Εμμ. Παπαδόπουλος: Ένας λησμονημένος Κώος στρατηγός (Γράφει ο Β. Χατζηβασιλείου)

ΕΝΑΣ ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΟΣ ΚΩΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ

Η ιστορική γραφίδα με αφορμή τον αναμενόμενο εορτασμό των 200 χρόνων από την Απελευθέρωση του Γένους μας, σπεύδει να τιμήσει σήμερα, ένα γενναίο τέκνο του νησιού της Κω, που το όνομά του και η πατριωτική του δράση  ανασύρονται από τη λήθη καθώς έχουν ξεχαστεί ως τώρα απ’ όλους τους Κώους.

——:——

Η ιδέα για την αναγέννηση του ελληνικού βίου  ξεκίνησε, όπως γνωρίζουμε, από τη Ρωσία στα τέλη περίπου του  18^ου αιώνα, την περίοδο της Αυτοκράτειρας Μεγάλης Αικατερίνης, όταν άρχισε ο  ρωσοτουρκικός πόλεμος και ο ρωσικός στόλος με τους Αλέξιο και Θεόδωρο Ορλώφ εισχώρησε στη Μεσόγειο, ξεσηκώνοντας τα νησιά του Αιγαίου και την Πελοπόννησο κατά των Τούρκων. Στα «Ορλωφικά», όπως ονομάστηκαν, γεγονότα, η Κως δεν έμεινε αμέτοχη. Οι Ρώσοι επιχείρησαν να καταλάβουν το νησί στις 5 Αυγούστου του 1773. Μαζί τους είχαν και 88 Έλληνες πολεμιστές. Αγκυροβόλησαν μπροστά στο Κάστρο της Νεραντζιάς και πραγματοποίησαν  νυχτερινή απόβαση. Όμως οι υπέρτερες τουρκικές δυνάμεις, οχυρωμένες στο Κάστρο, προκάλεσαν μεγάλη φθορά στο αποβατικό σώμα και ανάγκασαν τα ρωσικά πολεμικά να σαλπάρουν στις 7 Αυγούστου και να φύγουν. Ηρωικά πολέμησαν στο πλευρό των Ρώσων  και οι 88 Έλληνες, που έπεσαν μέχρις ενός μαχόμενοι κατά υπερχιλίων Τούρκων, αφού κατέλαβαν πρώτα το στρατόπεδό τους και κυρίευσαν εφτά κανόνια.

Τελικά ο ρωσοτουρκικός εκείνος πόλεμος θα λήξει με ήττα των Τούρκων, που υποχρεώθηκαν να υπογράψουν το 1774 τη Συνθήκη  του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, με τη οποία η Ρωσία εξασφάλισε το δικαίωμα ναυσιπλοΐας στον Εύξεινο Πόντο και την προστασία  των Ορθοδόξων Χριστιανών, που ήταν υποτελείς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αμνηστεύτηκαν, λοιπόν, οι νησιώτες που είχαν πολεμήσει στο πλευρό των Ρώσων και τους δόθηκε ελευθερία θρησκεύματος και ανεμπόδιστο δικαίωμα μετανάστευσης.

Πολλοί νησιώτες τότε αποφάσισαν να  μεταναστεύσουν  στη νότια Ρωσία και ιδίως στην Οδησσό, για ένα καλύτερο μέλλον, αλλά και να συνεχίσουν από εκεί τον ένοπλο αγώνα εναντίον των Τούρκων. Ανάμεσά τους ξεχώρισε και ένας νέος, ο Εμμανουήλ Γρηγορίου Παπαδόπουλος, που καταγόταν από την Κω και πήραν μαζί τους οι Ρώσοι φεύγοντας από το νησί. Την πληροφορία αυτή αντλούμε από τον   Διονύσιο Κόκκινο στο έργο του: «Η Ελληνική Επανάστασης» τόμος Α΄, Αθήναι 1956 σ.38. [Στην «ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ» αναφέρεται λανθασμένα ότι γεννήθηκε στην Κέα. Πρόκειται για μπέρδεμα της γραφής της λέξης Κως με τη λέξη Κέα]. Το επώνυμο Παπαδόπουλος  σχετικά ασυνήθιστο στην Κω απόκτησε προφανώς στη Ρωσία, ίσως γιατί υπήρξε παπαδοπαίδι. Παλαιότερες ιστορικές πηγές του νησιού αγνοούν τελείως την ύπαρξή του.

Στην Πετρούπολη  ο Παπαδόπουλος εκπαιδεύτηκε στρατιωτικά και ηγήθηκε ως Στρατηγός του Τσάρου του εκστρατευτικού σώματος των Ελλήνων προσφύγων, που οι Ρώσοι είχαν μεταφέρει στα Επτάνησα. Εκεί, άλλωστε, είχαν συσταθεί από τους Ευρωπαίους, στις αρχές του 19^ου αιώνα, Ελληνικά Τάγματα, που αποτελούσαν την προπαιδευτική στρατιωτική σχολή της Επανάστασης. Ο Στρατηγός Παπαδόπουλος, που έπαιξε σημαίνοντα ρόλο στα πολιτικο-στρατιωτικά γεγονότα των νησιών του Ιονίου κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1806-1812), ένιωθε περήφανος ανάμεσα στους Έλληνες και δεν έκρυβε τον πόθο του ξεσηκωμού για τη λευτεριά του Γένους μας.

Ο Κων/νος Σάθας περιγράφοντας στο έργο του: «Τουρκοκρατουμένη Ελλάς 1453-1821» (σ.573,σημ. 1)  τις απόπειρες απελευθέρωσης των Ελλήνων, μνημονεύει τον Στρατηγό Παπαδόπουλο να ενθαρρύνει την εξέγερση στην Πελοπόννησο, με την προϋπόθεση ότι αυτή θα γίνει με μεγάλη προσοχή, ώστε να μην επαναληφθούν τα παθήματα του Ορλώφ. Αναφέρει δε ο Σάθας  επιστολή του Παπαδόπουλου, με ημερομηνία 21 Φεβρουαρίου 1807, που απευθύνεται στον γιο του πρώην ηγεμόνα της Μάνης Γρηγοράκη Τζανέτμπεη, στην οποία ο Κώος Στρατηγός προτρέπει: «….. όλα τα παλληκάρια [της Μάνης]  ας είναι πάντοτε έτοιμα δια κάθε μας χρείαν, τα άρματά τους κατά τάξιν ως είναι το πρέπον και μετά ταύτα θέλω σας διορίσει ως ακολουθήσει…»

Αλλά και ο Διονύσιος Κόκκινος στο μνημονευόμενο πιο πάνω έργο του (σ.38-39), αποκαλύπτει ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας, που βρισκόταν σε διαρκείς συνεννοήσεις με τους αρματολούς της Στερεάς Ελλάδας, συγκέντρωσε στη Λευκάδα πολλούς από αυτούς καθώς και τους αρχηγούς των εθελοντών από κάθε νησί του Ιονίου, παρουσία και του Στρατηγού Παπαδόπουλου, όπου λέγεται ότι όλοι μαζί έδωσαν τον όρκο για την απολύτρωση του Γένους.

Για τους αξιωματικούς των Ελληνικών Ταγμάτων ο Παπαδόπουλος είχε εκδώσει το 1804 και 1805 δυο βιβλία στην Κέρκυρα. Το πρώτο επιγραφόταν: «Διδασκαλίαι στρατιωτικαί, συντεθείσαι παρά του γενναίου χιλιάρχου Εμμανουήλ Παπαδοπούλου, οργανιστού [οργανωτή] των τακτικών στρατευμάτων της Επτανήσου Πολιτείας, επικυρωθείσαι παρά της Γερουσίας και δια της προσταγής αυτής δημοσιευθείσαι δια του τύπου».  Και το δεύτερο επιγραφόταν: «Ερμηνεία της συνισταμένης λεγεώνος των Ηπειρωτοσουλιωτών και Χιμαροπελοποννησίων εις την δούλευσιν της Αυτοκρατορικής Αυτού Μεγαλειότητος Αλεξάνδρου Α΄, Αυτοκράτορος απασσών των Ρωσσιών, συντεθείσα παρά του Εξοχοτάτου κυρίου Εμμανουήλ Παπαδοπούλου, Γενικού Στρατηγού της Α.Α.Μ.».

Ο γενναίος αυτός Κώος Στρατηγός θα διακριθεί στον ρωσοτουρκικο πόλεμο του 1806-1812 και θα πέσει μαχόμενος εναντίον των Τούρκων στη Σούμλα της Βουλγαρίας το έτος 1810. Άφησε μια κόρη, την Μαρία, γνωστή στην Οδησσό για την φιλανθρωπική της δράση, που πέθανε εκεί το 1873.  Για τα «Ορλωφικά» και τον Εμμανουήλ Παπαδόπουλο γράφω στο βιβλίο μου: «Ιστορία της νήσου Κω», 1990 ( σσ .  314,350-351).Και στην αγγλόφωνη έκδοση του 2015 (σσ . 311-312, 347-348).

ΒΑΣΙΛΗΣ Σ.ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ