσωπικού και των πελατών μας. Κάτι που ανάγεται πλέον και σε αυτονόητο λόγω της πανδημίας.
Δεύτερον, η εντατικοποίηση του ηλεκτρονικού εμπορίου. Με βάση τις σημερινές συνθήκες πηγαίνουμε πλέον πιο γρήγορα στις σύγχρονες μορφές εμπορίου όπου αναβαθμισμένο ρόλο αποκτά το e-commerce – και όχι μόνο με τη μορφή των αποστολών κατ’ οίκον. Και τα μαγαζιά θα έχουν ρόλο να παίξουν ως σημεία παράδοσης ή αλλαγών.

Εμείς, ευτυχώς, ήμασταν έτοιμοι για το ηλεκτρονικό εμπόριο κάνοντας σημαντικές πωλήσεις τόσο μέσω των ΙΚΕΑ όσο και μέσω των Intersport. Με τις σημερινές συνθήκες οι πωλήσεις που γίνονται online έχουν φτάσει το 25% αυτών που κάναμε όταν είχαμε και ανοιχτά τα καταστήματά μας. Πλεονέκτημα είναι το γεγονός ότι έχουμε ένα τεράστιο και αυτοδιαχειριζόμενο logistic center και, επομένως, έχουμε μικρούς χρόνους παράδοσης.

Τρίτον, η διαχείριση της ρευστότητας. Κοινώς, η διαχείριση των διαθεσίμων της εταιρείας και των προμηθευτών, τα οποία και διαχειριστήκαμε με επιτυχία από την πρώτη στιγμή, με αποτέλεσμα να διαθέτουμε μεγάλο απόθεμα μετρητών για τις δύσκολες ημέρες. Δυστυχώς, φέτος πολλές εταιρείες θα κάψουν μέρος των κεφαλαίων τους. Μάλιστα όσες είχαν ήδη πληγεί από την κρίση που ταλάνισε επί μία δεκαετία τη χώρα ίσως δεχτούν και το τελειωτικό χτύπημα, επομένως θα φύγουν παίκτες από την αγορά.

Το τέταρτο έχει να κάνει με τη διαχείριση των εξόδων, όπου το κράτος έρχεται αρωγός και το οποίο αντιμετωπίζουμε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν ζημίες.

Και έπειτα, είναι η επόμενη μέρα. Είμαι αισιόδοξος και θεωρώ ότι το 2021 η οικονομία μας μπορεί να καλύψει το χαμένο φετινό έδαφος και ότι θα είμαστε σε θέση να αντιμετωπίσουμε τις νέες συνθήκες, αρκεί να μην επαναληφθεί νέο lockdown από το φθινόπωρο. Οι καταναλωτικές συνήθειες θα αλλάξουν σε έναν βαθμό, αλλά όχι υπέρμετρα. Οι περισσότεροι θα επανέλθουν στις συνήθειές τους. Ωστόσο κάποιοι που δοκίμασαν το ηλεκτρονικό κανάλι των αγορών θα μείνουν. Επομένως, για το οργανωμένο λιανεμπόριο τίθεται το μεγάλο στοίχημα του εκσυγχρονισμού της μεθόδου που εμπορεύεται αγαθά. Μαζί με αυτά πιθανότατα θα έρθει και η αλλαγή του χάρτη του ανταγωνισμού λόγω λουκέτων. Επίσης, προμηνύω ότι κάποιοι προμηθευτές πλέον θα επιλέγουν να παράγουν τοπικά και να μην εξαρτώνται, για παράδειγμα, από την Κίνα.

Μεταμόρφωση της οικονομίας τώρα!

Νίκος Μπακατσέλος
Πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, πρόεδρος & CEO της Pyramis

Το πρώτοπου πρέπει να αποδεχτούμε είναι ότι το πλήγμα συνολικά στην οικονομία θα είναι βραχυπρόθεσμα μεγάλο και όλοι θα πρέπει να προσαρμοστούμε σε μια νέα πραγματικότητα. Μέχρι να βρεθεί το εμβόλιο και να γυρίσουμε στην προηγούμενη κανονικότητα, τα μεγέθη θα είναι μικρότερα από πριν, αφού οι νέες συνθήκες και τα πρωτόκολλα που θα ακολουθούμε εκ των πραγμάτων θα μας περιορίσουν σε σχέση με πριν. Μεταξύ αυτών που θα περιοριστούν είναι και η παραγωγικότητά μας. Μικρότερη κίνηση, μικρότερη ζήτηση και, συνεπώς, μικρότερη παραγωγή. Και η προσαρμογή θα είναι δύσκολη οδηγώντας ενδεχομένως και σε νέες συνεργασίες ώστε να αποφευχθεί το κλείσιμο επιχειρήσεων.

Πρώτο μέλημά μας πρέπει να είναι η αυστηρή τήρηση των κανόνων υγείας. Να μην προβούμε σε πράξεις που μπορεί να μας οδηγήσουν και πάλι σε lockdown της αγοράς. Πρέπει να διαφυλάξουμε όσα καταφέραμε να κερδίσουμε έως τώρα. Και κυρίως το γεγονός ότι καταφέραμε να μετατρέψουμε το ηθικό μειονέκτημα που είχαμε στην κρίση χρέους σε ηθικό πλεονέκτημα στην κρίση του COVID-19.
Αυτό είναι κάτι που μπορούμε να κεφαλαιοποιήσουμε διεκδικώντας κάθε διαθέσιμη επιπρόσθετη βοήθεια αρχικά από τους Ευρωπαίους εταίρους, αλλά και όλους τους σημαντικούς θεσμούς στους οποίους συμμετέχουμε, για την οικονομία μας και το τραπεζικό σύστημα, του οποίου ο ρόλος είναι καταλυτικός για την επόμενη μέρα.

Ο τουρισμός, που αποτελεί σήμερα τον βασικό πυλώνα σήμερα της ελληνικής οικονομίας, είναι αναγκαίο να υποστηριχθεί. Να δημιουργηθούν πρωτόκολλα και διαδικασίες ώστε να επιστρέψουν οι τουρίστες, κάτι που πρέπει να γίνει με τη συνεργασία των κρατών προέλευσής τους ώστε να μην έρθουν ούτε να επιστρέψουν με τον ιό, ούτε φυσικά να φεύγουν από την Ελλάδα και να μπαίνουν σε καραντίνα.

Παράλληλα όμως πρέπει οπωσδήποτε να δούμε και τη συνολική στρατηγική μας πάνω στο παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Είναι ξεκάθαρο ότι πρέπει να στηριζόμαστε σε πολλά πόδια και όχι μόνο σε ένα.

Αρχικά, ο πρωτογενής τομέας πρέπει να ενισχυθεί και να ξεπεράσει τα ζητήματα διατηρησιμότητας που αντιμετωπίζει. Να αναδειχθεί η τοπική παραγωγή ώστε να περιορίσουμε την εξάρτησή μας από άλλες χώρες και ειδικά από αυτές που είναι μακριά από το γεωγραφικό μήκος και πλάτος στο οποίο βρισκόμαστε. Και αυτό μπορεί να γίνει τονώνοντάς τον με νέες τεχνολογίες και ιδέες.

Επειτα, να ρίξουμε το βάρος μας στη μεταποίηση, που μπορεί να παίξει τον ρόλο του πολλαπλασιαστή της αξίας της παραγωγής μας. Δεν είναι τυχαίο που άλλες οικονομίες κάνουν τα αδύνατα δυνατά για να στηρίξουν τις βιομηχανίες τους.

Σήμερα η κρίση αποτελεί τρόπον τινά και ευκαιρία. Η ελληνική παραγωγή με όλες τις εκφάνσεις της θα μπορούσε να αποτελεί τον εναλλακτικό προμηθευτή σε ένα μοντέλο αγοράς που πλέον αλλάζει από το just-in-time στο just-in-case. Πολλές ξένες εταιρείες θα θελήσουν την επόμενη μέρα να έχουν ως ασφάλεια έναν προμηθευτή μέσα στην Ευρώπη που θα μπορεί να ανταποκριθεί σε δύσκολες συνθήκες. Για να το πετύχουμε αυτό όμως πρέπει να δούμε καίρια ζητήματα, όπως τα ενεργειακά ή τα εργασιακά. Θέματα που συζητάμε εδώ και χρόνια, που έχουν να κάνουν με την ανταγωνιστικότητα της χώρας και που μια εθνική στρατηγική για την επίλυσή τους μόνο όφελος μπορεί να φέρει στη χώρα.
Καταληκτικά, οι μέρες που έρχονται θα είναι δύσκολες και το πλήγμα μεγάλο. Πρέπει όμως να διαχειριστούμε τις επιπτώσεις και ταυτόχρονα να εστιάσουμε στην προοπτική που δημιουργείται ώστε άμεσα να σχεδιαστεί το νέο μέλλον για την ελληνική οικονομία. Είδαμε πως είμαστε ικανοί να κάνουμε τα πιο απίθανα πράγματα, γιατί όχι και τη μεταμόρφωση της οικονομίας της χώρας μας. Η στιγμή είναι τώρα!

Δοκιμάζουμε τα όρια του «εγώ» και του «εμείς»

Γιώργος Βερνίκος
Πρόεδρος της ΟΚΕ

Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδας (ΟΚΕ) έχει τη συνταγματική υποχρέωση να συμμετάσχει ενεργά στον διάλογο και να αξιοποιήσει όλα τα θεσμικά εργαλεία του πολιτισμού μας, ώστε οι τελικές επιλογές για τη διαμόρφωση ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου να είναι αποτέλεσμα δημοκρατικού διαλόγου, συμμετοχής και συναίνεσης των κοινωνικών εταίρων και της οργανωμένης Κοινωνίας των Πολιτών. Είναι υποχρέωση της ΟΚΕ να αναδείξει συναινετικές προτάσεις τόσο στο εργασιακό πεδίο όσο και στην οικονομία και την κοινωνία: για την προστασία της δημόσιας υγείας, την ενότητα της κοινωνίας, το μέλλον της εργασίας, τη βιώσιμη σχέση της ανθρώπινης δραστηριότητας με την τεχνολογία και το περιβάλλον.

Η πανδημική κρίση, αποτέλεσμα της διάδοσης του νέου κορωνοϊού COVID-19, δοκιμάζει βαρύτατα τις αντοχές των κοινωνιών, των οικονομιών, αλλά και των συστημάτων υγείας ακόμη και στις πιο αναπτυγμένες χώρες. Αναδεικνύει την ανάγκη να ξανασχεδιάσουμε τις προτεραιότητές μας και παράλληλα θέτει σημαντικές προκλήσεις στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, οι οποίοι καλούνται να σηματοδοτήσουν τη βούληση για κοινή αντίδραση και συνεργασία, η οποία θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Eνωσης να ξεπεράσουν τις υγειονομικές και τις οικονομικές προκλήσεις.

Η αναγκαιότητα άμεσης απόκρισης σε αυτή την παγκόσμια έκτακτη ανάγκη είναι επιτακτική για την προστασία της δημόσιας υγείας, την ενότητα της κοινωνίας, το μέλλον της εργασίας, τη βιώσιμη σχέση της ανθρώπινης δραστηριότητας με το περιβάλλον, αλλά και την ίδια την ποιότητα της δημοκρατίας. Ελάχιστα χρόνια μετά την οικονομική κρίση του 2008, τη συνακόλουθη κρίση χρεών της ευρωπαϊκής περιφέρειας και με εμμένουσα την προσφυγική κρίση, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με μια πρωτόγνωρη απειλή με δραματικές επιπτώσεις. Οι αρχικές εκτιμήσεις δείχνουν σημαντική μείωση του ΑΕΠ και εκτίναξη της ανεργίας. Παρόμοια είναι και η κατάσταση για τη χώρα μας, σε μία περίοδο μάλιστα που η ελληνική οικονομία είχε μόλις αρχίσει να ανακάμπτει από τη δωδεκαετή δημοσιονομική κρίση.

Η ελληνική κυβέρνηση διαχειρίζεται την κρίση με ευθύνη και αποφασιστικότητα. Η επόμενη μέρα, όμως, θα είναι διαφορετική. Είναι σίγουρο ότι θα χρειαστούν επιπλέον μέτρα πολιτικής -πέρα από τα αναγκαία αμυντικά και επιδοματικά-, καθώς πολλές από τις βεβαιότητες στην οικονομία και την κοινωνία έχουν ήδη κλονιστεί.

Είναι η ώρα λοιπόν για ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο-συμφωνία. Η ΟΚΕ, συμμεριζόμενη τις αγωνίες των μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων, των εργαζομένων και της κοινωνίας, θεωρεί επιβεβλημένη την προώθηση μιας επίκαιρης ατζέντας θεμάτων που να εστιάζει κατά προτεραιότητα:

– Στην επιτυχή έκβαση της επιστημονικής μάχης με την υγειονομική απειλή και την ενίσχυση της έρευνας σε κρίσιμους τομείς για την κοινωνία και το μέλλον του πλανήτη (υγεία, περιβάλλον, τεχνολογία).
– Στην προστασία των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, αλλά και της κοινωνίας γενικά, με όρους οικονομικής και κοινωνικής συνοχής.
– Στη στήριξη και την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας της οικονομίας, των επιχειρήσεων και των παραγωγικών κλάδων με συγκριτικά πλεονεκτήματα.
– Στην ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της Δημόσιας Διοίκησης στην προσπάθειά της για στήριξη της οικονομίας και διευκόλυνση του πολίτη.
– Στην ενίσχυση των μηχανισμών κοινωνικού διαλόγου για την αποτροπή -με αφορμή την κρίση- εμφάνισης αντιδημοκρατικών πρακτικών και κατάλυσης κεκτημένων δικαιωμάτων, ιδιαίτερα σε θέματα αξιών, κράτους δικαίου και ατομικών δικαιωμάτων.
– Στην αναθεώρηση πτυχών της ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής ώστε να σηματοδοτείται η βούληση για συντονισμένη αντίδραση και κοινή αντιμετώπιση των πολλαπλών προκλήσεων που αντιμετωπίζει σήμερα το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Σε συνεργασία με την ευρωπαϊκή και άλλες εθνικές ΟΚΕ μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τον νέο αντιευρωπαϊσμό, που είναι αποτέλεσμα των ποικίλων αδυναμιών και αντιφάσεων της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Η πανδημία και οι σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις από τους περιορισμούς που επιβλήθηκαν για την αντιμετώπισή της, παράλληλα με τον έντονο φόβο για την επιβίωσή μας, δοκιμάζει τα όρια του «εγώ» και του «εμείς». Απαιτείται να ξανασκεφτούμε και να επανασχεδιάσουμε τις προτεραιότητές μας. Η βασική πρόκληση είναι αν θα συμμετάσχουμε στη «Νέα Κοινωνική Συμφωνία» παθητικά και με δημοκρατικές εκπτώσεις ή ως ενεργοί πολίτες.

Να στηριχθεί και να ενισχυθεί η ελληνική παραγωγή

Γιάννης Μαθιός
Πρόεδρος της Μαθιός Πυρίμαχα Α.Ε.

Η σημερινή κρίση κατέδειξε τη σημαντικότητα της ελληνικής παραγωγής και την ανάγκη να υποστηριχθεί και να ενισχυθεί. Τόσο για την καλύτερη τροφοδοσία και -σε έναν βαθμό- την επάρκεια της εγχώριας αγοράς όσο και εν δυνάμει για την πολλαπλασιαστική αξία που μπορεί να δώσει στην οικονομία μας έχοντας παράλληλα ως άξονα την εξωστρέφεια.

Εμείς είμαστε περήφανοι που αυτό το διάστημα καταφέραμε να διατηρήσουμε την αλυσίδα τροφοδοσίας χωρίς να αφήσουμε έναν πελάτη δυσαρεστημένο. Και προσπαθήσαμε με νύχια και με δόντια, αφού δυστυχώς η προηγούμενη κρίση στη χώρα οδήγησε στο λουκέτο τους Ελληνες προμηθευτές μας, με αποτέλεσμα να συνεργαζόμαστε τώρα με βιομηχανίες σε χώρες που βρέθηκαν στη δίνη του κυκλώνα, όπως η Ιταλία.

Γι’ αυτό και πρέπει να γίνει σαφές σε κάθε τόνο ότι οφείλουμε ως χώρα να έχουμε στρατηγική που θα ενισχύσει την ελληνική παραγωγή.
Και για να γίνει αυτό, πρωτίστως, πρέπει να στηριχθούν σήμερα οι υγιείς μεταποιητικές επιχειρήσεις.

Οι ταμειακές ροές σήμερα είναι το μείζον, και σε αυτό το κομμάτι η ελληνική μεταποίηση χρειάζεται υποστήριξη ώστε να γίνει ομαλά η επαναφορά στην κανονικότητα.

Δυστυχώς, κατά τη διάρκεια της ελληνικής κρίσης, δημιουργήθηκε ένα μεγάλο χάσμα μεταξύ του ρίσκου που είμαστε υποχρεωμένοι να λαμβάνουμε ώστε να συντηρούμε τον τζίρο μας και να χτυπάμε δουλειές στο εξωτερικό. Το ρίσκο μας αυξήθηκε, ενώ αυτό που λάμβαναν οι τράπεζες, οι ασφαλιστικοί οργανισμοί και οι λοιποί υποστηρικτικοί μηχανισμοί μειώθηκε. Κάπως έτσι, έχουμε φτάσει σήμερα οι συνεργαζόμενες τράπεζες να καλύπτουν μόνο μέρος των πελατών με factoring, αποκλείοντας τους υπόλοιπους και θεωρώντας ότι είναι μεγαλύτερο το ρίσκο. Αυτό θεωρώ ότι πρέπει να αλλάξει. Πρέπει να υπάρξουν εργαλεία ώστε οι ελληνικές βιομηχανίες να διεκδικήσουν πιο εύκολα πελατεία στο εξωτερικό.

Καινοτομία και εξωστρέφεια

Νίκος Αρβανιτίδης
Πρόεδρος Olympia Electronics

Δημήτρης Λακασάς
Διευθύνων σύμβουλος Olympia Electronics

Η Ελλάδα μπορεί να κάνει ένα βιώσιμο restart υποστηρίζοντας το δόγμα που λέει: παράγω και εξάγω. Ως εκ τούτου πρέπει να δώσουμε έμφαση στην ανάπτυξη του πρωτογενούς και του δευτερογενούς τομέα στη χώρα μας παράγοντας κυρίως διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά. Και παράλληλα να προσπαθήσουμε να υποκαταστήσουμε τις εισαγωγές μας με ελληνικής παραγωγής προϊόντα, ώστε να κλείσουμε το χάσμα στο εμπορικό μας ισοζύγιο.

Για όλα αυτά η τεχνολογία και η καινοτομία πρέπει να αποτελέσουν τους άξονες. Η χώρα χρειάζεται ένα πενταετές συγκροτημένο σχέδιο. Από πλευράς κράτους, πέραν της απλοποίησης των διαδικασιών που μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις, θα πρέπει τουλάχιστον τα 2/3 των κεφαλαίων του ΕΣΠΑ, νέου και παλιού, να κατευθυνθούν αυστηρά στην παραγωγή και την εξωστρέφεια, όχι σε άυλες δαπάνες. Με αυτό τον τρόπο η ανάπτυξη του ΑΕΠ μπορεί να πολλαπλασιαστεί και να αυξηθούν οι θέσεις εργασίας.

Για εμάς που είμαστε μια εξαγωγική επιχείρηση αντλώντας το 70% του τζίρου μας από τις 72 χώρες όπου δραστηριοποιούμαστε, ήδη η κατάσταση έχει αρχίσει να ισορροπεί καταγράφοντας τον Απρίλιο αύξηση στις πωλήσεις μετά την κάμψη του περασμένου μήνα.
Η κατάσταση μπορεί να φαίνεται σε όλους δύσκολη, όμως μην ξεχνάμε ότι κάθε οικονομική κρίση γεννά και ευκαιρίες. Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια θεωρείται από τους πιο υγιείς επενδυτικούς προορισμούς. Και αυτό πρέπει να κεφαλαιοποιηθεί. Ηδη την περασμένη εβδομάδα είχαμε ζήτηση από Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία για ένα προϊόν το οποίο έως σήμερα προμηθεύονταν από την Κίνα. Επομένως, θεωρούμε ακράδαντα ότι σήμερα υπάρχει ευκαιρία για κάθε ελληνικό προϊόν. Κάθε εταιρεία πρέπει να το αντιληφθεί. Τώρα είναι η ευκαιρία να εκμεταλλευτούμε νέες αγορές.

Η μεταποίηση να μπει σε προτεραιότητα

Τάσος Πιστιόλας
Πρόεδρος & CEO της Agrino

Σε αυτή την πρώτη φάση της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία, η διαχείριση που γίνεται από την κυβέρνηση και τους αρμόδιους φορείς είναι πετυχημένη. Κάτι που βελτιώνει θεαματικά την αξιοπιστία της χώρας μας διεθνώς. Και σε αυτό θα πρέπει να επενδύσουμε. Να συνεχίσουμε το ίδιο μεθοδικά με αλληλεγγύη και πίστη στον στόχο ώστε με την αναβάθμιση της εικόνας της χώρας μας να διεκδικήσουμε την ανάπτυξη της οικονομίας μας και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου.

Δυστυχώς, πλέουμε σε αχαρτογράφητα νερά. Προτεραιότητα αποτελεί σαφώς η θωράκιση του συστήματος υγείας της χώρας και σε οικονομικό επίπεδο η ενίσχυση της ρευστότητας. Χρειάζεται μια σημαντική ένεση ρευστότητας, ιδιαίτερα στους κλάδους που πλήττονται αλλά και στα νοικοκυριά και τους ανέργους, για να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή.

Για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας θα πρέπει να δοθούν κίνητρα. Είναι πλέον επιτακτικό για κάθε ΜμΕ και βιομηχανία να επισπευσθεί η αρχική εξαγγελία για μείωση του μη μισθολογικού κόστους στην απασχόληση, όπως επίσης και ένα πρόγραμμα επιδότησης εργοδοτικών εισφορών.

Από εκεί και έπειτα και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, η παραγωγική βάση της χώρας, η μεταποίηση, να μπει σε προτεραιότητα, αφού μπορεί να λειτουργήσει πολλαπλασιαστικά στην ανάπτυξη της χώρας.

Στο στρατηγικό πλάνο η χώρα μας οφείλει να θέσει ως προτεραιότητα τους τομείς όπου έχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, όπως η αγροδιατροφή, ο τουρισμός και η ενέργεια. Σε ό,τι αφορά την αγροδιατροφή, όπου δραστηριοποιούμαστε, φάνηκε και σε αυτή την κρίση πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος μιας ισχυρής αλυσίδας στην καλλιέργεια, παραγωγή και διάθεση τροφίμων. Επομένως, θα πρέπει να γίνει σχεδιασμός σε κεντρικό επίπεδο ώστε να διασφαλίζεται η επάρκεια με κάποιον χρονικό ορίζοντα σε αγαθά πρώτης ανάγκης, τα οποία βέβαια η χώρα μπορεί να παράξει. Στο νέο μοντέλο ανάκαμψης είναι ευκαιρία να εκμεταλλευτούμε τις καλές πρακτικές και τη μεθοδική δουλειά που έγινε ήδη στη χώρα μας και εξέπληξε όλο τον κόσμο. Ετσι μπορούμε να βγούμε πιο δυνατοί όταν ολοκληρωθεί ο κύκλος της κρίσης. Η διευκόλυνση των επενδύσεων αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση και εδώ χρειάζονται ακόμα πιο αποφασιστικές κινήσεις.
Και φυσικά, στόχος πάντα πρέπει να είναι η δημιουργία προστιθέμενης αξίας που να παραμένει στο μέγιστο ποσοστό εντός της χώρας.

Οι αλλαγές θα θωρακίσουν τις οικονομίες

Σωκράτης Λαζαρίδης
Διευθύνων σύμβουλος ομίλου Χρηματιστηρίου Αθηνών

Οι εκτιμήσεις για το εύρος και τη διάρκεια των επιπτώσεων της πανδημίας στις παγκόσμιες οικονομίες διαρκώς μεταβάλλονται και η συγκεχυμένη διεθνώς αυτή εικόνα δεν θα εκλείψει, αφενός, εάν δεν εισέλθει η πανδημία σε φάση ύφεσης και, αφετέρου, αν δεν βρεθούν τάχιστα αποτελεσματικά φαρμακευτικά μέσα αντιμετώπισής της. Οι αγορές, ως είθισται, αντέδρασαν ανάλογα με το επίπεδο της αβεβαιότητας, αλλά και υπό την επίδραση της αυξημένης τους ευαισθησίας λόγω των πρότερων καλών αποδόσεων.

Ο πλανήτης και όλοι μας βιώνουμε μία πρωτοφανή κρίση που δεν γνωρίζει σύνορα, με ενδιαφέρον όμως οφείλουμε να διαπιστώσουμε ότι η πρόνοια και η επιμέλεια καταργεί το εκτιμώμενο συγκριτικό πλεονέκτημα του όποιου Γολιάθ έναντι του Δαβίδ.

Η παραπάνω επισήμανση μπορεί να αποδειχθεί καταλυτική και στην επερχόμενη φάση όταν οι οικονομίες σε όλο τον κόσμο, μετρώντας τα σημάδια από τα πλήγματα που δέχθηκαν, θα έχουν μια ευκαιρία να αντιληφθούν και να δρομολογήσουν εκείνες τις διαρθρωτικές αλλαγές που θα τις επαναφέρουν υγιέστερες και καλύτερα θωρακισμένες στο οικονομικό περιβάλλον. Οσο δραστικότερη είναι η αλλαγή τόσο μεγαλύτερες οι ευκαιρίες, αλλά και η διαδρομή που θα κληθούν να ακολουθήσουν έως την αποκατάσταση. Για οικονομίες σαν την ελληνική, με τις εμπειρίες των προϋποθέσεων επιβίωσης από την πρόσφατη ύφεση, η άμεση στόχευση της βέλτιστης προσέγγισης μοιάζει ακόμα πιο εφικτή όσο και η αξιοποίηση των ευκαιριών μακροχρόνιας ανάταξης που αυτή η κρίση μπορεί τελικά να δημιουργήσει.

Θέλουμε 2 χρόνια για σταδιακή ανάκαμψη

Λ. Παπακωνσταντίνου
Μanaging Partner Virtus International Partners

Την τελευταία τριετία έχουμε επενδύσει σε 3 διαφορετικές ελληνικές εταιρείες που η συνολική τους αξία υπερβαίνει τα 180 εκατ. ευρώ σε διαφορετικούς κλάδους και συγκεκριμένα βιομηχανία, λιανικό εμπόριο και τρόφιμα – αναψυκτικά. Η κίνησή μας αυτή δείχνει το έμπρακτο ενδιαφέρον μας και την εμπιστοσύνη για την ελληνική οικονομία, σε καιρούς δύσκολους για τη χώρα. Οπωσδήποτε στα πλάνα μας υπήρχαν πιθανά αρνητικά σενάρια, αλλά σε καμία περίπτωση το ακραίο σενάριο μιας παγκόσμιας επιδημίας όπως του COVID-19.

Η αλήθεια είναι ότι αρχικά αιφνιδιαστήκαμε, αλλά πήραμε γρήγορες αποφάσεις σε συνεργασία με τις διοικήσεις των εταιρειών στις οποίες έχουμε επενδύσει. Η προσπάθεια επικεντρώθηκε στα εξής: ασφάλεια των εργαζομένων, συνέχιση των δραστηριοτήτων όπου ήταν δυνατόν, ελαχιστοποίηση των αρνητικών συνεπειών σε επίπεδο εταιρείας, οικονομική θωράκιση των εταιρειών, ανάλυση σε βάθος των αρνητικών συνεπειών, κατάστρωση σχεδίων για την επόμενη μέρα με διαφορετικά σενάρια. Αναλύοντας το τελευταίο σημείο, πιστεύουμε ότι η επανεκκίνηση της οικονομίας θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη, επίπονη και θα χρειαστεί συντονισμό. Η προσπάθεια αυτή εκτιμούμε ότι σε σχέση με τη διαδικασία «καταστολής» θα είναι δυσκολότερη και εξαρτάται από την παγκόσμια και την ευρωπαϊκή οικονομική κατάσταση.

Η βεβαιότητα στη διαχείριση της επόμενης μέρας απαιτεί να δοθούν απαντήσεις, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για τις επιπτώσεις και την αναδιάρθρωση στις μεταφορές, στην εφοδιαστική αλυσίδα, στη διασφάλιση των εργαζομένων και των προϊόντων, στη χρηματοδότηση των εταιρειών και τον τρόπο εξασφάλισης υγιών κανόνων ανταγωνισμού. Πολλά από αυτά τα ερωτήματα παραμένουν χωρίς απάντηση και πιθανολογούμε ότι οι κυβερνήσεις θα ακολουθήσουν τη μέθοδο «δοκιμής και σφάλματος» και θα λαμβάνουν μέτρα με βάση τα ευρήματα και τις αντιδράσεις σε επίπεδο κοινωνίας και οικονομίας. Πιστεύουμε και ελπίζουμε να υπάρξουν ενιαίοι κανόνες αντιμετώπισης από την Ε.Ε. σε συνεργασία με την ΕΚΤ και τις κυβερνήσεις, για να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα, που είναι η έξοδος με τις λιγότερες απώλειες και η σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας που εκτιμούμε ότι χρειάζεται βάθος διετίας.

Υγειονομικοί κανόνες εδώ και  τώρα στον τουρισμό
*της Στεφανίας Σούκη

Οι φορείς του κλάδου ζητούν άμεσα ρεαλιστικά, εφαρμόσιμα, βιώσιμα μέτρα και στήριξη των 700.000 εργαζομένων στον τουριστικό τομέα

Εστω και αν άπαντες συμφωνούν ότι η Ελλάδα ξεκινά από πολύ καλή θέση στη μάχη της Μεσογείου για την προσέλκυση όσων -λίγων- τολμηρών αποφασίσουν να ταξιδέψουν φέτος εκτός των δικών τους τειχών όταν αρθούν οι ταξιδιωτικοί και λοιποί περιορισμοί, οι εγχώριοι τουριστικοί φορείς βρίσκονται αντιμέτωποι με ένα βουνό από ανοιχτά ζητήματα για την επόμενη μέρα.

Σ ημείο-κλειδί, τα υγειονομικά πρωτόκολλα σε μεταφορές και διαμονή, για τα οποία ωστόσο θα πρέπει να βρεθεί μια ισορροπία ώστε να καθίσταται η λειτουργία των επιχειρήσεων βιώσιμη – και εδώ θα κριθεί η αποφασιστικότητα – αποτελεσματικότητα τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. «Τα ξενοδοχεία δεν έχουν φτιαχτεί για να λειτουργούν ως παραρτήματα νοσοκομείων», δηλώνουν χαρακτηριστικά οι ξενοδόχοι. Κατ’ αναλογία και οι αεροπορικές εταιρείες συμπληρώνουν ότι δεν έχει νόημα να πετούν με πληρότητα της τάξεως του 30% ώστε να τηρούνται οι αποστάσεις, γιατί «πολύ απλά τα δρομολόγια είναι μη βιώσιμα». Σε τρεις λέξεις («ρεαλιστικά, εφαρμόσιμα και βιώσιμα») συμπυκνώνει τις ανάγκες για την επόμενη μέρα λειτουργίας του ελληνικού τουρισμού ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Γιάννης Ρέτσος, ο οποίος στις πρώτες προτεραιότητες τοποθετεί και την επιδότηση της εργασίας, «έτσι ώστε να διατηρηθούν όσο περισσότερες θέσεις γίνεται και να μην καλλιεργηθεί νέα κουλτούρα επιδοτούμενων ανέργων».

Τη στήριξη των εργαζομένων στον τουρισμό, οι οποίοι υπολογίζονται σε 700.000 τους θερμούς (τις προηγούμενες χρονιές) μήνες Ιούλιο – Αύγουστο, ζητεί σύσσωμος ο κλάδος γιατί «η φιλοξενία σε μια χώρα όπως η Ελλάδα στηρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στους ανθρώπους της» και τη φετινή χρονιά, με κλειστά πολλά ξενοδοχεία σε όλη την Ελλάδα, οι εργαζόμενοι βρίσκονται στον αέρα. Σημειωτέον ότι όσο περνά ο καιρός τόσο φαίνεται να χαμηλώνει ο πήχης ως προς τον αριθμό των ξενοδοχείων που θα ανοίξουν φέτος, με ό,τι βέβαια αυτό συνεπάγεται για τις τοπικές οικονομίες: μόλις πριν από δύο-τρεις εβδομάδες οι εκτιμήσεις έκαναν λόγο για μία στις τρεις μονάδες που θα παρέμεναν κλειστές φέτος λόγω ακυρώσεων, κατάρρευσης της ζήτησης και ασύμφορου κόστους, με δεδομένες και τις πιέσεις που υφίσταται σύσσωμος ο κλάδος από τους tour operators του εξωτερικού για πολύ χαμηλές τιμές όχι μόνο για φέτος, αλλά ακόμη και για τη σεζόν του 2021. Πλέον η… αισιόδοξη εκτίμηση είναι ότι ένα στα δύο -ή σχεδόν 5.000 ξενοδοχεία- μπορεί να μείνει κλειστό φέτος, από το σύνολο των 9.971 μονάδων σε όλη τη χώρα!

Κι αν, εν μέσω θυέλλης, γίνεται πολύς λόγος για τον εσωτερικό και τον οδικό τουρισμό που μπορούν να φέρουν έσοδα στη χώρα υπό τις παρούσες συνθήκες, αυτά θα είναι πολύ περιορισμένα και φαίνεται δύσκολο να πιαστεί ακόμη και ο στόχος που έχει θέσει το υπουργείο Τουρισμού για το 40% των εσόδων της περασμένης χρονιάς, ήτοι περίπου 7 δισ. ευρώ. Για την επόμενη μέρα στον ελληνικό τουρισμό μιλούν στο «business stories» οι επιχειρηματίες του κλάδου, οι οποίοι βιώνουν αυτή τη στιγμή το απόλυτο σκηνικό αβεβαιότητας, αφού δεν γνωρίζουν ούτε το στοιχειώδες, πότε δηλαδή προβλέπεται να ανοίξουν τα ξενοδοχεία – πάντως, όχι νωρίτερα από τις 31 Μαΐου, όπως επισημαίνει ο κ. Ρέτσος.

Ο τουρισμός θα μας ανταμείψει σύντομα

Μάρι Δασκαλαντωνάκη
Διευθύνουσα σύμβουλος της Grecotel

«Ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες της κυβέρνησης σε όλους τους τομείς, παρακολουθούμε πολύ στενά δέκα μεγάλες αγορές του εξωτερικού και σχεδιάζουμε ειδικά προγράμματα για τις διαφορετικές περιοχές της χώρας όπου η Grecotel έχει παρουσία. Οταν δοθεί το πράσινο φως από το μέτωπο της Υγείας -πάντοτε σε συνεννόηση με τις Αρχές της κάθε Περιφέρειας-, θα προτείνουμε ειδικό πρόγραμμα για τον τουρισμό μας και σε απόλυτη συνεργασία με μεγάλους οργανισμούς του εξωτερικού.

Αυτό που μπορώ να πω σήμερα είναι ότι ο πρώτος τομέας που θα ανακάμψει είναι αυτός του οδικού τουρισμού. Παρά τις τεράστιες δυσκολίες που συχνά μοιάζουν ανυπέρβλητες, ως Grecotel είμαστε αισιόδοξοι ότι ο πιο ζωντανός και υποσχόμενος τομέας της ελληνικής οικονομίας, δηλαδή αυτός της φιλοξενίας, με επιστημοσύνη, σύστημα και συγκεκριμένο σχέδιο -επαναλαμβάνω, εξειδικευμένο για κάθε Περιφέρεια- θα καταφέρει να λειτουργήσει. Ο κλάδος νιώθει τη συμπαράσταση της κυβέρνησης. Θα παρακαλούσα να δώσει το ίδιο πλαίσιο στήριξης σε όλες τις ξενοδοχειακές εταιρείες στα πρακτικά θέματα της ρευστότητας και της ευελιξίας της απασχόλησης για να μπορέσουν οι επιχειρήσεις να αντέξουν τα δύο κύματα του CΟVID-19 και να μη μετατραπούν οι εργαζόμενοι σε εισοδηματίες επιδομάτων.

Η Ελλάδα τουριστικά είναι ισχυρή, πολύ ισχυρή. Διαθέτει ενισχυμένο brand λόγω και της επιτυχημένης διαχείρισης της κυβέρνησης στην πανδημία, ξενοδοχειακές και τουριστικές επενδύσεις δισεκατομμυρίων, επιχειρηματίες και εργαζομένους προικισμένους με το DNA της φιλοξενίας. Ο τουρισμός μας δεν είναι κάποιο μοντέλο που εισηγήθηκαν κυβερνήσεις και τώρα πρέπει να αλλάξει. Είναι βασικό καταναλωτικό προϊόν ξεκούρασης και αναψυχής, όπως τα βασικά προϊόντα διαβίωσης. Δεν πέφτει η ζήτησή του, απλώς διακόπηκε, όπως διακόπηκαν οι ζωές μας. Να τον στηρίξουμε σωστά και θα μας ανταμείψει γρήγορα.

Σημειώνεται ότι η Grecotel, από την πρώτη στιγμή της εμφάνισης της πανδημίας στη χώρα, πήρε όλα τα ενδεδειγμένα από την Πολιτεία και τον ΠΟΥ μέτρα, σταμάτησε τις εργασίες στα εποχιακά και ανέστειλε τη λειτουργία των αστικών ξενοδοχείων, διατηρώντας μέχρι τη λήξη των περιορισμών μόνο το προσωπικό ασφαλείας. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί, για λόγους εθνικής και ευρωπαϊκής ασφάλειας, το “Astir Egnatia” στην Αλεξανδρούπολη, όπου φιλοξενούνται οι δυνάμεις της Frontex, τηρώντας πάντα τους αυστηρούς κανόνες προστασίας από τον κορωνοϊό».

Υγειονομικοί κανόνες με βιώσιμους όρους

Σπύρος Διβάνης
Διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου Ξενοδοχείων Διβάνη

«Τα μηνύματα που λαμβάνουμε από το εξωτερικό όσον αφορά την επανεκκίνηση παραπέμπουν σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον. Συμμετείχα τις προηγούμενες ημέρες σε τηλεδιασκέψη με 35 από τις μεγάλες αλυσίδες ξενοδοχείων σε όλο τον κόσμο και τον πρόεδρο της Star Alliance, της αεροπορικής συμμαχίας που έχει στην ομπρέλα της 26 αεροπορικές, και οι εκτιμήσεις από τη διεθνή αγορά κάνουν λόγο για πληρότητα στα ξενοδοχεία κοντά στο 15% για το γ’ τρίμηνο του έτους και έως 35% για το δ’ τρίμηνο, με επισκέπτες κυρίως από την εσωτερική αγορά κάθε χώρας.

Για τα ξενοδοχεία στην Ευρώπη, πέραν του εσωτερικού τουρισμού, επιπλέον κίνηση μπορεί να έρθει και από τον οδικό τουρισμό. Η εσωτερική αγορά είναι πολύ μικρή σε σχέση με τα 34 εκατομμύρια τουριστών που επισκέφθηκαν τη χώρα το 2019, ενώ ο οδικός τουρισμός από τα Βαλκάνια μπορεί να δώσει έσοδα, περιορισμένα ωστόσο, και κυρίως στη Βόρεια Ελλάδα. Για τα αστικά ξενοδοχεία δε, π.χ. σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, που δεν λειτουργούν με εσωτερικό τουρισμό και φιλοξενούν πολλούς επαγγελματίες, εκδηλώσεις, συνέδρια, ταξιδιώτες κρουαζιέρας κ.τ.λ., οι απώλειες θα είναι πολύ μεγάλες.

Ως εκ τούτου, η επόμενη μέρα είναι πολύ δύσκολη, πολύ περισσότερο και με τους υγειονομικούς όρους τους οποίους θα πρέπει να εφαρμόζουν τα ξενοδοχεία, τα οποία δεν έχουν φτιαχτεί για να λειτουργούν ως παραρτήματα νοσοκομείων. Ας λάβουμε υπόψη ότι επί του παρόντος δεν έχουμε καταλήξει ακόμη ούτε στα ενιαία υγειονομικά πρωτόκολλα, τα οποία θα πρέπει να δούμε στην πράξη αν είναι εφικτό να εφαρμοστούν και παράλληλα να εξασφαλίζουν ++τη βιωσιμότητα των ξενοδοχείων, χωρίς να καθίσταται ασύμφορη η λειτουργία τους. Ξενοδόχοι στην Αυστραλία λένε, για παράδειγμα, ότι σερβίρουν πρωινά μόνο με room service, στις ΗΠΑ μιλάνε για εγκατάσταση αυτόματων πωλητών και στο Ντουμπάι στα ξενοδοχεία που παραμένουν σε λειτουργία ο πελάτης παραγγέλνει μέσω εφαρμογών σε tablets.

Η εξίσωση, λοιπόν, είναι πολύ δύσκολη και θα πρέπει να βρεθεί με κάποιον τρόπο η χρυσή τομή μεταξύ των προτάσεων των υγειονομικών και των ανθρώπων της αγοράς. Με τα σημερινά δεδομένα και τα αυστηρά υγειονομικά κριτήρια που τίθενται φαίνεται ότι η λειτουργία ορισμένων δραστηριοτήτων της οικονομίας δεν είναι βιώσιμη, ενώ η ανάκαμψη αργεί, με τους πιο αισιόδοξους διεθνώς στον τουρισμό να κάνουν λόγο για ανάκαμψη το 2022 και τους πιο απαισιόδοξους το 2023».

Για μια ρεαλιστική επάνοδο στην οικονομική κανονικότητα

Γιάννης Ρέτσος
Πρόεδρος του ΣΕΤΕ

«Διανύουμε το αμήχανο μεσοδιάστημα μεταξύ αδράνειας και απραγίας επιχειρήσεων και εργαζομένων και προετοιμασίας για επανεκκίνηση. Είναι λογικό η πρωτόγνωρη κατάσταση, αλλά και η αβεβαιότητα για το αύριο, να δημιουργεί ένα εκκρεμές που κινείται από τον φόβο έως τη δημιουργία προσδοκιών. Είναι θετικό σημάδι τα γρήγορα αντανακλαστικά της κυβέρνησης και των θεσμικών εταίρων για την αντιμετώπιση του πρώτου κύματος συνεπειών της πανδημίας, αλλά και τα σχέδια που διαμορφώνονται για την επανεκκίνηση της οικονομίας.

Σχέδια που πρέπει να είναι συνολικά και όχι αποσπασματικά, κεντρικά και όχι τοπικά, ευρωπαϊκά και δευτερευόντως εθνικά. Σχέδια που θα εξασφαλίζουν και θα διατηρούν θέσεις εργασίας, θα δίνουν το απαραίτητο οξυγόνο ρευστότητας στις επιχειρήσεις, θα ενισχύουν την ανταγωνιστικότητά τους και θα δημιουργούν δίχτυ προστασίας στους πιο αδύναμους και κυρίως στους άνεργους. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ένα νέο περιβάλλον μετακινήσεων και φιλοξενίας το επόμενο διάστημα, όπου η υγειονομική ασφάλεια είναι το βασικό ζητούμενο.

Αυτό σημαίνει ξεκάθαρα υγειονομικά πρωτόκολλα που θα προσδιορίζουν με σαφήνεια το πώς, πού και με ποιους όρους θα μετακινηθεί και θα φιλοξενηθεί ο επισκέπτης. Τώρα είναι η στιγμή, πιο επιτακτική από ποτέ, να δοθεί το στίγμα της επόμενης μέρας και να αποδειχθεί πόσο ρεαλιστική και γρήγορη μπορεί να είναι η επάνοδος στην οικονομική κανονικότητα. Με δεδομένο ότι τα καταλύματα δεν θα μπορέσουν να λειτουργήσουν τουλάχιστον έως τις 31 Μαΐου, πρέπει:

■ Να αποφασιστούν πρωτόκολλα λειτουργίας μεταφορών και τουριστικών επιχειρήσεων ρεαλιστικά, εφαρμόσιμα και βιώσιμα.
■ Να μειωθεί ο ΦΠΑ στο σύνολο του τουρισμού ώστε να προκύψει το εργαλείο ανάκτησης μέρους της παγκόσμιας πίτας σε συνδυασμό και με το ισχυροποιημένο brand της χώρας.
■ Να επιδοτηθεί η εργασία έτσι ώστε να διατηρηθούν όσο περισσότερες θέσεις γίνεται και να μην καλλιεργηθεί νέα κουλτούρα επιδοτούμενων ανέργων.
Η τουριστική αγορά αναμένει τις θετικές πρωτοβουλίες, θα στηρίξει τη λογική του burden sharing και θα είναι σύσσωμη παρούσα στην προσπάθεια για την επόμενη μέρα».

Διεθνώς συμφωνημένο πρωτόκολλο υγείας και ασφάλειας για την αεροπορική διασύνδεση

Αλεξάντερ Τσίνελ
Διευθύνων σύμβουλος Fraport Greece

«Μέσα σε αυτήν την άνευ προηγουμένου κρίση, η Ελλάδα έχει γίνει αποδέκτης επαίνων από κάθε γωνιά του κόσμου για τον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε την πανδημία. Αυτό αποτελεί απόδειξη των προληπτικών μέτρων και της διορατικής στάσης της κυβέρνησης. Είμαστε όλοι ευγνώμονες στους εργαζομένους στον τομέα της Υγείας, της Πολιτικής Προστασίας, καθώς και στην επιστημονική κοινότητα της χώρας για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή μιας στρατηγικής που έχει περιορίσει τις επιπτώσεις της πανδημίας στον πληθυσμό», αναφέρει ο κ. Αλεξάντερ Τσίνελ, διευθύνων σύμβουλος της Faport Greece, η οποία διαχειρίζεται 14 περιφερειακά αεροδρόμια της χώρας.

«Τώρα είναι η στιγμή για την Ελλάδα να δείξει τον τρόπο με τον οποίο ο τουρισμός είναι εδώ και μπορεί να είναι καθοριστικής σημασίας για την οικονομική ανάκαμψη, ξεκινώντας από αυτό το καλοκαίρι. Εχοντας χειριστεί την πανδημία με υποδειγματικό τρόπο, οι προσπάθειες της προώθησης και διαφήμισης της Ελλάδας θα πρέπει να επικεντρωθούν στην ιδέα ότι αυτός ο ασύγκριτα όμορφος και ελκυστικός προορισμός διακοπών είναι επίσης και ασφαλής. Η Πολιτεία, με την υποστήριξη του τουριστικού και μεταφορικού κλάδου, χρειάζεται τώρα να κοιτάξει μπροστά και να προχωρήσει άμεσα στην εφαρμογή των απαραίτητων πολιτικών και μέτρων που θα επιτρέψουν την επανεκκίνηση της αγοράς. Βασική προϋπόθεση για την επανέναρξη της αεροπορικής διασύνδεσης μεταξύ χωρών είναι η ύπαρξη ενός διεθνώς συμφωνημένου πρωτοκόλλου υγείας και ασφάλειας.

Το σύνολο των διαδικασιών που θα συμφωνηθούν θα διασφαλίζει ότι ο ιός δεν θα εισαχθεί εκ νέου σε χώρες με χαμηλά ποσοστά μόλυνσης και θα εγγυάται την πρόοδο στις προσπάθειες που έχουν σημειωθεί μέχρι σήμερα. Ενα τέτοιο πρωτόκολλο πρέπει να συνδυάζει και να βασίζεται στα υπάρχοντα συστήματα, αλλά και να έχει εγκριθεί σε διεθνές επίπεδο. Ο κλάδος των αερομεταφορών οφείλει να υποστηρίξει τις διαδικασίες αυτές, αποδεικνύοντας έμπρακτα ότι τα αεροπορικά ταξίδια παραμένουν ασφαλή σε όλες τις πτυχές τους. Οσον αφορά τα αεροδρόμια, πρέπει να διαδραματίσουμε σημαντικό ρόλο ώστε σε συνεργασία με τις κρατικές υγειονομικές αρχές, οι υποδομές και οι επιχειρησιακές λειτουργίες μας να είναι τέτοιες ώστε να μπορούν να εφαρμόσουν όλους τους απαραίτητους υγειονομικούς ή άλλους ελέγχους που απαιτούνται.

Ανυπομονούμε για την ημέρα που τα 14 αεροδρόμιά μας θα καλωσορίσουν για άλλη μία φορά επιβάτες και παραθεριστές που επισκέπτονται την Ελλάδα, ενισχύοντας με τη σειρά μας την αίσθηση ότι η χώρα είναι ένας ανοιχτός και ασφαλής προορισμός».

Προτεραιότητα η επιδότηση εργασίας

Ανδρέας Μεταξάς
Διευθύνων σύμβουλος του Metaxa Hospitality Group

«Τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, ωστόσο για την επόμενη μέρα είναι δύο βασικά ζητήματα στα οποία θα πρέπει να δοθεί μεγάλη έμφαση από πλευράς της Πολιτείας. Το πρώτο έχει να κάνει με τους εργαζομένους του τουριστικού κλάδου, οι οποίοι μαζί με τους εποχικούς στο γ’ τρίμηνο κάθε έτους φτάνουν στις 700.000, και το δεύτερο με τον μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό με σκοπό τη γρήγορη και δυναμική επάνοδο του κλάδου. Οι εργαζόμενοι του κλάδου είναι οι σκληρά χτυπημένοι, και σε αυτούς θα πρέπει να δοθεί τώρα η προτεραιότητα με επιδότηση της εργασίας και όχι της ανεργίας.

Επιπλέον, εκτός από τα άμεσα μέτρα, θα πρέπει να υπάρξει ένας μεσομακροπρόθεσμος σχεδιασμός με ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας αφενός στο κομμάτι της φορολόγησης του τουριστικού πακέτου, αφετέρου στο κομμάτι των νέων επενδύσεων, ώστε να συνεχίσει το ελληνικό τουριστικό προϊόν να αναβαθμίζεται ποιοτικά. Δεν αρκεί μόνο να αλλάζουν χέρια τα ξενοδοχεία για να λέμε ότι γίνονται νέες επενδύσεις στον τουρισμό, θα πρέπει να υλοποιούνται και τα νέα επενδυτικά σχέδια. Προς αυτή την κατεύθυνση και με στόχο τη γρήγορη ανάκαμψη του κλάδου, είναι μια ευκαιρία για την ελληνική Πολιτεία να εξετάσει πώς θα δώσει ώθηση στα νέα projects σε όλη την αλυσίδα, από τις απαραίτητες εγκρίσεις στα επενδυτικά προγράμματα μέχρι τη γρήγορη διευθέτηση των δικαστικών εκκρεμοτήτων.

Στον πιο άμεσο ορίζοντα για την επανεκκίνηση του κλάδου, θα πρέπει να υπάρξει μια κοινή στρατηγική κάτω από την ευρωπαϊκή ομπρέλα με ενιαία υγειονομικά πρωτόκολλα, καταρχήν, όσον αφορά τις πτήσεις και επιπλέον στα ξενοδοχεία να υπάρξει μια κοινή πλατφόρμα που θα εφαρμόσουν όλα τα καταλύματα σε όλη τη χώρα ώστε να εξασφαλιστεί μια ενιαία αντιμετώπιση των νέων συνθηκών. Προετοιμαζόμαστε για όλα, προς το παρόν βαδίζουμε σε ένα άγνωστο και απολύτως θολό περιβάλλον, ωστόσο θα πρέπει να διατηρήσουμε την αισιοδοξία μας γιατί το ελληνικό προϊόν είναι ώριμο τουριστικά, το brand “Ελλάδα” είναι ισχυρό και καλά τοποθετημένο για την επόμενη μέρα, λόγω και της καλής διαχείρισης στο θέμα του ελέγχου της πανδημίας».

Χρειάζεται ενιαία ευρωπαϊκή στρατηγική

Νίκος Κούτρας
Επιχειρηματίας

«Η επόμενη μέρα στον τουρισμό είναι πάνω απ’ όλα ευρωπαϊκό θέμα, δεδομένου ότι θα πρέπει να υπάρχει μια ενιαία ευρωπαϊκή στρατηγική. Οι βασικοί άξονες έχουν να κάνουν με τέσσερα σημεία: κατ’ αρχάς, τους κανόνες σε υγειονομικό επίπεδο, κατά δεύτερον, τους κανόνες στις μεταφορές/αεροπορικές συνδέσεις, τρίτον, τα πρωτόκολλα πληρότητας των ξενοδοχείων και αεροπλάνων και, επιπλέον, το μείζον οικονομικό ζήτημα, για τη στήριξη του κλάδου συνολικά».

Αυτά επισημαίνει ο κ. Νίκος Κούτρας, με χαρτοφυλάκιο 1.400 δωματίων σε Κω και Ρόδο, όπου πέραν των ξενοδοχείων «Akti Beach» και «Αkti Palace» στην Κω, προχώρησε το 2019 σε συμφωνία franchise με την αλυσίδα Dolce του ξενοδοχειακού κολοσσού της Wyndham με έμφαση στον συνεδριακό τουρισμό για το «Akti Imperial Hotel & Convention Center» στη Ρόδο, το οποίο διαθέτει τις μεγαλύτερες ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις σε συνεδριακούς χώρους στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, με 22.500 τ.μ. και δυναμικότητα έως 8.500 συνέδρων. «Θα είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε τις απώλειες της φετινής χρονιάς από τη στιγμή που θα δοθεί το πράσινο φως ώστε να ανοίξουν σταδιακά τα εποχικής λειτουργίας ξενοδοχεία στα νησιά, πιθανότατα από τα μέσα Ιουνίου και μετά, αν και το τοπίο είναι θολό. Μέχρι στιγμής η ενημέρωση από μεγάλους ξένους tour operators όπως η Jet2 είναι ότι ξεκινούν τα προγράμματά τους από τις 15 Ιουνίου.

Η πολιτική του ανοιχτού 18μηνου voucher, του κουπονιού που μπορεί να εξαργυρώσει εντός περιόδου 18 μηνών ο πελάτης αντί να ζητήσει τα χρήματά του πίσω, όπως θεσπίστηκε πρόσφατα με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, φαίνεται ότι λειτουργεί σε μεγάλο βαθμό μεταθέτοντας τις κρατήσεις προς τα πίσω. Τέλος, είναι απαραίτητο να είμαστε σε εγρήγορση για να μπορέσουμε σε συνεννόηση με τους tour operators, αλλά και τις εμπλεκόμενες ευρωπαϊκές αρχές να καταλήξουμε άμεσα σε λύσεις που θα μας οδηγήσουν στη λειτουργία, έχοντας σύντομα ένα χρονοδιάγραμμα για τη θερινή σεζόν του 2020».

Αισιοδοξία για το γιότινγκ από το 2021

Γιώργος Βερνίκος*

Το πιο επείγον θέμα προς διευκρίνιση για τον θαλάσσιο τουρισμό -για να σωθεί ό,τι είναι δυνατόν να σωθεί το 2020- είναι να συμφωνηθούν ευρωπαϊκά πρωτόκολλα το συντομότερο για τα αεροδρόμια, τις πτήσεις, τα λιμάνια και τη διαμονή, ώστε να υπάρξει ουσιαστική μεταστροφή στην ψυχολογία των ανθρώπων, ελπίζοντας πάντα ότι θα έχουμε θετικές εξελίξεις και ανακοινώσεις για την ιατρική αντιμετώπιση του COVID-19. Ευελπιστώ για εξελίξεις μέσα στον Μάιο.

Μέσα στο πλαίσιο αυτό είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος για την επόμενη μέρα του γιότινγκ στην Ελλάδα, εννοώντας κυρίως από το 2021, όπου ο κλάδος μας έχει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα σε σχέση με άλλες μορφές τουρισμού.

Προφανώς υπάρχουν άμεσες προτάσεις αντιμετώπισης της κρίσης, που είναι κοινές με τους περισσότερους κλάδους της οικονομίας και του τουρισμού. Σε κάθε περίπτωση λαμβάνονται πολύ σημαντικά μέτρα σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο και βρίσκεται σε εξέλιξη μια τεράστια προσπάθεια για να περιοριστούν οι αρνητικές επιπτώσεις. Το πιθανότερο είναι ότι θα χρειαστούν επιπρόσθετα μέτρα.

Αν μπορούσα να συνοψίσω σε πέντε φράσεις τις άμεσες ανάγκες μας -πέρα από τα πρωτόκολλα- αυτές είναι: 1) η ανάγκη άμεσης ρευστότητας, 2) το ύψος των επιτοκίων, 3) το θέμα του ΦΠΑ, 4) το θέμα της ταχύτητας που εφαρμόζονται οι αποφάσεις των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και της κυβέρνησης και 5) το ενδιαφέρον για τον κλάδο μας.

Σημειώνω το θέμα του συνδυασμού ρευστότητας και επιτοκίων. Ενώ η ανάγκη για ρευστότητα έχει αναγνωριστεί και συζητιέται ευρέως, δεν έχει γίνει κατανοητή η σημασία του ύψους των επιτοκίων και η ανάγκη να εφαρμόζονται γρήγορα και αποτελεσματικά αποφάσεις των αρμόδιων ευρωπαϊκών οργάνων.

Είναι γεγονός ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα τα θέματα του θαλάσσιου τουρισμού βρίσκονταν και βρίσκονται στον «αυτόματο». Για όλα τα βασικά θέματα που απασχολούν τον κλάδο μας, όπως ο ΦΠΑ, οι θέσεις ελλιμενισμού, τα γραφειοκρατικά εμπόδια κ.λπ. δεν υπάρχει συστηματική συζήτηση και αντιμετώπιση. Η ευθύνη βαρύνει κυρίως την Πολιτεία, όσο και εμάς τους ίδιους τους επαγγελματίες του θαλάσσιου τουρισμού.

Δεν θέλω να επεκταθώ περισσότερο αυτή τη στιγμή στη συζήτηση, όπου καθημερινά υπάρχουν εξελίξεις. Υπάρχουν συγκροτημένες προτάσεις που έχει καταθέσει ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων και από κοινού με την Πολιτεία προωθούμε σειρά μέτρων στήριξης των επιχειρήσεων και των εργαζομένων στον τουρισμό. Η Ενωση Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού, το Ναυτικό Επιμελητήριο της Ελλάδος, οι φορείς του γιότινγκ βρίσκονται σε συνεχή επικοινωνία για την αντιμετώπιση σειράς τρεχόντων θεμάτων.
Θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα όσους δίνουν τη μάχη στην πρώτη γραμμή για την υγεία μας, αλλά και όλους τους δημόσιους λειτουργούς των συναρμόδιων υπουργείων -και είναι πολλοί- που ο καθένας από την πλευρά του προσπαθεί να κάνει το καλύτερο δυνατό για όλους μας. Για την υγεία μας, την ασφάλειά μας, την οικονομία.

*Ο Γιώργος Βερνίκος είναι πρόεδρος της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής της Ελλάδος (ΟΚΕ), γενικός γραμματέας του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), εκπρόσωπος του θαλάσσιου τουρισμού στο Δ.Σ. του Ναυτικού Επιμελητηρίου της Ελλάδος και επίτιμος πρόεδρος της Ενωσης Πλοιοκτητών Ελληνικών Σκαφών Τουρισμού.

Αποφασιστικότητα και ισχυρή δέσμη μέτρων

Aρης Σουλούνιας
Αντιπρόεδρος του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος και της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων

«Θα είναι πολλά τα ξενοδοχεία που δεν θα ανοίξουν φέτος, ειδικά οι πολύ μεγάλες μονάδες, οι οποίες έχουν αυξημένα λειτουργικά κόστη και το πιθανότερο είναι να μην μπορούν να καλύπτουν ούτε τα έξοδά τους – για κέρδη ούτε λόγος. Ο Ιούλιος και ο Αύγουστος καλύπτουν το 50% των εσόδων ολόκληρης της τουριστικής περιόδου για τα ξενοδοχεία και το 80% της κερδοφορίας. Με το αισιόδοξο σενάριο, λοιπόν, εκτιμώ ότι θα ανοίξει το 50%, και κυρίως οι μικρότερες μονάδες, όπου το κόστος είναι πιο ελεγχόμενο, ενώ οι μεγαλύτερες θα πρέπει να έχουν πληρότητα 50%-60% προκειμένου να λειτουργήσουν.

Σημειωτέον ότι με τους νέους υγειονομικούς όρους που θα ισχύσουν -ένα απλό παράδειγμα, να μην υπάρχει ο πρωινός μπουφές ώστε να αποφεύγεται ο συνωστισμός- αλλάζει και το μέχρι σήμερα μοντέλο λειτουργίας με υψηλότερα κόστη. Με τα σημερινά δεδομένα εκτιμώ ότι η σεζόν θα ξεκινήσει πολύ δειλά από τα μέσα Ιουλίου, και αυτό υπό δύο βασικές προϋποθέσεις, κατ’ αρχάς, ότι ως χώρα δεν θα δούμε αύξηση των κρουσμάτων και επιπλέον ότι θα ισχύουν υγειονομικά πρωτόκολλα που θα αφορούν όλους τους Ευρωπαίους, για παράδειγμα, με ένα είδος υγειονομικού διαβατηρίου. Για τον ελληνικό τουρισμό και μέχρι να αποκατασταθεί η ομαλότητα στον τομέα των αεροπορικών συνδέσεων, η πρώτη ένεση φέτος θα έρθει μέσω του οδικού τουρισμού, ενώ ο συνολικός σχεδιασμός που θα γίνει σήμερα θα αφορά την επόμενη τριετία, για την επιστροφή στην κανονικότητα το 2022-2023. Είναι κρίσιμο σε αυτή τη φάση να υπάρχει αποφασιστικότητα με μια ισχυρή δέσμη μέτρων, κατ’ αρχάς, στους εργαζομένους του κλάδου αλλά και τις επιχειρήσεις ώστε να μη δημιουργηθεί σε υγιείς και ενήμερες μέχρι σήμερα επιχειρήσεις νέα γενιά κόκκινων δανείων. Δημόσιος και ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να πορευτούν χέρι-χέρι ώστε να αντέξει ο κλάδος έως το 2021».

Αμεση στήριξη των αεροπορικών εταιρειών

Θάνος Πασχάλης
Ellinair

«Με τις ταξιδιωτικές απαγορεύσεις να έχουν λάβει παράταση έως τις 15 Μαΐου, οδεύουμε στον τρίτο μήνα αδράνειας στο κομμάτι των αερομεταφορών και ακόμη δεν έχουμε καταλήξει σε ένα βιώσιμο σχέδιο για την επόμενη μέρα. Θα πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες γρήγορα», επισημαίνει ο κ. Θάνος Πασχάλης, διευθύνων σύμβουλος της Ellinair, θυγατρικής αεροπορικής του ταξιδιωτικού ομίλου Μουζενίδη, ο οποίος έχει πολύ μεγάλο μερίδιο αγοράς όσον αφορά τον εισερχόμενο τουρισμό από Ρωσία, χώρες της Βαλτικής, Βαλκάνια κ.τ.λ., τόσο στο κομμάτι των μεταφορών όσο και των τουριστικών πακέτων. «Η συζήτηση για το πώς θα γίνονται οι πτήσεις εφεξής θα πρέπει να γίνεται με βιώσιμους όρους. Δεν γίνεται ένα δρομολόγιο να είναι αποδοτικό για την αεροπορική αν, για παράδειγμα, εξαρχής είναι χαμένο το 30% της δυναμικότητας ενός αεροσκάφους».

Για την Ελλάδα, που αντιμετωπίζει επιπλέον το ζήτημα της εποχικότητας, τα περιθώρια για τον κλάδο των αερομεταφορών στενεύουν περισσότερο από τη στιγμή που θεωρείται χαμένο το φετινό καλοκαίρι, ενώ ήδη η καθήλωση των αεροσκαφών στο έδαφος έχει αναγκάσει τις εταιρείες όχι μόνο εντός, αλλά και εκτός Ελλάδος να χρησιμοποιησουν μεγάλο μέρος των ταμειακών διαθεσίμων τους, με ορατό τον κίνδυνο ακόμη και της άμεσης πτωχευσης. Στα μέτρα που έχει ζητήσει ο κλάδος από το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης είναι η άμεση και απευθειας οικονομικη στηριξη των ελληνικων αεροπορικων εταιρειων για την αντισταθμιση των ανυπαρκτων εσοδων και της ρευστοτητας, παροχη δανειων και εγγυησεων δανεισμου σε εμπορικες τραπεζες οι οποίες ενδεχεται να ει?ναι απροθυμες να παραχωρησουν πιστωση σε αεροπορικες εταιρειες στην παρουσα κατασταση ελλειψει τετοιας εγγυησης, προσωρινη? παραιτηση απ? τους φορους εισιτηριων και αλλες επιβαρυνσεις που επιβαλλονται απο το κρατος, αναστολη ολων των τελων αεροναυτιλιας για τουλαχιστον έξι μηνες και τυχον προβλεπομενες αυξησεις για το 2020, ενεργοποιηση της προσβασης των αεροπορικων εταιρειων σε ταμεια εκτακτης αναγκης της Ε.Ε. ως μερος της ευρυτερης ευρωπαικης οικονομιας κ.τ.λ. «Από τη στιγμή που η Ελλάδα είναι τουριστική χώρα και έχει μεγάλο ενδιαφέρον για τη στήριξη του κλάδου λόγω της συνεισφοράς του στο εγχώριο ΑΕΠ, θα πρέπει να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή για τη διαμόρφωση της επόμενης μέρας στον τουρισμό, να διαμορφώνει η ίδια προτάσεις και να μην ακολουθεί απλώς τις προτάσεις των άλλων».

Χαμένη χρονιά για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις

Nάσος Γαβαλάς
Eκπρόσωπος του υπό σύσταση Συνδέσμου Εταιρειών Διαχείρισης Ακινήτων Βραχυχρόνιας Μίσθωσης

Θεωρούμε τη φετινή σεζόν χαμένη, αλλά ευελπιστούμε σε μία παράταση του καλοκαιριού, ιδίως αν βρεθεί φάρμακο ή εμβόλιο κατά του COVID-19.

Από την πλευρά τους, οι εταιρείες διαχείρισης ακινήτων για βραχυχρόνια μίσθωση είναι δεδομένο ότι θα δώσουν έμφαση σε νέα πρωτόκολλα υγιεινής, εξασφαλίζοντας στους επισκέπτες τους τις απαραίτητες υποδομές ασφάλειας κατά τη διάρκεια της διαμονής τους. Εγχώριος τουρισμός και επαγγελματίες που έρχονται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, π.χ. διαμονή δύο-τριών μηνών, στην Ελλάδα θα τροφοδοτήσουν κατά κύριο λόγο τη ζήτηση στη βραχυχρόνια μίσθωση φέτος. Επιπλέον, όσοι τουρίστες από την Ευρώπη επιλέξουν να ταξιδέψουν για το καλοκαίρι, θεωρώ ότι θα προτιμήσουν περισσότερο ανεξάρτητες κατοικίες, με βάση και τους νέους κανόνες περί κοινωνικής αποστασιοποίησης. Συνολικότερα για την τάση στην αγορά όπως αυτή διαμορφώνεται από τις νέες συνθήκες, πολλοί ιδιοκτήτες που δραστηριοποιούνταν στη βραχυχρόνια μίσθωση θα θεωρήσουν ότι μία στροφή στη μακροχρόνια θα είναι η καλύτερη κίνηση. Εκτιμώ ωστόσο ότι δεν θα υπάρξει η αντίστοιχη ζήτηση από μισθωτές -καθώς όλοι πλήττονται οικονομικά-, και έτσι θα χρειαστεί να μειώσουν αισθητά τις απαιτήσεις τους. Οσοι όμως αντέξουν και παραμείνουν στη βραχυχρόνια μίσθωση, θα δουν εν καιρώ να αποδίδουν πάλι τα ακίνητά τους.

Το σίγουρο είναι ότι στο επόμενο διάστημα ο χάρτης των ακινήτων που διατίθενται μέσω OTAs (Αirbnb, booking, expedia κ.τ.λ.) για βραχυχρόνιες τουριστικές μισθώσεις θα αλλάξει σημαντικά και θα υπάρξει μία εξισορρόπηση-διόρθωση της αγοράς. Αναμένουμε δηλαδή να βγουν εκτός αγοράς ακίνητα από «αλεξιπτωτιστές» μετά από αρκετούς μήνες, γεγονός το οποίο θα έχει ως αποτέλεσμα υψηλότερες πληρότητες και τιμές ανά διανυκτέρευση, άρα και έσοδα στους ιδιοκτήτες τους.

Θεωρούμε ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να μεριμνήσει ώστε να στηρίξει έγκαιρα και αποτελεσματικά τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό για να μην υπάρξουν λουκέτα, μαζικές απολύσεις, κόκκινα δάνεια κ.ά., που με μαθηματική ακρίβεια θα συμπαρασύρουν όλη την οικονομία της χώρας και θα οδηγήσουν σε νέα τεράστια ύφεση. Το στοίχημα του ασφαλούς προορισμού το έχουμε κερδίσει ως χώρα. Τώρα είναι το κατάλληλο momentum για να επενδύσουμε στο brand «Ελλάδα» και να πάρουμε -από την κατά πολύ μικρότερη πίτα φέτος- ένα μεγάλο μερίδιο και μακροπρόθεσμα να έχουμε ακόμη μεγαλύτερη τουριστική ανάπτυξη. Μέσα από αυτή την κρίση μπορεί να δημιουργηθεί μία τεράστια ευκαιρία για τον ελληνικό τουρισμό.

Χρειαζόμαστε τη στήριξη της Πολιτείας

Θεόδωρος Κροκίδας
Πρόεδρος Sky Express

Η κρίση που βιώνει ο τομέας των αερομεταφορών είναι τεράστια και πρωτόγνωρη. Και δυστυχώς, δεν υπάρχει ακόμα καθαρός ορίζοντας λήξης αυτής της περιπέτειας, καθώς πολλά ζητήματα που σχετίζονται με το υγειονομικό σκέλος και τη σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα είναι ακόμη ασαφή.
Αυτή τη στιγμή η αγορά των αερομεταφορών και του τουρισμού έχει καθηλωθεί όσο καμία, με αποτέλεσμα πολλές επιχειρήσεις του χώρου να έχουν σοβαρό πρόβλημα προγραμματισμού, ρευστότητας, αρκετές και επιβίωσης.
Αυτός είναι και ο λόγος που σε όλο τον κόσμο λαμβάνονται μέτρα στήριξης του κλάδου, τόσο στο πτητικό σκέλος όσο και σε αυτό της επίγειας εξυπηρέτησης.
Αναμφίβολα, αυτό θα πρέπει να γίνει και στη χώρα μας. Οι εταιρείες του κλάδου θα πρέπει να στηριχθούν σε αυτό το κρίσιμο διάστημα ώστε να μπορέσουν να επιβιώσουν και να διασφαλιστούν οι θέσεις εργασίας στον χώρο μας. Εχουν ήδη κατατεθεί προτάσεις που αφορούν την ενίσχυση του λειτουργικού κόστους των πτήσεων και τη διευκόλυνση των εταιρειών αυτό το κρίσιμο διάστημα.
Πέραν του οικονομικού σκέλους, η διασφάλιση της λειτουργικότητας των εταιρειών είναι ο μοναδικός τρόπος για να μην περιθωριοποιηθούν ολόκληρες περιοχές της Ελλάδας που σήμερα εξυπηρετούνται από εμάς. Στη Sky Express πετάμε σε πολλούς ηπειρωτικούς και νησιωτικούς προορισμούς και γνωρίζουμε πόση αξία έχει να μείνουν ανοιχτές οι γραμμές διασύνδεσης για πολλά μικρά νησιά. Με τη συνεργασία των επιχειρήσεων του χώρου και της Πολιτείας μπορούμε να ελπίζουμε ότι η ζημιά που σήμερα μοιάζει ανυπολόγιστη μπορεί να περιοριστεί και να μιλάμε για μια ζημιογόνα, αλλά όχι εντελώς χαμένη χρονιά.

Ολοταχώς στον ψηφιακό μετασχηματισμό
Η κρίση ανέδειξε την τεχνολογία σε ισχυρό σύμμαχο στη μάχη με τον κορωνοϊό

Να ανέβουμε, έστω και από ανάγκη, στο άρμα της νέας ψηφιακής εποχής

Μιχάλης Τσαμάζ
Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του ομίλου ΟΤΕ

Η πρωτοφανής κρίση με την οποία είμαστε αντιμέτωποι αλλάζει την οικονομική και κοινωνική μας πραγματικότητα. Επιπτώσεις υπάρχουν για όλους: τους πολίτες, τις επιχειρήσεις, τη χώρα στο σύνολό της. Είναι όμως στο χέρι μας να μη μείνουμε σε αυτά που χάνουμε, αλλά να εστιάσουμε σε αυτά που μπορούμε να κερδίσουμε. Να δούμε αυτή την κρίση ως ευκαιρία για να αλλάξουμε τις προτεραιότητές μας και τον τρόπο που λειτουργούμε.
Να καταλάβουμε ότι δεν επιβιώνει ο πιο δυνατός, αλλά αυτός που προσαρμόζεται. Να ανέβουμε, έστω και από ανάγκη, στο άρμα της νέας ψηφιακής εποχής. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, κατανοούμε τη σημασία της τεχνολογίας για την καθημερινότητά μας. Εν μέσω πανδημίας, μας επιτρέπει να εργαζόμαστε, να μαθαίνουμε, να διασκεδάζουμε, να κρατάμε ανοιχτό το παράθυρό μας στον κόσμο. Αυτή η κρίση ανέδειξε την τεχνολογία σε ισχυρό σύμμαχο στη μάχη με τον κορωνοϊό και έδρασε ως επιταχυντής του ψηφιακού μετασχηματισμού της χώρας. Το έργο που έχει ήδη υλοποιηθεί από την Πολιτεία είναι εντυπωσιακό. Οσα έχουν γίνει ή είναι σε στάδιο υλοποίησης αλλάζουν ριζικά την καθημερινότητα του πολίτη και επιβεβαιώνουν ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός αποτελεί ξεκάθαρη προτεραιότητα για την πολιτική ηγεσία.
Δεν μπορούμε όμως να εφησυχάσουμε. Υπάρχουν πολλά ακόμη που πρέπει να γίνουν για να φτάσουμε στα επίπεδα ψηφιακής ωριμότητας των προηγμένων τεχνολογικά χωρών. Το αύριο της χώρας εξαρτάται από το πόσο θα αξιοποιήσουμε την τεχνολογία σήμερα. Η κρίση μάς ανέβασε στο άρμα της νέας ψηφιακής εποχής. Τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή οι παραγωγικές δυνάμεις αυτού του τόπου να επιταχύνουμε για να φτάσουμε στον τελικό μας προορισμό: έναν κόσμο καλύτερο για όλους.

Το αύριο θα είναι πιο ψηφιακό

Χάρης Μπρουμίδης
Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Vodafone Ελλάδας

Η επιβολή των μέτρων περιορισμού για την αντιμετώπιση της απειλής κατά της δημόσιας υγείας από τη νόσο COVID-19 δημιούργησαν μια πρωτοφανή κατάσταση, αντίστοιχη της οποίας δεν είχαμε ζήσει ποτέ στην Ελλάδα. Μάλιστα, μετά από αρκετά και επίπονα χρόνια προσπάθειας για οικονομική σταθεροποίηση, το τελευταίο πράγμα που περίμεναν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις της χώρας ήταν να βρεθούν εκ νέου να αγωνιούν για την επόμενη μέρα.
Στη Vodafone σταθήκαμε δίπλα στους πελάτες και αναλάβαμε δράση, εφαρμόζοντας ένα ολιστικό σχέδιο για τη στήριξη της κοινωνίας και της οικονομίας, μέσα από συγκεκριμένες δράσεις τις οποίες συνεχίζουμε για το ορατό μέλλον.
Ημασταν αρκετά καλά προετοιμασμένοι γι’ αυτό. Η Vodafone εφαρμόζει εσωτερικά την τηλεργασία από το 2017 και πρώτη διέθεσε εμπορικά στις επιχειρήσεις ολοκληρωμένες υπηρεσίες για την υποστήριξη της εξ αποστάσεως εργασίας.
Παράλληλα, έχοντας ολοκληρώσει έργα για την επαύξηση της χωρητικότητας των υποδομών της την πιο κρίσιμη στιγμή, όταν σχεδόν όλη η Ελλάδα έμενε σπίτι, εξασφάλισε καλή λειτουργία των δικτύων και αδιάλειπτη επικοινωνία για τους πελάτες της.
Πιστεύουμε ότι το αύριο θα είναι ακόμη πιο ψηφιακό και ακόμη πιο συνδεδεμένο με τα δίκτυα και την τεχνολογία. Και ότι, στο μέτρο του εφικτού, η δυνατότητα εξυπηρέτησης των πελατών κάθε επιχείρησης από απόσταση όχι μόνο μπορεί να συμβάλει στην επιβίωσή τους στο μέλλον, αλλά και να αποτελέσει θεμελιώδη προϋπόθεση γι’ αυτό. Ισως θα μπορούσε να ειπωθεί το ίδιο και για τους πολίτες και ειδικά για τη νεότερη γενιά – ποτέ άλλοτε στο παρελθόν δεν έγιναν τόσο γρήγορα και σε τέτοιο βαθμό αναγκαίες οι ψηφιακές δεξιότητες. Προ του κορωνοϊού όλοι αναζητούσαμε τους καταλύτες του ψηφιακού μετασχηματισμού στο επιχειρείν και τις νέες καταναλωτικές ανάγκες που δημιουργούνταν από την τεχνολογική εξέλιξη. Κανείς μας δεν είχε προβλέψει ότι αυτοί θα έμπαιναν στις ζωές μας μέσα από μια επιδημία. Στη Vodafone δεσμευόμαστε ότι με τα δίκτυα και τις τεχνολογίες μας θα σταθούμε δίπλα στις επιχειρήσεις και τους πολίτες στην αντιμετώπιση του σήμερα και κυρίως στη συνέχεια για το αύριο, υγιείς, ασφαλείς και έτοιμοι για ένα μέλλον που έρχεται και θα είναι καλύτερο για όλους.

Θα συνεχίσουμε τις επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες

Nάσος Ζαρκαλής
Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της WIND

Φαίνεται καθαρά ότι οι επιπτώσεις στην επόμενη μέρα θα είναι σημαντικές – είναι βέβαιο ότι έχουμε μπροστά μας μία ακόμη δύσκολη περίοδο τόσο για τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών όσο και για την ελληνική και την παγκόσμια οικονομία.
Η εμφάνιση αυτής της κρίσης δίδαξε νομίζω σε όλους μας πως όσο καλά και να έχεις σχεδιάσει το αύριο μπορεί να υπάρχουν εκπλήξεις. Για τις επιχειρήσεις η ταχύτητα, η ευελιξία, η αποφασιστικότητα και η γρήγορη λήψη αποφάσεων είναι εξίσου σημαντικά στοιχεία με τον προσεκτικό σχεδιασμό.
Το ψηφιακό κράτος, η τηλεργασία, η κατ’ οίκον ψυχαγωγία, οι online συναλλαγές και η ταχεία μετάβαση της πλειοψηφίας των φυσικών δραστηριοτήτων σε ψηφιακό περιβάλλον εκτόξευσαν τη ζήτηση υπηρεσιών και ήρθαν για να μείνουν. Υπό τις σημερινές συνθήκες, η ανάγκη των συνδρομητών, ιδιωτών και επαγγελματιών, για μεγαλύτερο και ταχύτερο δίκτυο αυξάνεται ή και διαφοροποιείται σημαντικά. Αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση του αύριο για εμάς στη WIND, αλλά και για όλους τους παρόχους παγκοσμίως.
Σαφώς υπάρχει αναπόφευκτη αρνητική επίδραση στα οικονομικά μεγέθη, παρά την πρωτοφανή αύξηση ζήτησης σε υπηρεσίες επικοινωνίας, αλλά δεν μας φοβίζει γιατί νιώθουμε απόλυτα σίγουροι χάρη στους ανθρώπους μας και το δίκτυό μας. Οι τηλεπικοινωνίες είναι και θα παραμείνουν στην πρώτη γραμμή. Γιατί η νέα πραγματικότητα απαιτεί συνεχή συνδεσιμότητα. Απαιτεί δίκτυο. Αξιόπιστο, μεγαλύτερο, ταχύτερο και ασφαλέστερο. Το βλέμμα μας τώρα είναι στραμμένο στην επόμενη μέρα – και θέλουμε να είμαστε ανάμεσα στους πρωταγωνιστές της ανόρθωσης της οικονομίας ως ασφαλής και υπεύθυνος εργοδότης και συστηματικός επενδυτής. Θα συνεχίσουμε με μεγαλύτερη ένταση τις επενδύσεις μας σε νέες τεχνολογίες, στα δίκτυα νέας γενιάς και τις λύσεις ψηφιακού μετασχηματισμού. Ομως στη δεδομένη χρονική στιγμή είναι εξίσου σημαντικό και η Πολιτεία να σταθεί αρωγός, δημιουργώντας τις συνθήκες που θα μεγιστοποιήσουν τις επενδύσεις, όπως με την επερχόμενη διαδικασία δημοπρασίας νέου φάσματος για το 5G.

Με συγκροτημένο σχεδιασμό και ομοψυχία θα χτίσουμε το αύριο

Kώστας Μιτζάλης
Διευθύνων σύμβουλος της ΑΒΑΞ

«Τα δύο βασικά συστατικά της ομολογουμένως επιτυχούς διαχείρισης της πανδημίας στην Ελλάδα είναι από τη μία η έγκαιρη, εύστοχη και συγκροτημένη αντίδραση από πλευράς της Πολιτείας και από την άλλη η συμβολή όλων στις προσπάθειες στήριξης του Εθνικού Συστήματος Υγείας για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης, αλλά και την πιστή εφαρμογή των μέτρων που κρίθηκαν αναγκαία.
Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά, ο συγκροτημένος σχεδιασμός και η ομοψυχία, θα πρέπει να αποτελέσουν παρακαταθήκη και να ενεργοποιηθούν στη μάχη της επόμενης ημέρας, που θα δοθεί για την άμεση επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας και τον μετριασμό των συνεπειών της πανδημίας στην ευημερία μας.
Θα πρέπει να δουλέψουμε όλοι μαζί, η Πολιτεία, οι τράπεζες, ο ιδιωτικός τομέας, ο καθένας με την εμπειρία, την αρμοδιότητα και την εξειδίκευσή του, ώστε να τεθούν οι βάσεις για έναν συνεκτικό και μακρόπνοο εθνικό σχεδιασμό. Για ένα σχέδιο που θα απαντά στις άμεσες προκλήσεις που θέτουν οι πρωτόγνωρες αυτές συνθήκες, αλλά και θα βοηθά να αφήσουμε πίσω μας τις γνωστές, μακροχρόνιες ελλείψεις και παθογένειες της χώρας μας.
Ειδικότερα, ο κλάδος των υποδομών αποτελεί ενδεδειγμένο τομέα διοχέτευσης πόρων για την ταχεία αναζωογόνηση της οικονομικής δραστηριότητας και την αντιμετώπιση της ανεργίας. Το είδαμε, άλλωστε, πρόσφατα με τη σημαντική συνεισφορά που είχε στην αύξηση του ΑΕΠ της χώρας μας η ολοκλήρωση των οδικών αξόνων. Είναι, λοιπόν, αναγκαίο η δυσμενής αυτή συγκυρία να λειτουργήσει ως καταλύτης για την αποφασιστική αντιμετώπιση των γραφειοκρατικών αγκυλώσεων που καθυστερούν την παραγωγή έργων. Παράλληλα, είναι και το κατάλληλο χρονικό σημείο ώστε να μπουν οι βάσεις για μακρόπνοο σχεδιασμό, ανεπηρέαστο από τις εκάστοτε πολιτικές εξελίξεις.
Σε ό,τι αφορά τους πόρους χρηματοδότησης που θα χρειαστούν, κύριο μέλημα όλων θα πρέπει να είναι η ταχύτητα και η ευελιξία. Η χώρα μας οφείλει να εστιάσει στη συμπυκνωμένη εμπειρία αλλά και αξιοπιστίαπου διαθέτει στους τομείς των ΣΔΙΤ και των παραχωρήσεων. Επίσης, καθοριστική θα είναι η χρήση των χρηματοδοτικών εργαλείων που θα παράσχει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Ευχή όλων είναι να μπορέσουν και οι τράπεζες να στηρίξουν τον ιδιωτικό τομέα αποτελεσματικά.
Η σοβαρότητα και η ενότητα που επιδείξαμε ως χώρα στην αντιμετώπιση της εξαιρετικά δύσκολης αυτής συγκυρίας αποδεικνύει ότι έχουμε τα εχέγγυα να αντεπεξέλθουμε όλοι μαζί και στις επόμενες προκλήσεις. Εκ μέρους του ομίλου ΑΒΑΞ δεσμευόμαστε ότι η επόμενη μέρα θα μας βρει να συνεχίζουμε να χτίζουμε το αύριο».

Επενδύσεις σε ενέργεια, υποδομές και τουρισμό το αντίδοτο στην κρίση
Τι υποστηρίζουν κορυφαία στελέχη των τομέων της ενέργειας και των κατασκευών

Την ανάγκη για μια γενναία κινητοποίηση του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα με άμεσες επενδύσεις στο τρίπτυχο «ενέργεια – υποδομές – τουρισμός» προτάσσουν ως αντίδοτο στην πρωτόγνωρη και βαθιά κρίση που προκαλεί διεθνώς αλλά και στη χώρα μας η πανδημία κορυφαία στελέχη του τομέα της ενέργειας και των κατασκευών στην Ελλάδα.
«Είναι υποχρέωση όλων μας να είμαστε έτοιμοι για μια δυναμική επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας», δηλώνει ο επικεφαλής του ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ Γιώργος Περιστέρης, επισημαίνοντας ότι περισσότερο από κάθε άλλη φορά η χώρα μας θα χρειαστεί άμεσα επενδύσεις ταχείας απόδοσης και αυξημένης εγχώριας προστιθέμενης αξίας που θα δημιουργήσουν πολλές και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Η αγορά επικροτεί τη διαχείριση της κρίσης από την ελληνική κυβέρνηση και τα ισχυρά αντανακλαστικά που επέδειξε στη λήψη μέτρων, ενισχύοντας την αξιοπιστία της χώρας στα μάτια των εταίρων της, την εμπιστοσύνη του πολίτη στο κράτος και την αλληλεγγύη. Οπως αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Κοπελούζου, Χρήστος Κοπελούζος, τα δείγματα γραφής της ελληνικής πολιτείας στη διαχείριση της κρίσης εμπνέουν αισιοδοξία για την επόμενη μέρα. Τη συμβολή της πράσινης ενέργειας στην ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας αναδεικνύει από την πλευρά του ο επικεφαλής της ΔΕΗ Γιώργος Στάσσης, που υπογραμμίζει ότι το κρίσιμο σημείο για το επόμενο διάστημα είναι να διασφαλιστεί ότι τα επενδυτικά σχέδια θα προχωρήσουν χωρίς εμπόδια. Ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάταξη της ελληνικής οικονομίας και την αντιμετώπιση της ανεργίας εκτιμάται ότι θα έχει ο κλάδος των υποδομών. Είναι αναγκαίο η δυσμενής αυτή συγκυρία να λειτουργήσει ως καταλύτης για την αποφασιστική αντιμετώπιση των γραφειοκρατικών αγκυλώσεων που καθυστερούν την παραγωγή έργων», τονίζει ο διευθύνων σύμβουλος της ΑΒΑΞ Κώστας Μιτζάλης, τονίζοντας ότι σε αυτό το επίπεδο χρειάζεται και η συνεργασία των ελληνικών τραπεζών.
Για μετάβαση στην ομαλότητα με μεταρρυθμίσεις και ιδιωτικοποιήσεις κάνει λόγο ο κ. Πέτρος Σουρέτης, διευθύνων σύμβουλος της Intrakat, δίνοντας προτεραιότητα στην άμεση ωρίμανση μεγάλων έργων.

Οι ΑΠΕ θα είναι βασικό εργαλείο ανάπτυξης

Γιώργος Στάσσης
Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΗ

«Η περιπέτεια αυτΗ, δυστυχώς, μας γύρισε πίσω ανατρέποντας το εξαιρετικά θετικό περιβάλλον που είχε διαμορφωθεί για την ελληνική οικονομία και αποτυπώθηκε στη μεγάλη μείωση του κόστους δανεισμού του Δημοσίου, αλλά και στην άνοδο των τιμών των μετοχών στο ελληνικό χρηματιστήριο.
Αυτή τη στιγμή όλοι μιλούν για μεγάλη ύφεση, η οποία ενισχύεται από δύο παράγοντες: τη μεγάλη εξάρτηση της οικονομίας μας από τον τουρισμό και τον μεγάλο αριθμό μικρών επιχειρήσεων και αυτοαπασχολουμένων. Η ανασφάλεια επιτείνεται από έναν ακόμα πολύ καθοριστικό παράγοντα, ότι δεν ξέρουμε ποιες ακριβώς θα είναι οι εξελίξεις στο υγειονομικό σκέλος. Αν θα έχουμε δεύτερο κύμα από φθινόπωρο, πότε θα υπάρχει ευρέως διαθέσιμο φάρμακο, πότε θα βγει το εμβόλιο. Είναι, λοιπόν, νωρίς να εκτιμήσουμε το βάθος της κρίσης και τη διάρκειά της, άρα και τις ακριβείς επιπτώσεις της. Από την άλλη πλευρά, όμως, οι περισσότερες μελέτες μιλάνε για σταδιακά ισχυρή ανάκαμψη, που θα ξεκινήσει από το 2021. Το γεγονός ότι δεν έχουν πληγεί βασικές υποδομές, σε συνδυασμό με το κύμα ρευστότητας που θα υπάρξει, θα οδηγήσει, μόλις το υγειονομικό σκέλος διευθετηθεί, σε ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας. Αυτό φάνηκε και στην πρόσφατη έξοδο της χώρας στις αγορές. Το κρίσιμο αυτή τη στιγμή είναι να διασφαλιστεί ότι τα επενδυτικά σχέδια θα προχωρήσουν αδιατάρακτα στο σύνολο της οικονομίας. Εμείς στη ΔΕΗ, όπως τονίσαμε και στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων του 2019 την Πέμπτη που μας πέρασε, παραμένουμε επικεντρωμένοι στο επιχειρηματικό μας πλάνο, στον εξορθολογισμό της επιχείρησης και στην ανάπτυξή της με όχημα τις ΑΠΕ. Αλλωστε, θεωρώ ότι οι ΑΠΕ θα είναι βασικό εργαλείο ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο. Ηδη η αντιστροφή της τάσης για την εταιρεία φαίνεται στα αποτελέσματα του δ’ τριμήνου του 2019, όταν και λάβαμε τα απαραίτητα μέτρα για τον εξορθολογισμό του κόστους και την ενίσχυση της ρευστότητας της ΔΕΗ. Η διασφάλιση της ρευστότητας στο σύνολο του ενεργειακού κλάδου είναι σημαντική προκειμένου να προχωρήσουν οι επενδύσεις που έχουν σχεδιαστεί για τα επόμενα έτη, ώστε όχι μόνο να μη μείνουμε πίσω στη μάχη του εκσυγχρονισμού, αλλά ταυτόχρονα να είμαστε ατμομηχανή που θα βοηθήσει στην ανάταξη της εθνικής μας οικονομίας».

Χρειαζόμαστε άμεσα επενδύσεις ταχείας απόδοσης

Γιώργος Περιστέρης
Πρόεδρος & διευθύνων σύμβουλος του ομίλου ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ

«Η μεγάλη δυσκολία της τρέχουσας διπλής κρίσης που βιώνουμε -κρίση δημόσιας υγείας και οικονομική- έγκειται στο γεγονός ότι δεν μπορεί να προβλεφθεί με ασφάλεια ούτε η διάρκειά της, ούτε το εύρος των επιπτώσεών της. Πρόκειται πραγματικά για μια πρωτόγνωρη κατάσταση και ίσως το μόνο βέβαιο είναι ότι μόλις ξεπεραστεί το σκέλος της απειλής της δημόσιας υγείας θα χρειαστεί μια επίσης πρωτόγνωρη προσπάθεια προκειμένου να αντιστρέψουμε την πορεία της οικονομίας. Ειδικά στη χώρα μας, η οποία μόλις πρόσφατα άρχισε να συνέρχεται από τις οδυνηρές συνέπειες της πολυετούς κρίσης που προηγήθηκε, η απάντησή μας στη νέα κρίση δεν μπορεί να βασίζεται στις συνήθεις λύσεις και τους ρυθμούς του παρελθόντος. Στο νέο περιβάλλον που διαμορφώνεται θα κληθούμε όλοι μας, Πολιτεία, επιχειρήσεις και εργαζόμενοι, να υπερβάλουμε εαυτόν και να εργαστούμε με ακόμα μεγαλύτερη ένταση και διάρκεια απ’ ό,τι συνήθως, αν θέλουμε να περιορίσουμε τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης. Είναι υποχρέωση όλων μας να είμαστε έτοιμοι για μια δυναμική επανεκκίνηση της ελληνικής οικονομίας. Περισσότερο από κάθε άλλη φορά η χώρα μας θα χρειαστεί άμεσα επενδύσεις ταχείας απόδοσης και αυξημένης εγχώριας προστιθέμενης αξίας, οι οποίες θα δημιουργήσουν πολλές και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Οπως εδώ και χρόνια επισημαίνουμε, μπροστάρηδες σε αυτό οφείλουν να είναι οι ελληνικές επιχειρήσεις. Από την πλευρά μας, θα συνεχίσουμε την προσπάθεια για όσο το δυνατόν πιο απρόσκοπτη υλοποίηση του επενδυτικού μας προγράμματος στους τομείς της καθαρής ενέργειας και των υποδομών, το οποίο ξεπερνά τα 3 δισ. ευρώ».

Μεγάλες επενδύσεις από τον ιδιωτικό τομέα

Χρήστος Κοπελούζος
Διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Κοπελούζου

«Η κρίση αυτή, όμοια της οποίας δεν έχουμε βιώσει ξανά, θα ανακόψει δυστυχώς απότομα την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, μιας οικονομίας που πρόσφατα εξήλθε από μια δεκαετή περίοδο διαρκούς ύφεσης. Το ζητούμενο είναι η ανακοπή της ανοδικής τροχιάς να είναι πρόσκαιρη και αναστρέψιμη ώστε η οικονομία να επανέλθει γρήγορα στους ίδιους ή και ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης από αυτούς που παρουσίαζε τα τελευταία τρίμηνα. Μεταξύ άλλων, η κρίση των τελευταίων δύο μηνών ανέδειξε σημαντικές αρετές, τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο, που θα αποτελέσουν, σε συνδυασμό με στοχευμένα μέτρα και δράσεις από πλευράς κυβέρνησης, το εφαλτήριο για την επαναφορά της ελληνικής οικονομίας σε τροχιά ανάπτυξης. Με χαρά και περηφάνια βλέπουμε όλοι την Ελλάδα να φιγουράρει στις τελευταίες θέσεις από πλευράς θυμάτων, αποτέλεσμα των εύστοχων και έγκαιρων μέτρων της ελληνικής κυβέρνησης αλλά και της εγκράτειας και συνέπειας που επέδειξε και συνεχίζει να επιδεικνύει ο ελληνικός λαός. Η ενίσχυση της αξιοπιστίας της χώρας στα μάτια των εταίρων της, η εμπιστοσύνη του πολίτη στο κράτος και στον ίδιο του τον εαυτό και η αλληλεγγύη που επιδείχθηκε τις ημέρες αυτές θα θέσουν τις βάσεις για το αύριο.
Συγκεκριμένα, η Ελλάδα ήδη συμπεριλήφθηκε στα ευεργετικά μέτρα που αποφασίστηκαν σε επίπεδο Ε.Ε. και ΕΚΤ αποκτώντας με τον τρόπο αυτό πολεμοφόδια για να μετριάσει τις επιπτώσεις της κρίσης. Η καλή εικόνα της χώρας στο μέτωπο της αντιμετώπισης της κρίσης θα συμβάλει στην ανάκαμψη της μεγαλύτερης βιομηχανίας της χώρας, του τουρισμού. Η κυβέρνηση θα πρέπει να λάβει πρόσθετα μέτρα ώστε να στηρίξει τη βιομηχανία αυτή και όσες επιχειρήσεις επλήγησαν από την πανδημία εξαντλώντας τα μέσα που διαθέτει και διεκδικώντας λύσεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς η κρίση αυτή επηρεάζει ολόκληρο τον κόσμο και η λύση θα πρέπει να απορρέει από ένα κοινό σχέδιο αντιμετώπισης. Η ενίσχυση των εισοδημάτων και οι αποζημιώσεις στους πληγέντες είναι μία μόνο πτυχή της λύσης. Σε μια χώρα με τα χαρακτηριστικά της Ελλάδας, η επόμενη μέρα οφείλει και θα πρέπει να βασιστεί σε επενδύσεις. Με δεδομένη τη δημοσιονομική εικόνα της χώρας, οι μεγάλες επενδύσεις θα πρέπει να προέλθουν από τον ιδιωτικό τομέα, εγχώριο και διεθνή. Τουρισμός, ενέργεια, υποδομές είναι τρεις κλάδοι στους οποίους υπάρχουν και έντονο ενδιαφέρον, και σημαντικές προοπτικές. Τα δείγματα γραφής της ελληνικής πολιτείας στη διαχείριση της κρίσης εμπνέουν αισιοδοξία για την επόμενη μέρα, όταν η οικονομία θα πρέπει να σταθεί ξανά στα πόδια της. Η κυβέρνηση πρέπει να διευκολύνει τις επενδύσεις σε όλους τους τομείς της οικονομίας, τόσο χρονικά όσο και νομοθετικά, στοχεύοντας σε άμεσες νέες θέσεις εργασίας, άμεσα πρόσθετα έσοδα για τον κρατικό προϋπολογισμό και ένα καλύτερο αύριο για τη χώρα μας».

Προτεραιότητα σε μεταρρυθμίσεις και ιδιωτικοποιήσεις

Πέτρος Σουρέτης
Διευθύνων σύμβουλος της Intrakat

«Σύμφωνα με τα δεδομένα που είχαμε στις αρχές του 2020, η οικονομία επέστρεφε σταδιακά στην ομαλότητα μετά από δέκα χρόνια οικονομικής κρίσης. Η ανάπτυξη της Ελλάδας αναμενόταν να φτάσει στο 2,5% το 2020, με το ποσοστό ανεργίας να πέφτει στο 16,5%. Η πανδημία, όμως, ήρθε να προσθέσει νέα δεδομένα και νέες δυσκολίες. Πρέπει να ληφθούν γενναίες αποφάσεις όχι μόνο από το κράτος, αλλά και από τον ιδιωτικό τομέα προκειμένου να διατηρήσουμε την καλή πορεία με τις μικρότερες δυνατόν απώλειες.
Μια νέα ομαλότητα πρέπει να προσδιοριστεί για μια παραγωγική, ανταγωνιστική και βιώσιμη οικονομία. Πρέπει να εφαρμόσουμε μεταρρυθμίσεις και ιδιωτικοποιήσεις, δίνοντας προτεραιότητα στην άμεση ωρίμανση μεγάλων έργων υποδομών, και αυτό γιατί οι επενδύσεις σε υποδομές έχουν υψηλό οικονομικό πολλαπλασιαστή και είναι ζωτικής σημασίας για την ελληνική οικονομία. Πρέπει να επιταχύνουμε, και για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τα εμπόδια στις επενδύσεις σε υποδομές, όπως πολιτική συναίνεση, κακή σχεδίαση, γραφειοκρατία και καθυστερήσεις. Η νέα κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, όπως έχει γίνει κατανοητό, έχει δώσει προτεραιότητα στην επίλυση αυτών των προβλημάτων και ενθαρρύνει τις Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).
Προτάσεις και μεταρρυθμίσεις
¦ Για το διάστημα της δυσλειτουργίας των δημόσιων υπηρεσιών, να υπάρξουν τρόποι διαχείρισης γραφειοκρατίας, όπως προσωρινή διευκόλυνση σε θέματα φορολογικών και ασφαλιστικών απαιτήσεων στην κατασκευαστική δραστηριότητα.
¦ Αύξηση ρευστότητας και δημιουργίας χρηματοδοτικών τραπεζικών εργαλείων στήριξης της κατασκευαστικής αγοράς με εγγυοδοσία του Δημοσίου.
¦ Δημιουργία task forces από το υπουργείο Υποδομών με συμμετοχή και των μεγάλων κατασκευαστικών ομίλων για quick win projects.
¦ Επίσπευση – επιτάχυνση διαδικασιών ανάθεσης μεγάλων έργων με βελτίωση του νόμου δημοσίων έργων 4412 και με στόχο αποφυγή νομικών και χρονικών καθυστερήσεων.
Τα νέα έργα υποβοήθησης της αγοράς να εστιάζουν σε ανταποδοτικότητα στους άξονες: ¦ Τουρισμός ¦ Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ¦ Αγροτική Ανάπτυξη.
Στόχευση νέων έργων με μοντέλα ΣΔΙΤ σε τομείς με τεχνολογικό και ανθρωποκεντρικό πρόσημο:
¦ Περιβάλλον (waste / νερό) ¦ Smart technologies – Next generation access ¦ Υγεία – Σύγχρονες νοσοκομειακές εγκαταστάσεις
¦ Ενοποίηση πολυάριθμων ανεξάρτητών αρχών. ¦ Ψηφιοποίηση του λειτουργικού κράτους, ψηφιακές υπογραφές, ορθολογισμός διαδικασιών επίλυσης κτηματολογικών, δασικών, αρχαιολογικών, πολεοδομικών θεμάτων. ¦ Παρακολούθηση καλών πρακτικών εξωτερικού που θα λύσει τα θέματα υπέρμετρου ανταγωνισμού και πολύ υψηλών εκπτώσεων.
Στην Intrakat εστιάζουμε σε έργα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Διευκολύνουμε τυχόν προσαρμογές που απαιτούνται με ευελιξία και σαφήνεια. Προβλέπουμε ευκαιρίες για νέες δραστηριότητες εγκαίρως και, πάνω απ’ όλα, εκτελούμε τα έργα μας με συνέπεια, αξιοπιστία και υψηλή ποιότητα. Σας διαβεβαιώνω ότι η Intrakat είναι και θα παραμείνει μοχλός ανάπτυξης σε κρίσιμους για την Ελλάδα τομείς».

Η ναυτιλία αρρωσταίνει, αλλά ποτέ δεν πεθαίνει
*του Μηνά Τσαμόπουλου

Παρά τις πληγές από την πανδημία κυρίως στην ακτοπλοΐα και την κρουαζιέρα, η ελληνική ναυτιλία δίνει το «παρών» στην επανεκκίνηση της οικονομίας

Τώρα κάποια από τα πλοία αυτά χρησιμοποιούνται ως αποθηκευτικοί χώροι, αφού λόγω της μεγάλης παραγωγής πετρελαίου δεν υπάρχουν δεξαμενές στη στεριά για να αποθηκεύσουν το πετρέλαιο. Η φορτηγός ναυτιλία αντιμετωπίζει επίσης προβλήματα, αν και τις τελευταίες ημέρες φάνηκαν αχτίδες ελπίδας μια και η Κίνα άρχισε να λειτουργεί στο 80% των δυνατοτήτων της.
Πρόβλημα επιβίωσης θα έχουν οι μικρότερες ναυτιλιακές εταιρείες αφού η στρόφιγγα της χρηματοδότησης έχει κλείσει γι’ αυτές. Οποια δεν ήταν νοικοκυρεμένη πριν από την έξαρση του ιού κινδυνεύει να εξαφανιστεί από προσώπου ναυτιλίας.
Η κρουαζιέρα έχει καταρρεύσει και υπάρχει πλέον σοβαρός κίνδυνος ακόμη και για λουκέτα στις μικρότερες εταιρείες. Το 2020 θεωρείται χαμένο και το 2021 προβληματικό, εφόσον έχει χαθεί η εμπιστοσύνη του κόσμου μετά και τους θανάτους από τον ιό πάνω σε κρουαζιερόπλοια.
Στην ακτοπλοΐα, με τις επιχειρήσεις χρεωμένες πάνω από ένα δισ. ευρώ, την απώλεια εσόδων να υπολογίζεται για το 2020 στα 290 εκατ. ευρώ και τη μείωση επιβατών να αγγίζει τα 9,5 εκατομμύρια, στόχος είναι να λειτουργήσει ο κλάδος από Ιούλιο μέχρι και Σεπτέμβριο, ώστε να σωθεί ό,τι σώζεται. Αλλά από το 2021 θα υπάρξει σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης του κλάδου, ο οποίος είναι κομβικής σημασίας για την πολυνησιακή Ελλάδα. Το ερώτημα είναι ποιος θα επενδύσει στην ελληνική ακτοπλοΐα.
Στη συνολική εικόνα προστίθενται οι εκατοντάδες χιλιάδες ναυτικοί, εργαζόμενοι στα ναυτιλιακά γραφεία, αλλά και στις περι-ναυτιλιακές επιχειρήσεις.
Παρά το γεγονός ότι η ναυτιλιακή βιομηχανία συνέχισε να λειτουργεί εν μέσω κρίσης αφού έπρεπε να διατηρηθεί η ομαλότητα της παγκόσμιας εμπορευματικής αλυσίδας, ώστε να μεταφέρονται τρόφιμα και ιατροφαρμακευτικός εξοπλισμός, η επόμενη μέρα θα τη βρει με πληγές. Ομως, όπως συνήθιζε να λέει ένας παραδοσιακός Ελληνας πλοιοκτήτης, ο οποίος δεν είναι πλέον στη ζωή, ο καπετάν Βασίλης Κωνσταντακόπουλος, «η ναυτιλία αρρωσταίνει, αλλά ποτέ δεν πεθαίνει».
Η επανεκκίνηση της οικονομίας που θα πρέπει αναγκαστικά να γίνει με τη στήριξη των κυβερνήσεων, με συνδυασμό παροχής οικονομικών ενισχύσεων και κινήτρων και με το νέο χρήμα που θα κοπεί, θα βρει τη ναυτιλία στη θέση της. Η αύξηση της κατανάλωσης θα οδηγήσει στην αύξηση της παραγωγής, άρα και στην αύξηση της ζήτησης πρώτων υλών, άρα στην αύξηση του μεταφορικού έργου. Η ανάκτηση της εμπιστοσύνης του καταναλωτικού κοινού θα κρίνει το μέλλον της ακτοπλοΐας και της κρουαζιέρας. Σε κάθε περίπτωση, η επανεκκίνηση της οικονομίας και της ναυτιλίας θα αρχίσει από τη στεριά.

Με την επανεκκίνηση της οικονομίας θα ξεκινήσουν και τα φορτηγά πλοία

Δημήτρης Φαφαλιός
Πρόεδρος της Intercargo

Ο παγκόσμιοΣ στόλος των φορτηγών dry bulkers αριθμεί 11.500 πλοία. Από αυτά 2.300 είναι μέλη της Intercargo, της Διεθνούς Ενωσης Πλοιοκτητών Πλοίων Mεταφοράς Xύδην Ξηρού Φορτίου. Αντιπροσωπεύουμε το 20% του παγκόσμιου στόλου φορτηγών πλοίων, ήτοι το 20% της παγκόσμιας μεταφοράς άνθρακα, μεταλλευμάτων και σιτηρών. Τον τελευταίο καιρό ως κλάδος αντιμετωπίσαμε και αντιμετωπίζουμε δυσκολίες, οι οποίες όμως δεν οφείλονται αποκλειστικά στον κορωνοϊό. Η πανδημία έχει προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στην αγορά, όμως τα προβλήματα ήταν και είναι σύνθετα, όπως εκείνο της υπερπροσφοράς χωρητικότητας, δηλαδή λίγα φορτία και περισσότερα πλοία για να τα μεταφέρουν. Το lockdown που έχουν επιβάλει πολλές κυβερνήσεις έχει μειώσει τη ζήτηση αγαθών, την παραγωγή των εργοστασίων, άρα και τη ζήτηση για πρώτες ύλες από αυτά. Επίσης, έχει μειωθεί η ζήτηση για κάρβουνο που χρειάζεται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας την οποία καταναλώνουν οι βιομηχανίες, που τώρα είτε είναι κλειστές είτε υπολειτουργούν. Η μειωμένη ζήτηση που οδηγεί στη μειωμένη παραγωγή περιορίζει και το μεταφορικό έργο των φορτηγών πλοίων. Το lockdown επίσης έχει επηρεάσει αρνητικά την κίνηση των πληρωμάτων των πλοίων. Οι άνθρωποι που κινοαύν τα πλοία, τον διεθνή στόλο, έχουν ξεχαστεί από τις περισσότερες κυβερνήσεις. Μπορούν και αυτοί να χαρακτηριστούν ήρωες της πρώτης γραμμής. Ελπίζω να βρεθεί μια λύση άμεσα για τα πληρώματα των βαποριών την επόμενη μέρα. Για την επόμενη μέρα πιστεύω και εύχομαι ότι θα ανέβει η ζήτηση για τα πλοία ξηρού φορτίου, όπου τόσο η Ελλάδα όσο και η Intercargo έχουν μεγάλη παρουσία και σημαντικό ρόλο. Θα έχουμε αύξηση της παραγωγής που θα σημάνει και την αύξηση των προϊόντων για μεταφορά. Ο κλάδος της ναυτιλίας που θα υποφέρει περισσότερο την επόμενη μέρα θα είναι η κρουαζιέρα. Πιστεύω ότι η επανεκκίνηση της ναυτιλίας θα στηριχθεί στην ανάκαμψη της στεριανής οικονομίας. Αμέσως μετά τα φορτηγά πλοία, θα καλυτερεύσει η ναυλαγορά των πλοίων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και των πλοίων μεταφοράς οχημάτων Ro-Ro. Στην Ελλάδα το πρώτο που θα δούμε είναι η επανεκκίνηση της ακτοπλοΐας.

Η ελληνόκτητη ναυτιλία πρώτη στις επάλξεις

Θεόδωρος Βενιάμης
Πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών

Η πανδημία του νέου κορωνοϊού COVID-19 δεν έχει αφήσει σχεδόν καμία χώρα και καμία βιομηχανία ανεπηρέαστη, με τις επιπτώσεις να είναι πολλαπλές και για κάποιους τομείς καταλυτικές. Η ναυτιλία, ως διεθνής δραστηριότητα, επλήγη σημαντικά και σε πολλά επίπεδα. Μέσα από αυτή την κρίση, όμως, αναδείχθηκε για άλλη μία φορά η στρατηγική σημασία της ναυτιλίας και των ανθρώπων της όχι μόνο για την ευημερία των πολιτών, αλλά, και πολύ περισσότερο τώρα, για τη δημόσια υγεία, προσφέροντας αναντικατάστατες υπηρεσίες μεταφοράς αγαθών και απαραίτητων προμηθειών.
Η ελληνόκτητη ναυτιλία βρίσκεται πρώτη στις επάλξεις, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τα πολλά και σοβαρά προβλήματα, λειτουργικά και οικονομικά. Για την επιστροφή στην ομαλότητα και την όσο το δυνατόν απρόσκοπτη ναυτιλιακή δραστηριότητα απαιτείται η ύπαρξη ανοιχτών λιμανιών προκειμένου να ομαλοποιηθούν οι προσεγγίσεις των πλοίων, και αεροδρομίων και άλλων ταξιδιωτικών δομών για την ομαλή μετακίνηση των ναυτικών από και προς τα πλοία. Είναι, επίσης, απαραίτητο για την εξασφάλιση της ασφάλειας της ναυσιπλοΐας να εξομαλυνθεί η επισκευαστική δραστηριότητα και η πρόσβαση του ανθρώπινου δυναμικού και σχετικού εξοπλισμού προς αυτό τον σκοπό στα πλοία.
Η ομαλοποίηση της διεθνούς οικονομίας -και επομένως του διεθνούς εμπορίου- θα αποτελέσει τον μοχλό επανεκκίνησης και της οικονομίας της ναυτιλίας – και επομένως και όλου του πλέγματος των παραναυτιλιακών δραστηριοτήτων. Σε κάθε περίπτωση, η διαδικασία επιστροφής στην ομαλότητα αναμένεται να μην αργήσει περισσότερο από 12 με 18 μήνες.
Καθώς η ναυτιλιακή είναι μια διεθνής βιομηχανία είναι αναγκαίο να υπάρχουν διεθνείς και ομοιόμορφες διαδικασίες ανά τον κόσμο και, κυρίως, στην Ευρώπη. Τα όποια εθνικά και ευρωπαϊκά μέτρα περιορισμού των επιπτώσεων του COVID-19 θα πρέπει να συμπεριλάβουν και ανάλογες πρωτοβουλίες και δράσεις στήριξης της ναυτιλίας. Σε κάθε περίπτωση, η βιωσιμότητα της ναυτιλιακής δραστηριότητας, σημαντικό κομμάτι της οποίας αποτελεί σαφώς η διατήρηση της απαραίτητης ρευστότητας των ναυτιλιακών εταιρειών, θα πρέπει να διασφαλιστεί, ώστε η ελληνόκτητη και ευρωπαϊκή ναυτιλία να συνεχίσει να εξυπηρετεί τις ανάγκες της κοινωνίας και την επόμενη μέρα μετά το τέλος της πανδημίας.

Η ναυτιλία των Ελλήνων δείχνει τον δρόμο

Λεωνίδας Δημητριάδης – Ευγενίδης
Επιχειρηματίας

Εστιάζοντας στον τουρισμό και στην ακτοπλοΐα, πιστεύω ότι τα πάντα εξαρτώνται από την πορεία τόσο διεθνώς όσο και στην Ελλάδα της πανδημίας του COVID-19.
Εάν δεν οριστικοποιηθεί το θέμα της δυνατότητας και του τρόπου μεταφοράς επιβατών εντός και εκτός Ελλάδας, καθώς και το πλαίσιο λειτουργίας υποδομών και ξενοδοχειακών μονάδων, όλα τα άλλα είναι ασκήσεις επί χάρτου. Για να κινηθούν στην όποια τους μορφή ο τουρισμός και η ακτοπλοΐα είναι απαραίτητες καθορισμένες υγειονομικές συνθήκες μετακίνησης και διαμονής επιβατών/επισκεπτών, οι οποίοι κατά κύριο λόγο πιστεύω ότι θα είναι Ελληνες.
Μπαίνοντας λοιπόν στον Μάιο δεν είμαι ιδιαίτερα αισιόδοξος για τον τουρισμό του εξωτερικού, γιατί όσο καταστροφική θεωρώ την εκμηδένισή του, άλλο τόσο επικίνδυνη και καταστροφική θα είναι η έναρξη διεθνών μετακινήσεων βάσει πολιτικών που δεν θα σέβονται αυτό που καθορίζουν η ιατρική επιστήμη και οι όροι υγειονομικής προστασίας.
Πιστεύω ότι χάρη στην πολύ καλή εικόνα που έχει επιδείξει η Ελλάδα στη διαχείριση της κρίσης του COVID-19, και όχι μόνο κατά τα τελευταία χρόνια, και χάρη στις θυσίες του ελληνικού λαού θα μπορέσουμε να διεκδικήσουμε αυτό που μας αντιστοιχεί. Εξαιρετικό εργαλείο θα είναι το PEPP της ΕΚΤ, το οποίο θα μπορεί να δώσει, βάσει έκδοσης ομολόγων, τη δυνατότητα στις τράπεζες να επαναχρηματοδοτήσουν την προσωρινή αναστολή πληρωμών δόσεων των πληγωμένων επιχειρήσεων από τον ιό, όπως και τα προγράμματα στήριξης.
Εδώ όμως τίθεται και το μεγάλο ζήτημα, το πώς η Πολιτεία θα εξασφαλίσει με όραμα αλλά και με ρεαλισμό τη σωστή διάθεση αυτών των πόρων, είτε μέσω προγραμμάτων είτε μέσω τραπεζών, οι οποίες θα πρέπει να διαδραματίσουν έναν πιο δημιουργικό ρόλο απ’ ό,τι στο παρελθόν.
Ενας πρόσφατος ατυχής χειρισμός δεν αλλοιώνει την ομολογουμένως άριστη αντιμετώπιση της κρίσης σε όλα τα επίπεδα και δείχνει τι πρέπει να αποφύγουμε. Θα έλεγα ότι η επανεκκίνηση δεν μπορεί να γίνει με οριζόντια, αλλά με πολύ προσεκτικά και στοχευμένα κλαδικά μέτρα, ούτως ώστε να διατηρηθεί και η καλά ισορροπημένη συνοχή της οικονομίας.
Ας μην ξεχνάμε ότι η κρίση του κορωνοϊού βάθυνε τα προβλήματα της παγκόσμιας οικονομίας και ειδικότερα του παγκόσμιου χρέους (κρατικό/τραπεζικό) με δυσοίωνες προβλέψεις.
Γνωρίζοντας τις σωστές κινήσεις μέχρι τώρα του ΥΝΑΝΠ στα θέματα της ακτοπλοΐας, πιστεύω ότι θα ληφθούν τα σωστά μέτρα στήριξης των εταιρειών, προκειμένου να μην απειληθούν η βιωσιμότητα και η ισορροπία του κλάδου, που είναι ιδιαίτερα ζωτικός για τη νησιωτικότητά μας.
Ταυτόχρονα θέλει προσοχή και ο θαλάσσιος τουρισμός σκαφών αναψυχής, ενώ είναι πολύ βασικό το να αξιοποιεί η Ελλάδα γρήγορα και αποτελεσματικά τις δυνατότητες που της παρέχει η Ευρωπαϊκή Ενωση.
Οι Ελληνες αποδείξαμε ότι αν θέλουμε, έχουμε όραμα και στόχους, μπορούμε να καταφέρουμε τα πάντα.
Η ναυτιλία των Ελλήνων δείχνει τον δρόμο.

Η κρίση φέρνει μεγάλες αλλαγές, αλλά και ευκαιρίες

Κωστής I. Φραγκούλης
Πρόεδρος του Propeller Club, Port of Piraeus, ιδρυτής και CEO της Franman

Με δεδομένο ότι το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη βρίσκεται σε lockdown, η παγκόσμια οικονομία δέχεται πολύ ισχυρές πιέσεις, ενώ σημειώνεται μεγάλη μείωση στη ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών. Περίπου το 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ είναι σε αναστολή.
Η ελληνική οικονομία ενδέχεται να οδηγηθεί ακόμα και σε απώλεια 0,9 μονάδων του ΑΕΠ. Οι κλάδοι των ξενοδοχείων, της ψυχαγωγίας και του τουρισμού θα δεχτούν το μεγαλύτερο πλήγμα. Παρά ταύτα, όλα δείχνουν ότι η επανεκκίνηση της οικονομίας μας θα γίνει αρκετά νωρίτερα από τις περισσότερες χώρες της Ευρωζώνης λόγω της εξαιρετικής διαχείρισης της κρίσης που επιδεικνύουμε μέχρι σήμερα.
Η διεθνής ναυτιλιακή βιομηχανία είναι σήμερα αντιμέτωπη με την πτώση της ζήτησης λόγω της πανδημίας, η οποία μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του θαλάσσιου εμπορίου κατά 4%. Ενας καθοριστικός παράγοντας τόσο για την πορεία της ναυτιλίας όσο και της διεθνούς οικονομίας είναι η πορεία της κινεζικής οικονομίας τους επόμενους μήνες. Τα πρώτα μεγάλα θύματα του κλάδου είναι η κρουαζιέρα και τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. Ακολουθούν τα φορτηγά, ενώ τα δεξαμενόπλοια απολαμβάνουν υψηλούς ναύλους για λόγους που σχετίζονται με την κατάρρευση στις τιμές του πετρελαίου.
Η ελληνική ναυτιλία προσαρμόστηκε πολύ γρήγορα στις νέες συνθήκες και τους περιορισμούς που τέθηκαν λόγω της κρίσης του COVID-19. Εδώ και πέντε εβδομάδες διαχειρίζεται τον μεγαλύτερο στόλο παγκοσμίως, επιχειρώντας από το σπίτι με επιτυχία, δηλώνοντας σε επιφυλακή και πλήρη ετοιμότητα να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της πτωτικής πορείας του παγκόσμιου εμπορίου. Οι συνθήκες για την ακτοπλοΐα μας είναι πολύ δύσκολες.
Είναι ακόμη αρκετά νωρίς για να μπορέσουμε να αξιολογήσουμε και να προβλέψουμε τα αποτελέσματα αυτής της μεγάλης παγκόσμιας κρίσης, ενώ αναμένεται δριμεία ύφεση στα πρώτα τρία τρίμηνα του έτους. Αυτή η κρίση θα επιφέρει σημαντικές αλλαγές στη ζωή μας, αλλά θα δημιουργήσει και σημαντικές ευκαιρίες σε πολλούς τομείς. Οσο πιο γρήγορα κινηθεί η διεθνής κοινότητα για την καταπολέμηση του ιού, τόσο οι επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία θα περιοριστούν και θα είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμες, με προοπτική να βγούμε από την ύφεση νωρίτερα από το ενδεχομένως προβλεπόμενο.
Σε ένα πιο αισιόδοξο σενάριο, η απότομη επανεκκίνηση της παγκόσμιας οικονομίας και μια συνακόλουθη ξαφνική αύξηση της ζήτησης στις θαλάσσιες μεταφορές είναι δυνατόν να προκαλέσει και οικονομική άνθηση στον κλάδο της ναυτιλίας.

Η ναυτιλία εγγυάται την ασφάλεια και την κανονικότητα στις ζωές μας

Χαράλαμπος Φαφαλιός
Πρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής Ναυτιλιακής Συνεργασίας του Λονδίνου (Greek Shipping Cooperation Committee)

Η πανδημία του COVID-19 έχει πλήξει ολόκληρο τον κόσμο. Στην πραγματικότητα, δεν θα υπάρξει επόμενη μέρα. Θα χρειαστούν εβδομάδες, μήνες ακόμη και χρόνια για να επανέλθει η όποια κανονικότητα.
Σαν τσουνάμι ο κορωνοϊός έπληξε διαφορετικές χώρες, με διαφορετικούς τρόπους και με ποικίλες επιπτώσεις. Το σημαντικό είναι ότι η πανδημία έχει επιπτώσεις μεγαλύτερες ενός παγκοσμίου πολέμου και σε όλα τα κράτη, ανεξαρτήτως μεγέθους πληθυσμού ή του επιπέδου ετοιμότητάς τους. Η ναυτιλιακή βιομηχανία -και ειδικά η ποντοπόρος- απέδειξε για μία ακόμη φορά ότι προσέφερε και προσφέρει υπηρεσίες ζωτικής σημασίας σε όλο την κόσμο, σε όλη την ανθρωπότητα. Με έναν τρόπο μοναδικό και άψογο, μας τάισε, μας έντυσε, αάς κράτησε ζεστούς και μας προμήθευσε με όλα τα αναγκαία και απαραίτητα αγαθά που χρειαζόμαστε στην καθημερινή μας ζωή. Και το έπραξε ανεξαρτήτως των προκλήσεων και των περιορισμών που έχουν θέσει διάφορα κράτη.
Η ναυτιλία λειτούργησε και λειτουργεί εν μέσω πανδημίας σε συνθήκες μέσα στις οποίες τα φορτία που μεταφέρουν τα πλοία είναι καλοδεχούμενα αλλά όχι οι ναυτικοί που είναι πάνω σε αυτά. Αυτό που χρειαζόμαστε την επόμενη μέρα είναι η εκτίμηση του ρόλου που διαδραμάτισε στους δύσκολους και πρωτοφανείς αυτούς καιρούς η ναυτιλία και πάνω απ’ όλα η επιβράβευση και ένα ευχαριστώ σε όλους εκείνους, άνδρες και γυναίκες, που θυσίασαν ανιδιοτελώς τις ζωές τους και της βολή τους ώστε να εξασφαλίσουν ότι η ζωή συνεχίζεται. Χρειαζόμαστε πολύ μεγαλύτερη ευελιξία του γραφειοκρατικού μηχανισμού ώστε να συνεχίσουμε τη δουλειά μας με τρόπο λογικό και ρεαλιστικό. Ο κόσμος θα χρειαστεί ένα «Σχέδιο Μάρσαλ» ώστε να πετύχει την επανεκκίνησή του μετά την πανδημία. Ακόμη κι έτσι, όμως, δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε πως ακριβώς θα γίνει στην πράξη. Ελπίζουμε ότι ο τεράστιας σημασίας ρόλος της ναυτιλίας στην αναμόρφωση του πλανήτη δεν θα υποτιμηθεί.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως οποτεδήποτε έρθει η μέρα όπου θα έχουμε ξεφύγει από την πανδημία και επισήμως, χιλιάδες πλοία θα ταξιδεύουν, σιωπηλά, στους ωκεανούς κάνοντας ό,τι έκαναν πριν και κατά τη διάρκεια της υγειονομικής αυτής κρίσης: να μας κρατούν ασφαλείς και να εγγυώνται την κανονικότητα της καθημερινότητας όλων μας.

Με σταθερά βήματα και έξυπνες κινήσεις προχωράμε στην επόμενη μέρα

Θεόδωρος Κόντες
Πρόεδρος Ενωσης Εφοπλιστών Κρουαζιέρας και Φορέων Ναυτιλίας

Πλησιάζουμε τους δύο μήνες lockdown στην αγορά και η Ελλάδα έδωσε το σωστό παράδειγμα διαχείρισης της πανδημίας στους Ευρωπαίους αλλά και στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.
Η Ελλάδα, που μόλις πέρασε μια δεκαετή κρίση, κατάφερε για μία ακόμη φορά να οργανωθεί έγκαιρα, να βελτιώσει άμεσα τις υγειονομικές εγκαταστάσεις και με τη βοήθεια του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού να βγει με τις λιγότερες δυνατές απώλειες.
Μετά τις εφιαλτικές ημέρες για όλον τον κόσμο, ήρθε η ώρα να οργανωθούμε και να πετύχουμε και τον επόμενο στόχο μας, που δεν είναι άλλος από την επανεκκίνηση της οικονομίας μας.
Χρονικά η εν λόγω κρίση μάς βρήκε στην αρχή της τουριστικής μας περιόδου, κλειδί της ελληνικής οικονομίας, και είναι ιδιαίτερα κρίσιμες οι στιγμές αυτές για να προχωρήσουμε με σωστά βήματα στην επανεκκίνηση της οικονομίας μας με τον τουρισμό στην πρώτη γραμμή χωρίς να χάσουμε περαιτέρω χρόνο. Είναι βέβαια βασικό το restart να γίνει χωρίς κανένα ρίσκο, με βήματα σταθερά, το κράτος, όπως αναμένουμε, να οργανώσει αλλά και να βοηθήσει τους επαγγελματίες να αποκτήσουν και πάλι τον έλεγχο των επιχειρήσεών τους και όλους εμάς, και τους εργαζομένους να σταθούν αρωγοί στην τόσο δύσκολη προσπάθεια της επανεκκίνησης της οικονομίας.
Σχετικά με τον τουρισμό, τα πράγματα δείχνουν ότι θα μπορέσουμε να σώσουμε ένα ικανοποιητικό μερίδιο της θερινής περιόδου, αλλά με έξυπνες κινήσεις και καλές υπηρεσίες θα μπορέσουμε να επεκτείνουμε την τουριστική περίοδο, αφού βοηθάνε τη χώρα μας και οι ήπιες καιρικές συνθήκες, αλλά και το city break στις μεγαλουπόλεις.
Ο θαλάσσιος τουρισμός, συμπεριλαμβανομένων της κρουαζιέρας και του yachting, θα μπορέσει να βοηθήσει συμπληρωματικά τα τουριστικά οικονομικά οφέλη για την πατρίδα μας και τις τοπικές κοινωνίες γενικότερα.
Τα θετικά υγειονομικά αποτελέσματα μας κάνουν να αισιοδοξούμε ότι ο θαλάσσιος τουρισμός θα ενεργοποιηθεί τον Ιούνιο ή το αργότερο τον Ιούλιο, με αποτέλεσμα να εκμεταλλευτούμε ένα αρκετά μεγάλο τμήμα της τουριστικής περιόδου. Τέλος, ένα σοβαρό σταθερό στοιχείο είναι ότι η χώρα μας με τα θετικά αποτελέσματα φαίνεται να θεωρείται ασφαλής προορισμός και ελπίζουμε ότι η Ελλάδα θα προτιμηθεί από τους Ευρωπαίους, αλλά και από άλλες εθνικότητες, με αποτέλεσμα να ελπίζουμε ότι θα εξασφαλίσουμε ικανοποιητικό αριθμό τουριστών και φυσικά οικονομικά οφέλη.

Η ανάκαμψη θα έρθει εάν όλοι συνεργαστούμε

Γιώργος Πατέρας
Πρόεδρος του Ναυτικού Επιμελητηρίου Ελλάδος

Η ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας δεν προκλήθηκε από κατάχρηση οικονομικών θεμελιωδών κανόνων, αλλά από μια ξαφνική και άνευ προηγουμένου διακοπή σχεδόν όλων των δραστηριοτήτων, με αεροδρόμια και λιμάνια κλειστά και πολλές βιομηχανίες να λειτουργούν με μειωμένους ρυθμούς παραγωγής, οδηγώντας σε δραματική πτώση το παγκόσμιο εμπόριο. Επομένως, αυτό θέτει το ερώτημα αν οι δοκιμασμένες διαδικασίες οικονομικής ανάπτυξης θα είναι σήμερα συμβατές με την παγκόσμια ανάκαμψη. Είναι κατανοητό ότι θα απαιτηθεί αύξηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών ώστε να ξεκινήσουν τις καταναλωτικές δαπάνες, κάτι που θα αναγκάσει τους λιανοπωλητές να ξαναδημιουργήσουν αποθέματα. Αυτό συνδέεται με τους εισαγωγείς, τους προμηθευτές και τους κατασκευαστές που επιστρέφουν στο εμπόριο και την παραγωγή. Για να συμβούν όλα αυτά θα πρέπει να μεταφερθούν καταρχάς οι απαραίτητες πρώτες ύλες.
Και όλοι γνωρίζουμε ότι ο πιο οικονομικός και φιλικός προς το περιβάλλον τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι με τις θαλάσσιες μεταφορές, καθώς το 90% του παγκόσμιου εμπορίου κατ’ όγκο μεταφέρεται από πλοία. Οταν η παραγωγή επιστρέψει σε κανονικούς ρυθμούς, τα προϊόντα θα πρέπει να μεταφερθούν σε όλο τον κόσμο και μάλιστα σε μειωμένες τιμές, αφού το μεταφορικό κόστος θα είναι και αυτό μειωμένο λόγω του χαμηλού κόστους του πετρελαίου. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να ενισχύσουν τόσο τη δημοσιονομική όσο και τη νομισματική τους πολιτική προκειμένου να τονώσουν την οικονομική ανάκαμψη και να μειώσουν τον χρόνο που θα απαιτηθεί για την ανάκαμψη των οικονομιών μας. Αυτή η ενίσχυση μπορεί να έχει τη μορφή φορολογικών ελαφρύνσεων, επιδοτήσεων και δανεισμού με χαμηλό επιτόκιο.
Οσον αφορά τη ναυτιλία, η στήριξη θα πρέπει να δοθεί από δανειστές, προμηθευτές και φορείς εκμετάλλευσης προκειμένου να επανέλθει σε καλά επίπεδα η ναυλαγορά φορτίου χύδην και εμπορευματοκιβωτίων. Οσο περισσότερο χρόνο μείνουν τα πλοία ανενεργά (lay up) τόσο πιο δύσκολη και ακριβότερη θα γίνει η επανενεργοποίηση. Η Ιστορία μάς λέει ότι δεν διδασκόμαστε από προηγούμενες υφέσεις. Είναι σαφές ότι όσοι επιβιώνουν θα πρέπει να προβλέπουν, να είναι πιο μπροστά από την εποχή τους και να σχεδιάσουν για το πού θα βρισκόμαστε τις επόμενες εβδομάδες και μήνες και όχι να κοιτάνε το πού βρισκόμαστε σήμερα. Η ανάκαμψη θα έρθει εάν όλοι συνεργαστούμε γι’ αυτόν τον κοινό στόχο. Οι «παίκτες» της ευρύτερης οικογένειας της ναυτιλίας, ήτοι οι πλοιοκτήτες, οι ναυλωτές, οι τράπεζες και οι προμηθευτές πρέπει να είναι ανεκτικοί και λογικοί στις απαιτήσεις τους ώστε να εξασφαλίσουν την ταχύτερη δυνατή ανάκαμψη.

Η ακτοπλοΐα ελπίζει στον εσωτερικό τουρισμό

Μιχάλης Σακέλλης
Πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας

Η κρίση COVID-19 έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα στον τουρισμό και κατ’ επέκταση στην ακτοπλοΐα, η οποία αποτελεί έναν σημαντικό τουριστικό παράγοντα για τη χώρα. Στα προβλήματα από την απώλεια της τουριστικής κίνησης προστέθηκε και η απαγόρευση των μετακινήσεων που μηδένισε ουσιαστικά την επιβατική κίνηση, ενώ η εμπορευματική επίσης μειώθηκε κατά 40% περίπου. Και νομίζω είναι ότι καιρός να ασχοληθούμε για την μετά την κρίση περίοδο, στην οποία :
Προβλέπουμε ότι θα ξεκινήσει μετά τις 30/6, συνεπώς μιλάμε για τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο και πιθανόν τον Σεπτέμβριο, αν όλα πάνε καλά.
Θα μετακινηθεί υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις μικρός αριθμός ξένων τουριστών.
Θα υποστηριχθεί σημαντικά από τη μετακίνηση Ελλήνων τουριστών, η οποία θα είναι απολύτως ασφαλής, λαμβανομένου υπόψη του μικρού αριθμού κρουσμάτων στη χώρα μας και του μηδενικού στα νησιά.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να τονίσουμε ότι στα πλοία της ακτοπλοΐας, με τη συμβολή των ναυτικών μας, έχουν δημιουργηθεί οι κατάλληλες συνθήκες για να αισθάνονται και να είναι ασφαλείς οι επιβάτες μας.
Σύμφωνα με τις παραπάνω διαπιστώσεις μας, οι αισιόδοξες προβλέψεις είναι για σχεδόν μηδενική τουριστική κίνηση τον Ιούνιο και κατά 50% μειωμένη τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Το αναμενόμενο μεταφορικό έργο θα στηριχθεί κυρίως στον εσωτερικό τουρισμό.
Στον εσωτερικό τουρισμό, λοιπόν, που καλείται να δώσει λίγη ζωή στα νησιά μας, πρέπει έγκαιρα να φροντίσουμε να δώσουμε κίνητρα ανάπτυξης προσφέροντας τις ευκαιρίες και τα πλεονεκτήματα που απολάμβαναν μέχρι σήμερα οι αλλοδαποί τουρίστες μας. Παράλληλα πρέπει να ενισχυθούν τα προγράμματα κοινωνικού τουρισμού, προσφέροντας τη δυνατότητα για οικονομικά ταξίδια κυρίως στην οικογένεια.

Είναι δύσκολα, αλλά θα μπορούσε να ήταν δυσκολότερα!

Ιωάννης Πλατσιδάκης
Τέως πρόεδρος της Intercargo

Με την πάροδο των ημερών και ενώ ενημερωνόμαστε για τις καθημερινές εξελίξεις, αποκτά προτεραιότητα στις σκέψεις μας η επόμενη μέρα. Πώς θα διαμορφωθούν η κοινωνική μας συμπεριφορά, η οικονομία και φυσικά για εμάς της ναυτιλίας οι επιπτώσεις σε αυτή. Μεγάλα θέματα, αλλά θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας μερικές σκέψεις μου για την οικονομία και τη ναυτιλιακή βιομηχανία. Δίδω μεγάλη σημασία στις επιπτώσεις στις τράπεζες δεδομένου ότι αυτές θα επωμισθούν μεγάλο μέρος για την υποστήριξη της οικονομίας και κατ’ επέκταση των οικονομικών δραστηριοτήτων. Φοβάμαι ότι οι προϋπολογισμοί τους για το 2020 και το 2021 θα περικοπούν δραστικά αφενός διότι η αναβολή στις πληρωμές των δόσεων των δανείων τους θα μειώσει τα διαθέσιμα για νέα δάνεια και αφετέρου γιατί η δραστική επιδείνωση της πιστοληπτικής κατάστασης των υπαρχόντων πελατών τους θα τις υποχρεώσει σε αύξηση των επισφαλών προβλέψεων, τις οποίες αυτές πρέπει να διατηρούν. Συμπερασματικά η ρευστότητά τους θα μειωθεί και οι προσπάθειές τους θα είναι να κρατήσουν ρευστότητα για την υποστήριξη των ήδη πελατών τους. Εταιρείες οι οποίες είχαν αποδεκτούς ισολογισμούς, την επόμενη μέρα είναι πολύ πιθανόν να καταλήξουν με βεβαρημένους ισολογισμούς, λόγω των αυξημένων δανείων που επωμίζονται για να αντεπεξέλθουν στη σημερινή κατάσταση. Η χώρα μας, αν και πήρε εγκαίρως ιδιαιτέρως αξιέπαινες πρωτοβουλίες, πρέπει να προετοιμαστεί για ένα δύσκολο περιβάλλον. Η ποντοπόρος ναυτιλία μας είναι συνηθισμένη σε αντίξοες εξελίξεις στις ναυλαγορές και είναι σε θέση να προσαρμοστεί στις παρούσες και στις αναμενόμενες δυσκολίες. Πάντα βεβαίως με τη σωστή συνεργασία της με τις τράπεζές της, λόγω της έντονης κεφαλαιακής δομής της, και σεβόμενη τις δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν και θα αντιμετωπίσουν τα τραπεζικά ιδρύματα από τους περισσότερους κλάδους της παγκόσμιας οικονομίας.
Είναι δύσκολα, αλλά θα μπορούσε να ήταν δυσκολότερα!

Αλλάζει το μοντέλο ανάπτυξης

Νικόλαος Ροδόπουλος
Πρόεδρος Δ.Σ. της ελληνικής εταιρείας Logistics

Η μετά κορωνοϊό εποχή θα αποτελέσει μια νέα πραγματικότητα. Το πέρασμα σε μια νέα κανονικότητα δεν είναι στο χέρι ενός πρωθυπουργού, μιας χώρας, αλλά στην ενοποίηση των δυνάμεων και των προσπαθειών όλων των χωρών της Ευρωζώνης. Το σίγουρο είναι ότι όλα αλλάζουν, αλλά κυρίως αλλάζει το μοντέλο ανάπτυξης. Η βιομηχανία, η πρωτογενής παραγωγή και οι εφοδιαστικές αλυσίδες βρίσκονται ήδη στην κορυφή του νέου πλαισίου που είναι καταδικασμένο να ανταποκριθεί στη νέα πραγματικότητα. Στην Ευρώπη αρχίζουν να μιλούν για μείωση της υπερ-εξάρτησης από τρίτες χώρες, για «στρατηγική αυτονομία» της βιομηχανίας και για μείωση των εκτός Ευρώπης προμηθευτών. Πλέον μιλάμε για μια ουσιαστική παραγωγική ανασυγκρότηση την οποία η πατρίδα μας χρειάζεται περισσότερο.
Η ελληνική εφοδιαστική αλυσίδα επέδειξε σοβαρότητα και υπευθυνότητα, ανταποκρινόμενη στις ανάγκες της κοινωνίας. Ωστόσο, και αυτή δέχτηκε και δέχεται μεγάλες πιέσεις με σημαντικές απώλειες. Η επένδυση σε αφηγήματα «one belt – one road», που παραφράζεται σε «one country – one continent», όπως είπε ο Ευρωπαίος επίτροπος για την Εσωτερική Αγορά Τιερί Μπρετόν, αλλάζει. Η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα που ήδη είναι πληγωμένη, η απασχολησιμότητα η οποία ήδη έχει δομικά προβλήματα και η κατανάλωση που θα είναι πανευρωπαϊκά μειωμένη αποτελούν άξονες υποστήριξης για βιωσιμότητα της εθνικής οικονομίας, για να κρατήσουμε όρθια την κοινωνία.