Στη νότια Ασία και την Αφρική το μοτίβο είναι κοινό: μια γενιά που δεν απολαμβάνει όσα της υποσχέθηκαν και που παραγκωνίζεται από τα παιδιά των ελίτ – Εξίσου κοινά είναι και τα «όπλα» της
Από τη Νότια Ασία μέχρι την Αφρική, τουλάχιστον τέσσερις ηγέτες κρατών έχουν εξαναγκαστεί σε παραίτηση ή φυγή εξαιτίας μαζικών κινητοποιήσεων της Γενιάς Z κατά τα τελευταία 2-3 χρόνια.
Το παγκόσμιο κύμα κοινωνικών κινημάτων με πρωταγωνιστές την Gen Z, αυτή των 20άρηδων, ζητά καταπολέμηση της διαφθοράς, βελτίωση του βιoτικού επιπέδου, πρόσβαση σε ευκαιρίες εργασίας και η ελευθερία στο Διαδίκτυο, οι νεαροί διαδηλωτές έχουν καταφέρει κάτι που θεωρείτο απίθανο.
Οι εξεγέρσεις μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά, που δεν είναι η πρώτη φορά που τα βλέπουμε, είναι όμως πάντα αποτελεσματικά. Δεν έχουν κεντρική ηγεσία, αλλά κινητοποιούνται αυθόρμητα ή μέσα από τα social media, ενώ είναι και ποπ: οι νέοι κατεβαίνουν στους δρόμους με σύμβολα της ποπ κουλτούρας, όπως τη σημαία των πειρατών από το ιαπωνικό άνιμε One Piece.
Σρι Λάνκα: Η εξέγερση που έδιωξε τον πρόεδρο
Το πρώτο κίνημα αυτού του κύματος ήταν αυτό της Σρι Λάνκα, όπου το καλοκαίρι του 2022 οι νέοι –μαζί με ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας– ξεσηκώθηκαν με αφορμή τη χειρότερη οικονομική κρίση στην ιστορία της χώρας.
Στις 9 Ιουλίου η οργή των πολιτών έφτασε στο αποκορύφωμα: δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές κατέκλυσαν την πρωτεύουσα Κολόμπο και εισέβαλαν στην προεδρική κατοικία, ενώ άλλοι εισέβαλαν και πυρπόλησαν την κατοικία του πρωθυπουργού.
Οι διαδηλωτές που κολυμπούσαν στην πισίνα του Προεδρικού Μεγάρου έκαναν τον γύρο του κόσμου, συμβολίζοντας την κατάρρευση της εξουσίας του προέδρου Γκοταμπάγια Ρατζαπάκσα που τράπηκε σε φυγή στο εξωτερικό πριν παραιτηθεί βάζοντας τέλος στη δυναστεία της οικογένειάς του. Την ίδια τύχη είχε και ο πρωθυπουργός Βικρεμεσίνγκε.
Η χώρα μπήκε σε περίοδο πολιτικών ζυμώσεων, με νέους εξοργισμένους για την οικονομική κακοδιαχείριση που καταστρέφει το μέλλον τους. Ήταν όμως έμπνευση για νεολαίες και σε άλλες χώρες.
Μπανγκλαντές: Το τέλος της παντοκρατορίας της πρωθυπουργού
Δύο χρόνια αργότερα, στη Ντάκα του Μπανγκλαντές, η εικόνα ήταν παρόμοια: νέοι να πανηγυρίζουν πάνω σε αγάλματα για την παραίτηση της πρωθυπουργού Σεΐχ Χασίνα στις 5 Αυγούστου 2024.
Η σπίθα που άναψε την εξέγερση των νέων στη Μπαγκλαντές ήρθε από μια φαινομενικά περιορισμένης έκτασης φοιτητική διαμαρτυρία τον Ιούλιο του 2024 ενάντια σε ένα αμφιλεγόμενο σύστημα ποσοστώσεων για τις θέσεις στο δημόσιο, που δέσμευε το 30% των θέσεων εργασίας σε συγγενείς βετεράνων του πολέμου του 1971.
Οι φοιτητές ζητούσαν αξιοκρατία και κατάργηση των ποσοστώσεων, όμως η κυβέρνηση της Χασίνα απάντησε με αδιαλλαξία και βίαιη καταστολή που άφησε εκατοντάδες θύματα, κυρίως φοιτητές. Η κυβέρνηση έκλεισε τα πανεπιστήμια και διέκοψε τη πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε μια προσπάθεια να ανακόψει το κύμα οργής, όμως αυτό είχε το αντίθετο αποτέλεσμα.
Το σημείο καμπής ήταν η 5η Αυγούστου, όταν υπό το βάρος της ανεξέλεγκτης εξέγερσης η πρωθυπουργός Χασίνα εγκατέλειψε κρυφά τη χώρα και παραιτήθηκε, τερματίζοντας μια παντοκρατορία 15 ετών. Μια υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον νομπελίστα Μοχάμεντ Γιουνούς ανέλαβε τη χώρα με δέσμευση για εκλογές μετά τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.
Έναν και πλέον χρόνο αργότερα, η κατάσταση δεν είναι πολύ καλύτερη με τη χώρα να μαστίζεται από αστάθεια, πολιτική βία και διαφωνίες για τις εκλογικές μεταρρυθμίσεις.
Νεπάλ: Κατάρρευση κυβέρνησης σε μία μέρα
Στο Νεπάλ, άλλη μια χώρα στην ευρύτερη περιοχή της ινδικής υποηπείρου, η φλόγα ξέσπασε αυτό το φθινόπωρο. Σε μια αστραπιαία επανάσταση της Γενιάς Ζ, η κυβέρνηση εξαναγκάστηκε σε πτώση μέσα σε λίγες ώρες.
Όλα ξεκίνησαν όταν η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κ.Π. Σαρμά Όλι αποφάσισε στις αρχές Σεπτεμβρίου 2025 να επιβάλει ξαφνικά απαγόρευση πρόσβασης σε 26 πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης, από το Facebook και το YouTube μέχρι το TikTok, το Reddit και το Snapchat.
Επισήμως, το μέτρο αφορούσε την αδυναμία αυτών των πλατφορμών να συμμορφωθούν με τους τοπικούς κανονισμούς αδειοδότησης. Ωστόσο, πολλοί νέοι στο Νεπάλ το εξέλαβαν ως απόπειρα φίμωσης – ιδίως καθώς συνέπεσε με τη δημόσια κατακραυγή για την πολυτελή ζωή που επιδείκνυαν στο Διαδίκτυο τα παιδιά των πολιτικών («nepo kids»), σε μια χώρα όπου η νεανική ανεργία και η φτώχεια μαστίζουν μεγάλο μέρος της Γενιάς Z.
Στις 8 Σεπτεμβρίου χιλιάδες νέοι –κυρίως φοιτητές και πρόσφατα άνεργοι απόφοιτοι– κατέβηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας Κατμαντού, διαμαρτυρόμενοι κατά της πολιτικής ελίτ και της «ψηφιακής καταστολής» των social media.
Η κατάσταση ξέφυγε γρήγορα και πυρπόλησαν το κτίριο της Βουλής, το προεδρικό μέγαρο και γραφεία υπουργών. Στις 8 Σεπτεμβρίου τουλάχιστον 19 διαδηλωτές σκοτώθηκαν από τα πυρά των δυνάμεων ασφαλείας, ανάμεσά τους πολλοί νέοι.
Ο πρωθυπουργός Όλι αντιλήφθηκε ότι δεν υπήρχε τρόπος να επιβιώσει πολιτικά και μέσα σε λιγότερο από 24 ώρες από το ξέσπασμα των ταραχών, η κυβέρνησή του κατέρρευσε. Το κοινοβούλιο διαλύθηκε άμεσα και μέχρι το τέλος εκείνης της εβδομάδας είχε οριστεί μεταβατική πρωθυπουργός η δικαστής Σουσίλα Κάρκι με αποστολή να οδηγήσει τη χώρα σε νέες εκλογές.
Οι Νεπαλέζοι διαδηλωτές -που δεν είχαν κανέναν ηγέτη- εμπνεύστηκαν από τα αντίστοιχα κινήματα σε Μπαγκλαντές και αλλού. Πολλοί διαδηλωτές κρατούσαν μια μαύρη πειρατική σημαία από το άνιμε One Piece, το ίδιο λάβαρο με το χαμογελαστό κρανίο.
Μαδαγασκάρη: Η τελευταία επανάσταση
Η πιο πρόσφατη έως τώρα περίπτωση όπου η ορμή της Γενιάς Z οδήγησε σε πτώση ηγεσίας είναι η Μαδαγασκάρη.
Εδώ η αφορμή ήταν οι καθημερινές πολύωρες διακοπές ρεύματος, οι ελλείψεις νερού, η εκτεταμένη αποψίλωση δασών και μια αίσθηση γενικευμένης διαφθοράς από την κυβέρνηση του προέδρου Αντρί Ραζοελίνα.
Η κυβέρνηση προσπάθησε αρχικά να καταστείλει το κίνημα με απαγόρευση κυκλοφορίας και σκληρή αστυνομική βία, αλλά στις αρχές Οκτωβρίου επίλεκτη μονάδα του στρατού αρνήθηκε να υπακούσει στις εντολές καταστολής και ανακοίνωσε ότι δεν θα πυροβολήσει τους διαδηλωτές, καλώντας ταυτόχρονα τον πρόεδρο να παραιτηθεί.
Αν και ο πρόεδρος επιχείρησε να μείνει στην εξουσία ανακοινώνοντας μονομερώς τη διάλυση της Εθνοσυνέλευσης μέσω Facebook, τμήματα του στρατού και της αστυνομίας είχαν ταχθεί ανοικτά με τη μεριά των διαδηλωτών, ουσιαστικά αφήνοντας τον πρόεδρο χωρίς στήριξη. Ο Ραζοελίνα έκανε ότι και τόσοι άλλοι ηγέτες πριν από αυτόν: διέφυγε κρυφά στο εξωτερικό.
Οι ταραχές στο νησί κόστισαν τη ζωή σε τουλάχιστον 22 ανθρώπους και προκάλεσαν τον τραυματισμό πάνω από 100.
Αν και στη Μαδαγασκάρη η κατάληξη ήταν να περάσει ο έλεγχος στα χέρια του στρατού, ο ρόλος της Γενιάς Ζ ήταν καταλυτικός. Η Μαδαγασκάρη έγινε έτσι η τρίτη χώρα μέσα σε περίπου ένα μήνα όπου η οργή της Gen Z ανατρέπει την εξουσία, μετά το Νεπάλ και το Μαρόκο (όπου επίσης ξέσπασαν μαζικές νεανικές διαδηλώσεις πριν μερικές εβδομάδες που τάραξαν τη μοναρχία, αλλά δεν την ανέτρεψαν).
Και στους δρόμους του Ανταναναρίβο οι διαδηλωτές κρατούσαν την πειρατική σημαία του One Piece, όπως στο Νεπάλ και σε τόσες άλλες νεανικές εξεγέρσεις ανά την υφήλιο.
Οδηγός η απογοήτευση
Κοινό νήμα είναι η βαθιά απογοήτευση των νέων από τις υποσχέσεις της προηγούμενης γενιάς. Η Γενιά Ζ ενηλικιώθηκε δεν βρίσκει αυτά που της υποσχέθηκαν οι παλαιότερες γενιές αλλά ανεργία, διαφθορά και κοινωνική αδικία.
Η συσσωρευμένη επί χρόνια οργή βρήκε διέξοδο μέσω των social media. Οι ακτιβιστές σε μία χώρα βλέπουν τις κινητοποιήσεις σε άλλες και επηρεάζουν ο ένας τον άλλον – ακόμη και κρατώντας μια πειρατική σημαία από ένα άνιμε.
Το μέλλον των κινημάτων παραμένει αβέβαιο γιατί η πτώση των κυβερνήσεων δεν έφερε αυτόματα τη λύση των προβλημάτων, αλλά το μήνυμα είναι απόλυτα σαφές: η νέα γενιά δεν είναι διατεθειμένη να μείνει σιωπηλή.
