Ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα — και ταυτόχρονα πιο εγκαταλελειμμένα — τοπόσημα της πόλης μας είναι η Βίλα Ακκάβι. Υψώνεται επιβλητική κοντά στα φανάρια του Ορφανοτροφείου, απέναντι από τους παλιούς μύλους που έδωσαν στην περιοχή το όνομα «Τρεις Μύλοι».
Κι όμως, σήμερα ρημάζει, αφού το πρόγραμμα αποκατάστασης που είχε ξεκινήσει το 2018 έληξε επισήμως χθες και το έργο απεντάχθηκε οριστικά. Τα κτήρια, όμως, δεν είναι απλώς πέτρες, είναι φορείς μνήμης. Και πίσω από αυτό το εγκαταλελειμμένο κέλυφος βρίσκεται μια ιστορία που φωτίζει μια ξεχασμένη σελίδα της Ρόδου.
Η Βίλα Ακκάβι, όπως και πολλά ακόμη ακίνητα — το παλιό πέτρινο σπίτι στην αρχή της οδού Ατταβύρου στο Καρακόνερο, μια αγροικία στο Αρχαίο Στάδιο, καθώς και σημαντικές ιδιοκτησίες στην Ιξιά, στο σημείο όπου αργότερα ανεγέρθηκε το ξενοδοχείο Καψής — ανήκαν στον ίδιο άνθρωπο: τον Ηλία Ακκάβι ή Ακκάουι (Elia Accavi).
Ο Ηλίας Ακκάβι του Τάννους ήταν μέλος της Μελκιτικής Καθολικής κοινότητας, δηλαδή χριστιανών που ακολουθούσαν το βυζαντινό τελετουργικό, παραμένοντας ενταγμένοι στην Ανατολική Καθολική Εκκλησία.
Γεννημένος στη Βηρυτό, στα μέσα του 19ου αιώνα, εγκαταστάθηκε περί τα μέσα της δεκαετίας του 1890 στη Ρόδο, όπου δραστηριοποιήθηκε επιχειρηματικά και εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους κτηματίες της εποχής. Δεν παντρεύτηκε ποτέ και πέθανε το 1935, αφήνοντας πίσω του σημαντική ακίνητη και κινητή περιουσία, η οποία — σε σημερινές αξίες — υπολογίζεται σε εκατομμύρια ευρώ.
Για την προσωπική του ζωή γνωρίζουμε ελάχιστα. Πλησιέστεροι συγγενείς του ήταν τα ανίψια του, κυρίως από την πλευρά της αδελφής του. Παρ’ όλα αυτά, με την τελευταία του διαθήκη, ο Ακκάβι έλαβε μια απόφαση που θα καθόριζε την τύχη της περιουσίας του για δεκαετίες: όρισε ως μοναδικό κληρονόμο το φιλανθρωπικό ίδρυμα που δημιούργησε και έφερε το όνομά του — το «Ίδρυμα Ηλία Ακκάβι».
Η επιλογή αυτή οδήγησε σε δικαστική διαμάχη. Οι συγγενείς του αμφισβήτησαν τη διαθήκη, υποστηρίζοντας ότι ο Ακκάβι ήταν Σύριος–Λιβανέζος/Οθωμανός υπήκοος και ότι, σύμφωνα με το δίκαιο της προσωπικής του κατάστασης, δεν μπορούσαν να αποκλειστούν από την κληρονομία και δικαιούνταν τη νόμιμη μοίρα. Το Δικαστήριο της Ρόδου, ωστόσο, έκρινε ότι ο Ακκάβι έπρεπε να θεωρηθεί Ιταλός υπήκοος, καθώς διέμενε μόνιμα στη Ρόδο επί ιταλικής κυριαρχίας. Έτσι εφαρμόστηκε το ιταλικό δίκαιο, η διαθήκη κρίθηκε έγκυρη και η περιουσία παρέμεινε στο Ίδρυμα.
Η έρευνά μας φέρνει στο φως και μια άλλη, εντελώς ιδιαίτερη πτυχή: την αντιφατική καταγραφή της θρησκευτικής του ταυτότητας. Σε ορισμένα έγγραφα εμφανίζεται ως Καθολικός, σε άλλα ως Ισραηλίτης (Εβραίος) και σε μία περίπτωση ακόμη και ως Μουσουλμάνος. Οι αντιφάσεις αυτές πιθανότατα οφείλονται σε γραφειοκρατικά σφάλματα ή στον περίπλοκο τρόπο με τον οποίο οι ιταλικές αρχές κατέγραφαν τις μειονότητες.
Το 1938, με αναγκαστικό διάταγμα της ιταλικής διοίκησης, τα περιουσιακά στοιχεία του Ιδρύματος Ηλία Ακκάβι απαλλοτριώθηκαν και παραχωρήθηκαν σε νέο φορέα, το “Ente per la Protezione e l’Assistenza della città e dell’isola di Rodi”, με σκοπό την κοινωνική πρόνοια και την ενίσχυση της Ρόδου.
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Συνθήκη Ειρήνης του 1947, όλα τα ιταλικά παρακρατικά ιδρύματα, όπως το παραπάνω, καταργήθηκαν και η περιουσία τους περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο. Το 1957, με ειδικό νόμο, ολόκληρη η περιουσία του Ακκάβι μεταβιβάστηκε στον Δημοτικό Οργανισμό Πρόνοιας του δήμου Ρόδου (ΔΟΠ), με στόχο να συνεχίσει να υπηρετεί κοινωνικούς σκοπούς.
Έτσι, ένας άνθρωπος συρολιβανέζικης καταγωγής, οθωμανός υπήκοος αρχικά, αργότερα Ιταλός υπήκοος και Καθολικός στο θρήσκευμα, ο οποίος έζησε στη Ρόδο στις αρχές του περασμένου αιώνα, άφησε μια μοναδική παρακαταθήκη. Μια περιουσία που πέρασε μέσα από δικαστικές αντιπαραθέσεις, πολιτικές ανατροπές, διοικητικές μεταβολές και αντιφατικές καταγραφές ταυτότητας, για να αποκτήσει τελικά δημόσιο χαρακτήρα, προορισμένη — θεωρητικά — για την κοινωνική πρόνοια των κατοίκων της Ρόδου.
Κι όμως, παρά τη βαρύτητα αυτής της ιστορικής κληροδοσίας, τίποτε από τα ακίνητα του Ηλία Ακκάβι δεν αξιοποιήθηκε ουσιαστικά προς όφελος της πόλης που αγάπησε, όπου έζησε, δημιούργησε και κληροδότησε. Αντί να αποτελούν ζωντανά κύτταρα κοινωνικής προσφοράς και μνήμης, παραμένουν εγκαταλελειμμένα.
Η Βίλα Ακκάβι — σύμβολο όχι μόνο αρχιτεκτονικής αξίας αλλά και διαχρονικής αδράνειας — στέκει ερειπωμένη, υπενθυμίζοντας άλλη μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία για τη Ρόδο.
Δεν είναι τυχαίο ότι ήδη από το 1956, δημόσιος λειτουργός του υπουργείου Οικονομικών επισήμαινε σε σχετική έκθεσή του: «Εν τέλει θεωρούμεν σκόπιμο να αναφέρωμεν ότι ο δήμος Ρόδου, κατά το διάστημα της διαχειρίσεως του κληροδοτήματος, εις ουδεμίαν προέβη μέριμναν διά την συντήρησιν των ακινήτων του κληροδοτήματος, ούτε εις ενέργειαν διά την τακτοποίησιν των απαιτήσεων αυτού…».
Εβδομήντα χρόνια μετά, η διαπίστωση αυτή παραμένει τραγικά επίκαιρη. Το μέλλον της βίλας άγνωστο. Εσείς τι θα θέλατε να γίνει η βίλα;
Πηγή: Rhodes Riches facebook
rodiaki.gr
