Φώτης Θαλασσινός: Θέματα άμεσης Δημοκρατίας

ΘΕΜΑΤΑ ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Αυτές τις μέρες γίνεται συζήτηση στη Βουλή για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Προέκυψε ένα πολύ ελπιδοφόρο ζήτημα για το οποίο συναινούν και τα υπόλοιπα κόμματα της Βουλής. Είναι κάτι το οποίο είχαν προτείνει τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και το ΚΙΝΑΛ στην προηγούμενη Βουλή. Αναφέρομαι στην σύσφιξη της σχέσης ανάμεσα στους εκλογικούς αντιπροσώπους και τον λαό που τους εξέλεξε. Μιλάμε για το θέμα της Λαϊκής Νομοθετικής Πρωτοβουλίας. Σαν πρώτη προϋπόθεση για την ενεργοποίηση αυτού του δικαιώματος επισημάνθηκε η ανάγκη για την σύγκλιση ή την απόκλιση των απόψεων -πάνω σε κάτι που προβληματίζει- πολλών χιλιάδων πολιτών.

Αναδιφώντας το θέμα ανακαλύπτει κανείς πως υπάρχουν πολλές προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται πριν να αρχίσει να εφαρμόζεται ένας τέτοιος νόμος στην ελληνική πραγματικότητα. Π.χ. οι ίδιοι οι πολίτες είναι ιδιαίτερα προβληματισμένοι με τις εν θερμώ νομοθετικές τους προτάσεις. Δεν είναι πολύ μακριά τέτοια επικίνδυνα φαινόμενα. Αρκεί να κοιτάξουμε τον δημόσιο πολιτικό λόγο όπως αυτός διαμορφώνεται και διαφοροποιείται μέσα στο Facebook, τα άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα σχόλια κάτω από ρεπορτάζ σε σάιτ ενημερωτικού περιεχομένου. Καταστάσεις που πυροδοτούνται από κάποιο συμβάν σ’ ένα δημόσιο χώρο τείνουν να διεγείρουν το θυμικό του ανθρώπου, προκαλώντας αλυσιδωτά ιδεολογικούς εμφύλιους πολέμους μεταξύ συμπολιτών. Επειδή ένα τέτοιο προείκασμα είναι απευκταίο να αποκτήσει συνταγματικό κύρος, αργότερα ίσως ο εμφύλιος να γίνει πιο απτός, θα ήταν ένδειξη σωφροσύνης θέματα που γεννάνε πολωτικές και συγκρουσιακές ρητορικές να αποκλείονται απ’ την λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία. Για τέτοια θέματα για τα οποία ο καθένας τοποθετείται με όλη την οξυθυμία του, την πολεμοχαρή του διάθεση, πρωτίστως με τον εγωισμό του η Βουλή οφείλει επί της ουσίας να προστατεύσει το εκλογικό σώμα από μια εγκληματική παρέμβαση στα κοινά. Πρέπει να καταλαγιάζει πάντα ο κουρνιαχτός για να εμφαίνεται αποκρυσταλλωμένη η αναμφίλεκτη αλήθεια και μετά ίσως να ξεκινήσει απ’ τον λαό η ανάγκη για τη δημιουργία κάποιου καινούργιου νόμου.

Μια άλλη προϋπόθεση είναι τα ψηφισμένα απ’ τον λαό νομοσχέδια και η εισήγηση για επικυρωποίηση απ’ τη Βουλή να γίνονται όταν αφοράνε ολόκληρο το κοινωνικό σύνολο και όχι μόνο τις ομάδες κάποιων Ελλήνων. Ελλοχεύει ο κίνδυνος της προνομιακής μεταχείρισης μια συντεχνίας μέσα από συγκεκριμένης εφαρμογής νομοθετικές εισηγήσεις. Το μερικό δεν μπορεί να είναι ευθύνη της ομάδας των πολιτών που εκπροσωπεί. Η νομοθέτηση γίνεται πάντα με γνώμονα της ισοτιμία μεταξύ των πολιτών. Τουλάχιστον αυτή ξέρω πως είναι η επίσημη γραμμή των νομοθετών. Καλό είναι βέβαια κάτι που εμφανίζεται να έχει τοπικό χαρακτήρα -αλλά αυτό δεν ισχύει καθόλου- μέσα από καμπάνιες ενημέρωσης να γίνεται κατανοητό πως είναι ζήτημα ενσυναίσθησης του συνόλου. Είναι εξάλλου χούι του Έλληνα να διακαίεται για κάτι μόνο εφόσον έχει να κάνει με τον μικρόκοσμό του. Η λαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, κυρίως για αυτό τον λόγο, πρέπει να ξεκινήσει με κάποια μικρά νομοθετικά παραδείγματα και καθώς περνάνε τα χρόνια και ο λαός ωριμάζει με τη διαχείριση αυτού του αμεσοδημοκρατικού δικαιώματος του, να διευρύνεται και η γκάμα των θεμάτων που μπορεί να άπτονται της δικαιοδοσίας της.

Θα πρέπει ο λαός να έχει επιδείξει ετοιμότητα σε περιόδους κρίσης, κοινωνική ευαισθησία, δημοκρατικότητα, σοφία. Δεν γίνεται να αποσκορακίζεται απ’ τη συζήτηση μεταξύ των μελών της ελληνικής κοινωνίας ένα θέμα που με μια πρώτη ανάγνωση εφαρμόσιμο δείχνει βλαπτικό για την ευημερία και την πρόοδο του τόπου μας. Πρέπει να είμαστε έτοιμοι και υπεύθυνοι στις εισηγήσεις μας προς θέσπιση νόμων να συμπεριλαμβάνουμε και νόμους σκληρούς. Μπορεί να κληθούμε να αντιμετωπίσουμε προβλήματα των οποίων εγνωσμένα είμαστε μέρη τους. Δεν χρειάζεται να φτιάξω καταλόγους με τις παθογένειες των εκπροσωπούμενων μελών της δημοκρατίας. Είναι σαφές πως αυτό που πρέπει να κατασταλεί απ’ αυτό το νέο όπλο στα χέρια του ψηφοφόρου είναι το ιδιοτελές του συμφέρον. Π.χ. το βόλεμα σε οποιαδήποτε μορφή και η αναξιοκρατία πρέπει να καταπολεμηθούν κυρίως απ’ το σώμα του λαού.

Το ίδιο το κράτος δεν είναι έτοιμο ακόμη να δείξει πρακτικά τον ζήλο που απαιτείται για να μην γίνονται νόμοι τα προτάγματα που προέρχονται από αγκυλώσεις του παρελθόντος. Χρειάζεται πέρα και πάνω απ’ όλα μια εξυγίανση του θεσμού της Βουλής των αντιπροσώπων. Η δημοκρατία μας είναι αντιπροσωπευτική και πραγματικά καθυστέρησαν τέτοιες συζητήσεις για την υιοθέτηση στοιχείων απ’ την άμεση δημοκρατία των αρχαίων προγόνων μας. Η διαφθορά, τα σκάνδαλα, το παρακράτος, οι μασονικού τύπου σέχτες δεν δείχνουν να έχουν την αυτεπίγνωση ότι στην πραγματικότητα είναι αποστήματα που πρέπει να σπάσουν. Απ’ αυτή την άποψη, η προηγούμενη παράγραφος μπορεί να αρθεί ολόκληρη απ’ τη στιγμή που οι εσωκομματικές ποιότητες χωλαίνουν περισσότερο απ’ τις τοξικές σχέσεις και τις έριδες μεταξύ αντίπαλων κοινωνικών ομάδων.

Η διαχρονικότητα μιας εισήγησης στο πλαίσιο της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας είναι απ’ τις πιο σημαντικές προϋποθέσεις για να μεταφέρονται αιτήματα απ’ την εκλογική βάση στη βουλή. Μόνο η διορατικότητα μπορεί να δώσει προτάσεις . Χωρίς ημερομηνία λήξης. Η επικαιρότητα πολλές φορές αναδεικνύει ένα πρόβλημα και ξεγελά. Τα περισσότερα προβλήματα , σημαντικά ή ασήμαντα, είναι βραχύβια και ο λαός πρέπει να σφυγμομετρεί σωστά και να βλέπει σε βάθος χρόνου πριν καταθέσει μια πρόταση για να συζητηθεί. Οι αναγκαίοι κοινωνικοί ανασχηματισμοί, στο βαθμό της ανανέωσης της προστασίας της ελευθερίας του πολίτη, αν παρατηρηθούν σωστά, προεξοφλούν και την μακροβιότητα τους σαν παγιωμένες δομές. Πριν λοιπόν σχηματίσουμε κάτι, μπαίνοντας μες στον πυρήνα του, δοκιμάζουμε την υφή του. Πρόκειται για παροδικό φαινόμενο ή είναι κάτι που μπορεί να ενταχθεί στις αρμοδιότητες της λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας; Ο λαός πρέπει να σκέφτεται το παρόν του και το μέλλον των παιδιών. Και πρόκειται για ένα πολύ κομβικό σημείο γιατί πράγματι οι πολίτες σκέφτονται το μέλλον και τους απογόνους τους πολύ περισσότερο απ’ την εκτελεστική και νομοθετική εξουσία που κοιτάζουν μ’ ένα χρονικό ορίζοντα τετραετίας – στην καλύτερη των περιπτώσεων.

Εν κατακλείδι χρειάζεται να επισημανθεί ότι υπάρχουν και προβλήματα για τα οποία δεν μπορούμε να έχουμε κανένα λόγο εκτός και αν είμαστε μέλη μιας κυβέρνησης ή κάποιου κοινοβουλευτικού κόμματος. Ναι, ο λαός δεν είναι παντογνώστης και δεν μπορεί να διακυβεύεται η αξιοπλοΐα της Ελλάδας από την άγνοια της πλατιάς μάζας για εξειδικευμένα πράγματα.

Κείμενο: Φώτης Θαλασσινός