Διατηρεί τη γοητεία παλιάς αθηναϊκής γειτονιάς, ενώ κάθε χώρος που ανοίγει γίνεται νέα τάση – Αποπνέει τέχνη και κομψότητα
Τότε, τη δεκαετία του ’70, η εικόνα του Παγκρατίου ήταν κάπως διαφορετική. Λιγότερα αμάξια, περισσότερο πράσινο, ο «Λέντζος» ως σημείο αναφοράς – το ζαχαροπλαστείο και μετέπειτα καφενείο που έκανε τον φραπέ φαινόμενο στην αθηναϊκή σκηνή – στη συμβολή των οδών Σπύρου Μερκούρη και Ευτυχίδου και παντού διάχυτη μια ατόφια, ζεστή «καλημέρα».
Κρυμμένο λοιπόν, κάπου ανάμεσα στις επιβλητικές κολόνες του αρχαίου Παναθηναϊκού Σταδίου – ή αλλιώς θαύμα, όπως το αποκαλούσε ο Παυσανίας, σύμφωνα με την Αθηναιογράφο Αρτεμις Σκουμπουρδή- και τις πλαγιές του Υμηττού, το Παγκράτι αποτελεί κάτι περισσότερο από μια απλή συνοικία της Αθήνας.
Είναι ένας ζωντανός οργανισμός, μια διαρκής αφήγηση της εξέλιξής μας, της ανθρώπινης σύνδεσης, της τέχνης, της ζωής.
Γοητεία παλιάς γειτονιάς
Το 1965 ένας νεαρός καταφθάνει με μια βαλίτσα στο Παγκράτι. Γύρω του μονοκατοικίες και αυλές, ενώ οι δρόμοι που τώρα φιλοξενούν γνωστά μαγαζιά και εμπορικά καταστήματα ήταν ρεματιές – το γνωστό στους παλιούς Βατραχονήσι, μια νησίδα που σχηματιζόταν από τον Ελάσσονα και τον Ιλισό ποταμό.
Ο κ. Νίκος Ανδρεόπουλος ήταν μόλις 25 ετών όταν αντίκρισε το τοπίο αυτό και μάλλον το ερωτεύτηκε. Λίγους μήνες αργότερα, ανοίγει ένα στεγνοκαθαριστήριο στην Αρριανού 29, το οποίο συνορεύει με ένα κομμωτήριο.
Η κοπέλα που το έχει γίνεται σύντομα η γυναίκα του, μας εξιστορεί συγκινημένος, μια και πρόσφατα η ίδια έφυγε από τη ζωή. «Εκεί γνωριστήκαμε, εκεί ζήσαμε μαζί και ζήσαμε μια όμορφη ζωή», μας αναφέρει.
Το μαγαζί υφίσταται ακόμα, στο ίδιο σημείο, στην ίδια οδό, μετά από τόσα χρόνια, σαν ένας πιστός θεματοφύλακας του Παγκρατίου.
Και όταν τον ρωτάς αν τον ενοχλεί η φασαρία που επικρατεί τώρα, αφού πλέον η οδός Αρχελάου έχει μετατραπεί σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους δρόμους της περιοχής, η απάντησή του είναι τόσο γλυκιά όσο και το λαξευμένο από τον χρόνο πρόσωπό του: «Μα τι να με ενοχλεί; Αυτό είναι το Παγκράτι μου, ήσυχο μέσα στη φασαρία, χωρίς τσακωμούς, με καλά μαγαζιά και ωραίους ανθρώπους».
Ο μικρόκοσμος της Σπ. Μερκούρη 22
Οι ωραίες πολυκατοικίες ήταν και είναι ακόμα χαρακτηριστικό του Παγκρατίου. Σε ένα τέτοιο αρχιτεκτονικό τοπόσημο διετέλεσε για 30 χρόνια διαχειριστής ο κ. Γαβριήλ Βέργος, πλέον συνταξιούχος εκπαιδευτικός Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης, με μακροχρόνια υπηρεσία στο υπουργείο Παιδείας.
Οταν του ζητάμε να μας μιλήσει για την εποχή εκείνη, μας λέει: «Θα ξεκινήσω από τον μικρόκοσμο της πολυκατοικίας μου».
Μας εξιστορεί χρόνια με θυρωρεία σε κάθε κτίριο, μια ζωή που κυλούσε αρμονικά, με παιδιά που έπαιζαν στον δρόμο χωρίς φόβο.
Στα μικρότερα διαμερίσματα των πολυκατοικιών ζούσαν κυρίως αλλοδαποί, οι οποίοι εργάζονταν ως βοηθοί στα σπίτια της «καλής κοινωνίας», γι’ αυτό άλλωστε και τα περισσότερα κτίρια έχουν ακόμα σκάλες υπηρεσίας.
Σημαντικές προσωπικότητες και ανθρώπους του πνεύματος τους πετύχαινες στο διπλανό παγκάκι, στο πεζοδρόμιο, στο από κάτω διαμέρισμα.
«Περπάταγα να πάω στη δουλειά και έβλεπα στο απέναντι πεζοδρόμιο τον ηθοποιό Γιάννη Βογιατζή», μας λέει χαρακτηριστικά ο κ. Βέργος.
Από τον πρώην πρωθυπουργό Νίκο Πλαστήρα, τον Σεφέρη, την Αννα Συνοδινού, τον Αλέκο Φασιανό, τον Μόραλη και τον Μάνο Χατζιδάκι με το ιστορικό πια στέκι του στον «Μαγεμένο Αυλό», στην πλατεία Προσκόπων, μοιάζει σαν όλοι να επέλεγαν το Παγκράτι.
Ο «βασιλιάς του σμόκιν»
Το σήμερα δεν διαφέρει σημαντικά. Ακόμα οι δρόμοι αποπνέουν τέχνη, χαμόγελα, διαφορετικότητα και κομψότητα, ίσως λίγο παραλλαγμένη, μα πάντοτε παρούσα.
Κάπου εκεί, ανάμεσα στις έννοιες αυτές και στην όαση πρασίνου του Προφήτη Ηλία και την ανηφορική οδό Βρυάξιδος, διαμένει σε μια επιβλητική πολυκατοικία ο Σάντης Παπαδάτος.
Ο «βασιλιάς του σμόκιν», όπως τον αποκαλούσε μια παλιά εφημερίδα, ένας από τους πιο γνωστούς μετρ αντρικής μόδας στην Ελλάδα, ο οποίος επί σειρά ετών διέθετε μαγαζί στο Κολωνάκι. Μετακόμισε στο Παγκράτι το 2019.
Οταν μπαίνουμε στο εσωτερικό του διαμερίσματός του βλέπουμε την ιστορία της ζωής του, αλλά και εκείνη της παλιάς Αθήνας να αποτυπώνεται στους τοίχους και στα έπιπλά του.
Ο ίδιος είχε ντύσει προσωπικότητες όπως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Ντέμης Ρούσσος, ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος, ο Στρατής Ανδρεάδης, ο Ζάχος Χατζηφωτίου, ο Βαγγέλης Παπαθανασίου, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Δημήτρης Χορν, ο Ζαμπέτας, ο Γιάννης Πάριος και πολλούς άλλους. Τι έκανε λοιπόν έναν άνθρωπο του δικού του βεληνεκούς να επιλέξει το Παγκράτι; «Πράσινο, μαγαζιά, μια γειτονιά που οι άνθρωποι λένε καλημέρα και το εννοούν, είναι ένα μέρος που δεν πλήττεις. Βρήκα μια νέα ζωή εδώ, αναγεννήθηκα».
Εμπνέει τους καλλιτέχνες
Η περιοχή φιλοξενεί μαγαζιά με ξεχωριστή ταυτότητα, αισθητική και γεύσεις έως και τα κλασικά παραδοσιακά στέκια των παλιών Αθηναίων, όπως το καφενείο του Λουκά στη γωνία της Ευφρονίου και Σπύρου Μερκούρη, στο οποίο συναντιέται ακόμα η παρέα της Μάρως Αδάμη, ομότιμης καθηγήτριας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου: «Είμαστε μια παρέα από ποιητές, δημοσιογράφους, καθηγητές», μας εξηγεί και συνεχίζει: «Σε εκείνο το σημείο, όπου και αν στρίψω, νιώθω ότι είμαι σπίτι μου».
Ο Βαγγέλης Μπόνιος, ο ευρηματικός interior designer που δημιουργεί κάποια από τα πιο σημαντικά, high end αισθητικής κτίρια, ίδρυσε το Studio Bonarchi στο Παγκράτι, όχι μόνο λόγω της γεωγραφικής του θέσης.
«Είναι σημαντικό για μένα να είμαι σε ένα μέρος που να νιώθω ότι η δημιουργική διαδικασία και η καλλιτεχνική έκφραση μπορούν να αναπνεύσουν και να υπάρξουν με έναν γνήσιο και αυθεντικό τρόπο», μας εξηγεί ο ίδιος.
«Το Παγκράτι είναι ένα ουδέτερο έδαφος στο οποίο μπορείς να αναπτύξεις την καλλιτεχνική σου ταυτότητα με ελευθερία – καθώς δεν έχει την γραφικότητα της Πλάκας και τον posh χαρακτήρα του Κολωνακίου», συνεχίζει.
Κρυμμένο, λοιπόν, μέσα στις παλιές πολυκατοικίες της περιοχής βρίσκεται το σπίτι του, αλλά και το άντρο της δημιουργικής του σκέψης, το οποίο, όπως μας αναφέρει, τροφοδοτείται από την αντίθεση που προσφέρει το Παγκράτι.
Μια αντίθεση που για εκείνον σημαίνει πολλά. «Οταν περπατάω στο Παγκράτι η βόλτα αποκτά νόημα», μας εξηγεί. «Συγκινούμαι όταν βλέπω μπροστά στα μάτια μου το παιχνίδι κλίμακας μεταξύ μικρής γειτονιάς και ενός μεγάλου τοπόσημου, όπως π.χ. το Καλλιμάρμαρο».
Δεν είναι ο μόνος. Ο Αγις Μουρελάτος, βραβευμένος αρχιτέκτονας για τον σχεδιασμό του Κέντρου Επισκεπτών του Πολιτιστικού Κέντρου Σταύρος Νιάρχος, μόνιμος κάτοικος Παγκρατίου, έχει μεγαλώσει ανάμεσα στις λιγοστές αναπαλαιωμένες μονοκατοικίες του Μεσοπολέμου και τις πιο σύγχρονες γκριζοκαφέ πολυκατοικίες του ’70 και του ’80 που θυμίζουν επεισόδιο από το «Ρετιρέ» του Δαλιανίδη.
Για εκείνον ένα από τα πιο σημαντικά αρχιτεκτονικά δημιουργήματα είναι το κτίριο του Αρη Κωνσταντινίδη, το οποίο βλέπει κανείς γαντζωμένο πάνω στον λόφο στο Καλλιμάρμαρο.
Η περιοχή, όπως μας επισημαίνει, έχει δεκάδες σημαντικά για εκείνον και τη δημόσια ζωή κτίρια, που φέρουν ένα διδακτικό χαρακτήρα για τους νεότερους, «μια σπάνια ανάμειξη οικιστικής δραστηριότητας και διασκέδασης».
Από τη δική του διαδικασία αναδιαμόρφωσης δύο ισογείων καταστημάτων στην Πρατίνου έως την ξεχωριστή πολυκατοικία της Πρόκλου 29, των Δημήτρη και Σουζάνας Αντωνακάκη, ο Αγις Μουρελάτος συνεχίζει να εμπνέεται από το Παγκράτι και το Παγκράτι από εκείνον.
Ωσμωση καταγωγών
Από καλλιτέχνες που διατηρούν τα στούντιό τους στα στενά μέχρι μεγάλα πολιτιστικά τοπόσημα βρίσκουν τη θέση τους εδώ. Από μικρούς graphic designers, γλύπτες και ζωγράφους έως τον Picasso, τον Gaugin και τον Cezanne, που βρίσκουν φιλόξενη στέγη στο Παγκράτι και στο μουσείο του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Ερατοσθένους, έναν πολιτιστικό φάρο που λειτουργεί με γνώμονα τους ανθρώπους αυτής της πόλης – το ιδανικό μέρος για να φιλοξενήσει τη μεγάλη και σπουδαία αυτή συλλογή έργων, σύμφωνα με τη Μαρία Κουτσομάλλη-Moreau, υπεύθυνη Συλλογής του Ιδρύματος.
Η ίδια, κάτοικος της περιοχής, βλέπει σε αυτήν κάτι ξεχωριστό. «Υπάρχει μια ώσμωση γενεών στο Παγκράτι, ταράτσες γεμάτες κόσμο κάθε ηλικίας, αυτό με συγκινεί κάθε φορά που επιστρέφω εδώ».
Μαγεμένος δηλώνει και ο Γάλλος graphic designer Christian Noviot που ήρθε προ τριετίας από τη Βραζιλία, ψάχνοντας να βρει ένα κομμάτι του στην αθηναϊκή σκηνή. Τότε ανακάλυψε το Παγκράτι και την Υμηττού. Ανάμεσα σε δύο γκρίζα συνεργεία αυτοκινήτων και ανταλλακτικών, νοίκιασε ένα κατάστημα το οποίο έγινε η πολύχρωμη όασή του.
Πλέον ο κόσμος όχι απλά τον γνωρίζει με το μικρό του, αλλά του εμπιστεύεται τα μυστικά του, του συζητάει τα όνειρά και τους φόβους του. Οταν, λοιπόν, τον ρωτάς πώς γίνεται να ήρθε από την Βραζιλία στην Υμηττού, απαντάει: «Είναι ένα μέρος εξωτικό, κοιτάω το δασάκι απέναντι και το δέντρο ελιάς μπροστά από το μαγαζί και νιώθω σαν να είμαι σε ένα νησί, νιώθω ο εαυτός μου».
Ζητουνται ακινητα
Ενοίκια έως €900 για σπίτι 80 τ.μ
Το Παγκράτι συνδυάζει τον παραδοσιακό αστικό χαρακτήρα με σύγχρονες δυνατότητες διαβίωσης. Με πρόσβαση στο μετρό και άμεση γειτνίαση με το ιστορικό κέντρο της Αθήνας, αποτελεί μια περιζήτητη περιοχή. Η εικόνα αυτή αντικατοπτρίζεται στην αγορά του real estate.
Από το 2017 μέχρι και το 2024 η μέση τιμή ενοικίασης για ένα διαμέρισμα 80-100 τ.μ 20ετίας στην Αττική έχει καταγράψει αύξηση από 21% έως 100%, με την άνοδο στις περισσότερες περιοχές να κυμαίνεται μεταξύ 45% και 80%. Το Παγκράτι βρίσκεται στο 67%, καθώς περιλαμβάνεται στο top 5 όσων αναζητούν κατοικία.
«Το Παγκράτι εξελίσσεται σε μια πιο βιώσιμη επιλογή για όσους αναζητούν ποιότητα ζωής και σταθερή επένδυση, χωρίς να θυσιάζουν την αίσθηση της γειτονιάς», αναφέρει η Μίνα Χαρμπαλή, αντιπρόεδρος Συλλόγου Μεσιτών Αττικής/Katoikia Real Estate. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του, καθώς και το γεγονός ότι έχει κερδίσει πόντους ως γειτονιά τα τελευταία χρόνια στις γνωστές πλατφόρμες για βραχυχρόνιες μισθώσεις καταλυμάτων έχουν οδηγήσει το Παγκράτι μεταξύ των πέντε ακριβότερων περιοχών του κέντρου. Η μέση ζητούμενη τιμή ενοικίου είναι στα 11,8 ευρώ ανά τ.μ. Επομένως, για ένα σπίτι 80 τ.μ., που μπορεί να απευθύνεται και σε οικογένειες, η ζητούμενη τιμή μπορεί να ξεπερνά τα 900 ευρώ.
Το Παγκράτι σε αριθμούς
Εκταση: 1,7 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Πληθυσμός: Περίπου 35.000 κάτοικοι.
Συγκοινωνία: Η περιοχή εξυπηρετείται από τον σταθμό μετρό Ευαγγελισμός (Γραμμή 3), καθώς και από διάφορες γραμμές λεωφορείων και τρόλεϊ, όπως οι γραμμές #2, #4, #11 και #203, #204, #209, #211.
Πλατείες: Η συνοικία ξεχωρίζει για τις πολλές και ξεχωριστές πλατείες, καθώς διαθέτει τουλάχιστον 8: Πλαστήρα, Παγκρατίου (Σιντριβάνι), Μεσολογγίου, Προσκόπων, Προφήτη Ηλία, Αγίου Σπυρίδωνος, Βαρνάβα, Δεληολάνη.
Πράσινο: Το Αλσος Παγκρατίου έχει έκταση 30 στρέμματα. Το μεγαλύτερο «πάρκο τσέπης» της Αθήνας είναι στην καρδιά του Παγκρατίου, με έκταση 750 τ.μ. και 1.150 φυτά. O πρώτος ιαπωνικός κήπος βρίσκεται επίσης εδώ, με περίπου 50 δέντρα και 3.000 θάμνους.
12 στέκια για ραντεβού
Το Παγκράτι αποτελεί σημείο αναφοράς για την έξοδο των Αθηναίων
Το Παγκράτι είναι η πρώτη αθηναϊκή γειτονιά που πήρε Michelin με τη «Σπονδή», ενώ το δεύτερο αστέρι ήρθε με το «Soil». Η έξοδος εδώ, όμως, έχει πολλά πρόσωπα.
«Aκρα»
«Το εστιατόριό μας είναι ένα βιωματικό project, σαν ένα fine dining ψιλικατζίδικο με βιολογικά υλικά», εξηγεί ο pastry chef Σπύρος Πεδιαδιτάκης. «Για μένα το Παγκράτι είναι ξεχωριστό μέρος, το περπάτημα μέσα από το Aλσος μού καθαρίζει το μυαλό».
«Αγαύη»
Το νέο hot spot του Παγκρατίου. «Θέλαμε να φτιαχτεί εδώ γιατί το Παγκράτι είναι η πιο ωραία περιοχή στην Αθήνα, γεμάτη όμορφο κόσμο, καλή ενέργεια και ωραία αύρα», τονίζει ο Δημήτριος Σαμουήλ.
«Hippy 3»
Πολύχρωμο όσο οι άνθρωποί του, έχει μετατραπεί σε μια αγαπημένη συνήθεια. «Η γειτονιά μάς αγάπησε και το ίδιο κι εμείς, αν και ο καθένας είναι διαφορετικός, νιώθω ότι όλοι μαζί συνυπάρχουμε εδώ», επισημαίνει ο Γ. Βρεττός.
«Μονόκερος»
Φούρνος νέας γενιάς με εξαιρετικό ψωμί, μπαγκέτες και γλυκά. Must για πρωινό στο Παγκράτι.
«Ohh Boy»
Αγαπημένο all day στέκι στην Αρχελάου, για καφέ, γλυκό και μπραντς. Εχει τραπεζάκια στον πεζόδρομο και κάθε Σαββατοκύριακο σχηματίζονται ουρές.
«Chelsea Hotel»
Το μαγαζί του Γιώργου και της Εύας στη γωνία Πρόκλου και Αρχιμήδους είναι case study, καθώς πυροδότησε μια νέα εποχή στη διασκέδαση. Μικρό, με πολύχρωμα στοιχεία, είναι πλέον γνωστό σε όλη την Αθήνα για τη street κουλτούρα του.
«Καραβίτης»
Ιστορική ταβέρνα με αυλή και κρασί σε βαρέλι. Παλιό στέκι πολιτικών και καλλιτεχνών.
«Ex Machina»
«Το Παγκράτι έχει κάτι. Δεν ξέρω να σου πω. Μου αρέσει. Είναι ο νεανικός του αέρας, ο προοδευτικός χαρακτήρας του… δεν ξέρω. Πάντως, σαν γειτονιά αγκαλιάζει κάθε νέα πρόταση», λέει ο Ανταμ Κοντοβάς, σεφ και ιδιοκτήτης του εστιατορίου που βρίσκεται εδώ τα τελευταία δύο χρόνια.
«Τρίγωνο Καφεποτείο»
Αυθεντικός Παγκρατιώτης, ο κ. Μένιος πήρε ένα γωνιακό παλιό μπακάλικο και έφτιαξε ένα στέκι. «Αυτό που μου αρέσει είναι ότι όλοι γνωριζόμαστε, λέω 20 καλημέρες μόλις βγω από το σπίτι», αναφέρει.
«Lido»
Το μικρό μπλε μαγαζί στη μέση της Χρεμωνίδου λειτουργεί από το 1967 και για το τσουρέκι του έρχονται από όλη την Αθήνα.
«Μαύρος γάτος»
Παραδοσιακή ταβέρνα σε ήσυχο στενό. Φημίζεται για τα παϊδάκια, τις τηγανητές πατάτες και τα χόρτα εποχής.
«Ρακάκι»
Ο Μάριος Πετρόπουλος, ιδιοκτήτης του κρητικού μεζεδοπωλείου και ο ίδιος γέννημα θρέμμα Παγκρατιώτης, μας θυμίζει πόσο σπουδαία είναι η απλότητα ενός καλού, ποιοτικού μεζέ.
