ΘΕΜΑ: προσκύνημα και μικρή προσευχή στον Άγιο Νικόλαο στο Πετρούμι- Bodrum

Α. Είναι ένα ταξίδι στον χρόνο και στην γειτονική μας τοπική ιστορία. Η ιστορία δεν πεθαίνει εύκολα. Δεν σβήνετε, ούτε χάνεται, όταν οι άνθρωποι το θέλουν. Σήμερα μάλιστα έχουμε πιο πολλά μέσα για να κρατήσουμε τα στοιχεία του παρελθόντος, να τα ανασυστήσουμε και να τα παρουσιάσουμε ενισχύοντας την συλλογική μας μνήμη και να αυτό-προστατευτούμε από ιστορικά λάθη και επαναλήψεις.

Β. Όλα ξεκίνησαν το 1983, όταν για πρώτη φορά επισκεφτήκαμε την γειτονική πόλη του Bodrum, γεμάτοι περιέργεια με μη λογικά εδραιωμένα συναισθήματα φόβου και απόστασης υπό την σκιά της δικτατορίας του στρατηγού Εβρέν. Στο λιμάνι, στο υπόγειο του Bodrum Adliye camisi Osman Ünlü-του Δικαστικού Μεγάρου, ένα ‘’φωτοραδιο-φωτοτυπάδικο’’, κάτι σαν το δικό μας του Ζαχαρία Παπαζαχαρίου στην Χαντάκα, γεμάτο παλιές φωτογραφίες και καρτ ποστάλ της περιοχής δεσμεύει το ενδιαφέρον μας. Σε μια ‘’καρτολίνα’’ της πόλης παρμένης από ψηλά, δεσπόζουν ο μιναρές του Mustafa Paşa Camisi δίπλα στο κάστρο και λίγο ανατολικότερα ο τρούλος μιας … εκκλησίας (φωτο 1). Την αναζητήσαμε δείχνοντας την κάρτα και ρωτώντας. Οι Τουρκοκρήτες κάτοικοι της περιοχής, (δυτική περιοχή της πόλης, ο άλλοτε Ρωμαίικος γιαλός), μας οδήγησαν από την οδό Δημοκρατίας, Cumhuriyet Cad στην ενδιάμεση πλατεία Hilmi Ural Meydanı και μας έδειξαν ένα σύγχρονο κτήριο. ‘’Σώζεται μόνο αυτό το βοτσαλωτό τμήμα της αυλής του αι Νικόλα’’ μας είπαν. Ένα άκομψο τριώροφο, μια ακαλαίσθητη βαριά οικοδομή πήρε την θέση του κομψού καμπυλόγραμμου βυζαντινού ναού. Στο ογκώδες κτίσμα με τα τυφλά ντουβάρια στο ισόγειο και στον πρώτο όροφο και τα πολλά διαδοχικά παράθυρα στον δεύτερο όροφο του μια ταμπέλα μιλούσε για ‘’δημόσιο κτήριο Λαϊκής Επιμόρφωσης’’(φωτο 2). Το 2010 διαβάσαμε ότι ο Κωακής καταγωγής δήμαρχος Μεχμέτ Κοτσαντόν κατέθεσε δημόσια σχέδιο ανάπλασης της πλατείας που περιλάμβανε την ανακατασκευή του ναού, του ‘’Ναού του Αγίου Νικολάου των παιδικών μας χρόνων’’ σύμφωνα με τις δηλώσεις του! Ο Δήμος του Bodrum προσέφυγε στο υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού ζητώντας η 237 ετών εκκλησία του Αγίου Νικολάου η οποία από το 1965 και εντεύθεν χρησιμοποιήθηκε ως κέντρο Λαϊκής Επιμόρφωσης, να επισκευαστεί, να μετατραπεί σε μουσείο και να αποδοθεί στον τουρισμό. Το 2013 αυτή την μέρα είχαμε παρουσιάσει ότι απόμεινε από το κτήριο της εκκλησίας, τους τέσσερις μισούς τοίχους της, μετά από την προσεκτική όπως καταλαβαίνουμε απομάκρυνση όλων των πρόσθετων στοιχείων της μετατροπής του σε αποθήκη, σινεμά, ΔΕΗ, θέατρο, λιμεναρχείο και τέλος ως κέντρο Λαϊκής Επιμόρφωσης. Ήταν προφανές ότι υπήρχαν προβληματισμοί και αμφιλεγόμενοι σχεδιασμοί για το μέλλον του μνημείου. Το 2012 (όταν ο δήμαρχος ήταν φυλακή για υπόθεση που αθωώθηκε) ο πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου δήλωνε: «Μετά από την αναφορά που συνέταξε το πανεπιστήμιο Mougla-Μούγλων, το μνημείο είναι φθαρμένο και πρέπει να κατεδαφιστεί. Το κτίσμα θα κατεδαφιστεί πλήρως και θα γίνει πλατεία». Η δήλωση προκάλεσε αναταραχή στην Αλικαρνασσό από Συλλόγους που για χρόνια μάζευαν υπογραφές ζητώντας την επισκευή του! Επισκεπτόμαστε κάθε χρόνο το Bodrum και σιγά σιγά γνωρίζουμε τα μικρασιατικά παράλια. Η υπόθεση έχει παγώσει.

Γ. Τον Απρίλη του 2016 ο Μητροπολίτης Κω μας ζήτησε κάνουμε αποτύπωση του μνημείου για λόγους ιστορικής καταγραφής. Είχαν παρθεί οι σχετικές άδειες και τοπικοί παράγοντες μας περίμεναν και μας συνόδεψαν μέχρι τον χώρο. Μετρήσεις, φωτογραφίες, ερωτήσεις από τους περίοικους ‘’θα γίνει κάτι;’’. Στον χώρο του ναού ένα καλλιτεχνικό event με τίτλο ‘’ismi yok-χωρίς όνομα’’(φωτο 3). Σωσίβια, σχισμένα φουσκωτά, φθαρμένα ρούχα, παιγνίδια, τσάντες και αντικείμενα των προσφύγων μαζεμένα από τις παραλίες της Αλικαρνασσού και ένα πλήθος λευκών μπαλονιών να αιωρούνται πάνω από τα απομεινάρια μιας πικρής γεμάτης αβεβαιότητα φυγής δεμένα με αόρατη κλώστη. Όπως η ψυχή του Alan Kurdi και των άλλων χιλιάδων ψυχών του Αιγαίου, όπως και οι ψυχές των Χριστιανών που κάποτε εδώ έβρισκαν καταφύγιο, στο καλό και στο κακό, διωγμένοι και αυτοί, από την τυφλότητα των εποχών και των ανθρώπων, που …έρχεται και παρέρχεται.

Δ. Την αποτύπωση και τον σχεδιασμό της υπάρχουσας κατάστασης διαδέχτηκε η δουλειά να απαντήσουμε στο ερώτημα: πως ήταν κάποτε η εκκλησία του Α. Νικολάου στο Πετρούμι; Οι δρόμοι της ανασύνταξης για την σύγχρονη τεχνική είναι γνωστοί. Δουλειά με βάση τις μετρήσεις, τις παλιές φωτογραφίες, τα βιβλία, τις αναφορές και τις σημειώσεις στο internet, τις υπολογιστικές μηχανές και τις ηλεκτρονικές μεθόδους προσομοίωσης, σχεδιασμού και παρουσίασης. Οι φίλοι μας, η Chedam, o Alis, o Moustafas μας ρωτούν: πότε θα ρθειτε; Τέλος του μήνα! Κυλούν οι μήνες όπως το νερό στην βρύση. Η δουλειά αυτή δεν τελειώνει! Δεν είναι μια εύκολη δουλειά! Έχει να κάνει με την υλη και το πνεύμα της εποχής. Συνεχίζεται! Θα συνεχίζεται, αν και οι φάκελοι σχεδίων, υπολογισμών και μελετών φτιάχτηκαν και δόθηκαν. Δεν είναι δικό μας θέμα η συνέχεια. Η κοινωνία του Bodrum έχει τον λόγο. Το χρέος στην μνήμη της περιοχής και των κάτοικων της υπηρετήθηκε στα μέτρα μας. Τα ντοκουμέντα λένε ότι από το 1909 έως το 1915 οι 5000 Χριστιανοί της πόλης έφυγαν αφήνοντας ημιτελή τον Ιερό Ναό του Α. Γεωργίου και σκόρπισαν σε Κάλυμνο, Κω, Κρήτη, Αθήνα, Αμερική, Αίγυπτο, Αφρική, Αυστραλία. Η φωτογραφία της πλατείας όπως είναι σήμερα (φωτο 4), …πειραγμένη με την τοποθέτηση του τεχνικού ειδώλου της εκκλησίας (φωτο 5) ταξιδεύει σε κάθε απόγονο της διασποράς του ‘’Χριστεπώνυμου Εκκλησιάσματος Του’’! Και άλλοι θα έχουν σχεδιάσει τον Αι Νικόλα τον Πετρουμιανο. Στην Νέα Αλικαρνασσό Κρήτης κατασκευάστηκε από την δεκαετία του 1950 ο Διάδοχος ‘’καθ’[ ομοίωσιν’’ Ναός! Θυμόμαστε και το (ελεύθερο) σχέδιο του δικού μας αρχαιολόγου κ. Γ. Μαστοροπουλου.

Ε. Η εργασία αυτή δεν μπορούσε να γίνει χωρίς τις υψηλού επιπέδου γνώσεις, την δουλειά και την συνεργασία 2 νέων αρχιτεκτόνων. Την οφείλουμε στα ξενύχτια της Αιμιλίας Μαστρογιάννη και στην συνεχεία στις παρεμβάσεις της Άννας Χαρτοφύλη. Την οφείλουμε όμως και στην υποστήριξη του Σαμή και άλλων συμπατριωτών μας μουσουλμάνων πολιτών! Όπως του Σουλεϊμάν που μας έδωσε μια παλιά φωτογραφία (ας την είχαμε βρει στο διαδίκτυο).

Ζ. Είχαμε υποσχεθεί στον Αλή και την Τσιντέμ να είμαστε σήμερα εκεί. Όπως κάθε χρόνο. Δεν τα καταφέραμε. Όπως δεν καταφέρνουμε τόσα και τόσα πράγματα που θέλουμε και σχεδιάζουμε! ΝΑΙ! Θα πάμε μαζί Τσιντέμ και Αλή να ανάψουμε το κερί! Όπως έκαναν χρόνια και χρόνια πρόγονοί σας με τους ντόπιους Χριστιανούς και τους άλλους πληθυσμούς της Μ. Ασίας. Όπως πριν εκατό χρόνια! Εκεί στην αριστερή μικρή κόγχη του Ιερού, την αγία πρόθεση, όπου τοποθετούνται ‘’ο άρτος και ο οίνος, το σώμα και αίμα Του ’’ για να μεταφερθούν στην Αγία Τράπεζα για την μεγάλη από αιώνων και αιώνων ‘’Θυσία’’, στην μικρή αυτή εσοχή, που είναι όπως ήταν τότε με τις φθορές του κονιάματος που όμως φέρει απείραχτο λες και έπρεπε να το δούμε εμείς και να συγκλονιστούμε από την φοβερή επικαιρότητα του! μιας μικρής κόγχης που από το 1780 μέχρι και σήμερα! και τώρα !φέρει καθαρά και ευδιάκριτα γραμμένο με την τεχνική του ‘’φρέσκο’’ με βυζαντινή γραμματοσειρά το:

‘’ΚΑΙ ΠΡΕΣΒΕΥΕ ΥΠΕΡ ΕΙΡΗΝΗC ΚOCMOY’’.

ΑΜΗΝ!