Συνεχίζεται το ράλι τιμών στον καφέ – Οι λόγοι που ανεβάζουν το κόστος, με τις προβλέψεις να «βλέπουν» άνοδο για ολόκληρο το 2025
Ο καφές, η αγαπημένη καθημερινή συνήθεια για εκατομμύρια Έλληνες και Ελληνίδες καταναλωτές, συνεχίζει να ακριβαίνει ακολουθώντας μοιραία τη διεθνή τάση που έχει οδηγήσει σε εκτίναξη των τιμών του. Ήδη μέσα στο έτος η τιμή του καφέ έχει αυξηθεί 25%-35%, μετά τον υπερδιπλασιασμό της κατά τη διάρκεια του 2024. Κάτι που αποδίδεται σε πολλούς παράγοντες, με κυριότερο τη μείωση της παγκόσμιας παραγωγής, άρα της προσφοράς, ενώ η ζήτηση αυξάνεται. Πρόκειται για τον βασικό νόμο της αγοράς, που εξωθεί τις τιμές προς τα πάνω.
Άρα, ο καφές ακριβαίνει και ένας κρίσιμος λόγος γι’ αυτό είναι και ότι λιγοστεύει η διαθέσιμη ποσότητα. Και το ερώτημα είναι αν και κατά πόσο η απογείωση της τιμής του θα επηρεάσει τη συγκεκριμένη αγορά στην Ελλάδα, αφού για τους Έλληνες, τουλάχιστον προσώρας, η ανθεκτικότητά της παραμένει εντυπωσιακή. Μια αγορά 4-4,5 δισ. ευρώ, με το 10% αυτής να αφορά τις απευθείας πωλήσεις και το υπόλοιπο την κατανάλωση σε όλες τις εκδοχές της εστίασης.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο καφές, κάθε επιμέρους κατηγορίας -ελληνικός, στιγμιαίος, εσπρέσο, φίλτρου-, όχι μόνο επιμένει ψηλά, αλλά και οι ενδείξεις για το επόμενο διάστημα μόνο αισιόδοξες δεν θεωρούνται. Γεγονός που επιβεβαιώνουν και τα στοιχεία για τον πληθωρισμό Ιουλίου που δείχνουν ότι ο καφές είναι ένα από τα προϊόντα που συντελούν στην άνοδό του. Το τελευταίο διάστημα οι ανατιμήσεις κυμάνθηκαν από 10 έως 12%.
Η εικόνα σε ράφια και εστίαση
Το πρώτο νέο κύμα αυξήσεων τιμών, της τάξης του 10%-15%, στον καφέ φέτος έγινε ορατό στις αρχές Φεβρουαρίου. Οι εταιρείες είχαν ενημερώσει γι’ αυτές εγκαίρως, τόσο το οργανωμένο λιανεμπόριο όσο και την εστίαση, που αφορά τον σερβιριζόμενο καφέ αλλά και τις take away υπηρεσίες.
Η επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Ο στιγμιαίος καφές, από τους αγαπημένους των Ελλήνων, έχει φτάσει στην πιο δημοφιλή συσκευασία, των 200 γραμμαρίων, τα 9,22-9,58 ευρώ, με το ψυχολογικό ορόσημο των 10 ευρώ να μην απέχει πλέον πολύ.
Μάλιστα, η χωρίς καφεΐνη εκδοχή της ίδιας συσκευασίας έχει σκαρφαλώσει κατά μέσο όρο στα 9,63 ευρώ, ο ελληνικός καφές στα 4,03-4,68 ευρώ (συσκευασία των 194 γραμμαρίων), ο καφές φίλτρου και ο εσπρέσο παρομοίως, με τις τιμές να ποικίλλουν ανάλογα με την ποικιλία, το άρωμα κ.ο.κ.
Παρόμοια εικόνα καταγράφεται και στις μικρές μεν, αλλά αθροιστικά σημαντικές -καθότι διαδοχικές- αυξήσεις των τιμών στα καφέ take away και τις καφετέριες, όπου οι Ελληνες εκδηλώνουν μαζικά την προτίμησή τους σε διάφορα είδη καφέ.
Σε παλαιότερη έρευνα της Kappa Research, για λογαριασμό της Ελληνικής Ένωσης Καφέ, σκιαγραφώντας το προφίλ των καταναλωτών καφέ στη χώρα μας διαπιστώθηκε ότι το 77% πιστεύει ότι η τιμή του καφέ είναι ακριβή (52%) ή πολύ ακριβή (25%), έναντι μόλις του 21% που τη θεωρεί λογική και του 2% που τη χαρακτηρίζει φθηνή. Οσο για τα take away σημεία, η διαφοροποίηση είναι αισθητή, ωστόσο το 53% των καταναλωτών πιστεύει ότι η τιμή του προσφερόμενου καφέ παραμένει ακριβή (43%) ή πολύ ακριβή (10%) έναντι του 40% που τη θεωρεί λογική και του 5% φθηνή.
Από την ίδια έρευνα προέκυψε ότι το 84% των Ελλήνων πίνει καφέ σε καθημερινή βάση. Οι μισοί μάλιστα καταναλώνουν ημερησίως περισσότερους από έναν καφέ, δύο ή και περισσότερους. Το 56% πίνει καφέ στο σπίτι, το 25% στον χώρο εργασίας και το 18% εκτός σπιτιού ή εργασίας, σε κάποιο μαγαζί ή στο χέρι.
Και φυσικά, η συνήθεια αυτή, ακόμα και εκτός σπιτιού, δεν επηρεάστηκε από τις αλλαγές και τους περιορισμούς που έφερε πριν από λίγα χρόνια η πανδημία στην καθημερινότητά μας. Απλώς οι πωλήσεις καφέ «φρέναραν» το 2020 κατά 5,4% λόγω COVID-19, αλλά στη συνέχεια κινούνται σταθερά ανοδικά, με ρυθμούς μάλλον μικρούς έως υποτονικούς (το 2023 με 1,3% και το 2024 με 1,6%).
Υπάρχει βεβαίως αισθητή μετατόπιση από την αγορά HoReCa (εστιατόρια, ξενοδοχεία, καφετέριες) προς την κατανάλωση στο σπίτι. Κάτι που αποδίδεται συνδυαστικά στις πληθωριστικές πιέσεις και συνακόλουθα στη μείωση της αγοραστικής δύναμης των καταναλωτών.
Το 2024, σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας ερευνών αγοράς Circana, ο τζίρος του καφέ ανήλθε σε 342 εκατ. ευρώ, αυξημένος κατά 2% σε σχέση με το 2023. Ο ελληνικός καφές παρέμεινε ο κυρίαρχος σε πωλήσεις (7.100 τόνοι, 110 εκατ. ευρώ). Ο στιγμιαίος καφές έφτασε στους 2.900 τόνους και τα 110 εκατ. ευρώ, ενώ αντίστοιχα ο εσπρέσο, συμπεριλαμβανομένων των καψουλών, στους 2.300 τόνους και τα 86 εκατ. ευρώ.
Όλοι παρουσιάζουν ανοδική δυναμική, πλην του καφέ φίλτρου, ο οποίος υποχώρησε ελάχιστα, στους 2.060 τόνους με πωλήσεις 36 εκατ. ευρώ.
Οι διεθνείς αυξήσεις
Στα χρηματιστήρια Νέας Υόρκης και Λονδίνου, οι διεθνείς τιμές του καφέ, τα μελλοντικά συμβόλαια εκπλήρωσης, έφτασαν να διαπραγματεύονται τον Μάρτιο στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 55 ετών, τόσο της ποικιλίας Arabica (+111,5%) όσο και της Robusta, του στιγμιαίου καφέ και των espresso blends (81,45%). Οι φόβοι λοιπόν για νέες αυξήσεις το επόμενο διάστημα πυκνώνουν.
Μόνο εντός του τρέχοντος έτους η τιμή της Arabica έχει αυξηθεί κατά 25% και της Robusta κατά 11%. Πρόκειται για τα δύο είδη καφέ που κυριαρχούν στις αγορές (αναλογία 65%-70% προς 30%-35%), ανάλογα με την εκάστοτε παραγωγή, καθώς η Robusta έχει ισχυρότερη ανθεκτικότητα σε υψηλότερες θερμοκρασίες και σχεδόν διπλάσια περιεκτικότητα σε καφεΐνη (2,7% έναντι 1,5%).
Η αλήθεια είναι ότι οι μεγάλοι κολοσσοί αλλά και οι μικρότερες εταιρείες επεξεργασίας καφέ αισιοδοξούσαν για μείωση τιμών, όπως και για μεγαλύτερα δικά τους κέρδη, όμως τελικά διαψεύστηκαν. Βασική αιτία είναι η κλιματική αλλαγή. Η παρατεταμένη ανομβρία, η ξηρασία και η αποψίλωση των δασών οδήγησαν σε ελλείψεις στις χώρες παραγωγούς που παρέμειναν επί πολύ σε υψηλά επίπεδα. Μόνο λόγω Βραζιλίας και Βιετνάμ επήλθε μείωση των παγκόσμιων εξαγωγών κόκκων καφέ κατά 20,9% μεταξύ Δεκεμβρίου 2023 και Δεκεμβρίου 2024.
Γενικότερα, λόγω της κλιματικής αλλαγής, η εικόνα στην αγορά καφέ είναι δυσοίωνη και μεσοπρόθεσμα. Σχετικές έρευνες δείχνουν ότι το 50% των καλλιεργήσιμων εκτάσεων καφέ απειλείται με αφανισμό μέχρι το 2050. Μόνο στις χώρες της Κεντρικής Αμερικής θεωρείται βέβαιο ότι το 1/3 των σημερινών φυτειών θα αφανιστεί μέσα σε 15 χρόνια.
Κίνα, Ε.Ε. και δασμοί
Η ψαλίδα της παγκόσμιας προσφοράς και ζήτησης καφέ διευρύνθηκε από τη στιγμή που τα τελευταία χρόνια στον χάρτη της κατανάλωσης μπήκαν με σχεδόν ξέφρενους ρυθμούς και οι αγορές της Κίνας και της Ινδίας, εγκαταλείποντας το εθνικό τους ρόφημα το τσάι.
Οι ειδικοί της αγοράς καφέ αναφέρουν ότι ένας ακόμα συντελεστής αύξησης του κόστους του είναι η νέα Οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αποψίλωση των δασών.
Με το νέο νομοθετικό πλαίσιο μεταφέρεται στον έμπορο και τον παραγωγό το βάρος της απόδειξης ότι ο καφές που εισάγεται στην Ε.Ε. δεν καλλιεργείται σε εκτάσεις που έγιναν καλλιεργήσιμες μετά από εκχέρσωση τροπικών δασών στην περιοχή του Αμαζονίου, συμβάλλοντας έτσι στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, γενικότερα δεν συνδέονται με αποδάσωση και υποβάθμιση δασών οπουδήποτε στον κόσμο από το 2021.
Πρόσθετα προβλήματα
Στην Ελλάδα αυξητικά στην τιμή του καφέ επιδρά ο υψηλός ΦΠΑ (24%) που επανήλθε στους σερβιριζόμενους καφέδες από 1ης Ιουλίου του 2024, ενώ για τα take away παρέμεινε στο 13%. Στην επιβάρυνση αυτή προστίθεται ο επιβληθείς από 1ης Ιανουαρίου του 2017, από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (ΕΦΚ) για το προϊόν.
Ο ΕΦΚ επιβαρύνει κατά 2 ευρώ (ανά κιλό καθαρού βάρους) τον ωμό, ακατέργαστο καφέ, κατά 3 ευρώ τον επεξεργασμένο και κατά 4 ευρώ τον στιγμιαίο, καθώς και τα παρασκευάσματα με βάση τα εκχυλίσματα, αποστάγματα ή συμπυκνώματα του καφέ (ανά κιλό καθαρού βάρους που περιέχεται στο τελικό προϊόν). Είτε τα προϊόντα αυτά εισάγονται από χώρες του εξωτερικού είτε παρασκευάζονται στην Ελλάδα.
Υπολογίζεται ότι αποδίδει 140 εκατ. ευρώ ετησίως, άρα πάνω από 1,12 δισ. ευρώ έχουν κατευθυνθεί στα κρατικά ταμεία από το 2017 έως το τέλος του 2024 χάρη σε αυτόν. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών της αγοράς και της Ελληνικής Ενωσης Καφέ, η κατάργηση του ΕΦΚ θα οδηγούσε σε μείωση της τιμής του καφέ στο ράφι κατά τουλάχιστον 10%.
Ο χάρτης της αγοράς
Πρώτη χώρα στη λίστα παραγωγής και εμπορίας, με βάση τα στοιχεία του 2022 από τον ICO αλλά και το υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ, είναι η Βραζιλία. Η παραγωγή της ήταν 3,172 εκατομμύρια τόνοι. Δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός καφέ παγκοσμίως, με κύρια ποικιλία τη Robusta είναι το Βιετνάμ, με κύριες περιοχές καλλιέργειας τις κεντρικές ορεινές, όπως εκείνη της Ντακ Λακ, με παραγωγή 1,954 εκατομμύρια τόνους.
Ακολουθεί στην τρίτη θέση η Ινδονησία, με επικέντρωση στη Robusta και κύριες περιοχές καλλιέργειας τις Σουμάτρα, Ιάβα και Σουλαουέσι και παραγωγή 794.000 τόνων.
Στην τέταρτη θέση κατατάσσεται η Κολομβία, φημισμένη για τον εξαιρετικής ποιότητας Arabica καφέ της, με παραγωγή 665.000 τόνων.
Και στην πέμπτη θέση είναι η Αιθιοπία, η οποία παράγει κυρίως Arabica, στις περιοχές Σιντάμο, Χαράρ και Γιργκατσέφ, με παραγωγή 496.000 τόνων.
Ένατος ο φραπέ
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Taste Atlas, στη λίστα με τους πιο δημοφιλείς καφέδες του κόσμου φιγουράρουν στην πρώτη και τη δεύτερη θέση -μάλλον αναμενόμενο- οι ιταλικοί εσπρέσο και καπουτσίνο αντιστοίχως.
Στην τρίτη ο ισπανικός cortado, ονομασία που προέρχεται από τη λέξη cortar που σημαίνει «κόβω» και παρασκευάζεται από μια μικρή ποσότητα εσπρέσο και ίση βρασμένου γάλακτος, για να εξουδετερωθεί η πικρή γεύση.
Στην τέταρτη θέση ο γαλλικός καφές caffè au lait, με ίσες ποσότητες καφέ εσπρέσο και ζεστού γάλακτος και ως επί το πλείστον χωρίς αφρό, σε αντίθεση με τον caffè latte. Ακολουθούν ο ιταλικός ristretto, o Syrian coffee, o αυστραλιανός flat white.
Στην όγδοη θέση είναι ο ελληνικός και στην ένατη ο θρυλικός ελληνικός φραπέ, μπροστά από τον Italian caffe Americano, τον Irish coffee και τον ιταλικό macchiato.
Φωτογραφίες: Shuterstock, 123RF / Visual Hellas
