Η ανακάλυψη μιας χαμένης αυτοκρατορίας: Πώς μια βαλίτσα αποκάλυψε την τεράστια περιουσία που χάθηκε στη ναζιστική Γερμανία

0
19

Αγνοούσε το εβραϊκό παρελθόν του πατέρα του και ανακάλυψε μια συγκλονιστική οικογενειακή ιστορία μέσα από μια παλιά βαλίτσα

Ήταν το 2009, όταν Άντονι Ίστον βρήκε μια παλιά καφέ βαλίτσα κάτω από το κρεβάτι διαμερίσματος του πατέρα του Πίτερ, που είχε φύγει από τη ζωή. Μέσα της βρήκε γερμανικά χαρτονομίσματα, φωτογραφίες, σημειώσεις και ένα πιστοποιητικό γέννησης τα οποία αποκάλυπταν ότι ο άνθρωπος που θεωρούσε Βρετανό ως το… μεδούλι του, είχε γεννηθεί στο Βερολίνο ως Πέτερ Χανς Ρούντολφ Άιζνερ και ήταν μέλος μιας από τις πλουσιότερες εβραϊκές οικογένειες της προπολεμικής Γερμανίας.

Η ανακάλυψη εκείνη άλλαξε για πάντα τη ζωή του Άντονι. Μέχρι τότε ήξερε ελάχιστα για το παρελθόν του πατέρα του, ο οποίος είχε περάσει τη ζωή του αποφεύγοντας ερωτήσεις για την παιδική του ηλικία και τη γερμανική προφορά του. Η βαλίτσα, ωστόσο, φώτισε μια ιστορία που συνδέεται με τον Ολοκαύτωμα, μια περιουσία που χάθηκε και μια οικογένεια που διαλύθηκε.

Ανάμεσα στις ασπρόμαυρες φωτογραφίες, ο Άντονι είδε εικόνες από το παρελθόν του πατέρα του: πολυτελή σπίτια, υπηρέτες, αυτοκίνητα με οδηγούς, και μια φωτογραφία όπου ο δωδεκάχρονος Πέτερ χαμογελά με φίλους και στο βάθος κυματίζει μια ναζιστική σημαία.

«Ένιωσα σαν ένα χέρι από το παρελθόν να με αγγίζει», θυμάται ο Άντον, όπως λέει στο BBC. «Υπήρχαν ενδείξεις ότι (δεν ήταν) πραγματικά όπως οι άλλοι άνθρωποι… Υπήρχε κάτι σκοτεινό γύρω από τον κόσμο του», λέει ο Άντονι.

Η αυτοκρατορία του χάλυβα

Ψάχνοντας βαθύτερα, ο Άντονι ανακάλυψε αναφορές σε μια εταιρεία στα έγγραφα της βαλίτσας, την Hahn’sche Werke και με τη βοήθεια φίλου που γνώριζε γερμανικά, βρήκε ένα πίνακα του ζωγράφου Χανς Μπαλούσεκ, με τίτλο Eisenwalzwerk («εργοστάσιο χάλυβα»). Το έργο αυτό ανήκε στον προπάππου του, Χάινριχ Άιζνερ, ο οποίος είχε δημιουργήσει μια τεράστια βιομηχανική αυτοκρατορία στην Κεντρική Ευρώπη, με εργοστάσια στη Γερμανία, την Πολωνία και τη Ρωσία.

Από την έρευνα που έκανε διαπίστωσε πως στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Χάινριχ ήταν από τους πλουσιότερους ανθρώπους της Γερμανίας.

Ο Χάινριχ και η σύζυγός του Όλγα κατείχαν αρκετές ιδιοκτησίες στο Βερολίνο και τα περίχωρά του, μεταξύ των οποίων ένα εντυπωσιακό εξαώροφο κτίριο στο κέντρο της πόλης με μαρμάρινα δάπεδα.

Μετά τον θάνατό του το 1918, η επιχείρηση πέρασε στον γιο του, Ρούντολφ, ο οποίος συνέχισε να την επεκτείνει – μέχρι που η άνοδος του ναζισμού ανέτρεψε τα πάντα.

Η λεηλασία των Ναζί

Μετά το 1933, οι Εβραίοι έγιναν στόχος του καθεστώτος. Ο Ρούντολφ προσπάθησε να προστατεύσει την εταιρεία του, κάνοντάς την «χρήσιμη» για τη ναζιστική οικονομία, αλλά τον Μάρτιο του 1938 η κυβέρνηση κατέσχεσε τη Hahn’sche Werke και την πούλησε αναγκαστικά στον βιομηχανικό κολοσσό Mannesmann, έναν από τους μεγαλύτερους προμηθευτές χάλυβα της Γερμανίας.

Η περιουσία των Άιζνερ εξαφανίστηκε. Όταν η Mannesmann εξαγοράστηκε το 2000 από τη Vodafone, η αξία της συναλλαγής ξεπέρασε τα 100 δισ. λίρες – και ένα μέρος αυτής της τεράστιας περιουσίας προερχόταν από την αυτοκρατορία που κάποτε ανήκε στους Άιζνερ.

Η απάτη

Πριν προλάβουν να διαφύγουν, οι Άιζνερ γνώρισαν έναν οικονομολόγο ονόματι Μάρτιν Χάρτιγκ. Ο Χάρτιγκ, που δεν ήταν Εβραίος, τους υποσχέθηκε να προστατεύσει την περιουσία τους μεταβιβάζοντάς την προσωρινά στο όνομά του, για να αποφύγουν τη δήμευση από τους Ναζί.

Η υπόσχεση αποδείχθηκε παγίδα. Ο Χάρτιγκ κράτησε όλα τα ακίνητα και τα έργα τέχνης για τον εαυτό του. Ο Άντονι ανακάλυψε τα πρωτότυπα συμβόλαια, τα οποία ειδικοί χαρακτήρισαν στο BBC ως «αναγκαστική πώληση» – χαρακτηριστικό παράδειγμα αρπαγής εβραϊκών περιουσιών από το ναζιστικό κράτος.

Παρά την απώλεια, οι παππούδες και ο πατέρας του Άντονι κατάφεραν να δραπετεύσουν το 1938, φτάνοντας τελικά στην Αγγλία λίγο πριν ξεσπάσει ο πόλεμος. Οι περισσότεροι συγγενείς τους δεν είχαν την ίδια τύχη – χάθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Αναζητώντας τη χαμένη περιουσία

Δεκαετίες αργότερα, ο Άντονι αποφάσισε να ερευνήσει τι απέγινε η περιουσία των προγόνων του. Με τη βοήθεια μιας ερευνήτριας, εντόπισε δεκάδες έγγραφα και μια κρίσιμη πληροφορία: ο πίνακας Eisenwalzwerk βρισκόταν στη συλλογή του Μουσείου Μπρόχαν στο Βερολίνο.

Ακολούθησε συνάντηση με την κόρη του Μάρτιν Χάρτιγκ, η οποία υποστήριξε ότι ο πατέρας της «είχε βοηθήσει τους Άιζνερ να σωθούν» και ότι οι αγορές των ακινήτων ήταν «νόμιμες».

Ο εγγονός του Χάρτιγκ, Βίνσεντ, παραδέχθηκε πως ένιωσε αμηχανία μαθαίνοντας ότι το σπίτι του προήλθε από μια εβραϊκή οικογένεια που εξαναγκάστηκε να το παραδώσει.

Η δικαίωση

Παρότι οι νομικές προθεσμίες για την επιστροφή ακινήτων έχουν λήξει, η ελπίδα δεν χάθηκε. Το Μουσείο Μπρόχαν ανακοίνωσε ότι προτίθεται να επιστρέψει το Eisenwalzwerk στους απογόνους του Χάινριχ Άιζνερ. Ένα ακόμη έργο επέστρεψε πρόσφατα από το Μουσείο του Ισραήλ, ενώ μια τρίτη υπόθεση βρίσκεται σε εξέλιξη στην Αυστρία.

«Για μένα η αποκατάσταση δεν αφορά τα χρήματα, αλλά τους ανθρώπους», λέει ο Άντονι Ίστον. «Ανακαλύπτοντας την αλήθεια, έμαθα ποιοι πραγματικά ήταν ο πατέρας και οι παππούδες μου», συμπλήρωσε.

Το όνομα Άιζνερ, που χάθηκε όταν ο Πίτερ έφτασε στην Αγγλία το 1939, ξαναζεί σήμερα: ο δισέγγονος του Χάινριχ, γεννημένος το 2024, φέρει ως μεσαίο όνομα το «Άιζνερ».

«Όσο υπάρχει ο Κάσπιαν», λέει ο Άντονι συγκινημένος, «το όνομα θα συνεχίσει να ζει. Και οι άνθρωποι θα λένε “αυτό είναι ένα ενδιαφέρον όνομα, ποια είναι η ιστορία του;».

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ

ΣΧΟΛΙΑΣΤΕ ΑΝΩΝΥΜΑ Ή ΕΠΩΝΥΜΑ