Θεοφάνης Μαλκίδης *
Χρειάζεται την τουρκική «έγκριση» για όλα η Ελλάδα;
- Η ιστορία ως μάθημα πολιτικής ή μία απόπειρα «Φινλανδοποίησης» στην εποχή μας
Ο όρος «Φινλανδοποίηση» προέρχεται από την «ειδική» σχέση η οποία υπήρξε μεταξύ της Φινλανδίας και της Σοβιετικής Ένωσης μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Η Φινλανδία, έχοντας αντιμετωπίσει δύο εμπόλεμες συρράξεις με την ΕΣΣΔ, το λεγόμενο «Χειμερινό Πόλεμο» και τον αποκαλούμενο «Πόλεμο Συνέχειας», αναγκάστηκε να παραχωρήσει εδάφη στη Μόσχα. Για να διατηρήσει όμως την «ανεξαρτησία της» και να αποφύγει νέα καταστροφική εισβολή, η Φινλανδία υιοθέτησε απέναντι στην ΕΣΣΔ μια πολιτική η οποία ονομάστηκε «ευμενούς ουδετερότητας».
Αυτή η πολιτική επιλογή σήμαινε ότι η Φινλανδία απέφευγε οποιαδήποτε ενέργεια ή ακόμη και δήλωση στην εξωτερική της πολιτική που θα μπορούσε να θεωρηθεί εχθρική ή απειλητική από τη Σοβιετική Ένωση. Στην ουσία περιοριζόταν η λήψη αποφάσεων στο διπλωματικό πεδίο και σ΄αυτό της εξωτερικής πολιτικής, ακόμα και αν δεν υπήρχε κίνδυνος άμεσης στρατιωτικής επέμβασης από τη Σοβιετική Ένωση.
Στο ευρύτερο πλαίσιο η «Φινλανδοποίηση» είναι ένας όρος της διεθνούς πολιτικής και ειδικότερα των διεθνών σχέσεων, που περιγράφει την κατάσταση κατά την οποία μια «μικρότερη» χώρα προσαρμόζει, περιορίζει ή υποτάσσει οικειοθελώς, έστω και εάν δεν το παραδέχεται ή/και θεωρεί ότι το κάνει προς όφελος των διμερών σχέσεων και της αποφυγής έντασης, «αγοράζοντας» χρόνο για μία εφήμερη και πρόσκαιρη ειρήνη. Έτσι γίνεται μείωση- μη άσκηση μέρους των κυριαρχικών της δικαιωμάτων, έναντι μιας «ισχυρότερης» γειτονικής δύναμης, προκειμένου η «μικρότερη» να διατηρήσει, την όποια αυτονομία της και να αποφύγει ένα θερμό επεισόδιο ή ακόμη και μία μεγαλύτερη στρατιωτική σύγκρουση.
Επιπλέον η «Φινλανδοποίηση» χρησιμοποιείται και ως γενικός όρος για να περιγράψει την ύπαρξη άνισων δυνάμεων, τη σχέση δηλαδή μεταξύ δύο γειτονικών κρατών, ακόμη και εταίρων στην ίδια συμμαχία (π.χ ΝΑΤΟ…..), όπου η «μικρότερη» δύναμη υφίσταται ψυχολογική πίεση και χειραγώγηση, τρομοκρατία, ψυχολογικό πόλεμο, τηλεοπτικό σφυροκόπημα και εν τέλει καθημερινό bulling, από την «ισχυρότερη».
Ο όρος χρησιμοποιείται επίσης για να εκφραστεί η εθελούσια υποχώρηση, η οικειοθελής δηλαδή υποτακτικότητα ή προσαρμογή της πολιτικής της «μικρής» χώρας στις απαιτήσεις της «μεγάλης», με σκοπό την αφελή ψευδαίσθηση ή την καθημερινή αυταπάτη, με «στόχο» την αποτροπή, ενός «ατυχήματος», μίας κλιμάκωσης ή ακόμη και σύρραξης.
Επίσης ο όρος σε έσχατο στάδιο, εκφράζει και έναν περιορισμό, αφού είναι εμφανής η απώλεια κυριαρχίας και στο εσωτερικό της «μικρής» χώρας, καθώς η επιλογή της συγκεκριμένης πολιτικής της χώρας-δορυφόρου περιορίζει τις επιλογές της σε όλους τους τομείς (οικονομία, τουρισμός, επενδύσεις κ.ά).
- Η αντίδραση της κατοχικής Τουρκίας σε οτιδήποτε θέλει να κάνει η Ελλάδα
Οι προσπάθειες της Ελλάδας να εφαρμόσει τα κυριαρχικά της δικαιώματα και να προωθήσει μεγάλης και πρόδηλης αξίας περιβαλλοντικά και ενεργειακά έργα στο Αιγαίο (αλλά και όχι μόνο), έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από την Τουρκία, αναδεικνύοντας τις συνεχιζόμενες γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή.
Αρχικώς, η ανακοίνωση της Ελλάδας για τη δημιουργία δύο μεγάλων εθνικών θαλάσσιων πάρκων στο Ιόνιο και το Αιγαίο Πέλαγος, με στόχο την προστασία της βιοποικιλότητας και την απαγόρευση καταστροφικών πρακτικών όπως η αλιεία με τράτες βυθού (όπως συνηθίζουν να χρησιμοποιούν συνοδεία πολεμικών σκαφών οι Τούρκοι «αλιείς»), χαιρετίστηκε από την ευρωπαϊκή και διεθνή κοινότητα ως σημαντικό περιβαλλοντικό βήμα. Ωστόσο, η Τουρκία αντέδρασε άμεσα, αμφισβητώντας το δικαίωμα της Ελλάδας να προχωρήσει σε τέτοιες ενέργειες σε περιοχές που, σύμφωνα με αυτήν, εμπίπτουν σε «τουρκική υφαλοκρηπίδα» ή αποτελούν «γκρίζες ζώνες», όπως βραχονησίδες, νησίδες, νησιά, που θεωρούνται κατεχόμενα από την Ελλάδα! Έτσι η Τουρκία προχώρησε στη δημοσιοποίηση δικών της θαλάσσιων πάρκων στο Αιγαίο και την ανατολική Μεσόγειο, εντασσόμενα στο δικό της επεκτατικό δημιούργημα, στο Ναζιστικού τύπου Ζωτικό χώρο του 21ου αιώνα, όπως είναι η «Γαλάζια Πατρίδα», αγνοώντας την επήρεια των ελληνικών νησιών, πράξη που παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο και ειδικότερα το Δίκαιο της Θάλασσας.
Ένα άλλο κεντρικό σημείο τριβής είναι το έργο «Great Sea Interconnector» (πρώην EuroAsia Interconnector), η υποθαλάσσια δηλαδή ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας (Κρήτης) και Κύπρου, με προοπτική επέκτασης στο Ισραήλ. Το έργο, στρατηγικής σημασίας για την ενεργειακή ασφάλεια της Ελλάδας, που σηματοδοτεί και τη λήξη της ενεργειακής απομόνωσης της Κύπρου, καθώς και τη μετατροπή της Ελλάδας σε ενεργειακό κόμβο, συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι ένα έργο με προφανές γεωπολιτικό – γεωοικονομικό κέρδος, που συν τοις άλλοις έχει και συμβολική αξία, αφού όταν υπήρξε η μεγάλη έκρηξη στο Μαρί το 2011 και το μπλακ αουτ στην ελεύθερη Κύπρο, μέχρι την αποκατάσταση της ζημιάς το ηλεκτρικό ρεύμα αγοραζόταν σε εξωφρενικές τιμές από τα κατεχόμενα!
Η Τουρκία, ως συνήθως, αντέδρασε και εδώ, θεωρώντας ότι το καλώδιο διέρχεται από περιοχές της δικής της «υφαλοκρηπίδας», όπως αναγράφεται στο λεγόμενο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Είναι γνωστό ότι τουρκικά πολεμικά πλοία έχουν παρενοχλήσει ερευνητικά σκάφη που πραγματοποιούσαν μελέτες για την πόντιση του καλωδίου, ενώ η Άγκυρα προτείνει τη δική της σύνδεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω Τουρκίας. ( Εδώ δεν θα αναλυθεί ότι έχει προκύψει με τις δηλώσεις από Αθήνα και Λευκωσία για το θέμα…..)
Στη συνέχεια, η δημοσιοποίηση του Εθνικού Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού (ΘΧΣ) της Ελλάδας, ο οποίος απεικονίζει τα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ με πλήρη επήρεια στα νησιά, αποτέλεσε την επίσημη αποτύπωση των ελληνικών θέσεων για 480.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα θαλάσσιων ζωνών, εκπληρώνοντας παράλληλα μια ευρωπαϊκή υποχρέωση. Η Τουρκία αντέδρασε και εδώ, δημοσιεύοντας αντίστοιχο χάρτη για τον δικό της ΘΧΣ, ο οποίος εγκλωβίζει τα ελληνικά νησιά και έχει ως στόχο την κατοχύρωση της «Γαλάζιας Πατρίδας», προβάλλοντας τους δικούς της επεκτατικούς ισχυρισμούς. Και παρότι ο κατάλογος σε ό,τι θέλει να κάνει η Ελλάδα αλλά υπάρχει η αντίδραση της Τουρκίας δεν κλείνει εδώ, να αναφέρουμε για παράδειγμα τις καθημερινές τουρκικές οχλήσεις για τη διαχείριση του μεταναστευτικού και ότι ακόμη και για το επίδομα των δέκα χιλιάδων ευρώ για όποιο νέο ζευγάρι εγκατασταθεί στον Έβρο, υπήρξε τουρκική αντίδραση !
3.Τι πρέπει να γίνει;
Ο Ελληνισμός, η Ελλάδα, η Κύπρος, η Διασπορά, αντιμετωπίζουν μία σύνθετη γεωπολιτική πρόκληση ασφάλειας, συνέχειας και επιβίωσης, όπου οι αντιδράσεις της Τουρκίας στα σχέδια για θαλάσσια πάρκα, ενεργειακή διασύνδεση, θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμός και μία σειρά από άλλα ζητήματα, εγείρουν το ερώτημα της ενδεδειγμένης απάντησης, δράσης και στρατηγικής.
Το βασικό μέλημα του Ελληνισμού είναι να προχωρήσει στην υλοποίηση των σχεδίων, χωρίς να παρεκκλίνει λόγω των τουρκικών αντιδράσεων, οι οποίες εντάσσονται στη στρατηγική της «Γαλάζιας Πατρίδας». Συνεπώς θα πρέπει να ολοκληρωθούν άμεσα οι διαδικασίες για τη θεσμοθέτηση των θαλάσσιων πάρκων και του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού), καταθέτοντας τώρα τα σχέδια στους αρμόδιους ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς. Αυτό κατοχυρώνει την ελληνική θέση και εκπληρώνει ευρωπαϊκές υποχρεώσεις, ενώ ταυτόχρονα απαντά στην τουρκική ρητορική με πράξεις κυριαρχίας βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας.
Ακόμη, θα πρέπει να επιταχυνθούν οι διαδικασίες υλοποίησης του Great Sea Interconnector, καθιστώντας κάθε τουρκική πράξη σε πολιτικό ή ναυτικό/στρατιωτικό επίπεδο ως απόπειρα καταστροφής των ελληνικών και ευρωπαϊκών πολιτικών, αλλά και ως απειλή για την ευρωπαϊκή και διεθνή ενεργειακή ασφάλεια. Η διάχυτη πεποίθηση ότι το συγκεκριμένο έργο δεν προχωρά λόγω της τουρκικής αντίδρασης, δεν τιμά κανέναν…..
Έσχατο, αλλά όχι τελευταίο: η αποφασιστικότητα και η αυτοπεποίθηση προϋποθέτει την άσκηση με κάθε τρόπο των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και το αντίστροφο. Αλλιώς με κάθε έκπτωση, με κάθε υποχώρηση στις τουρκικές αντιδράσεις, απειλείται η εθνική μας ασφάλεια και ό,τι σημειώθηκε από την πρόσφατη ιστορία της Φινλανδίας, υπάρχει κίνδυνος να εμφανιστεί και στην περιοχή μας ….
*Διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου
