Κ. Κογιόπουλος: Το παρόν έμβλημα της Κω είναι ιστορικά και σημειολογικά λάθος. Προτείνω να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο

ΠΕΡΙ ΕΜΒΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΩΝ ΣΥΜΒΟΛΩΝ. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΕΜΛΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΚΩ

Πρόσφατα επανήλθε στο δημοτικό συμβούλιο το θέμα των εμβλημάτων και λογότυπων για το Δήμο της Κω. Δεν γνωρίζω τους ακριβείς λόγους γι’ αυτή την απόφαση∙ πιθανώς είναι νόμος του κράτους. Ανεξάρτητα όμως από το αν μας αναγκάζει ή όχι το κράτος να αποφασίσουμε για το έμβλημα, θα έπρεπε εμείς ήδη να το είχαμε κάνει από πριν. Θα αποφεύγαμε άτυπες ή αυθαίρετες ενέργειες σε χρήσεις συμβόλων.

Επειδή τα σύμβολα είναι η εικόνα της ιστορίας και της πόλης μας, πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά αν μας εκφράζει το παρόν έμβλημα. Θεωρώ ότι το παρόν είναι ιστορικά και σημειολογικά λάθος. Προτείνω να δημιουργηθεί ένα σύγχρονο σύμβολο που θα περιέχει ιστορικά, πολιτιστικά και οικονομικά στοιχεία του νησιού και θα μας εκφράζει καλύτερα. Θα πρέπει όμως να προηγηθεί ένας εποικοδομητικός διάλογος μεταξύ των ιστορικών και των πολιτών, ώστε να δοθούν οι προτάσεις και οι κατευθυντήριες γραμμές και μετά να αναλάβουν οι καλλιτέχνες και οι γραφίστες για να απεικονίσουν το έμβλημα και να το παρουσιάσουν στην Επιτροπή που θα αποφασίσει. Έτσι θα ακολουθηθεί η νόμιμη οδός για την έγκριση και κατοχύρωση ενός συμβόλου που θα σέβεται την ιστορία μας και όχι κάποιο δημιούργημα κατακτητών σε σκοτεινούς καιρούς.

Από το 1999 αρθρογραφώ στον τοπικό Τύπο για τη χρήση των εμβλημάτων του νησιού. Το παράξενο στην Κω είναι ότι σήμερα, 70 χρόνια μετά την ύψωση της ελληνικής σημαίας στο νησί, ενώ άλλαξαν όλα τα ιταλικά και τα φασιστικά σύμβολα παραμένει όμως ένα που αντέχει στο πέρασμα του χρόνου, είναι το έμβλημα που χρησιμοποιεί ο Δήμος της Κω. Ένα έμβλημα που δεν προκύπτει πουθενά στην ιστορία της Κω και που δημιουργήθηκε και επιβλήθηκε την περίοδο του 1926-29 λίγο μετά τη Συνθήκη της Λωζάννης και της περιόδου που ο φασισμός ήταν στην μεγαλύτερη άνοδό του και τα Δωδεκάνησα είχαν κατοχυρωθεί με πλήρεις τίτλους στην Ιταλία.

Το 1928 η σύνθεση με τα φίδια εμφανίστηκε για πρώτη φορά στον ανατολικό τοίχο του ταχυδρομείου της Ρόδου (πρώην Οθωμανικό Διοικητήριο, Fiorestano di Fausto1927-1928) μαζί με τα άλλα ιταλικά εμβλήματα των νησιών και αμέσως μετά στο Δημαρχείο (Podesteria, Fiorestano di Fausto1927-1929) της Κω.

Όταν ολοκληρώθηκε η κατασκευή του συγκροτήματος του δημαρχείου στην Κω είχε προγραμματιστεί να μπει εκεί κάποια επιγραφή και δημιουργήθηκε και ο ανάλογος χώρος, όμως άλλαξαν τα σχέδια και τοποθέτησαν το παρόν ανάγλυφο έμβλημα. Το σύμβολο είχε σχήμα κύκλου που περιείχε ανάγλυφα δύο περιπλεκόμενα φίδια σε ράβδο, όπου στο άνω ημικύκλιο υπήρχε άμπελος με κλαδιά και σταφύλια και στο κάτω ημικύκλιο δύο άλλα εμβλήματα νησιών 1) την παπική τιάρα που ήταν το ιταλικό σύμβολο της Τήλου (Επισκοπής) και 2) το δελφίνι που ήταν το ιταλικό σύμβολο της Νισύρου. Γύρω από το ανάγλυφο έμβλημα έβαλαν φωτισμό ώστε να είναι διακριτό και το βράδυ. Το σύμβολο αυτό σε καλλιτεχνική γραφική αναπαράσταση εμφανίστηκε και στα ταχυδρομικά δελτάρια. Μετά από λίγο και στις σφραγίδες της Ορθόδοξης Κοινότητας εμφανίστηκαν τα δύο φίδια γύρω από το ραβδί χωρίς τα λοιπά στοιχεία.

Πριν την εμφάνιση αυτών των συμβόλων, η Δημαρχία Κω και οι άλλες των χωριών χρησιμοποιούσαν σφραγίδες με το σταυρό και έτος αναφοράς το 1912, διότι τότε μπόρεσαν να βάλουν το σταυρό στις σφραγίδες, επειδή πριν την περίοδο της Οθωμανοκρατίας οι σφραγίδες της Δημογεροντίας είχαν μόνο γράμματα, δεν επιτρέπονταν θρησκευτικά σύμβολα.

Οι Ιταλοί στην αρχή δεν άλλαξαν καμία σφραγίδα και έμβλημα της πόλης και των χωριών και αυτό το βλέπουμε σε πολλά έγγραφα της περιόδου που είχαν τις σφραγίδες με το σταυρό (εκτός της Καρδάμαινας που είχε το αλέτρι). Η αλλαγή έγινε αργότερα και ήταν υποχρεωτική. την ίδια εποχή (1930) εμφανίζεται και η σφραγίδα της ορθόδοξης Κοινότητας με τα δύο φίδια σε τριπλή περιέλιξη αντί διπλή και χωρίς τα λοιπά στοιχεία που είχε το ιταλικό.

Με το τέλος της ιταλογερμανικής κατοχής ο πρώτος Έλληνας Δήμαρχος της ελεύθερης Κω, Γ. Κουτσουράδης, με θάρρος, παρά την αγγλική κατοχή, απέρριψε το ιταλικό έμβλημα των δύο φιδιών και στη θέση του έβαλε το γνήσιο αρχαίο έμβλημα του νησιού που είναι ο κάβουρας και το ρόπαλο του Ηρακλή. Ένα σύμβολο που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Κώοι για 10 αιώνες περίπου (από τον 7^ο αι πΧ. μέχρι και τον 3^ο αι μ.Χ.) και παρέπεμπε στη μάχη του Ηρακλή με τη Λερναία Ύδρα και την Δωρική καταγωγή των Κώων. Ένα εθνόσημο που οι Κώοι αγωνίστηκαν να κρατήσουν και κατά την Αθηναϊκή συμμαχία στα νομίσματά τους και κατά την ρωμαϊκή κατοχή. Έτσι τονίζαμε στους πονηρούς Άγγλους ποιοι είμαστε και από πού καταγόμαστε.

Και ο επόμενος δήμαρχος της Κω Γ. Ιωαννίδης δεν χρησιμοποίησε το ιταλικό έμβλημα. Το μετέτρεψε, καθαρίζοντάς το από όλα τα σύμβολα που περιείχε, χρησιμοποιώντας μόνο τα δύο φίδια σε διαφορετική πλοκή και μέγεθος. Μετά την Ενσωμάτωση, τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ‘50 ο Δήμος της Κω αφαίρεσε από το ιταλικό σύμβολο τις ανάγλυφες παραστάσεις της τιάρας και του δελφινιού. Έκτοτε το ιταλικό σύμπλεγμα των φιδιών δεν χρησιμοποιείται παρά μόνο το ελληνικό εθνόσημο με επισήμανση Δήμος Κω.

Τη δεκαετία του ’60, για τουριστικούς λόγους, οι χρυσοχόοι χαράσσουν και δημιουργούν χρυσά και αργυρά αντικείμενα που περιέχουν το ιταλικό έμβλημα. Από τη δεκαετία του ‘70 και μετά εμφανίζεται ξανά το ιταλικό έμβλημα σε ανακοινώσεις του Δήμου, στον Τύπο, στον ΔΗΡΑΣΚ και στα προγράμματα των Ιπποκρατείων και μάλιστα σε φωτογραφική του αναπαραγωγή αυτού που ήταν στον τοίχο του Δημαρχείου. Το 2010, ο τότε αντιπρόεδρος του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Κω, κ. Ανδρέας Χατζημιχαήλ, συνέστησε μια 15μελή Επιτροπή αποτελούμενη από ιστορικούς της Κω, όπου αποφασίστηκε το έμβλημα της Κω (πολεόσημο) που θα χρησιμοποιούνταν. Αποφασίστηκε να κρατηθεί το σύμβολο των δύο διασταυρούμενων φιδιών στο ραβδί, αλλά με την άμπελο σε μικρότερες διαστάσεις και να γράφεται ευδιάκριτα ΔΗΜΟΣ ΚΩ, ώστε να αντιδιαστέλλεται με το ιταλικό. Με αυτή τη βάση φιλοτεχνήθηκε και το μετάλλιο που βγήκε αμέσως μετά. Την ίδια εποχή και το Επαρχείο Κω, αποφάσιζε για έμβλημά του και κατέληξε ότι το ιστορικό έμβλημα της Κω είναι ο κάβουρας και δημιούργησε ως έμβλημά του τη σύνθεση που αποτελούνταν από ένα κύκλο που στο κέντρο είχε το αρχαίο νόμισμα της Κω με τον κάβουρα πλαισιωμένο με κλαδιά ελιάς και αμπέλου που είναι τα τοπικά προϊόντα της Κω. Διέθετε και χρώματα σε δύο λωρίδες στην περίμετρο, μία γαλάζια από το χρώμα της ελληνικής σημαίας και της θάλασσας και μια πράσινη από το πράσινο του εύφορου γεωργικού νησιού μας. Το έμβλημα πάνω σε λευκό μάρμαρο που δημιούργησε ο Αντώνης Καρδούλιας κοσμεί το γραφείο του Έπαρχου.

Όσον αφορά το ιταλικό σύμβολο, επειδή η Ιταλία είναι μια χώρα με μεγάλη εραλδική παράδοση και επειδή η κάθε δημιουργία των Ιταλών την περίοδο της κατοχής ήταν μελετημένη και σκόπιμη τίποτε δεν γινόταν στην τύχη. Η δημιουργία συμβόλων (πολεόσημα) σε κάθε νησί ήταν μια προσπάθεια δημιουργίας ιστορικής συνέχειας και εμφανούς αναφοράς στο σήμερα του φασιστικού μεγαλείου. Η εραλδική που ασχολείται με τα οικόσημα και τα εμβλήματα και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους βοηθητικούς κλάδους μελετών της ιστορίας, θεωρεί ότι το τμήμα κάθε εμβλήματος όσο μικρό και να είναι έχει μεγάλη σημειολογική σημασία. Οι διαφορές ή οι συνάφειες σε κάθε σύμβολο έχουν πάντα ένα σκοπό (πχ. η σημαία των Σκοπίων). Έτσι σήμερα το παρόν έμβλημα δεν έχει καμιά σχέση με την ελληνική ιστορία του νησιού τον Ιπποκράτη και την ιατρική που χρησιμοποιεί τον μοναδικό όφη γύρω από το ραβδί. Αντιθέτως μας παραπέμπει σε μια κατοχική περίοδο, αλλά όχι μόνο, δημιουργεί και συγχύσεις με το κηρύκειο, σύμβολο του Ερμή με τους δύο όφεις που βρίσκεται σε όλα τα εμπορικά επιμελητήρια και τα χρηματιστήρια όλου του κόσμου. Αυτό έκαναν και οι Ιταλοί που σχημάτισαν το κηρύκειο του Ερμή που βρίσκεται σήμερα στα βοτσαλωτά σκαλιά της βορειοανατολικής εισόδου του Επαρχείου (Regenza), διότι εκεί κάτω βρίσκονταν γραφεία οικονομικού ενδιαφέροντος.

Ασφαλώς κάποιοι θα το μπερδέψουν με το έμβλημα της Κω, όπως και εγώ πίστευα παλιά. Οι ξένοι που δεν ξέρουν μπορεί και να μπερδέψουν το Δημαρχείο με το χρηματιστήριο. Πιστεύω πως το λογότυπο, τα εμβλήματα και οι σημαίες κάθε Δήμου πρέπει να μελετώνται εις βάθος από ειδικούς πριν χρησιμοποιηθούν, γιατί αυτό είναι η ταυτότητά μας.

Και μόνο το ότι το παρόν σύμβολο δημιουργήθηκε και χρησιμοποιήθηκε την περίοδο της Κατοχής από ξένους, αποτελεί σοβαρό λόγο και αιτία να καταργηθεί και να δημιουργηθεί ένα νέο που να περιέχει τα γνήσια σύμβολα της Κω, να αγκαλιάζει την πόλη και τα χωριά και να αναπαριστά την ιστορία, την οικονομία και τον πολιτισμό μας. Με τόσο πλούσια ιστορία και παράδοση απορώ τι μας εμποδίζει να το κάνουμε.

Εφέτος γιορτάζουμε τα 70 χρόνια από την ύψωση της ελληνικής σημαίας στα Δωδεκάνησα (31/3/1947), μια σημαντική επέτειος που πέρασε «στα ψιλά», ενώ θα έπρεπε να αναλογισθούμε την Κατοχή και τις κακουχίες που πέρασαν οι πρόγονοί μας. Για μια ακόμη φορά η ιστορία μάς διδάσκει. Εκεί είναι η υπερηφάνεια και η ελπίδα μας. Ας τη μελετάμε και ας την αναδείξουμε, σίγουρα θα βγούμε κερδισμένοι.

Κ. Κογιόπουλος