Γιατί ορίζονται ως καλύτερα αλλά όχι ως τα πιο ευτυχισμένα
Πολλοί από εμάς νιώθουμε φόβο όταν σκεφτόμαστε το γήρας, τις μεγαλύτερες ηλικίες, αλλά τα τελευταία χρόνια της ζωής μας μπορεί να είναι τα καλύτερα.
«Οι άνθρωποι έχουν καλύτερες συναισθηματικές εμπειρίες καθώς μεγαλώνουν», λέει στο Time η Laura Carstensen, καθηγήτρια ψυχολογίας. «Είναι πιο ικανοποιημένοι με τις σχέσεις τους και πιο ήρεμοι με τον εαυτό τους».
Η Laura Carstensen ανέλυσε σε φοιτητές του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ ότι, αντίθετα με ό,τι πιθανώς τους έχουν πει και πιστεύουν, αυτά που διανύουν δεν είναι τα καλύτερα χρόνια της ζωής τους. Αυτά έρχονται πολύ, πολύ αργότερα….
«Κοιτάζω μια θάλασσα από 100 φοιτητές που κάθονται σε μια αίθουσα διδασκαλίας και μου αρέσει η έκφραση στα πρόσωπά τους. Είναι μια τέτοια ανακούφιση», λέει η Carstensen, καθηγήτρια ψυχολογίας και ιδρύτρια και διευθύντρια του Κέντρου Μακροζωίας του Στάνφορντ. «Μπορώ να το δω με τα μάτια μου, γιατί όχι μόνο τα τέλη της εφηβείας και τα 20 χρόνια είναι η χειρότερη περίοδος της ζωής μας — με τα υψηλότερα ποσοστά μοναξιάς, άγχους και κατάθλιψης — αλλά οι άνθρωποι λένε συνεχώς [στους νέους] ότι είναι τα καλύτερα χρόνια».
Η έρευνα της Carstensen αποτυπώθηκε στη συνέντευξη στο TIME και τα σημαντικότερα ερωτήματα είναι τα εξής:
-Η έρευνά σας φαίνεται να υποδηλώνει ότι η μεγάλη ηλικία είναι κάτι που πρέπει να προσδοκούμε, όχι να φοβόμαστε. Έτσι το βλέπετε;
Ναι, και από πολλές απόψεις, είναι η καλύτερη περίοδος της ζωής. Από συναισθηματική άποψη, είναι η καλύτερη περίοδος της ζωής. Ας είμαι σαφής: υπάρχουν πολλά που δεν μας αρέσουν στη γήρανση. Από φυσική άποψη, είναι απαίσια. Δεν είναι μια καλή ιστορία, αλλά η συναισθηματική είναι. Δεν υπάρχει τέλεια φάση στη ζωή — πάντα υπάρχουν συμβιβασμοί. Όταν είσαι νέος και δυστυχισμένος, είσαι επίσης στη φυσική σου ακμή, και αυτό είναι υπέροχο. Το να έχεις ένα απεριόριστο μέλλον είναι επίσης συναρπαστικό.
Οι ηλικιωμένοι δεν έχουν αυτό, αλλά έχουν μια αίσθηση εστίασης και του τι έχει σημασία στη ζωή τους. Υπάρχει αυτή η αντιπαράθεση της σωματικής ζωτικότητας και του συναισθηματικού πλούτου και συμβαίνουν σε διαφορετικά στάδια με διαφορετικούς τρόπους.
-Τι συμβαίνει λοιπόν με την συναισθηματική ευημερία καθώς μεγαλώνουμε;
Οι άνθρωποι έχουν μια καλύτερη συναισθηματική εμπειρία. Είναι πιο ικανοποιημένοι με τις σχέσεις τους και πιο ήρεμοι με τον εαυτό τους και καθώς γερνάμε, σταματάμε να νοιαζόμαστε τόσο πολύ για αυτά τα ασήμαντα θέματα που μπορούν να μας τρελάνουν στα πρώτα στάδια της ζωής. Επιπλέον, όσον αφορά τη γνωστική επεξεργασία, τείνουμε να βλέπουμε, να ακούμε και να θυμόμαστε κυριολεκτικά τις θετικές πληροφορίες περισσότερο από τις αρνητικές.
Οι ηλικιωμένοι δεν είναι πιο ευτυχισμένοι — δεν βλέπουμε μεγάλες αλλαγές στην ευτυχία κατά τη διάρκεια της ζωής. Βλέπουμε όμως μια σημαντική μείωση του θυμού, της θλίψης, του φόβου και του άγχους. Γι’ αυτό λέμε ότι η συναισθηματική ισορροπία βελτιώνεται με την ηλικία. Είναι διαφορετικό από το να λέμε «είμαι πιο ευτυχισμένος». Η συναισθηματική σας ζωή γίνεται πλουσιότερη και είναι πιο πιθανό να δείτε έναν παλιό φίλο και να χαμογελάσετε και να δακρύσετε ταυτόχρονα. Νομίζω ότι αυτό συμβαίνει επειδή γνωρίζουμε ότι η ζωή δεν διαρκεί για πάντα. Δεν είναι ανέμελη, αλλά έχει κάτι γλυκά συγκινητικό.
-Καθώς ο χρόνος γίνεται πιο πολύτιμος, τον χρησιμοποιούμε με καλύτερους τρόπους.
Πότε συμβαίνουν αυτές οι αλλαγές;
Έχουμε πραγματοποιήσει μια μεγάλη διαχρονική μελέτη για αυτό το θέμα και φαίνεται ότι η δεκαετία των 20 είναι η χειρότερη. Στη συνέχεια, αρχίζεις να βλέπεις κάποια μείωση στα αρνητικά συναισθήματα, τα οποία μειώνονται σημαντικά κατά τη δεκαετία των 40 και των 50. Η δεκαετία των 60 και των 70 είναι η κορυφή της ζωής, από συναισθηματική άποψη. Δεν χειροτερεύει σημαντικά καθώς γερνάς, αλλά εκεί είναι που σταθεροποιείται — οπότε η μεγαλύτερη αλλαγή σε σχέση με την απόδοση της επένδυσης είναι μεταξύ των 40 και των 60.
-Ποια είναι μερικά από τα άλλα ενδιαφέροντα συμπεράσματα που έβγαλες για την τρίτη ηλικία;
Ένα άλλο αξιόπιστο εύρημα έχει να κάνει με αυτό που ονομάζουμε προκοινωνική συμπεριφορά: βασικά το να δίνεις και να κάνεις πράγματα για άλλους ανθρώπους. Οι ηλικιωμένοι είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε προκοινωνική συμπεριφορά και επίσης αισθάνονται καλύτερα όταν το κάνουν, οπότε δίνουν περισσότερα και αποκομίζουν μεγαλύτερο όφελος. Είναι μια πολύ ικανοποιητική εμπειρία. Λόγω αυτών των ευρημάτων, μερικές φορές όταν έχω μια πολύ άσχημη μέρα σκέφτομαι: «Πρέπει να πάω να βοηθήσω κάποιον».
-Υπάρχουν άλλες εκπληκτικές πληροφορίες σχετικά με τη γήρανση που θα θέλατε να γνωρίζουν περισσότεροι άνθρωποι;
Μία από αυτές είναι το πόσο πολύ οι ηλικιωμένοι συμπαθούν τους νεότερους. Υπάρχουν πολλοί μύθοι σχετικά με τη σύγκρουση μεταξύ των γενεών, αλλά οι ηλικιωμένοι θεωρούν τους νέους υπέροχους. Για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, επειδή ζούμε περισσότερο, έχουμε τώρα αυτή την ομοιόμορφη κατανομή ηλικιών στον πληθυσμό, και νομίζω ότι αυτό είναι συναρπαστικό — η ιδέα ότι μπορούμε να ενωθούμε και να αντιμετωπίσουμε μεγάλες και μικρές προκλήσεις με ομάδες ανθρώπων, συνδυάζοντας τις δεξιότητες, τη δύναμη και την φιλοδοξία των νέων με την κοινωνικότητα, την εμπειρία και την συναισθηματική ισορροπία των ηλικιωμένων. Αυτό με εμπνέει — να σκέφτομαι τι μπορούμε να κάνουμε μαζί.
Είναι ανησυχητικό φαινόμενο οι γηράσκουσες κοινωνίες;
-Τι είναι η πρωτοβουλία «Νέος Χάρτης της Ζωής» του Κέντρου Μακροζωίας του Στάνφορντ;
Υπάρχει μεγάλη ανησυχία για τις γηράσκουσες κοινωνίες: ότι οι ηλικιωμένοι θα μειώσουν την παραγωγικότητα, θα γίνουν βάρος και ούτω καθεξής. Πρώτον, υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία που να το αποδεικνύουν, τα περισσότερα είναι απλώς μύθοι. Αλλά υπάρχει μια αλήθεια στην ιδέα ότι υπάρχει μια αναντιστοιχία μεταξύ του τρόπου που ζούμε τη ζωή μας, των κοινωνικών πολιτικών και δομών που μας καθοδηγούν στη ζωή και της διάρκειας της ζωής μας.
Η προϋπόθεση του The New Map of Life —και, στην πραγματικότητα, του Κέντρου Μακροζωίας μας— είναι ότι οι σημερινές γενιές γεννιούνται σε κόσμους που έχουν κυριολεκτικά χτιστεί από και για τους νέους, από τις γνώσεις που φιλοξενούνται στις βιβλιοθήκες των ιατρικών σχολών μέχρι το βάθος των σκαλοπατιών που ανεβαίνουμε κάθε μέρα. Ο υποτιθέμενος χρήστης είναι ένας νέος άνθρωπος και πιστεύουμε πραγματικά ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν τόσα πολλά προβλήματα που σχετίζονται με τη γήρανση.
Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να ξεκινήσουμε μια παγκόσμια συζήτηση για νέους τρόπους ζωής και να σκεφτούμε σοβαρά τις πολιτικές και τους θεσμούς. Πώς θα πρέπει να είναι η εκπαίδευση όταν ζούμε μέχρι τα 100 και εργαζόμαστε μέχρι τα 80;
Πώς πρέπει να σκέφτονται οι οικογένειες τον ορισμό της οικογένειας, που από καιρό θεωρείται ως η πυρηνική οικογένεια; Σήμερα, οι περισσότερες οικογένειες έχουν τουλάχιστον τρεις ή ακόμα και τέσσερις γενιές που ζουν ταυτόχρονα. Ποιος είναι υπεύθυνος για ποιον και πότε πρέπει να στηρίζουμε οικονομικά τα παιδιά μας; Πρέπει να περιμένουμε μέχρι να πεθάνουμε; Λοιπόν, αν πρόκειται να πεθάνετε στα 100, τα παιδιά σας θα πρέπει να περιμένουν μέχρι τα 80 για να πάρουν το οικογενειακό αγρόκτημα…
