(φωτο από τις φούντες στην ενορία Κοιμήσεως της Θεοτόκου Αντιμάχειας, από το fb του φίλου Μανώλη Σχουλλή)
Το παμπάλαιο έθιμο των ‘φουντών’ την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως
Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη (Κως 22/3/2025)
(Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως στον ΙΝ Αγίου Παύλου Κω)
Κάθε χρόνο οι Εκκλησίες πλημμυρίζουν από πιστούς, για να προσκυνήσουν τον Τίμιο Σταυρό και να πάρουν την καθιερωμένες μικρές ανθοδέσμες, τα ευλογημένα μπουκέτα τις ‘φούντες’. Τρίτη Κυριακή της Αγίας και Μεγάλης Σαρακοστής και οι καμπάνες θα ηχήσουν. για την Ιερή ημέρα της Σταυροπροσκυνήσεως, αφιερωμένη στον Τίμιο Σταυρό. Μερικά παραδοσιακά ήθη και έθιμα, που κοσμούν την Θρησκευτική μας παράδοσή, συνδέονται με τους ευλαβικούς Εκκλησιασμούς . Ένα από αυτά είναι και το μοίρασμα των φουντών στις Εκκλησίες, την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως. Από νωρίς το απόγευμα του Σαββάτου, η μεγάλη, πέτρινη βοτσαλωτή αυλή της κάθε Εκκλησίας, κυρίως στα χωριά, γεμίζει από τις γυναίκες που φτιάχνουν τις φούντες. Με πρωταγωνίστρια την πρεσβυτέρα, το ανθισμένο σκηνικό, έχει μερικά πανέρια από βιολέτες, γαρύφαλλα, κρινάκια, κατιφέδες και φυσικά πολλή ευωδιαστή πρασινάδα. Τα εδώδιμα φυτά, όπως ο δυόσμος, ο χειμωνιάτικος βασιλικός, η μαντζουράνα, η μέντα, η αρμπαρόριζα, το μοσχολούλουδο και το δενδρολίβανο, σκορπίζουν παντού το μεθυστικό άρωμά τους.
Ένα ματσάκι δυόσμος και στην μέση ένα γαρύφαλλο ή μια βιολέτα, τυλίγονται γερά με την κλωστή. Όταν έρχεται η ώρα του Εσπερινού του Σαββάτου, οι φούντες πρέπει να βρίσκονται έτοιμες σε μια λεκάνη με νερό, για να διατηρηθούν δροσερές ως την επόμενη ημέρα, για την Κυριακή των φουντών, δηλαδή της Σταυροπροσκύνησης.
Το έθιμο των φουντών έχει βαθιές ρίζες, που φθάνουν στα χρόνια του Βυζαντίου, μέχρι και της Τουρκοκρατίας, που γίνονταν στα κρυφά, στις λιγοστές Εκκλησιές.
Τα λουλούδια τυλιγμένα σε φούντες, συμβολίζουν τα μυρωδάτα άνθη και βασιλικά, όπου ανάμεσα τους ήταν κρυμμένος ο Τίμιος Σταυρός. Την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, κατά την Θεία Λειτουργία, οι φούντες βρίσκονται σε ένα πανέρι, όπου θα τις ευλογήσει ο παπάς, πάνω από την Αγία Τράπεζα. Στη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας, ο Ιερέας αφού τοποθετήσει μέσα σε ένα δίσκο με βασιλικό και δυόσμο τον Τίμιο Σταυρό, τον γυρίζει τρεις φορές στο Άγιο Βήμα και έπειτα τον τοποθετεί στο κέντρο του Ιερού Ναού, για προσκύνημα. Στο τέλος μαζί με το αντίδωρο, ο Ιερέας μοιράζει και από μια Αγιασμένη φούντα στους πιστούς, την οποία συνήθως την τοποθετούν εμπρός στα Εικονίσματα του σπιτιού. Όλες οι Εκκλησίες, στα χωριά και στην πόλη, πλημμυρίζουν με τα αρώματα από τις ανθισμένες φούντες. Στα χωριά δεν αγοράζουν λουλούδια, αφού η κάθε νοικοκυρά έχει πάντα στην αυλή της, ανθισμένες γλάστρες και παρτέρια, από μυρωδάτα άνθη και πρασινάδα. Έτσι πηγαίνει στην Εκκλησία το δικό της μερίδιο, για να γίνουν οι φούντες. Στο μισό της Μεγάλης Σαρακοστής, η Κυριακή της Σταυροπροσκύνησης, είναι αφιερωμένη στον Τίμιο Σταυρό, όπου μαρτύρησε ο Χριστός.
(φωτο από προετοιμασία των φουντών στην ενορία Αγίου Παύλου Κω)
Σημαντική είναι και η δική μας προσωπική εγκράτεια και η άσκηση της νηστείας και της προσευχής, κατά την Αγία και Μεγάλη Σαρακοστή. Φυσικά η νηστεία συνεχίζεται και σημαίνει εγκράτεια και νηστεία στην ψυχή και στο σώμα, όπως ακούμε στα Ιερά κηρύγματα. Σύμφωνα με τους Ιερούς κανόνες της Εκκλησιάς, είναι λάθος να μπερδεύουμε τα Σαββατοκύριακα της Αγίας Μεγάλης Σαρακοστής, με τα άλλα και να συνεχίζουμε την συνήθη κρεοφαγία, το φαγοπότι, τα γλέντια, και τους χορούς σαν να είναι ακόμη Απόκριες. Μπορεί η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής και η κάθε νηστεία να είναι υποκειμενική υπόθεση, αλλά για κάθε Χριστιανό, καλό θα ήταν να την ακολουθεί. Άλλωστε είναι υγιεινή, η αποτοξίνωση και η εγκράτεια μερικών ημερών, από τα ζωικά λιπαρά και την κρεοφαγία. Έπειτα πως θα καταλάβουμε την χαρά να γευθούμε τα Πασχαλινά εδέσματα, αν δεν προσπαθήσουμε να νηστέψουμε έστω και για λίγες εβδομάδες; Αυτό βέβαια εξαρτάται, από την βούληση του κάθε Χριστιανού.
Για αυτό και στο Ιερό Ευαγγέλιο της Κυριακής της Σταυροπροσκύνησης, λέει ο Ιησούς Χριστός. ‘Όποιος θέλει ας απαρνηθεί τον εαυτό του και να με ακολουθήσει’ ενώ πιο κάτω συμπληρώνει. ‘Προς τι θα ωφεληθεί ο άνθρωπος, όταν χάσει την ψυχή του και κερδίσει όλο τον κόσμο.’ Αυτή την σωτηρία της ψυχής, αναζητούν οι πιστοί σε όλες τις Εκκλησίες και μαζί με το αντίδωρο, παίρνουν από τον Ιερέα και τις ευλογημένες ‘φούντες’, τηρώντας επί αιώνες αυτή την Χριστιανική παράδοση. Μια παράδοση διαχρονική, Θρησκευτική και όχι μόνον ιστορικά λαογραφική, που χαρακτηρίζει την προσωπικότητα και την πίστη των Ελλήνων Ορθοδόξων Χριστιανών.
Ξανθίππη Αγρέλλη
