Εφηύραν κιόλας τρόπους για να δημιουργούν γραφειοκρατία και να εισπράττουν «μπαξίσι» από 100 έως 5.000 ευρώ – Συνελήφθησαν 9 άτομα – Πρωτοβουλίες της κυβέρνησης για να «κλείσουν οι τρύπες» και να υπάρχουν αδιάβλητες διαδικασίες
Η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών του Δημοσίου εμφανίστηκε σαν ένας κινηματογραφικός υπερήρωας που θα μπορούσε να σώσει τους πολίτες από την ταλαιπωρία και την «υποχρέωση» να πληρώνουν μίζες για να γίνονται τα αυτονόητα. Η διαφθορά, βέβαια, κατά πολλούς κατάλοιπο των οθωμανικών χρόνων που μας έμαθαν το «μπαξίσι», είναι πολύ δυνατή για να πεθάνει τόσο απλά. Και αν ο «νοικοκύρης» βρίσκει ψηφιακούς τρόπους για να την περιορίζει, ο… πολυμήχανος υπάλληλος εφευρίσκει νέους τρόπους για να μη χάσει το εξτραδάκι του.
Αυτό άλλωστε αποδείχθηκε περίτρανα και στην υπόθεση του κυκλώματος που δρούσε στα κτηματολογικά γραφεία των Αθηνών, του Πειραιά, της Καλλιθέας και του Χαλανδρίου και είχε ως «ειδίκευση» την… επίσπευση υποθέσεων με το αζημίωτο. Η Αστυνομία προχώρησε σε εννέα συλλήψεις και τα μέλη του κυκλώματος οδηγήθηκαν με χειροπέδες στον ανακριτή. Εδώ, το κύκλωμα φρόντιζε να παρακάμπτει τις ψηφιακές δικλίδες που έχουν τοποθετηθεί στα κτηματολογικά γραφεία, ώστε να δημιουργεί γραφειοκρατία και να αναγκάζει τους πολίτες να καταβάλουν «γρηγορόσημα» από 100 έως 5.000 ευρώ για την επίσπευση μεταγραφών και άλλων συναλλαγών ακινήτων. Το κύκλωμα περιλάμβανε εννέα συλληφθέντες, μεταξύ των οποίων υπάλληλοι του Κτηματολογίου, συμβολαιογράφοι, δικηγόροι και ιδιώτες.
Οι επίορκοι υπάλληλοι καθυστερούσαν σκόπιμα τη διεκπεραίωση υποθέσεων, δημιουργώντας τεχνητές καθυστερήσεις για να ασκήσουν πίεση στους πολίτες. Μέσω ενδιάμεσων, ζητούσαν χρηματικά ποσά για την επίσπευση των διαδικασιών. Η καταβολή των ποσών γινόταν τμηματικά, με προκαταβολή και εξόφληση μετά την ολοκλήρωση της υπηρεσίας.
Στο Κτηματολόγιο, οι περιπτώσεις δανείων, κληρονομιών, αγοραπωλησιών και η πολυνομία ευνοούν την καταβολή «γρηγορόσημου», ιδιαίτερα σε περιοχές που είναι πολύ φορτωμένες με υποθέσεις. Υπάρχουν υποθηκοφυλακεία στη βόρεια Ελλάδα με χιλιάδες υποθέσεις να λιμνάζουν για τακτοποίηση εδώ και χρόνια. Η ύπαρξη του «γρηγορόσημου» αποδίδεται σε διοικητικές αδυναμίες, όπως οι χιλιάδες εκκρεμείς υποθέσεις και η έλλειψη επαρκούς προσωπικού. Οι εκκρεμότητες στο Κτηματολόγιο ανέρχονται σε περίπου 350.000, γεγονός που δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για φαινόμενα διαφθοράς.
Σε ό,τι αφορά τα ακίνητα, είναι πολλές και οι πρόσφατες περιπτώσεις χρηματισμού. Ανάλογες πρακτικές έχουν εντοπιστεί και σε άλλες δημόσιες υπηρεσίες, όπως οι πολεοδομίες. Τον Δεκέμβριο του 2024, δεκάδες υπάλληλοι πολεοδομιών στη Χαλκιδική συνελήφθησαν για δωροδοκία, με τα ποσά να κυμαίνονται από 250 έως 1.000 ευρώ για την επίσπευση αδειών και έως 20.000 ευρώ για την έγκριση παράνομων κατασκευών.
Πιο πρόσφατη από αυτές, αυτή της Πολεοδομίας Ρόδου, όπου η καταγγελία, η οποία τελικά έφτασε στις εισαγγελικές αρχές, ανέφερε ότι διεφθαρμένα στελέχη «απαιτούν υπέρογκα χρηματικά ποσά από ιδιοκτήτες και μηχανικούς για να προβαίνουν σε σειρά παρανομιών, όπως: η έκδοση ιδιωτικών αδειών σε συνεργασία με άλλους ιδιώτες μηχανικούς, η παράλειψη αυτοψιών, η προώθηση υποθέσεων όπου έχουν συμφέροντα και η μη έκδοση νομότυπων αποφάσεων».
Στις αρχές του έτους για «γρηγορόσημα» και χρηματισμούς εστάλησαν στον εισαγγελέα 21 άτομα, ανάμεσα στους οποίους και 6 υπάλληλοι της Πολεοδομίας Χαλκιδικής. Σε μια από τις περιπτώσεις, τοπογράφοι ζητούσαν 20.000 ευρώ για να εκδώσουν οικοδομική άδεια σε έργο που ήταν όμως τελείως νόμιμο. Εδώ, υπάλληλος της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου Νέας Προποντίδας παραδέχτηκε ότι λάμβανε «γρηγορόσημο» για να περατώσει, όπως είπε, «νόμιμες πράξεις», οι οποίες συνδέονταν με τα υπαλληλικά του καθήκοντα…
Η δύναμη του «γρηγορόσημου»
Οπως και στην υπόθεση των κτηματολογικών γραφείων, έτσι και σε μια σειρά από άλλες υπηρεσίες, ο τρόπος με τον οποίο καταβάλλονται τα «γρηγορόσημα» είναι διαφορετικός από παλιά, ώστε να μειώσει τις πιθανότητες παρέμβασης των Αρχών. Οι υπάλληλοι συνεννοούνται με ιδιώτες «ενδιάμεσους» και διεκπεραιωτές, οι οποίοι και λαμβάνουν την εντολή και τα χρήματα από τον πολίτη για να «προσπεράσουν» τη γραφειοκρατία ή το μεγάλο πλήθος των πολιτών που προηγούνται στην περαίωση μιας εργασίας. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι ο πολίτης δίνει το ποσό εκτός της υπηρεσίας και ο «ενδιάμεσος» μπορεί να το μοιραστεί με τα υπόλοιπα μέλη του κυκλώματος σε εξωτερικούς χώρους επίσης. Ετσι, κάμερες ασφαλείας και άλλοι υπάλληλοι δεν μπορούν να τους δουν.
Το κακό είναι ότι η πρακτική αυτή δεν εφαρμόζεται μόνο εκεί που οι Αρχές κατάφεραν να εξαρθρώσουν το κύκλωμα. «Η διαφθορά είναι κόρη της γραφειοκρατίας», εξηγούν στο «ΘΕΜΑ» πηγές του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, τονίζοντας ότι, αφού όπου υπάρχει γραφειοκρατία υπάρχει ουρά και όπου υπάρχει ουρά εμφανίζονται φαινόμενα «γρηγορόσημου», η ψηφιοποίηση των υπηρεσιών φαίνεται να είναι μια λύση. Και επειδή μειώνει τη γραφειοκρατία και επειδή μειώνει τις πιθανότητες να μπορέσει ένας διεφθαρμένος υπάλληλος να εκμεταλλευθεί έναν πολίτη.
Αυτός είναι και ο λόγος που, σύμφωνα με πληροφορίες του «ΘΕΜΑτος», τα υπουργεία Μεταφορών και Ψηφιακής Διακυβέρνησης τρέχουν νέο έργο για την έκδοση αδειών οδήγησης. Και εδώ η αποκάλυψη κυκλωμάτων που παρέκαμπταν το σύστημα και υπόσχονταν στους υποψήφιους οδηγούς ότι «θα πληρώσεις και θα το πάρεις» με «γρηγορόσημο» της τάξης των 150 ευρώ, έφερε δραματικές αλλαγές στον τρόπο χορήγησης διπλωμάτων, μέχρι και στην αποστολή των διπλωμάτων μέσω courier από τις περιφέρειες.
Οι μεταβιβάσεις των αυτοκινήτων ή η αλλαγή των πινακίδων (λόγω φθοράς) είναι άλλο ένα σημείο που μπορεί να χρειάζεται «γρηγορόσημο». Η μεταβίβαση έχει γίνει πλήρως ψηφιακή, όμως σε περίπτωση που υπάρχουν «λεπτομέρειες», αναλαμβάνουν οι «ειδικοί».
Εάν υπάρχει παρακράτηση κυριότητας, εάν υπάρχει κληρονομιά, ή ακόμα και «μπέρδεμα» που θα μπορούσε να καθυστερήσει τη διαδικασία μεταβίβασης, αναλαμβάνουν οι «ειδικοί» να επιταχύνουν τις διαδικασίες με το αντίστοιχο αντίτιμο.
Η «δουλειά» γίνεται με τον ίδιο τρόπο που λειτουργούσε και το κύκλωμα στα κτηματολογικά γραφεία, δηλαδή με τη χρήση ενδιάμεσων στους οποίους απευθύνεται ο πολίτης για να κάνει τη δουλειά του πιο γρήγορα, με το αζημίωτο. Εστω και αν αυτό το αζημίωτο είναι μικρό ποσό, της τάξης των 20-40 ευρώ ανά «εργασία».
Πρόσφατη καταγγελία στην Εθνική Αρχή Διαφάνειας αποκάλυψε ότι οι «διεκπεραιωτές», οι οποίοι αναλάμβαναν να βγάλουν άδειες, διπλώματα οδήγησης, αλλά και την έκδοση πινακίδων αυθημερόν έναντι «γρηγορόσημου», είχαν φτάσει μέχρι και να στήσουν τραπεζάκια εξυπηρέτησης μέσα στη Διεύθυνση Μεταφορών της Περιφέρειας Αττικής.
Ετσι, πολίτες που ήθελαν να κερδίσουν χρόνο, αντί να πάνε στα γκισέ, πήγαιναν στα τραπεζάκια για να κάνουν γρήγορα και εύκολα τη δουλειά τους. Η Περιφέρεια Αττικής μιλά για κύκλωμα (ξήλωσε 26 υπαλλήλους, άλλωστε, γι’ αυτόν τον λόγο), το οποίο έφτανε έως τα διευθυντικά στελέχη της Γενικής Διεύθυνσης Μεταφορών της Περιφέρειας Αττικής.
Ατόνησαν οι έλεγχοι
Σε πολύ πιο σοβαρά ζητήματα, όπως αυτά της Υγείας, η ταρίφα του «γρηγορόσημου» είναι πολύ μεγαλύτερη. Φυσικά, το «φακελάκι» ζει και βασιλεύει, ενώ υπάρχει και τρόπος να προσπεραστούν οι ουρές… Ναι, τα απογευματινά χειρουργεία μείωσαν τις αναμονές ετών και δεκάδων χιλιάδων ασθενών για μια επέμβαση, όμως δεν τις μηδένισαν. Ετσι, κάποιοι πληρώνουν «γρηγορόσημο» για να προσπεράσουν την ουρά και να υποβληθούν σε εγχειρήσεις νωρίτερα.
Σε δύο από τα μεγαλύτερα νοσοκομεία της χώρας, που είναι και τα πιο δημοφιλή από τα δημόσια για επεμβάσεις, το «γρηγορόσημο» φτάνει τα 5.000 ευρώ. Είναι το ποσό που θα πρέπει να πληρώσει κάποιος σε μέλη του ιατρικού προσωπικού για να τον χαρακτηρίσουν «επείγον περιστατικό» και να τον εισάγουν στο χειρουργείο πριν από αυτούς που προηγούνται στην πραγματικότητα.
Οι ηλεκτρονικές λίστες και οι έλεγχοι δεν βοηθούν, καθώς η συναλλαγή γίνεται εκτός νοσοκομείου, στο ιδιωτικό ιατρείο ενός από τα μέλη του κυκλώματος. Η δε μετατροπή του περιστατικού σε «έκτακτο» δεν είναι κάτι που κινεί τις υποψίες, καθώς συχνά στους ασθενείς εμφανίζονται επιπλοκές που επιδεινώνουν την υγεία τους.
Ενα από τα κακά είναι ότι η είσοδος των ψηφιακών υπηρεσιών που καταργεί το «γρηγορόσημο» σε ορισμένους τομείς φέρνει και λιγότερη εποπτεία, καθώς και οι έλεγχοι που προβλέπονται ατονούν. Αυτό έχει αποτέλεσμα τα κυκλώματα να μετακινούν το ενδιαφέρον τους σε νέους τομείς για να βγάζουν τα… προς το ζην. Ενα παράδειγμα είναι αυτό του υπουργείου Μεταφορών, όπου οι ψηφιοποιήσεις για την έκδοση διπλωμάτων και πινακίδων κυκλοφορίας υπολογίζεται ότι έκοψαν περισσότερα από 50 εκατ. ευρώ σε «γρηγορόσημα», όμως δεν τα κατάργησαν για ειδικές υπηρεσίες, όπως τα νούμερα πινακίδων κατά παραγγελία.
Βασίλειο του «γρηγορόσημου» είναι και οι υπηρεσίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, γεγονός που εξηγεί εν πολλοίς και τη σπουδή της κυβέρνησης να ψηφιοποιήσει πλήρως τις διαδικασίες σε αυτήν. Ομως ακόμα και εκεί που υπάρχει ψηφιοποίηση, πολλές φορές εμφανίζονται φαινόμενα του παρελθόντος, λόγω της… άγνοιας των νέων νόμων από τις υπηρεσίες. Ή μετακίνηση του… ενδιαφέροντος.
Για παράδειγμα, από τη στιγμή που η πλατφόρμα Notify Business (το ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας για τη γνωστοποίηση έναρξης λειτουργίας των επιχειρήσεων) κατέρριψε τη δυνατότητα σκόπιμης, αναίτιας απόρριψης μιας άδειας ή το περίφημο «γρηγορόσημο», το ενδιαφέρον στράφηκε αλλού. Οπως για παράδειγμα στο πόρισμα για το πόσα τραπεζοκαθίσματα χωράνε για κάθε κατάστημα και για το αν οι επιχειρήσεις τηρούν τα συμφωνηθέντα.
Βέβαια οι παραπάνω δεν είναι οι μόνες περιπτώσεις που ενδιαφέρουν τους δήμους. Για παράδειγμα, σε μεγάλο δήμο των νοτίων προαστίων, οι αρμόδιες υπηρεσίες απορρίπτουν ή καθυστερούν επί σειρά μηνών την απόδοση δημόσιας θέσης στάθμευσης σε ΑΜΕΑ με κινητικά προβλήματα, επικαλούμενες τυπικά ζητήματα (τη λειτουργία λαϊκής αγοράς στον δρόμο όπου διαμένει και την αδυναμία εξεύρεσης θέσης σε άλλο σημείο).
Ο πολίτης ουσιαστικά πιέζεται εμμέσως να «επιταχύνει» τις διαδικασίες με την καταβολή ενός ποσού σε κάποιον «αρμόδιο», ιδιαίτερα όταν βλέπει ότι ακριβώς απέναντί του δίνεται άδεια για τη λειτουργία επιχείρησης πάρκινγκ χωρίς να ισχύουν τα ίδια κωλύματα, όσο αυτός περιμένει την άδεια που ζήτησε νωρίτερα…
Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που δεν… φοβούνται. Ενα τέτοιο παράδειγμα ήταν αυτό της Εφορίας Χαλκίδας, όπου, σύμφωνα με τις καταγγελίες, οι διεφθαρμένοι υπάλληλοι δεν δίσταζαν να πλησιάζουν τους επιχειρηματίες που «στόχευαν» και να τους ζητούν ανερυθρίαστα ποσά (20.000 ευρώ) ώστε να μην τους «ταλαιπωρήσουν» με τους ελέγχους τους.
Κάπως έτσι, η χώρα μας διατήρησε την ίδια -59η- θέση με το 2023 με σκορ 49 στον χάρτη του Δείκτη Αντίληψης της Διαφθοράς (CPI) της Διεθνούς Διαφάνειας για την περασμένη χρονιά, ισοβαθμώντας με την Ιορδανία, τη Ναμίμπια και τη Σλοβακία. Το «γρηγορόσημο» είναι μια παγιωμένη μορφή μικροδιαφθοράς στη δημόσια διοίκηση της Ελλάδας, όπου πολίτες καταβάλλουν χρηματικά ποσά σε δημόσιους υπαλλήλους για την ταχύτερη διεκπεραίωση των υποθέσεών τους και ένα φαινόμενο που, όπως αποδεικνύεται από πρόσφατες υποθέσεις διαφθοράς, παρά τις προσπάθειες ψηφιοποίησης και μεταρρυθμίσεων, εξακολουθεί και θα εξακολουθήσει να υφίσταται…
Δημήτρης Παπαστεργίου, υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης: «Τελειώνουμε με τα θολά σημεία που αποτελούν πηγή διαφθοράς»
Προφανώς ένας από τους βασικούς μας στόχους είναι με ψηφιακές λύσεις και τεχνολογικά εργαλεία να καταργούμε συνεχώς στρώσεις γραφειοκρατίας. Πέρα από το γεγονός ότι με αυτόν τον τρόπο αναβαθμίζεται διαρκώς η καθημερινότητα των πολιτών και των επιχειρήσεων, περιορίζονται επίσης τα φαινόμενα διαφθοράς και παρανομίας εντός των υπηρεσιών. Η τεχνολογία με σωστό σχεδιασμό είναι παράγοντας ενδυνάμωσης των θεσμών, ενίσχυσης της διαφάνειας, καθιέρωσης ενός ανοιχτού μοντέλου λειτουργίας.
Είναι πολύ σημαντικό οι πολίτες να γνωρίζουν τα χρονοδιαγράμματα διεκπεραίωσης των υποθέσεών τους, ποιος είναι υπεύθυνος για κάθε διαδικασία, ποιες ενέργειες απαιτούνται. Μέσω των ψηφιακών υπηρεσιών που υλοποιούμε όλα αυτά είναι προσβάσιμα στους πολίτες. Οι εξελίξεις στο Κτηματολόγιο, χωρίς να χαρακτηρίζουν τη σημαντική δουλειά που παράγει η συντριπτική πλειονότητα του προσωπικού, αναδεικνύουν ότι η επιλογή για σύγχρονες ψηφιακές υπηρεσίες είναι η ενδεδειγμένη. Με την ψηφιακή μετάβαση της Δημόσιας Διοίκησης τελειώνουμε με όλα εκείνα το θολά σημεία που αποτελούν πηγή διαφθοράς και δίνουν την ευκαιρία σε ορισμένους να εκμεταλλεύονται τους πολίτες.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: EUROKINISSΙ
