Ο Ιερός Λόχος (1942-1945) και ο κομβικός ρόλος του στην απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου

Οι Έλληνες, ακόμα και μετά τη συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς και την κατάληψη της Κρήτης στα τέλη Μαΐου 1941 συνέχισαν να μάχονται κατά των δυνάμεων του Άξονα.

Ξεχωριστή θέση ανάμεσα σε όλες τις ελληνικές στρατιωτικές μονάδες που έδρασαν κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατέχει αναμφίβολα ο Ιερός Λόχος που συγκροτήθηκε στη Μέση Ανατολή το 1942, έδρασε στη Β. Αφρική και στη συνέχεια οι άνδρες του αποβιβάστηκαν σε ελληνικά νησιά, συμβάλλοντας σημαντικά στην απελευθέρωσή τους.

Καθοριστική ήταν η δράση του Ιερού Λόχου στα Δωδεκάνησα, τα οποία τελικά ενσωματώθηκαν στην υπόλοιπη Ελλάδα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Διοικητής του Ιερού Λόχου ήταν ένας σπουδαίος αξιωματικός, ο Χριστόδουλος Τσιγάντες (1897-1970), αδελφός του Ιωάννη με τον οποίο ασχοληθήκαμε εκτενώς σε ένα απρόσμενα, πολυδιαβασμένο άρθρο.

Πώς δημιουργήθηκε ο «Ιερός Λόχος»;

Το καλοκαίρι του 1942 ο Αντισμήναρχος (μετέπειτα Ιερολοχίτης και Αρχηγός Αεροπορίας) Γεώργιος Αλεξανδρής είχε προτείνει στον Αντιπρόεδρο της Ελληνικής Κυβέρνησης του Καΐρου Παναγιώτη Κανελλόπουλο, τη συγκρότηση ενός σώματος εθελοντών, κυρίως από τις τάξεις των αξιωματικών (που πλεόναζαν στη Μέση Ανατολή), οι οποίοι θα ήταν διατεθειμένοι να πολεμήσουν ως απλοί οπλίτες.

Η μονάδα αυτή συγκροτήθηκε τον Αύγουστο του 1942 στην Παλαιστίνη ως Λόχος Πολυβόλων με προσωρινό διοικητή τον Επίλαρχο Αντώνιο Στεφανάκη, απότακτο του κινήματος του 1935 και περιλάμβανε 143 κατώτερους αξιωματικούς, 40 μάχιμους οπλίτες και 30 βοηθητικούς, που εκτελούσαν καθήκοντα μαγείρου, τραπεζοκόμου και σκηνοφύλακα.

Σταδιακά όμως πλαισιώθηκε από εθελοντές από το Ναυτικό, την Αεροπορία, τη Χωροφυλακή και μαθητές της Σχολής Ευελπίδων.

Η πρώτη επίσημη εμφάνιση της νέας μονάδας έγινε στις 6 Σεπτεμβρίου 1942 ως «Λόχος Επιλέκτων Αθανάτων».

Μετά τη μεταστάθμευση της μονάδας στην Αίγυπτο στη συνέχεια, η διοίκησή της ανατέθηκε στις 15/9 στον Συνταγματάρχη Χριστόδουλο Τσιγάντε, απότακτο του κινήματος του 1935.

Η κίνηση αυτή δυσαρέστησε πολλούς, καθώς τα γνωστά ελληνικά μίση και πάθη είχαν μεταφερθεί και στη Μέση Ανατολή.

Ωστόσο, ο Τσιγάντες κατόρθωσε, μετά από μια θυελλώδη συζήτηση, να πείσει τους άνδρες του ότι μπορεί και θέλει να τους οδηγήσει στον πόλεμο, μακριά από ό,τι συνέβαινε ως τότε στις ελληνικές δυνάμεις της Μέσης Ανατολής.

Ο Τσιγάντες είχε κατάρτιση (γνώριζε αρκετές ξένες γλώσσες), έλαβε παράσημα, τραυματίστηκε πολλές φορές σε μάχες, ενώ είχε πολεμήσει και με τη Γαλλική Λεγεώνα των Ξένων. Όλα αυτά, «μέτρησαν» αποφασιστικά στην τελική αποδοχή του.

Ο γενναίος αυτός αξιωματικός, σύντομα έδωσε στη νέα επίλεκτη μονάδα το όνομα «Ιερός Λόχος» και καθιέρωσε ως «σύνθημά» της το αρχαίο δωρικό «Ή ταν ή επί τας».

Παράλληλα, σε συνεργασία με τον ιδρυτή της περίφημης βρετανικής μονάδας «SAS» (Special Air Service), τον θρυλικό Συνταγματάρχη David Stirling, αναδιοργάνωσε τον Ιερό Λόχο ριζικά, καθιστώντας τον μία επίλεκτη μονάδα καταδρομών.

Η μετάλλαξη του Ιερού Λόχου έγινε μετά το παρακάτω γεγονός που περιγράφει ο Εμμανουήλ Περισάκης: «Στις 25 Δεκεμβρίου 1942, ο διοικητής του 1ου Βρετανικού Συντάγματος Καταδρομών (ενν. τη SAS), Συνταγματάρχης Στέρλινγκ, υπό τη διοίκηση του οποίου υπαγόταν και ο Ιερός Λόχος, έφθασε από τη Λιβύη στο Κάιρο και επισκέφθηκε τον Ιερό Λόχο στην έδρα του.

Ο Συνταγματάρχης Στέρλινγκ έθεσε στον Διοικητή του Ιερού Λόχου το ερώτημα αν θα ήταν δυνατή σε ένα μήνα η αναδιοργάνωση και εκπαίδευση της μονάδας του ως μηχανοκίνητης μοίρας καταδρομών, επί αυτοκινήτων τζιπ και τεθωρακισμένων οχημάτων με ανάλογο εξοπλισμό, ώστε να αναλάβει επιχειρήσεις σε μεγάλο βαθμό στα μετόπισθεν του εχθρού με ορμητήριο την έρημο ή τον ορεινό όγκο που χωρίζει την Τριπολίτιδα (ενν. της Λιβύης) από την κυρίως Σαχάρα.

Η πρόταση έγινε αμέσως δεκτή, με την προϋπόθεση ότι ο Ιερός Λόχος θα εφοδιαζόταν έγκαιρα με το απαραίτητο για την αναδιοργάνωση και εκπαίδευσή του υλικό, θα συμπληρώνονταν οι ελλείψεις του σε διάφορες κρίσιμες ειδικότητες προσωπικού και θα αφηνόταν ελεύθερος, χωρίς καμία επέμβαση στο έργο της εκπαιδεύσεως και της προετοιμασίας του».

Είναι σε πολλούς γνωστό, ότι ο Βρετανικός Στρατός είχε μεγάλη εμπειρία στη διεξαγωγή επιτυχημένων καταδρομικών επιχειρήσεων από μικρές μονάδες, κάτι που αποδείχτηκε πολλές φορές στη Βόρεια Αφρική, με τη δράση της SAS και της LRDG (Long Range Desert Group, δηλαδή της Ομάδας Ερήμου Μακράς Ακτίνας Δράσης).

Ο Ιερός Λόχος και η δράση του στη Βόρεια Αφρική

Σύντομα ο Ιερός Λόχος κλήθηκε να αναλάβει δράση. Το πρώτο τμήμα, με οκτώ Ιερολοχίτες και επικεφαλής τον Αντισμήναρχο Αλεξανδρή, με τρία ειδικά διασκευασμένα τζιπ θα συμμετείχε στο πλευρό Μοίρας Βρετανών Κομάντος, σε επιχείρηση παρενόχλησης στα μετόπισθεν των Afrika Korps στην Αγκεντάμπια της ΝΔ Κυρηναϊκής.

Αυτή η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε από το 19/11 ως τις 12/12/1942, χωρίς όμως εμπλοκή των Ελλήνων, λόγω ταχείας υποχώρησης των γερμανοϊταλικών δυνάμεων. Η δεύτερη επιχείρηση προέβλεπε τη διεξαγωγή επιδρομής από θαλάσσης στην Ελ Αγκέιλα, το νοτιότερο τμήμα του Κόλπου της Σύρτης και πάλι στα μετόπισθεν των Afrika Korps.

Σ’ αυτή θα συμμετείχαν 60 Ιερολοχίτες υπό τον Αντισυνταγματάρχη Εμμανουήλ Φραδέλλο. Ούτε και σ’ αυτή την επιχείρηση, που εξελίχθηκε από τις 4 ως τις 23 Δεκεμβρίου 1942 συμμετείχαν οι Έλληνες, λόγω ραγδαίας υποχώρησης του εχθρού!

Στις 25 (ή 27) Ιανουαρίου 1943, ο Ιερός Λόχος ξεκίνησε οδικώς από την Αίγυπτο για την Τρίπολη της Λιβύης προκειμένου να ενωθεί με τη SAS, προκειμένου να εκτελέσουν από κοινού επιχειρήσεις στα μετόπισθεν των δυνάμεων του Άξονα στην Τυνησία.

Όταν όμως έφτασαν στην Τρίπολη πληροφορήθηκαν ότι ο Σ/χης Στέρλινγκ είχε αιχμαλωτιστεί. Αυτό οδήγησε σε αναστολή οποιασδήποτε δραστηριότητας του Ιερού Λόχου.

Τότε ο Τσιγάντες με προσωπική του παρέμβαση στον Στρατηγό Μοντγκόμερι, ο οποίος ήταν σαφώς επηρεασμένος από την αιχμαλώτιση του Στέρλινγκ, πέτυχε να τεθεί ο Ιερός Λόχος υπό τις διαταγές των «Ελεύθερων Γάλλων» του Στρατηγού Λεκλέρκ.

Βασικά επιχειρήματα του Τσιγάντε ήταν ότι αν συνέχιζε ο Ιερός Λόχος να βρίσκεται σε αδράνεια, θα καμπτόταν το ηθικό των ανδρών του.

Με την ένταξή του στην Ταξιαρχία του Λεκλέρκ, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε ενέργειες υπερκεράσεως του δεξιού πλευρού των Γερμανών στην Τυνησία, σύμφωνα με την έκδοση της ΔΙΣ του ΓΕΣ, «Ο Ελληνικός Στρατός στη Μέση Ανατολή», σελ. 87.

Έτσι έγινε η πρώτη εμπλοκή του Ιερού Λόχου στο μέτωπο της Β. Αφρικής, στην τοποθεσία Κσαρ Ριλάν, στη νότια Τυνησία, κατά τις μάχες για την εκπόρθηση της οχυρής «Γραμμής Μαρέθ».

Εκεί, ο Ιερός Λόχος που εκτελούσε αποστολές αναγνώρισης και ορισμένα γαλλικά τμήματα δέχτηκαν το πρωί της 10ης Μαρτίου επίθεση ισχυρής μηχανοκίνητης φάλαγγας, που αναχαιτίσθηκε από τη RAF (Βρετανική Αεροπορία, Royal Air Force).

Στη μάχη, ο Ιερός Λόχος είχε απώλειες τριών ανδρών (αγνοούμενοι). Το Κσαρ Ριλάν καταλήφθηκε ολοκληρωτικά στις 19 Μαρτίου από γαλλικό απόσπασμα, στο οποίο συμμετείχαν και Ιερολοχίτες με 12 τζιπ. Οι ελληνικές απώλειες ήταν ένας νεκρός και ένας βαριά τραυματισμένος.

Ακολούθησε η επιτυχημένη υπερκέραση της «Γραμμής Μαρέθ» από δυνάμεις της 8ης Στρατιάς και η κατάληψη της πόλης Γκαμπές, στη νότια Τυνησία.

Εκεί στάθμευσε ο Ιερός Λόχος, ο οποίος στις 3 Απριλίου αποσπάστηκε από τη Γαλλική Ταξιαρχία και τέθηκε υπό τις διαταγές της 2ης Νεοζηλανδικής Μεραρχίας, η οποία στις 6 Απριλίου πήρε μέρος στη μάχη του Ουάντι Ακαρίτ, τη σφοδρότερη στο Βόρειο αφρικανικό μέτωπο μετά από αυτή στο Ελ Αλαμέιν.

Εκεί, ο Ιερός Λόχος είχε έναν νεκρό, τον Ίλαρχο Γ. Μπουρδάκο. Ακολούθησε η συμμετοχή του Ιερού Λόχου στην απελευθέρωση των πόλεων της Τυνησίας Σφαξ, στις 9 Απριλίου και Σους στις 12 Απριλίου 1943.

Οι Έλληνες απελευθερωτές έγιναν δεκτοί με ενθουσιασμό από τους Τυνήσιους. Από τις 13 ως τις 16 Απριλίου ο Ιερός Λόχος πραγματοποίησε τις τελευταίες επιχειρήσεις του στη Βόρεια Αφρική.

Συμμετείχε με αναγνωριστικές περιπόλους στη μάχη για την κατάληψη της Ενφινταβίλ (σημερινή Ενφίντα) της Τυνησίας, κατά τις οποίες αιχμαλωτίστηκαν έξι Ιερολοχίτες.

Στις 17 Απριλίου, λίγες μέρες πριν τη νικηφόρα για τους Συμμάχους μάχη της Τυνησίας (13 Μαΐου 1943), ο Ιερός Λόχος διατάχθηκε να επιστρέψει εσπευσμένα στην Αίγυπτο, για να λάβει μέρος σε επιχειρήσεις σε άλλα μέτωπα.

Ο πραγματικός λόγος της ανάκλησής του όμως, ήταν ο φόβος για συμμετοχή του στις στασιαστικές ενέργειες που είχαν ήδη εκδηλωθεί στις δύο Ελληνικές Ταξιαρχίες του Στρατού Μέσης Ανατολής.

Ο Ιερός Λόχος στο Αιγαίο

Από τον Μάιο ως τον Οκτώβριο του 1943 ο Ιερός Λόχος αναδιοργανώθηκε σε στρατόπεδα της Αιγύπτου και της Παλαιστίνης.

Ο Αναστάσιος Βλαχοσταθόπουλος γράφει ότι ο Τσιγάντες μετά την επιστροφή του Ιερού Λόχου από την Τυνησία απομάκρυνε σχεδόν τους μισούς άνδρες, οι οποίοι δεν ήθελαν να προσαρμοστούν στα «θέλω» του και ενέταξε άλλους, που ήταν πρόθυμοι να ενταχθούν στη μονάδα.

Η δύναμη του Ιερού Λόχου έφτανε τα 347 άτομα. Η δομή του αναδιοργανώθηκε. Περιλάμβανε πλέον Ομάδα Διοικήσεως, Τμήμα Βάσεως και τρία τμήματα Καταδρομών, ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν σε αμφίβιες και αεροαποβατικές επιχειρήσεις. Η συνθηκολόγηση της Ιταλίας, στις 8 Σεπτεμβρίου 1943 προκάλεσε μια χαώδη κατάσταση.

Οι ιταλοκρατούμενες περιοχές αντιμετωπίζονταν πλέον ως λάφυρο, σε έναν αγώνα μεταξύ Γερμανών και Βρετανών. Οι Ιταλοί δεν έδειχναν ιδιαίτερη διάθεση να πολεμήσουν. Παράλληλα υπήρχαν και περιπτώσεις όπου οι Ιταλοί τάχθηκαν αναφανδόν με τους Συμμάχους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Σάμος όπου η Μεραρχία «Κούνεο» ενισχύθηκε και με μικρές βρετανικές δυνάμεις, οι οποίες στάλθηκαν ως συμβολική ενίσχυση. Το ίδιο έγινε και με τις ιταλικές φρουρές σε Ικαρία, Φούρνους, Αστυπάλαια, Λέρο, Κάλυμνο, Κω και Σύμη.

Οι Βρετανοί ήταν απρόθυμοι να επιτρέψουν απόβαση Ελλήνων ακόμα και σε ελληνικά νησιά (τα Δωδεκάνησα ήταν ιταλοκρατούμενα τότε).

Και αυτό γινόταν, γιατί οι Βρετανοί σκόπευαν να δώσουν ορισμένα ελληνικά νησιά στην Τουρκία, για να μπει στον πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων.

Αργότερα, βέβαια, όταν η απροθυμία των Τούρκων να μπουν στον Β’ ΠΠ έγινε οφθαλμοφανής οι Βρετανοί άλλαξαν στάση.

Στα τέλη Οκτωβρίου 1943 δόθηκε η άδεια για την αποστολή Ιερολοχιτών στα «απελευθερωμένα νησιά του Αιγαίου». Η μεταφορά τους θα γινόταν σε δύο ομάδες.

Η πρώτη, από 200 αλεξιπτωτιστές θα προσγειωνόταν στη Σάμο στις 30 και 31 Οκτωβρίου. Η δεύτερη θα μετέβαινε στη Σάμο δια θαλάσσης μέσω Λέρου. Τα πλοία που μετέφεραν τους Ιερολοχίτες έφτασαν στη Σάμο την 1η και την 5η Νοεμβρίου.

Οι αλεξιπτωτιστές λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα. 21 από αυτούς τραυματίστηκαν και δυστυχώς 3 από αυτούς έμειναν παράλυτοι…

Επικεφαλής τους ήταν ο ίδιος ο Τσιγάντες. Οι Ιερολοχίτες κατέλαβαν θέσεις στους Μυτιληνιούς και κοντά στο Καρλόβασι και το Πυθαγόρειο.

Το νησί επισκέφθηκε τότε και ο Σαμιώτης Θεμιστοκλής Σοφούλης, Υπουργός Προνοίας της Κυβέρνησης του Καΐρου. Όμως, η απελευθέρωση της Σάμου δεν κράτησε πολύ.

Η κατάληψη της Λέρου στις 16/11/1943 από τους Γερμανούς και ο σφοδρός βομβαρδισμός του νησιού του Πυθαγόρα, οδήγησαν τον Διοικητή του νησιού, Βρετανό Ταξίαρχο Baird στην απόφαση να εγκαταλειφθεί το νησί, μετά από τηλεγραφική έγκριση του Βρετανικού Στρατηγείου της Μ. Ανατολής.

Ακολούθησε σύσκεψη με τους Μπερντ, Σολνταρέλι (Ιταλός Στρατηγός), Τσιγάντε και Μπουρδάρα. Ο Βρετανός δεν έκανε καμία αναφορά στους Ιταλούς.

Ο Τσιγάντες που γνώριζε τα «παζαρέματα» των Βρετανών με τους Τούρκους ζήτησε για να «αποχωρήσει σαν τμήμα Ελληνικού Στρατού από ελληνικό έδαφος», διαταγή του Ελληνικού Γενικού Επιτελείου Μέσης Ανατολής.

Κι όταν ήρθε η διαταγή, ο Τσιγάντες έδειξε το απίστευτο ψυχικό του μεγαλείο: «Καλά ημείς λέγει. Αλλά οι Ιταλοί που σήμερα είναι συνεπόλεμοί μας, μας τους βάλατε, τι θα γίνουν; Θα τους αφήσουμε εδώ λεία στα χέρια των Γερμανών; Ο Ελληνικός Στρατός δεν μπορεί να διαπράξει τέτοιες ατιμίες. Πρώτα θα φύγουν αυτοί και κατόπιν ημείς. Και επειδή η Σάμος είναι νησί ελληνικό εάν πρόκειται να ριφθεί έστω και ένας πυροβολισμός, αυτός θα ριφθεί από τον Ιερό Λόχο» (Κώστας Ι. Πτίνης, «Χρόνια Κατοχής.

Συμβολή στην ιστορία της Σάμου, 1941-1944», Σάμος 1985, σελ. 436-437). Η εκκένωση του νησιού πραγματοποιήθηκε μεταξύ 19-22 Νοεμβρίου, με μεταφορά στο Κουσάντασι της Τουρκίας με διάφορα πλοιάρια, των βρετανικών δυνάμεων, του Ιερού Λόχου, 800 Ελλήνων ανταρτών, 12.000 προσφύγων, 8.500 Ιταλών, με επικεφαλής τον Διοικητή της Ιταλικής Μεραρχίας Στρατηγό Σολνταρέλι και του Μητροπολίτη Σάμου.

Οι Ιερολοχίτες βοήθησαν στην εκκένωση του νησιού ως τις 25 Νοεμβρίου. Τότε, μετά από συμφωνία με την τουρκική κυβέρνηση, με πολιτικά ρούχα, μεταφέρθηκαν μέσω ξηράς στο Κάιρο.

Η μετατροπή του Ιερού Λόχου σε μονάδα καταδρομών και η δράση του στα ελληνικά νησιά

Οι Βρετανοί αποφάσισαν ότι έπρεπε να εγκαταλείψουν τις μεγάλες επιχειρήσεις στο Αιγαίο και να αρέσουν σε μεθόδους παρενόχλησης των γερμανικών φρουρών στα ελληνικά νησιά.

Ο Ιερός Λόχος, παρόλο ότι ως τον Ιανουάριο του 1944 συνέχιζε την εκπαίδευσή του για απόβαση στην ηπειρωτική Ελλάδα αποφασίστηκε τελικά να μετατραπεί σε μονάδα καταδρομών, που θα δρούσε σε συνεργασία με τη Βρετανική Ταξιαρχία Καταδρομών (Special Service Brigade), υπό τον Ταξίαρχο D. S. T. Turnbull.

Το Αιγαίο διαιρέθηκε σε δύο τομείς, τον βόρειο και τον νότιο. Ο βόρειος (Σάμος, Ικαρία και τα βορειότερα νησιά) θα αποτελούσε τομέα δράσης του Ιερού Λόχου, ενώ ο νότιος (Κρήτη, Δωδεκάνησα, Κυκλάδες), της Βρετανικής Ταξιαρχίας Καταδρομών.

Ο Ιερός Λόχος διαιρέθηκε σε τρία καταδρομικά τμήματα, υπό τους Αντισυνταγματάρχες Ανδρέα Καλλίνσκη και Τρύφωνα Τριανταφυλλάκο και τον Ταγματάρχη Παύλο Δημόπουλο.

Διοικητής του φυσικά, παρέμενε ο Τσιγάντες. Το πρώτο καταδρομικό τμήμα επιβιβάστηκε σε πετρελαιοκίνητο ιστιοφόρο και αναχώρησε στις 14 Φεβρουαρίου 1944 από την Αίγυπτο. Στις 17 Φεβρουαρίου 1944 έφτασε στη Λεμεσό.

Στις 26/2 απέπλευσε με προορισμό τον όρμο Βρομολίμανο κοντά στο ακρωτήριο Κόρακας των ακτών της Ερυθραίας της Μ. Ασίας όπου ήταν ο τελικός σταθμός του. Αναφέρουμε περιληπτικά τη δράση του Ιερού Λόχου στα νησιά του Αιγαίου. Αν χρειαστεί, θα επανέλθουμε με περισσότερες λεπτομέρειες.

7-18 Μαρτίου, Σάμος: επιτυχημένη επιχείρηση.

8/3/1944: Σύλληψη εν πλω γερμανικού ιστιοφόρου στη Χίο. Αναγνωρίσεις σε Λέσβο και Ικαρία.

29-31/3: Επιχείρηση στα Ψαρά, δίχως επιτυχία.

3-4-/4: 30 Ιερολοχίτες αποβιβάζονται στη Λέσβο. 13 Γερμανοί νεκροί και τραυματίες, ενώ μόνο ένας Ιερολοχίτης τραυματίστηκε.

27-29/4: Ιερολοχίτες συνεργάζονται με την περίφημη βρετανική SBS (Special Boat Services, τμήμα της SAS), σε πετυχημένες καταδρομικές επιχειρήσεις σε Ίο, Αμοργό και Πάρο όπου 6 ή 7 Γερμανοί σκοτώθηκαν.

Τον Απρίλιο το 1944 ο Ιερός Λόχος αποτελούνταν από 1.000 άνδρες. Ακολούθησαν νέα επιτυχημένη επιχείρηση στη Σάμο και καταδρομική αποβίβαση 49 Ιερολοχιτών στη Χίο.

Εκεί κατέστρεψαν ή προκάλεσαν σοβαρές ζημιές σε 13 γερμανικά πλοιάρια, ενώ άγνωστος είναι ο αριθμός των Γερμανών που επέβαιναν σ’ αυτά και σκοτώθηκαν.

Μεταξύ 18 και 20 Ιουνίου, Ιερολοχίτες επιτίθενται με επιτυχία σε γερμανικά φυλάκια στη Λαγκάδα της Χίου και τη Γέρα της Λέσβου.

Σταδιακά, το πρώτο καταδρομικό τμήμα αντικαταστάθηκε από το δεύτερο που ονομαζόταν πλέον «Απόσπασμα Αιγαίου».

Πρώτη επιχείρηση του τμήματος αυτού ήταν η επίθεση στη γερμανική φρουρά της ανατολικής Καλύμνου στο Βαθύ, μαζί με 14 Βρετανούς, στις 29 Ιουνίου. 9 Γερμανοί σκοτώθηκαν και 10, ανάμεσα σ’ αυτούς και ο διοικητής τους, τραυματίστηκαν.

Στις 14/7/1944 122 Ιερολοχίτες και 45 Βρετανοί της SBS πέτυχαν σε λιγότερο από 6 ώρες (από τις 6.45 π.μ. ως τις 12.30 μ.μ.) την παράδοση ολόκληρης της γερμανικής φρουράς της Σύμης, ενώ προκάλεσαν τεράστιες ζημιές σε γερμανικές υποδομές.

Ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ έστειλε στις 21 Ιουλίου 1944 τηλεγράφημα στον Τσιγάντε με το οποίο εξέφραζε την ευαρέσκειά του για το κατόρθωμα της μονάδας.

Πλέον, ο Ιερός Λόχος εθεωρείτο διεθνώς, εφάμιλλος, αν όχι ανώτερος, των συνεργαζόμενων με αυτόν Βρετανικών δυνάμεων.

Στις 7/8 Ιερολοχίτες αιχμαλωτίζουν έναν ιστιοφόρο με 35 τόνους ζάχαρη για τους Γερμανούς κοντά στη Λέσβο και το μεταφέρουν στη βάση τους στο Ντερεμέν, στα τουρκικά παράλια.

Ακολούθησε σαμποτάζ στην Τήλο, όπου καταστράφηκαν τηλεφωνικές εγκαταστάσεις και το υποβρύχιο καλώδιο επικοινωνίας του νησιού με τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα.

Η αναγνώριση που έκαναν 5 Ιερολοχίτες στην Κάρπαθο, στα τέλη Αυγούστου ήταν ανεπιτυχής, καθώς έπεσαν σε ναρκοπέδιο. Ένας σκοτώθηκε και οι υπόλοιποι τραυματίστηκαν.

Κατά τη μεταφορά τους στη Γερμανία ο ένας πέθανε, ενώ δύο κατάφεραν να δραπετεύσουν στα Ελληνογιουγκοσλαβικά σύνορα. Στις 29/8, 12 Ιερολοχίτες έκαναν επιτυχημένη καταδρομική επιχείρηση στη Σαντορίνη.

Στις 7/9, Ιερολοχίτες με επικεφαλής τον (Έλληνα) Υπολοχαγό Έρσελμαν ανατίναξαν φυλάκιο στο Θυμιάνο της Κω, αφού πρώτα εξουδετέρωσαν τη μικρή γερμανοϊταλική φρουρά του.

Στις 26/9 Ιερολοχίτες αποβιβάστηκαν στη Μύκονο και στις 28/9 επιτέθηκαν στους 37 Γερμανούς που αποτελούσαν τη φρουρά του νησιού. Παρά τη λυσσαλέα γερμανική αντίσταση, οι Ιερολοχίτες εξόντωσαν τη φρουρά.

6 νεκροί, 7 τραυματίες και 6 αιχμάλωτοι Γερμανοί ήταν τα θύματα των Ιερολοχιτών. Οι υπόλοιποι 18 Γερμανοί αναχώρησαν με πλοιάριο για τη Σύρο στις 30/9. Η κυβέρνηση του Καΐρου αποφάσισε την αναβάθμιση του Ιερού Λόχου σε Σύντομα Καταδρομών («Ελληνικό Ιερό Σύνταγμα») που είχε στη δύναμή του 1.084 άνδρες.

Στις 5/10 Ιερολοχίτες επέβλεψαν την παράδοση των Ιταλών που είχαν μείνει στη Σάμο ,ενώ στις 9/10, 48 Ιερολοχίτες υπό τον Ταγματάρχη Καζακόπουλο αποβιβάστηκαν στην Τήνο για να διενέργεια περιπολιών στα γειτονικά νησιά.

Είχε προηγηθεί απόβαση Ιερολοχιτών στα Κύθηρα, μέσα σε ντελίριο ενθουσιασμού των κατοίκων τους.

Στις 14 Οκτωβρίου τμήμα Ιερολοχιτών αποβιβάστηκε στον Πειραιά. Στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στην Αθήνα, όπου παρέλασαν μπροστά στον Στρατιωτικό Διοικητή Αττικής Υποστράτηγο Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλο και πλήθος κόσμου που ζητωκραύγαζε.

Ο πόλεμος όμως για τους Ιερολοχίτες δεν είχε τελειώσει. Η αντίσταση των Γερμανών στη Νάξο ήταν σθεναρή. Τελικά, παραδόθηκαν στους Ιερολοχίτες 69 Γερμανοί στις 15 Οκτωβρίου 1944.

Ο Ιερός Λόχος, με τη συνδρομή βρετανικών δυνάμεων (εναέριων, επίγειων και ενός αντιτορπιλικού) ελευθέρωσε τη Λήμνο στις 15 Οκτωβρίου 1944. Πιο δύσκολη απ’ όλες ήταν η περίπτωση της Μήλου.

Η επιχείρηση των Ιερολοχιτών ξεκίνησε στις 18 Οκτωβρίου διακόπηκε λόγω σφοδρής γερμανικής αντίστασης και ολοκληρώθηκε στις 8 Μαΐου 1945!

Μια άλλη μονάδα Ιερολοχιτών υποχρέωσε τη φρουρά της Τήλου (50 Γερμανοί και 70 Ιταλοί) να παραδοθεί. Διπλή επίθεση των Γερμανών όμως, ανάγκασε τους Ιερολοχίτες, που είχαν 2 νεκρούς και 10 τραυματίες, να εγκαταλείψουν το νησί.

Οι Γερμανοί είχαν 26 νεκρούς και 34 τραυματίες. Η δράση του Ιερού Λόχου στα Δωδεκάνησα από τις αρχές του 1945 ήταν σπουδαία και θα μας απασχολήσει σε ξεχωριστό άρθρο.

Επίλογος

Στις 5 Ιουλίου 1945 οι Ιερολοχίτες παρέλασαν στο Κάιρο μπροστά στον Διάδοχο Παύλο και τον Βρετανό Αρχιστράτηγο Μπέρναρντ Πάτζετ, ο οποίος εκφώνησε έναν διθυραμβικό λόγο γι’ αυτούς.

Στις 12 Ιουλίου οι Ιερολοχίτες παρέδωσαν τον βαρύ οπλισμό τους στους Βρετανούς στην Αλεξάνδρεια. Κράτησαν μόνο 600 τυφέκια για όσους θα επέστρεφαν στην Ελλάδα.

Στον Ιερό Λόχο μετείχαν Αιγυπτιώτες, Κωνσταντινουπολίτες και άλλοι ομογενείς, που αποστρατεύτηκαν στο Κάιρο. Στις 20 Ιουλίου και οι τελευταίοι Ιερολοχίτες έφτασαν στον Πειραιά.

Στις 7 Αυγούστου 1945 γράφτηκε ο επίλογος για τον Ιερό Λόχο στο Πεδίον του Άρεως. Η σημαία της μονάδας και ο Τέρνμπουλ παρασημοφορήθηκαν από τον Αντιβασιλέα, Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, παρουσία του Υπουργικού Συμβουλίου και της στρατιωτικής ηγεσίας.

Ακολούθησε αποκάλυψη αναμνηστικής πλάκας πάνω στο μνημείο του Ιερού Λόχου, που βρίσκεται μέχρι σήμερα στην ίδια θέση, με τα ονόματα των πεσόντων Ιερολοχιτών. Στα τρία χρόνια ύπαρξής και δράσης του, ο Ιερός Λόχος είχε 25 νεκρούς, 56 τραυματίες, 3 αγνοούμενους και 29 αιχμαλώτους.

Πηγή: Νικόλαος Γ. Νικολούδης, «ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ: ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΟΜΑΝΤΟΣ ΤΟΥ Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ», στο βιβλίο «ΝΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ», ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Κ&Μ ΑΝΤ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2018.