Νίκος Παπαχαρτοφύλης: «Το διαρκές έγκλημα»

ΑΠ ΤΗΝ «ΜΗ ΟΦΘΑΛΜΟΔΟΥΛΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΣΚΟΛΙΟΥΣ ΚΥΡΙΟΥΣ»
ΣΤΟ «ΥΠΟΦΕΡΕΙ ΔΟΥΛΟΣ ΛΥΠΑΣ,ΠΑΣΧΩΝ ΑΔΙΚΩΣ,ΘΕΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ.
ΤΟ ΔΙΑΡΚΕΣ ΕΓΚΛΗΜΑ.
Ιστορικοφιλολογική προσέγγιση.
Του Νίκου Παπαχαρτοφύλη.

Η Δουλοκτητική κοινωνία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας(Αύγουστος 30πΧ – Διοκλητιανός 300μΧ) μαστιζόταν από μιά χρονίζουσα κρίση ,ηθική και οικονομική χωρίς να μπορεί να την ξεπεράσει. Τα ανώτερα στρώματα της άρχουσας τάξης απολάμβαναν μια ζωή αχαλίνωτης διαφθοράς και κραιπάλης.Πεσμένη στον ηθικό βούρκο η ρωμαϊκή αριστοκρατία προκάλεσε την αντίδραση όχι μόνο ορισμένων πνευματικών ανθρώπων*αλλά και μεγάλης μερίδας της τάξης της.Τα μεσαία στρώματα και οι λούμπεν προλετάριοι είχαν χάσει κάθε ελπίδα για μια βελτίωση της κατάστασης τους κι έτσι δημιουργήθηκε η ψυχολογία της απελπισίας , αντίκτυπος της γενικής απαθλίωσης.Οι πληβείοι αυτοί ,κάτοικοι της Ρώμης και των επαρχιακών πόλεων της Ασίας και Μεσογείου, ο αγώνας τους βασιζόταν στο πώς θα πάρουν μεγαλύτερο μερίδιο από την εκμετάλλευση του δουλοκτητικού τρόπου παραγωγής.Δωρεάν σίτιση και ιππόδρομο:άρτος και θεάματα. Όσο επεκτεινόταν η δουλική εργασία τόσο υποβαθμιζόταν η ελεύθερη μισθωτή εργασία στις πόλεις και η ελεύθερη αγροτική μικροιδιοκτησία με άμεση σαρωτική συνέπεια, την εξαφάνιση των μικροτεχνιτών.Οι δυστυχισμένοι αγρότες που επιβαρύνονταν όλα τα βάρη των πολέμων :στρατολογία, πληρωμή φόρων, εξαντλούνταν και στοιβάζονταν στις μεγαλοπούλεις για αναζήτηση μιας καλύτερης τύχης .Η τάξη των ευγενών και ειδικά οι δουλοκτήτες κατορθώνουν να ξεφεύγουν και να μην πληρώνουν φόρους ενώ τα « έσοδα» από τους πολέμους (πολεμικές αποζημιώσεις νικημένων,φόροι υποτελείας,δούλοι) τα καρπώνονταν αυτοί.Μέσα σ αυτήν την απόλυτη,καθολική αποσύνθεση και παραλυσία της PAX ROMANA,υπήρχε ταξική συνείδηση;Μόνο η άρχουσα τάξη:αυτοκράτορας,συγκλητικοί,στρατηγοί ,δουλοκτήτες χαίρονταν ασυστόλως για την απόρθητη και αναμφισβήτητη δύναμη της επί τόσους αιώνες.Απτην άλλη, οι πληβείοι απέβλεπαν μόνο στην «αρπαγή» δικαιωμάτων απ τους άρχοντες.Ήταναδιανόητο κάτω απ την τρομοκρατία του καθεστώτος να σκεφτούν και επιζητήσουν την πολιτική εξουσία για ν αλλάξουν την οικονομική σύνθεση και μορφή του καθεστώτος.Και οι δουλομάζες με αναπόφευκτο το χαμηλό διανοητικό επίπεδο,αντιμετώπιζαν την κατάσταση τους με παθητική μοιρολατρεία.Σ’όλη αυτή την περίοδο των τριών αιώνων της αυτοκρατορίας εκλαικεύονταν οι διδασκαλίες του νεότερου Στωικισμού με το περιβόητο γνωμικό : ΜΕΝΕ ΚΑΙ ΚΡΑΤΕΙ δηλ.να υπομένεις κάθε δυστύχημα και καταδρομή χωρίς καμμία διαμαρτυρία.Οι επιστολές του Σενέκα αναφέρονται ρητά στον Λυτρωτή-Σωτήρα και στους απόκληρους και πάσχοντες,δικαιωμένους στην μελλοντική ζωή της ουράνιας πολιτείας. Δικαιολογούσαν την κοινωνική εξαθλίωση. Όπως ο Αριστοτέλης** πίστευε ακλόνητα ότι υπάρχουν απ τη φύση δούλοι και ελεύθεροι. Και ο Πλάτων δικαιολογούσε σαν θεμιτό το ξύλο των δούλων.Ο Χριστιανισμός του Παύλου ευθυγραμμίστηκε με το στωικισμό του Σενέκα. Είχε στενές σχέσεις με την οικογένεια και ειδικά με τον ανθύπατο Γαλλίωνα ,αδελφό του φιλοσόφου και υπουργού του Νέρωνα.ΣτιςΠράξεις,18,12-17.ο Γαλλίων αθωώνει τον Παύλο και συνεχίζει το ταξίδι του.Η περιβόητη ρωμαική υπηκοότητα του είναι έωλη γιατί η γενέθλια πόλη η Ταρσός της Κιλικίας είχε κατακτηθεί μετά από ένα αιώνα.Το όνομα Παύλος,λατινιστί Paulus σημαίνει ολίγος,μικρός, είναι το μόνο αδιάσειστο στοιχείο που υποδηλώνει πιο ουσιαστική,διπλωματική σχέση.Όπερ έδει δείξαι.

Ο ίδιοςστην Α Κορ.θ,20 με αφοπλιστική ειλικρίνεια είναι αποκαλυπτικός: <<με τους πάντες έγινα τα πάντα>>.Αυτός ο σκηνοποιός για όσους τον μελετούν εξονυχιστικά,ο ανελέητος διώκτης του Ιησού και μετά την «μεταφυσική» του μεταστροφή προς την Δαμασκό φανατικός σαλός υποστηρικτής, με τον οδυνηρό αποκεφαλισμό του, αυτός μέσα στη σαπίλα,λίπασμα τ ων απολίτιστων αρχόντων Ρωμαίων έσπειρε τους σπόρους υβρίδιο και έθρεψε έναν γιγάντιο Χριστιανισμό,καθημαγμένο απ τις άγριες ιδεολογικές και πολιτικές αντιθέσεις .
Οι περικοπές που ακολουθούν απ τις λεγόμενες επιστολές «αποστέλλονται» κατά την περίο
δο της βασιλείας Νέρωνα στα μέσα περίπου του 1 ου αι.ως πολιτικοθρησκευτικό Μανιφέστο,
εξαγγελίες άμεσης πρακτικής εφαρμογής στο καταρρέον σεσηπός κοινωνικοοικονομικό σύστημα της PAX ROMANA.
Τα κείμενα της Καινής Διαθήκης όπως και όλα τα ιστορικά κείμενα μπορούν να κατανοηθούν
σωστά όχι μόνο όταν τοποθετούνται στο ιστορικό τους περίγυρο και τον πνευματικό πολιτισμό
αλλά όταν ερμηνεύονται σ ένα θεωρητικό σχήμα,πως δηλ.οι υλικές και βιοτικές συνθήκες κατ ευθύνουν την ηθική και θρησκευτική συνείδηση αντιστρόφως και διαχρονικά.Για την επίτευξη αυ ού του επίπονου άθλου, η κριτική επιστήμη,η Φιλολογία και ειδικότερα των κλασσικών σπουδών επωμίζεται την βαριά ευθύνη να δώσει απαντήσεις,αφού επεξεργαστεί τα αρχαία κείμενα με την παράλληλη συμβολή των επιστημών Ιστορίας και Αρχαιολογίας.Και μια καίρια υπενθύμιση για τους αδαείς:όλες οι Γραφές,Πατερικά κείμενα κτλ.γραμμένα σε διάφορους τύπους της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσας κατατάσσονται στην Ελληνική Γραμματεία και ως εκ τούτου κύρια αρμόδια κατ αρχήν να τα μελετήσει ,είναι η Κριτική επιστήμη.Διαχωρίζει τις κυριολεξίες και τις μεταφορές, αλληγορίες,εντοπίζει εκατοντάδεςαντιφάσεις,(όπωςκαι στα παρακάτω κείμενα) πλαστογραφίες που το μπέρδεμα τους προκάλεσε απίστευτες τραγωδίες στους λαούς για το καλό τους!

Αναγκαία μια λεξιλογική διευκρίνιση: η οφθαλμοδουλεία ,λέξη Παύλειας ,παγκόσμιας ποιη
τικής σύλληψης( ίσως και στις Αποστολικές Διαταγές,Λόγια κείμενα που δεν έχω) σημαίνει υποκριτική δουλικότητα,συμμόρφωση,προθυμία παρόντος του κυρίου,αφεντικού.Και με το μόριο μή οφθαλμοδουλεία,απόντος του κυρίου,ανυπόκριτη,εκούσια εργασία.
1) Εφεσ στ,5-9.<<Οι δούλοι να υπακούετε στους κυρίους σας (κατά σάρκα τους γήινους) με φόβο και τρόμο, με την ειλικρίνεια της καρδιάς σας ,σαν να υπακούετε στο Χριστό,όχι με υποκριτική συμπεριφορά για να αρέσετε= μη κατ οφθαλμοδουλείαν ως ανθρωπάρεσκοι) αλλά ως δούλοι του Χριστού,συμμορφούμενοι ολόψυχα στο θέλημα του Θεού,με καλοσύνη σαν να εργάζεσθε για το Χριστό και όχι για ανθρώπους,να γνωρίζετε ότι,αν καθένας κάνει το καλό, θα του ανταποδοθεί απ τον Χριστό είτε δούλος είτε ελεύθερος.Και τα αφεντικά να συμπεριφέρεσθε προς τους δούλους σας με επιείκεια και όχι με απειλές,γνωρίζοντας ότι ο Χριστός είναι στον ουρανό και δεν μεροληπτεί και δεν χαρίζεται σε κανένα…>>
Εφεσ,δ,19,22,25,26,28.<<οι παγανιστές αφεντικά είναι αναίσθητοι και πωρωμένοι,έκδοτοι σε επαίσχυντες πράξεις,πλεονέκτες…>> <<να πετάξετε από πάνω σας το παλιό αμαρτωλό άνθρωπο και να ντυθείτε τον καινούριο…>> << ο καθένας να λέει τη αλήθεια στο διπλανό του γιατί είμαστε όλοι ένα σώμα και είμαστε μέλη μεταξύ μας ο ένας του άλλου(αλλήλων εσμέν μέλη) και μη σας βρεί η δύση του ήλιου ακόμα τσακωμένους=οργισμένους.Εκείνος που κλέβει, να μην κλέβει πιά,ας κοπιάζει περισσότερο και να εργάζεται τίμια με τα δικά του χέρια για να προσφέρει σ εκείνον που έχει ανάγκη και το άγιο πνεύμα λυπάται όταν αντιδράτε με σαπρό,βρωμερό λόγο απέναντι στην προσφορά αγάπης…….>>
2)Ρωμ.ιγ,1-7.
<<Κάθε άνθρωπος να υποτάσσεται στις ανώτερες εξουσίες,γιατί δεν υπάρχουν εξουσίες παρά μόνο απ το Θεό.Και όσες υπάρχουν,έχουν επιβληθεί απ το Θεό.Άρα αυτός που αντι στέκεται στην εξουσία,αντιμάχεται στην διαταγή του Θεού και οι αντίμαχοι θα τιμωρηθούν γιατί οι άρχοντες δεν προκαλούν φόβο για τα καλά έργα αλλά για τα κακά,τολμάς να μην φοβάσαι τους κυβερνώντες;κάνε το καλό και θα πάρεις παράσημο απ αυτούς.Οι άρχοντες είναι υπηρέτες του Θεού για το καλό σου.Εάν πράττεις το κακό να φοβάσαι,γιατί αυτοί δεν φέρουν τα όπλα αναίτια,είναι όργανα της οργής του και έκδικοι=εκδικητές που διατάχθη καν απ το Θεό να τιμωρούν τον κακοποιό.Γι αυτό είναι ανάγκη να είσθε υποταγμένοι όχι μόνο για να μην οργίζονται ο Θεός και οι εκπρόσωποι του επι της γης αλλά να είσθε νομοταγείς συνειδητά.Μετά απ αυτά ,να πληρώνετε τους φόρους γιατί οι άρχοντες(οι φοροειπράκτορες) είναι λειτουργοί του Θεού,καθώς ενασχολούνται με θερμό,επίμονο ζήλο (προσκαρτερούντες) για την είσπραξη τους.Ν αποδίδετε σ όλους τις οφειλές σας δηλ.τους φόρους και τους κεφαλικούς φόρους ,το φόβο δηλ να φοβάσθε τους άρχοντες και να τους τιμάτε>>
Στη συνέχεια παρ.8<<να μην χρωστάτε σε κανέναν τίποτε άλλο παρά να αγαπάτε αλλήλους Η αγάπη είναι η πλήρης εφαρμογή του νόμου .Καιρός είναι σηκωθείτε απ τον ύπνο=της αδιαφορίας=ωχαδερφισμού…>>
3)Α,Κορ.ζ και εξ.<< ο καθένας εκεί που βρέθηκε ,όταν τον κάλεσε ο Θεός ,εκεί να μείνει. Ήσουνα δούλος, όταν ορίστηκε να είσαι ,μη σε νοιάζει.Αλλά αν μπορείς να γίνεις ελεύθερος,μάλλον να μείνεις δούλος.Γιατί τότε που κλήθηκες να είσαι δούλος ,είσαι απελεύθερος για τον Χριστό,όμοια και εκείνος που είναι ελεύθερος, είναι δούλος του Χριστού. Για ν απελευθερωθείτε,κατέθεσε ο Θεός μεγάλο αντίτιμο(τιμής ηγοράσθητε).Μη γίνεσθε δούλοι ανθρώπων.Έκαστος εφ ώ εκλήθη,αδελφοί,εν τούτω μενέτω παρά τω Θεώ…..>>
4)Α Τιμ.στ,1-2.<<’Οσοι είναι δούλοι υπό ζυγόν παγανιστών αφεντικών να τους θεωρούν αξι ότιμους γιά να μην κατασυκοφαντείται το όνομα του Θεού και η διδασκαλία του ευαγγελίου.Όσοι δούλοι έχουν αφεντικά χριστιανούς,να μην τους καταφρονούν,επειδή είναι αδελφοί,αλλά επίπονα να εργάζονται,γιατί τα αφεντικά που γεύονται την ευεγερσία(οι της ευεργεσίας αντιλαμβανόμενοι )της επίπονης εργασίας των δούλων,είναι χριστιανοί και αγαπησιάρικοι….>>
5)Τίτον,β 9-10.<<συμβούλευε τους δούλους να υποτάσσονται στους κυρίους τους,να είναι ευχάριστοι και να μην αντιλέγουν,να μην κλέβουν( μη νοσφιζόμενοι) και να επιδεικνύουν αξιοπιστία και εντιμότητα ώστε αυτή η συμπεριφορά των δούλων να ΣΤΟΛΙΖΕΙ την διδασ καλία του σωτήρος ημών Θεού….>>
6) α,Πέτρ.11-19.<<είστε ξένοι και προσωρινοί(πάροικοι και παρεπίδημοι) πάνω στη γή,λοιπόν,να υποταχθείτε σε κάθε ανθρώπινη ηγεσία (κτίσιν) για χάρη του Θεού,είτε βασιλιά,είτε σε ανώτερο,είτε στους άρχοντες των επαρχιών,τους οποίους αποστέλλει ο Βασιλεύς να τιμωρήσει τους κακοποιούς και να επαινέσει τους άξιους.Οι οικέται ,οι δούλοι των οικιών να υποτάσσονται στους κυρίους τους με φόβο σε κάθε περίσταση όχι μόνο στους καλούς και επιεικείς αλλά και στους σκολιούς =διεστραμμένους,γιατι αυτό είναι χάρις=είναι ευχά στο, αποδεκτό απ το Θεό να υποφέρουν τις λύπες, αν και βασανίζονται άδικα,με την αίσθηση ότι ο Θεός είναι μαζί τους,γιατί ποιά δόξα (κλέος) θα έχετε,εάν υπομένετε,όταν αντιδράτε προς τους κυρίους σας και γι αυτό σας δέρνουν στο πρόσωπο;(κολαφιζόμενοι). Εάν όμως δείξετε υπομονή,όταν καταπιέζεσθε και υποφέρετε,αν και κάνετε το καθήκον σας,αυτό είναι αρεστό στο Θεό….>>
7)Γαλάτας,γ,28.<<δεν υπάρχει διαφορά Ιουδαίου και Έλληνα,δούλου και ελεύθερου,άνδρα και γυναίκας γιατί όλοι είσαστε ένας άνθρωπος μέσω του Χριστού….>>

Κλείνοντας,καταθέτω δύο παράλληλα απόσπασματα ως τσίμπημα για μια κατανυκτική περισυλλογή σε συνάφεια με τα προηγηθέντα Παύλεια.1) του Φίλωνα του Αλεξανδρέα(20πΧ-45μχ) απ το το έργο:<<περί του είναι πάντα σπουδαίον ελεύθερον>>

<<Πολλές φορές έβλεπα όμορφες δούλες,μικρές και από τη φύση τους εύγλωττες,έχοντας δύο ορμητήρια ,την ομορφιά του προσώπου τους και την χάρη του λόγου τους για να εκπο ρθούν τους ιδιοκτήτες τους.Γιατί αυτές οι ιδιότητες αποτελούν μηχανές πολιορκίας ψυχών, ασταθών και ανερμάτιστων,σθεναρότερες από όλα τα μηχανήματα που κατασκευάζονται για να ανατρέπουν τείχη……>>
2)απ την Επιστολή του Ιακώβου του αδελφόθεου.Ε,1-6.Ένα κείμενο κραυγαλέο που απηχεί την επαναστατική φωνή του παλαιστινιακού Χριστιανισμού στην αντίπερα όχθη του Παυλι
σμού στον Μεσογειακό και Ασιατικό χώρο στα μέσα του 1 ου αι.
<< Εμπρός τώρα,πλούσιοι κλάψτε με ολολυγμούς για τα δεινά που έρχονται πάνω σας,ο πλούτος σας σάπησε και τα πολυτελή σας ρούχα τάφαγε ο σκόρος,ο χρυσός και άργυρος έχουν σκουριάσει και η σκουριά τους, απόδειξη εναντίον σας και θα σας φάει ζωντανούς σαν φωτιά.Θησαυρίσατε ,τώρα που πλησιάζει η δεύτερη παρουσία=κρίση.Να…ο μισθός των εργατών που θέρισαν τα απέραντα χωράφια σας,και σείς τους τον στερήσατε,κραυγάζει.Οι σπαρακτικές κραυγές των θεριστών μπήκαν(εισεληλύθασιν) στα ώτα του παντοδύναμου Θεού.Ζήσατε μέσα στις απολαύσεις και στις σπατάλες πάνω στη γή,παχύνατε σαν τα ζώα για την ημέρα της σφαγής.Καταδικάσατε και σκοτώσατε τον αθώο,τον δίκαιο,και όμως δεν αντιστάθηκε…..>>

*Ο Αντωνίνος Μάρκος Αυρήλιος 121μχ-180μχ ο αυτοκράτορας ,στωικός φιλόσοφος,στο
Έργο <<τα εις εαυτόν> εκφράζει την απόγνωση και την αποστροφή του στην κοινωνία του.Έγραφε κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων.
**Σε προσεχή παρέμβαση ,σχετικά με το δουλοκτητικό σύστημα στην αρχαία ελληνική δημοκρατία.