Καθώς μελετούμε τους αριθμούς και τα κρούσματα του κορωνοϊού και τους θανάτους που σχετίζονται με τον COVID-19, ένα ερώτημα προκύπτει ξανά και ξανά. Για ποιον λόγο ο κορωνοϊός προκαλεί περισσότερους θανάτους στην Ιταλία από ό,τι σε άλλες χώρες; Το ερώτημα αυτό αφορά τόσο στον απόλυτο αριθμό των θανάτων, ο οποίος μέχρι σήμερα είναι μεγαλύτερος μόνο στην Κίνα, όσο και στο ποσοστό θνησιμότητας, το οποίο αγγίζει το 6,6% και είναι μεγαλύτερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο.

Το ποσοστό θνησιμότητας του COVID-19 υπολογίζεται βάσει των επιβεβαιωμένων θανάτων που οφείλονται στο COVID-19 διαιρούμενο με το συνολικό αριθμό κρουσμάτων από την μόλυνση του SARS-CoV-2. Το ποσοστό θνησιμότητας δεν πρέπει να σχετίζεται με τον αριθμό θανάτων, ο οποίος είναι ουσιαστικά ο συνολικός αριθμός θανάτων που καταγράφονται εντός ορισμένου χρονικού πλαισίου διαιρούμενος με τον αριθμό των συνολικών περιπτώσεων. Προς το πατρόν μας ενδιαφέρει το ποσοστό θνησιμότητας, καθώς βλέπουμε τον αριθμό των περιπτώσεων να αυξάνεται και θέλουμε να υπολογίσουμε πόσες από αυτές τις διαγνωσθείσες περιπτώσεις θα οδηγήσουν στον θάνατο. Το ποσοστό θνησιμότητας ανέρχεται σήμερα στο 6,6% στην Ιταλία, στο 2,1% στη Γαλλία, στο 0,8% στη Νότια Κορέα και στο 0,2% στη Γερμανία, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία.

Πώς εξηγούνται αυτές οι τεράστιες διαφορές;

Ας υποθέσουμε ότι κάθε χώρα είναι εξίσου ικανή να υπολογίζει τον αριθμητή του ποσοστού θνησιμότητας, τους θανάτους που οφείλονται στο COVID-19, καθώς και ότι τις καταγράφει λεπτομερώς. Μια υπόθεση πολύ λογική αν αναλογιστούμε ότι μιλάμε για κράτη μή αυταρχικά και με υψηλό εισόδημα. Τι πρέπει να ξέρουμε για τον παρονομαστή και τις επιβεβαιωμένες περιπτώσεις; Οι ισχυρότεροι παράγοντες της θνησιμότητας λόγω του COVID-19 είναι η ηλικία και οι πιθανές άλλες ασθένειες των ανθρώπων που απεβίωσαν. Καθώς ο αριθμός όσων νόσησαν από τον κορωνοϊό και παράλληλα έπασχαν από άλλες ασθένειες, σχετίζεται και με την ηλικία, ας εξετάσουμε απλώς την ηλικία των επιβεβαιωμένων ασθενών.

Τι γνωρίζουμε σχετικά με την ηλικία των ανθρώπων που έχουν βρεθεί να έχουν μολυνθεί από τον κορωνοϊό;

Πρόκειται για πληροφορίες που δεν είναι εύκολο να συγκεντρωθούν. Ωστόσο δημοσιεύθηκαν σε σε εφημερίδες πολλών χωρών τις τελευταίες ημέρες. Τα διαγράμματα και τα αριθμητικά στοιχεία που αναφέρονται παρακάτω βασίζονται σε στατιστικά στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στο κορεατικό πρακτορείο ειδήσεων και την ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera.

Η προσπάθεια ομαδοποίησης της ηλικίας των ασθενών σε διάστημα δέκα ετών και η σύγκριση του ποσοστού θνησιμότητας κάθε ηλικιακής ομάδας, δείχνει μια εντυπωσιακή απόκλιση ανάμεσα στη Νότια Κορέα (κόκκινο χρώμα) και την Ιταλία (πράσινο χρώμα). Τον τελευταίον καιρό το 3% όλων των επιβεβαιωμένων περιπτώσεων στην Νότια Κορέα ήταν τουλάχιστον 80 ετών. Παράλληλα το ποσοστό των αντίστοιχων περιπτώσεων στην Ιταλία ήταν 19.1%.

Αυτή η τεράστια διαφορά έχει καταγραφεί παρόλο που ο απόλυτος αριθμός των επιβεβαιωμένων περιπτώσεων ήταν σχεδόν ίδιος (8.036 στην Ιταλία έναντι 7.134 στη Νότια Κορέα). Συνεπώς το υγειονομικό σύστημα της Ιταλίας έπρεπε να φροντίσει για έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό ηλικιωμένων ασθενών από ό,τι αυτό της Νοτίου Κορέας.

Αυτό που φαίνεται να είναι σαφές είναι ότι το ποσοστό θνησιμότητας στην Ιταλία δεν μπορεί να είναι συγκρίσιμο με αυτό στη Νότιο Κορέα. Οι ασθενείς στην Ιταλία που καταγράφονται στο ποσοστό θνησιμότητας της χώρας είναι πολύ μεγαλύτερης ηλικίας από αυτούς της Νοτίου Κορέας. Και καθώς οι ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταλήξουν, το συνολικό ποσοστό θνησιμότητας στην Ιταλία είναι υψηλότερο. Ένας άλλος παράγοντας έχει, ίσως να κάνει, με τα υγειονομικά συστήματα των δύο χωρών. Στην παρούσα επιδημία του κορωνοϊού το σύστημα υγείας της Νοτίου Κορέας κι οι μονάδες εντατικής θεραπείας στη χώρα δεν έχουν δοκιμαστεί τόσο όσο στην Ιταλία.

Η προφανής ερώτηση, συνεπώς, είναι: Γιατί αυτές οι ηλικιακές ομάδες μοιάζουν τόσο διαφορετικές στις δύο χώρες. Αρκετοί έχουν επισημάνει ότι η Ιταλία έχει έναν πληθυσμό περισσότερο γερασμένο από ό,τι η Νότιος Κορέα. Συνεπώς το ποσοστό θνησιμότητας στην Ιταλία θα μπορούσε να αντικατοπτρίζει την πιθανότητα ένας ηλικιωμένος να χάσει τη ζωή του από τον νέον κορωνοϊό, απλώς και μόνο διότι στην Ιταλία ο αριθμός των ηλικιωμένων είναι μεγαλύτερος.

Μπορούμε εύκολα να εξετάσουμε αυτό το επιχείρημα, συγκρίνοντας τις ηλικίες των πολιτών και των δύο χωρών, αλλά και τις ηλικίες των ασθενών από τον νέον κορωνοϊό.

Τα στοιχεία για τον πληθυσμό των δύο κρατών προέρχονται από τις εκτιμήσεις του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για το 2019.

Στη Νότιο Κορέα οι ηλικίες που έχουν νοσήσει από τον ιό συμφωνούν με εντυπωσιακό τρόπο με τη γενικότερη ηλικιακή δομή του πληθυσμού. Τα άτομα ηλικίας 20 – 29 ετών εξακολουθούν να παρουσιάζουν υπερβολική έκθεση στον ιό, ωστόσο το συνολικό ποσοστό μειώνεται καθώς οι περιπτώσεις των ασθενών στις ηλικίες 0 – 9 και 10 – 19, είναι ελάχιστες. Αυτές οι τρεις κατηγορίες πολιτών αντιμετωπίζουν ελάχιστον κίνδυνο θανάτου από τον COVID-19. Συνεπώς, το ποσοστό θνησιμότητας στη Νότιο Κορέα δεν είναι δυσοίωνο.

Κάτι που δεν ισχύει για την Ιταλία. Το ποσοστό επιβεβαιωμένων περιπτώσεων ηλικίας 70 – 79 ετών ξεπερνάει το συνολικό ποσοστό των ασθενών. Ανάμεσα σε αυτούς όσοι είναι άνω των 80 ετών καταλαμβάνουν περισσότερο από το 3% του συνολικού πληθυσμού. Αντίθετα, οι νεότερης ηλικίας ασθενείς και επομένως οι άνθρωποι με χαμηλό κίνδυνο θνησιμότητας είναι εμφανώς λιγότεροι μεταξύ των επιβεβαιωμένων περιπτώσεων.

Εδώ λοιπόν τίθεται το εξής ερώτημα. Γιατί η ηλικιακή κατανομή των περιπτώσεων είναι τόσο διαφορετική στην Ιταλία σε σύγκριση με τη Νότια Κορέα. Μια πιθανότητα που έχει αναφερθεί είναι ότι υπάρχουν διαφορετικές εξετάσεις για τον κορωνοϊό. Η Ιταλία εξετάζει κατά κύριον λόγο τους πολίτες με συμπτώματα μόλυνσης, ενώ η Νότιος Κορέα όλους τους πολίτες που βρέθηκαν στην εστία εξάπλωσης. Συνεπώς η Νότια Κορέα έχει εντοπίσει πιο ασυμπτωματικές, αλλά θετικές περιπτώσεις κορωνοϊού από την Ιταλία, ιδίως μεταξύ των νεώτερων ανθρώπων. Ένας συμπληρωματικός λόγος είναι ότι η επιδημία στην Ν. Κορέα ξεκίνησε μεταξύ των πιστών της Shincheonji. Ενδεχομένως, πολλοί οπαδοί αυτού του κινήματος είναι σχετικά νεαρής ηλικίας, εξηγώντας την ασυνήθιστη άνοδο των περιπτώσεων μεταξύ των ατόμων ηλικίας 20 – 29 ετών. Αυτό το γεγονός ίσως να εξηγεί γιατί δεν υπήρξε εξάπλωση ανάμεσα στους περισσότερο ηλικιωμένους.

Όσον αφορά στην Ιταλία, δεν γνωρίζουμε ποιος μετέδωσε τον ιό στον ηλικιωμένο πληθυσμό του ιταλικού βορρά. Παρά ταύτα ο εκπληκτικά υψηλός αριθμός τουριστών που έχουν διαγνωσθεί με κορωνοϊό μετά την επιστροφή τους από ταξίδια στη Βόρεια Ιταλία υποδηλώνει ότι υπήρχαν ασυμπτωματικοί ασθενείς για αρκετό χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα να προετοιμάζουν την εξάπλωση του ιού στους ηλικιωμένους.

Η κατακλείδα είναι ότι ο κορωνοϊός έπληξε την Ιταλία και την Ν. Κορέα με πολύ διαφορικό τρόπο, αναφορικά με της ηλικιακές ομάδες, περίπου την ίδια περίοδο και το ίδιο περίπου επίπεδο εξάπλωσης του ιού -τουλάχιστον στο βαθμό που έχουμε λάβει γνώση των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων- προκαλώντας, συνεπώς, έναν μεγαλύτερο αριθμό θανάτων στην Ιταλία.

Ένα πρώτο συμπέρασμα λέει ότι η απλή ανίχνευση του αριθμού των επιβεβαιωμένων περιπτώσεων ανά χώρα και καθώς ο χρόνος περνάει, όσα γραφήματα και ιστοσελίδες και να φτιάξουμε, απλώς δεν θα μας λέει ολόκληρη την ιστορία. Εάν ο ιός εξαπλώνεται ανάμεσα στους νέους ανθρώπους, όπως συμβαίνει στην Νότια Κορέα, τότε δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος κατάρρευσης στα νοσοκομεία. Ωστόσο, εάν εξαπλωθεί στους ηλικιωμένους, όπως συμβαίνει στην Ιταλία, τότε η κατάρρευση της δημόσιας υγείας είναι προ των πυλών και μπορεί να είναι θέμα ημερών. Το πότε και όχι το εάν, θα συμβεί αυτό είναι ένας παράγοντας δύσκολα προβλέψιμος καθώς εξετάζουμε ήδη όλα τα ενδεχόμενα.

Πέρα από την Ιταλία και την Νότιο Κορέα

Τι μπορούμε να μάθουμε, πέρα από αυτές τι δύο εκ διαμέτρου αντίθετες περιπτώσεις; Τα στοιχεία τα έχουμε από το Ινστιτούτο Robert Koch, το οποίο είναι ένας γερμανικός ομοσπονδιακός οργανισμός υπεύθυνος για τον έλεγχο και την πρόληψη των ασθενειών. Παρόλο που τα μεγέθη δεν είναι τα ίδια, οι περιπτώσεις μπορούν να κατανεμηθούν σε δύο ομάδες: τα άτομα ηλικίας κάτω των 60 ετών και εκείνα των 60 ετών και άνω

Βάσει αυτής της σύγκρισης, η Γερμανία ήταν μέχρι στιγμής «πιο τυχερή» από τη Νότιο Κορέα μέχρι τώρα, καθώς ο κορωνoϊός προφανώς έχει εξαπλωθεί μεταξύ του νεότερου γερμανικού πληθυσμού.

Αυτό το εύρημα θα μπορούσε να εξηγήσει το πολύ χαμηλό ποσοστό θνησιμότητας στη Γερμανία που κυμαίνεται στο 0,2%. Η εξάπλωση του κορωνοϊού σε νεότερης ηλικίας Γερμανούς ίσως να έχει δώσει περισσότερο χρόνο στη Γερμανία ώστε να προετοιμαστεί για τη στιγμή που θα αρχίσουν να μολύνονται όλο και περισσότεροι ηλικιωμένοι. Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι το 29% του πληθυσμού της Γερμανίας είναι τουλάχιστον 60 ετών, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Στατιστική Υπηρεσία.

Αυτό το μοτίβο θα μπορούσε να εξηγήσει και την κατάσταση στη Γαλλία, όπου το ποσοστό θνησιμότητας είναι δέκα φορές υψηλότερο από της Γερμανίας αλλά μόλις 2,5 φορές υψηλότερο από τη Νότιο Κορέα. Σε απόλυτους αριθμούς, η Γαλλία είχε ήδη σχεδόν τον ίδιο αριθμό θανάτων με τη Νότια Κορέα λόγω του COVID-19, κάτι που δεν περιμένουμε να περιοριστεί τον επόμενο καιρό.

Η Νότια Κορέα παρέχει ένα χρήσιμο παράδειγμα για τα ποσοστά θνησιμότητας, ωστόσο καμία σιγουριά.

Διαπιστώσαμε παραπάνω ότι η ηλικιακή κατανομή των επιβεβαιωμένων περιπτώσεων αντιστοιχεί μάλλον στενά στην ηλικιακή κατανομή του συνολικού πληθυσμού στη Νότια Κορέα αν υποθέσουμε ότι όλοι κάτω από την ηλικία των 30 ετών ανήκουν σε μια ομάδα όπου σχεδόν κανείς δεν πεθαίνει από το COVID-19.

Την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, 50 από τους επιβεβαιωμένους 7.134 ανθρώπους που είχαν μολυνθεί από τον COVID-19 είχαν πεθάνει αυξάνοντας το ποσοστό θνησιμότητας στο 0,7%.
Έκτοτε, το κορεατικό ποσοστό έφτασε στο 0,89%. Ως εκ τούτου, το 1% φαίνεται να είναι μια λογική εκτίμηση του ποσοστού θνησιμότητας σε μια χώρα υψηλού εισοδήματος. Ελλείψει σοβαρών αποτυχιών των συστημάτων υγείας, το 1% είναι κοντά σε αυτό που προτείνει ο Δρ. Jeremy Faust με βάση την περίπτωση του κρουαζιερόπλοιου Diamond Princess.

Ένα από τα πιο εσφαλμένα συμπεράσματα που θα μπορούσε να βγάλει κάποιος αναγνώστης είναι ότι όλα τα ποσοστά θνησιμότητας μεταξύ των χωρών θα φθάσουν στο 1%. Δεν θα συμβεί αυτό. Λόγω της κατάρρευσης του συστήματος υγείας στη Βόρειο Ιταλία έχουμε ήδη αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας. Η Γερμανία που έχει μικρότερο αριθμό ηλικιωμένων που έχουν μολυνθεί από τον ιό, ίσως να έχει κερδίσει λίγο πολύτιμο χρόνο, αλλά αυτός ο χρόνος δεν θα τη σώσει από την εξάπλωση στους ηλικιωμένους. Τα υψηλά και ταχέως αναπτυσσόμενα ποσοστά θνησιμότητας στη Γαλλία και ιδιαίτερα στην Ισπανία δείχνουν ότι ο ιός έχει ήδη μολύνει μεγάλο αριθμό ηλικιωμένων και ευάλωτων πολιτών στις χώρες αυτές. Όσον αφορά τις ΗΠΑ, είμαστε ακόμα εντελώς στο σκοτάδι. Όλα όσα λέγονται σχετικά με την ανάγκη να ληφθούν μέτρα περιορισμού και απομόνωσης των πολιτών για την προστασία των των ηλικιωμένων, είναι αληθινά.

Στα 331 τα κρούσματα στη χώρα μας – Η καμπύλη αύξησης των κρουσμάτων κορωνοϊού σε δύο εβδομάδες θα αποτυπώνει τη σταθεροποίηση ή μη της κατάστασης και την αποτελεσματικότητα των μέτρων – Τι λένε οι ειδικοί για την αύξηση θανάτων και τον διπλασιασμό διασωληνωμένων – Το προφίλ όσων νοσούν βαριά

Στην καμπύλη αύξησης των κρουσμάτων της νόσου Covid-19 που προκαλεί ο κορωνοϊός θα έχουν στραμμένο το βλέμμα τους οι επιστήμονες στη χώρα μας για τις επόμενες δύο εβδομάδες. Θα είναι δύο κρίσιμες εβδομάδες καθώς στην ολοκληρωσή τους ο ρυθμός μεταβολής της καμπύλης θα αποτυπώνει την σταθεροποίηση ή μη της κυκλοφορίας του κορωνοϊού και συνεπώς των κρουσμάτων στην Ελλάδα.

Αν τα επιβεβαιωμένα κρούσματα κορωνοϊού έχουν σταθεροποιηθεί στο τέλος Μαρτίου, τότε οι ειδικοί θα ξέρουν πως τα μέτρα για την αναχαίτιση της πανδημίας έχουν οδηγήσει σε κάποιο αποτέλεσμα – και αναλόγως θα συνεχίσουν την εφαρμογή των σχεδίων. Αν όμως τα κρούσματα συνεχίζουν να αυξάνονται και τον επόμενο μήνα, αυτό σημαίνει πως τα μέτρα δεν οδήγησαν στο επιθυμητό αποτέλεσμα και δεν κατάφεραν να ανακόψουν τη μετάδοση του ιού. Και σε αυτήν την περίπτωση η τροχιά της Ελλάδας θα προσεγγίζει δραματικά εκείνη της Ιταλίας στην πανδημία με ό,τι αυτό σημαίνει για τη χώρα μας.

Στο μεταξύ, όμως, και μέχρι το τέλος του μήνα ο ρυθμός αύξησης της καμπύλης των κρουσμάτων δεν ανησυχεί τους ειδικούς. Στην πραγματικότητα ξέρουν πως θα κινείται μόνο ανοδικά αποτυπώνοντας τη διασπορά του κορωνοϊού στη χώρα, η οποία γινόταν μάλλον απρόσκοπτα μέχρι και την περασμένη Παρασκευή, οπότε ελήφθησαν δραστικά μέτρα για τον περιορισμό της κυκλοφορίας του…πληθυσμού και του κορωνοϊού. Με άλλα λόγια, θεωρούν βέβαιη τη δραστική αύξηση των κρουσμάτων το επόμενο διάστημα ως αποτέλεσμα της διασποράς των προηγούμενων δυο εβδομάδων και ευελπιστούν πως οι δυο επόμενες εβδομάδες θα φρενάρουν τον κορωνοϊό, τη μετάδοση και τα νέα κρούσματα.

«Είναι εκθετική η αύξηση του ιού και για αυτό όσο περισσότερα μέτρα πάρουμε όλοι μας, με υψηλό αίσθημα ατομικής ευθύνης, τόσο λιγότερη θα είναι η διασπορά στην κοινότητα. Ωστόσο, με τα μέτρα που έχουμε πάρει, δεν θα δούμε αποτέλεσμα τώρα. Θα δούμε αποτέλεσμα μετά από δυο, τρεις, τέσσερεις εβδομάδες. Και εκεί θα φανεί αν η καμπύλη κορυφώνεται και ακολουθεί εκθετική αύξηση, όπως ακολουθεί αυτή τη στιγμή για όλο τον κόσμο. Αν δει κανείς την καμπύλη, έχει εκθετική αύξηση συνολικά στην παγκόσμια επιδημία, και εμείς θα δούμε αν στην πατρίδα μας θα είναι χαμηλότερη όπως στην Ιαπωνία ή κάποιες άλλες χώρες» είπε κατά τη χθεσινή ενημέρωση ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας για την πανδημία, κ. Σωτήρης Τσιόδρας.

Για την αποτελεσματικότητα των μέτρων ο καθηγητής υπενθύμισε ότι είναι σημαντικός ο περιορισμός των μετακινήσεων των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού κα του συγχρωτισμού.

Αύξηση θανάτων, διπλασιασμός διασωληνωμένων

Ο απολογισμός των 19 ημερών της πορείας του κορωνοϊού στη χώρα μας περιλαμβάνει 331 κρούσματα, εκ των οποίων τα τέσσερα θανατηφόρα. Οι τέσσερις θάνατοι καταγράφηκαν τις τελευταίες πέντε ημέρες και αφορούσαν άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας.

«Είμαστε γύρω στο 1,2% σε θνητότητα, έχουν καταλήξει τα 4 από τα 331 κρούσματα, είμαστε σε ένα ποσοστό λίγο παρακάτω από τα διεθνή δεδομένα του 1,5%, 2%, 3% στους θανάτους» είπε ο κ. Τσιόδρας, αλλά πρόσθεσε πως «όσο περισσότερο προχωράει η επιδημία στη χώρα μας, θα βλέπουμε παρόμοια ποσοστά και σε εμάς με αυτά σε άλλες χώρες. Σύμφωνα με αυτά, από τα 100 κρούσματα, τα 85 είναι ελαφρά, τα 15 νοσούν βαριά και από αυτά τα 5 να νοσούν πολύ άσχημα ή να καταλήγουν. Τα στατιστικά δείχνουν πως το 15% νοσηλεύεται με σοβαρή πνευμονία».

Σε νοσοκομεία της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της Πάτρας νοσηλεύονται 51 ασθενείς, εκ των οποίων οι 8 είναι διασωληνωμένοι. Μέχρι και το περασμένο Σάββατο οι διασωληνωμένοι ήταν πέντε, και η αύξηση των σοβαρών περιστατικών που διασωληνώθηκαν ήταν δραματική μέσα σε ένα 24ωρο.

Και οι 8 διασωληνωμένοι είναι άνδρες, με μέσο όρο ηλικίας τα 67 χρόνια, και όλοι έχουν επιβαρυμένη με χρονια προβλήματα υγεία. Αλλά και από τους 51 νοσηλευόμενους με πνευμονία που προκαλεί ο κορωνοϊός, οι περισσότεροι είναι άνδρες με μέσο όρο ηλικίας τα 64 χρόνια.

Με γεωμετρική πρόοδο συνεχίζουν να αυξάνονται τα κρούςματα με πιθανή εγχώρια μετάδοση, δηλαδή που δεν έχουν ταξιδιωτικό ιστορικό και επιδημιολογική σύνδεση με άλλο κρούσμα, γνωστή τουλάχιστον. Από 22 που ήταν τα κρούσματα χωρίς σαφή ταυτότητα μετάδοσης προχθές, ανήλθαν σε 44 χθες.

Ωστόσο, 10 άτομα έχουν ήδη πάρει εξιτήριο από το νοσοκομείο.

Διαβάστε επίσης: 

Κορωνοϊός στην Ιταλία: 368 θάνατοι σε μία ημέρα – Αγωνία για το αν θα αντέξει το σύστημα υγείας

Κορωνοϊός: Έλληνας καθηγητής προειδοποιεί – «Βαδίζουμε στα βήματα της Ιταλίας και ο κόσμος γελάει»