Η Ουάσιγκτον αλλάζει σελίδα αλλά και ταχύτητα ξανά στο Ουκρανικό – Ο Ζελένσκι βρίσκεται στη γωνία για ακόμη μία φορά και η Ευρώπη προετοιμάζεται για το πιο δύσκολο δίλημμα της μεταψυχροπολεμικής εποχής
Η παρουσίαση του ειρηνευτικού σχεδίου 28 σημείων από τις ΗΠΑ δεν είναι απλώς ένα νέο διπλωματικό έγγραφο. Είναι το επίσημο σινιάλο πως η Ουάσιγκτον αλλάζει πίστα. Κοιτάζει μακριά από την Ουκρανία και περισσότερο προς τον Ειρηνικό, ενώ η Ευρώπη μένει πίσω – εκτεθειμένη, αμήχανη και βαθιά διχασμένη.
Το κείμενο των 28 σημείων δεν είναι «ειρηνευτικό» με την κλασική έννοια. Είναι το πρώτο αμερικανικό πλαίσιο που αποδέχεται ότι η Ρωσία παραμένει εκεί όπου βρίσκεται, ότι η Ουκρανία συρρικνώνεται και ότι η Δύση πρέπει να κλείσει έναν πόλεμο που δεν μπορεί – ή δεν θέλει – να χρηματοδοτεί επ’ αόριστον.
Οι ΗΠΑ το παρουσιάζουν ως «ρεαλισμό». Για την Ευρώπη, όμως, είναι η αρχή μιας γεωπολιτικής καταιγίδας που φέρνει νέους συσχετισμούς, νέα ρήγματα και νέες ευθύνες.
Το διακύβευμα
Αυτό που παίζεται δεν είναι απλώς το ουκρανικό μέλλον, αλλά η συνοχή της ίδιας της Ευρώπης. Το σχέδιο 28 σημείων κινείται σε τρεις άξονες:
• Πάγωμα γραμμών στα σημερινά μέτωπα.
• Δεσμεύσεις ουδετερότητας για την Ουκρανία – εκτός ΝΑΤΟ, με μειωμένο στρατιωτικό αποτύπωμα.
• Σταδιακή επανένταξη της Ρωσίας στο διεθνές σύστημα, με αντάλλαγμα περιορισμένες εγγυήσεις ασφαλείας.
• Για την Ευρώπη, αυτό μεταφράζεται σε κάτι απλό και βαρύ: η ήπειρος θα ζήσει για χρόνια με μια Ρωσία κυρίαρχη στην Ανατολή και μια Ουκρανία αποδυναμωμένη. Η ισορροπία ασφαλείας των τελευταίων δεκαετιών καταρρέει.
• Για πρώτη φορά από το 1945, ξένη δύναμη αλλάζει σύνορα στην Ευρώπη και το μόνο ερώτημα είναι αν η Ε.Ε. θα νομιμοποιήσει αυτό το τετελεσμένο ή αν θα το αμφισβητήσει – χωρίς αμερικανική ομπρέλα.
• Σε αυτό το σκηνικό, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρίσκεται μπροστά στο πιο δύσκολο δίλημμα της προεδρίας του ίσως και της ζωής του.
Σενάριο πρώτο: Αν ο Ζελένσκι πει «ναι»
Η Ουκρανία κερδίζει παύση πυρός αλλά χάνει στρατηγικό οξυγόνο – η Ευρώπη μπαίνει σε νέα εποχή ανασφάλειας
Το «ναι» στο σχέδιο 28 σημείων θα λειτουργήσει άμεσα σαν φρένο στη σύγκρουση. Αλλά το τίμημα θα είναι βαρύ.
1. Θεσμοθέτηση της απώλειας εδαφών
Η Κριμαία, το Ντονμπάς και όσα σημεία του μετώπου βρίσκονται σήμερα σε ρωσικά χέρια θα ενταχθούν στο νέο status quo.
2. Αποδυνάμωση της Ουκρανίας
Η Ουκρανία θα διατηρήσει στρατό – αλλά μικρότερο, περιορισμένο σε μέσα και εμβέλεια.
Θα ζει με τις αμερικανικές «εγγυήσεις ασφαλείας», χωρίς την ασφάλεια που θα προσέφερε το ΝΑΤΟ.
3. Επιστροφή της Ρωσίας στην κανονικότητα
Η Μόσχα δεν κερδίζει μόνο έδαφος.
Κερδίζει και ένα μονοπάτι επανένταξης στο διεθνές σύστημα, με σταδιακή άρση κυρώσεων και αναβάθμιση του προφίλ της.
4. Κλυδωνισμός της ουκρανικής πολιτικής σκηνής
Ένα «ναι» θα πυροδοτήσει εσωτερικές ρωγμές. Ο Ζελένσκι θα κατηγορηθεί ότι υπέγραψε συνθηκολόγηση, ενώ οι αντιπολιτευόμενοι στρατιωτικοί κύκλοι θα μιλήσουν για «χαμένη γενιά θυσιών».
5. Η Ευρώπη εκτίθεται
Αν η Ουάσιγκτον κλείσει τον πόλεμο, η Ευρώπη καλείται να τον πληρώσει – οικονομικά, στρατιωτικά, πολιτικά.
Θα κληθεί να στηρίξει μια Ουκρανία τραυματισμένη, ενώ θα ζήσει με μια Ρωσία που έχει αποδείξει ότι τα τετελεσμένα λειτουργούν.
Η καταιγίδα, σε αυτό το σενάριο, είναι αργή αλλά βαθιά: μια Ευρώπη που χάνει το μονοπώλιο της σταθερότητας στα ανατολικά σύνορά της.
Σενάριο δεύτερο: Αν ο Ζελένσκι πει «όχι»
Η Ευρώπη μπαίνει σε επικίνδυνη ζώνη, οι ΗΠΑ αποσύρονται σταδιακά και η Ρωσία πιέζει ακόμη περισσότερο
Το «όχι» δεν σημαίνει γενναιότητα. Σημαίνει αναμέτρηση με μια πραγματικότητα που αλλάζει και με τα σημερινά δεδομένα συνεπάγεται:
1. Μείωση αμερικανικής βοήθειας
Αν ο Ζελένσκι απορρίψει το σχέδιο, η Ουάσιγκτον έχει εύκολη δικαιολογία για να μειώσει στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη.
Η προτεραιότητα των ΗΠΑ είναι ο Ειρηνικός – όχι η συνέχιση ενός πολέμου χωρίς ορίζοντα.
2. Ρωσική στρατιωτική πίεση
Η Μόσχα έχει ήδη διαμηνύσει ότι «όσο καθυστερεί η Ουκρανία, τόσο χάνει έδαφος». Ένα «όχι» θα δώσει στη Ρωσία την πολιτική νομιμοποίηση να κλιμακώσει τις επιχειρήσεις.
3. Εσωτερική αποσταθεροποίηση
Το ουκρανικό σύστημα έχει ήδη ρωγμές: διαφθορά, κόπωση, απώλειες, πίεση στο μέτωπο.
Ένα «όχι» θα επιδεινώσει αυτές τις γραμμές ρήξης.
4. Ευρωπαϊκός εκνευρισμός
Αν ο Ζελένσκι πει «όχι», η Ε.Ε. θα βρεθεί σε δύσκολη θέση. Χωρίς τις ΗΠΑ στο τιμόνι, οι Ευρωπαίοι θα κληθούν να χρηματοδοτήσουν έναν πόλεμο που δεν ελέγχουν και δεν μπορούν να κερδίσουν μόνοι τους.
5. Ο κίνδυνος μιας ανεξέλεγκτης περιφερειακής κρίσης
Με τις ΗΠΑ να απομακρύνονται, τη Ρωσία να πιέζει και την Ευρώπη να διχάζεται, ο πόλεμος μπορεί να ανοίξει νέο κύκλο – πιο άγριο, πιο απρόβλεπτο και πιο κοντά στα σύνορα της Ε.Ε. Σε αυτό το σενάριο, η καταιγίδα θα είναι δεδομένα και ξαφνική και βίαιη καθώς θα έχει στο στόχαστρο μια Ευρώπη που «σέρνεται» πίσω από εξελίξεις που δεν ελέγχει.
Το κοινό σημείο των δύο σεναρίων
Η Ευρώπη δεν αποφασίζει – αντιδρά. Είτε πει «ναι» είτε «όχι» ο Ζελένσκι, η Ευρώπη βρίσκεται στο ίδιο στρατηγικό σταυροδρόμι: χωρίς δικό της δόγμα ασφάλειας, χωρίς ενιαία πολιτική, χωρίς τη σιγουριά της αμερικανικής προστασίας.
Το ειρηνευτικό σχέδιο 28 σημείων δεν είναι απλώς πρόταση για την Ουκρανία. Είναι το πρώτο ξήλωμα του ευρωπαϊκού παραμυθιού ότι η ειρήνη είναι δεδομένη.
Η Ευρώπη πρέπει να απαντήσει σε ένα ερώτημα που απέφευγε επί δεκαετίες: Θέλει κι αν ναι μπορεί να αναλάβει την ευθύνη της δικής της ασφάλειας; Το σχέδιο των 28 σημείων δεν είναι το τέλος του πολέμου. Είναι το τέλος μιας εποχής όπου όλα λύνονταν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.
Reuters: Δεξί χέρι του Πούτιν στο Μαϊάμι με ειδική άδεια – Έστησε με Γουίτκοφ και τον γαμπρό του Τραμπ το σχέδιο 28 σημείων για την Ουκρανία
«Ο Γουίτκοφ χρειάζεται ψυχίατρο» – Αντιδρούν οι Ευρωπαίοι με το σχέδιο για την Ουκρανία που προβλέπει χρήση των ρωσικών assets από τις ΗΠΑ
Το αμερικανικό 28-σημείο σχέδιο περιλαμβάνει χρήση των παγωμένων ρωσικών assets με κέρδος 50% για τις ΗΠΑ
Takeaways by Protothema AI
Αντιδράσεις φαίνεται να προκαλεί στην Ευρώπη η αμερικανική πρόταση των 28 σημείων για την κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία, η οποία περιλαμβάνει σχέδιο αξιοποίησης των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων ύψους περίπου €140 δισ. που κρατούνται κυρίως στο Βέλγιο.
Το σχέδιο, σύμφωνα με το Politico, προβλέπει ότι οι ΗΠΑ θα λάβουν «50%» από τα κέρδη που θα προκύψουν από τη χρήση των πόρων για αμερικανικής ηγεσίας έργα ανοικοδόμησης της Ουκρανίας μετά την επίτευξη συμφωνίας.
Στις Βρυξέλλες, ανώτερος αξιωματούχος της ΕΕ ανέφερε ότι ο Ντόναλντ Τραμπ «δεν έχει εξουσία» να αποδεσμεύσει περιουσιακά στοιχεία που κρατούνται στην Ευρώπη, ενώ άλλοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι χρησιμοποίησαν ιδιαίτερα σκληρές εκφράσεις για τον Αμερικανό απεσταλμένο Στιβ Γουίτκοφ. Όπως αναφέρει τo Politico, Ευρωπαίος πολιτικός είπε χαρακτηριστικά πως ο «Γουίτκοφ χρειάζεται ψυχίατρο».
Η πρόταση έρχεται σε μία εξαιρετικά ευαίσθητη στιγμή για τις Βρυξέλλες, όπου οι 27 προσπαθούν εδώ και μήνες να καταλήξουν σε κοινό νομικό πλαίσιο που θα επιτρέψει τη χρήση των δεσμευμένων περιουσιακών στοιχείων για τη χορήγηση δανείου στην ουκρανική κυβέρνηση. Ευρωπαίοι διπλωμάτες περιέγραψαν τη φάση των διαπραγματεύσεων ως «ιδιαίτερα λεπτή», ενόψει της προσπάθειας ολοκλήρωσης της συμφωνίας στη σύνοδο κορυφής του επόμενου μήνα.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι προειδοποίησε ότι το σχέδιο των ΗΠΑ δημιουργεί μία από τις πιο κρίσιμες στιγμές για τη χώρα του. Όπως δήλωσε, η Ουκρανία βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα ενδεχόμενο δίλημμα ανάμεσα στη «χαμένη αξιοπρέπεια» και την «απώλεια ενός βασικού εταίρου».
Έντονες αντιδράσεις σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες
Πολλοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκφράζουν φόβους ότι η αμερικανική πρόταση θα καταστήσει ακόμη δυσκολότερη την προσπάθεια να πειστεί το Βέλγιο να εγκρίνει το ευρωπαϊκό δάνειο. Το μεγαλύτερο μέρος των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων βρίσκεται στην Euroclear στις Βρυξέλλες, γεγονός που καθιστά τη χώρα ιδιαίτερα εκτεθειμένη σε ενδεχόμενα αντίποινα της Μόσχας.
Ένας Γάλλος πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος χαρακτήρισε την πρόταση «σκανδαλώδη», σημειώνοντας ότι οι Ευρωπαίοι καταβάλλουν προσπάθειες να βρουν νομική λύση ώστε τα κεφάλαια να χρησιμοποιηθούν προς όφελος της Ουκρανίας, την ώρα που όπως είπε η αμερικανική πρόταση προσβλέπει σε κέρδος για τις ΗΠΑ.
Το ευρωπαϊκό σχέδιο
Το σχέδιο της ΕΕ για τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία προβλέπει τη χρήση τους ως εγγύηση για δάνειο προς την Ουκρανία, το οποίο θα αποπληρωνόταν μόνο στην περίπτωση που η Ρωσία συμφωνήσει στο μέλλον να καταβάλει πολεμικές αποζημιώσεις. Το Βέλγιο έχει εκφράσει επιφυλάξεις, φοβούμενο ότι μπορεί να βρεθεί οικονομικά εκτεθειμένο εάν η Μόσχα επιδιώξει να ανακτήσει τα χρήματα.
Η αμερικανική πρόταση εντείνει αυτές τις ανησυχίες. Αξιωματούχοι στην ΕΕ προειδοποιούν ότι η πρόβλεψη για αποδέσμευση των περιουσιακών στοιχείων στο πλαίσιο μιας μελλοντικής συμφωνίας που θα διαπραγματευτεί η Ουάσιγκτον δημιουργεί τον κίνδυνο οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι να επωμιστούν την ευθύνη αποζημίωσης της Ρωσίας.
Τι προβλέπει το σχέδιο των ΗΠΑ
Το πλήρες κείμενο των 28 σημείων προβλέπει ότι $100 δισ. από τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα χρησιμοποιηθούν για «αμερικανικής ηγεσίας προσπάθειες ανοικοδόμησης της Ουκρανίας», με τις ΗΠΑ να λαμβάνουν το μισό από τα κέρδη. Η Ευρώπη —σύμφωνα με το κείμενο— θα προσθέσει άλλα $100 δισ. για συνολικές επενδύσεις ύψους $200 δισ.
