Αλμπερτ Μπουρλά: Ο μεγαλύτερος μπίζνεσμαν της πανδημίας – Από τον Φλέμινγκ της πενικιλίνης στα $36 δισ. κέρδη της Pfizer

Του Βασίλη Τσακίρογλου

Η ανακήρυξη του Αλβέρτου Μπουρλά ως CEO της Χρονιάς από το CNN είναι κάτι περισσότερο από μια τιμητική διάκριση.

Δεν είναι απλώς ένας τίτλος τιμής που απονέμεται στον Ελληνοεβραίο επικεφαλής της Pfizer, ενδεχομένως σε ένδειξη της συλλογικής ευγνωμοσύνης για τη συμβολή του στην καταπολέμηση της COVID-19.

Οπως εξηγεί στο σκεπτικό της η κριτική επιτροπή του αμερικανικού ειδησεογραφικού δικτύου, ο Αλβέρτος Μπουρλά δικαιούται τον τίτλο του κορυφαίου διευθύνοντος συμβούλου στον κόσμο για το 2021 ακόμη και από αμιγώς επιχειρηματικής άποψης.

Αλλωστε, χάρη στις δικές του αποφάσεις η Pfizer στο κλείσιμο του απερχόμενου έτους, αποκλειστικά και μόνο από τις πωλήσεις του εμβολίου κατά του Sars-Cov-2, καταγράφει έσοδα 36 δισ. δολαρίων, ξεπερνώντας κατά 2,5 δισ. δολάρια ακόμη και τα δικά της προηγούμενα προγνωστικά.

Επίσης, στους χειρισμούς του Μπουρλά αποδίδεται η ουρανομήκης αύξηση που εμφάνισε στο τελευταίο 4μηνο του 2021 ο τζίρος της εταιρείας, ο οποίος εκτοξεύτηκε στο 98,62% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά.

Χάριν αντιπαραβολής, οι αντίστοιχες επιδόσεις του ανταγωνισμού έμειναν στο 42,06% κατά μέσο όρο.

Ωστόσο, το θεαματικό αυτό success story έχει μια αμφιλεγόμενη, αν όχι σκοτεινή πίσω όψη και μάλιστα με τον Αλβέρτο Μπουρλά στο επίκεντρο: Τίθεται το ερώτημα γύρω από το κατά πόσο είναι θεμιτό για τη Pfizer να θριαμβολογεί για κέρδη δισεκατομμυρίων, τα οποία κατ’ ουσίαν οφείλονται σε μια διαβολικά επικίνδυνη, μεταδοτική και επίμονη νόσο που έχει αφανίσει έως τώρα 5,4 εκατομμύρια ανθρώπους και εξακολουθεί να πολιορκεί την ανθρωπότητα, περιπαίζοντας ακόμη και τα πλέον εξελιγμένα εμβόλια.

Υπ’ αυτό το πρίσμα, ο Μπουρλά γίνεται στόχος ταυτόχρονα για τον ψόγο όσο και για τον διθύραμβο, καθώς στα ΜΜΕ πληθαίνουν εσχάτως τα ερευνητικά ρεπορτάζ τα οποία αποπειρώνται να αποκαλύψουν τις λιγότερο λαμπερές πτυχές πίσω από την επιτυχία της Pfizer.

Μιας φαρμακοβιομηχανίας η οποία την επόμενη χρονιά προβλέπεται να αυξήσει την παραγωγή του εμβολίου της έως πάνω από τα 4 δισεκατομμύρια δόσεις, έναντι των 2,7 δισεκατομμυρίων του 2021.

Το πιθανότερο μάλιστα είναι ότι έως την άνοιξη του 2022 το εμβόλιο της Pfizer θα έχει τροποποιηθεί καταλλήλως ώστε να καλύπτει την παραλλαγή Omicron, ενώ παράλληλα θα διατίθεται αντίδοτο στην COVID-19 σε μορφή χαπιού, με την ονομασία Paxlovid.

Η αντι-COVID ουσία, ειδικά για χορήγηση σε παιδιά 5-11 ετών, έχει ήδη εγκριθεί στις ΗΠΑ και τα προβλεπόμενα έσοδα της Pfizer για το 2022 θα πλησιάζουν τα 29 δισ. δολάρια – και πάλι μόνο από το εμβόλιο.

Αυτό θα ισχύει παρά την αναμενόμενη ύφεση στην επέλαση της πανδημίας και τη νομοτελειακή μετατροπή της -αργά ή γρήγορα- σε ελεγχόμενη, ενδημική νόσο.

Οι ανάγκες συντήρησης της ανοσίας συνεπάγονται τον τακτικό εμβολιασμό του πληθυσμού σε οικουμενική κλίμακα.

Γι’ αυτό και ο Μπουρλά στοχεύει στο να διατηρήσει τη Pfizer σε ηγετική θέση στην αγορά των εμβολίων κατά του κορωνοϊού, επενδύοντας διαρκώς στην εξέλιξη του προϊόντός της.

Διότι προφανώς ο Αλβέρτος Μπουρλά διέκρινε από πολύ νωρίς τις επιχειρηματικές δυνατότητες οι οποίες ανοίγονταν για μια φαρμακοβιομηχανία όπως η Pfizer, αρκεί να παρασκεύαζε πρώτη το πολυπόθητο εμβόλιο για την COVID-19 – ή, τουλάχιστον, να ήταν η πρώτη που θα το έθετε σε μαζική παραγωγή.

Το αποτέλεσμα αυτής της διορατικότητας αποτυπώνεται στην αναλογία του τζίρου για τη Pfizer: Το Comirnaty, όπως είναι η επίσημη ονομασία του εμβολίου, το 2021 έφτασε να αναλογεί στο 80% των συνολικών πωλήσεων της εταιρείας.

Με όρους τυχερών παιγνίων, ο Μπουρλά πόνταρε όλες του τις μάρκες στο τυχερό νούμερο της -έως τότε αμφιβόλου απόδοσης, μη δοκιμασμένης- τεχνολογίας mRNA και βγήκε πανηγυρικά κερδισμένος.

Με την επιθετική πολιτική που εφάρμοσε η Pfizer από την αρχή της πανδημίας, οι ανταγωνιστές της στριμώχτηκαν στη γωνία του ρινγκ και πασχίζουν να αντεπεξέλθουν.

Απέναντι στην ωμή δύναμη του αμερικανικού κολοσσού, τον οποίο διοικεί από το 2019 ο Αλβέρτος Μπουρλά, κάποιες φαρμακοβιομηχανίες μεγέθους όχι υποδεέστερου από αυτό της Pfizer, όπως π.χ. η Merck, έχουν πλέον παραιτηθεί από την προσπάθεια να δημιουργήσουν πρωτότυπα εμβόλια.

Η Merck φερ’ ειπείν επικεντρώθηκε στο χάπι, ενώ η συμμαχία Sanofi-GSK (GlaxoSmithKline) βρίσκεται ακόμη στη φάση των δοκιμών για τη δική της εκδοχή εμβολίου.

Η συντριβή των αντιπάλων φαρμακοβιομηχανιών στην πραγματικότητα οφείλεται σε πολύ μεγάλο και κρίσιμο βαθμό προσωπικά στον Μπουρλά.

Εναν άνθρωπο ο οποίος έως τους πρώτους μήνες του 2020 ήταν γνωστός μόνο στους κύκλους της διεθνούς φαρμακοβιομηχανίας, ενώ σήμερα είναι απανταχού αναγνωρίσιμος, αλλά και πανίσχυρος, εφόσον στην παρούσα περίοδο ο πλανήτης τον έχει ανάγκη όσο κανέναν άλλον.

Ο Μπουρλά συνομιλεί σχεδόν καθημερινά με πολιτικούς ηγέτες του διαμετρήματος του Τζο Μπάιντεν και του Ντόναλντ Τραμπ προηγουμένως (ΗΠΑ), με τον Μπόρις Τζόνσον (Βρετανία) ή την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν (Ε.Ε.) κ.ά. – και δη από θέση ισχύος.

Οι ετήσιες απολαβές του ξεπερνούν τα 20 εκατ. δολάρια και μετακινείται ανά την υφήλιο με ιδιωτικό τζετ, ναυλωμένο από τη Pfizer. Χωρίς καμία υπερβολή, ο Μπουρλά έχει πια τη δύναμη να στηρίξει ή να ρίξει κυβερνήσεις, κάτι που γεύτηκαν από πρώτο χέρι τόσο ο Ντόναλντ Τραμπ όσο και ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου.

Στο χέρι του είναι επίσης να εγκρίνει επενδύσεις (όπως π.χ. την ίδρυση του Κέντρου Ψηφιακής Καινοτομίας της Pfizer στη Θεσσαλονίκη), οι οποίες υπέχουν θέση ψήφου εμπιστοσύνης στην εκάστοτε χώρα – εν προκειμένω στην Ελλάδα, προσελκύοντας περαιτέρω επενδυτικά εγχειρήματα.

Κυρίως, όμως, ο Μπουρλά κατόρθωσε, σε συμβολικό επίπεδο και από την αρχή της πανδημικής κρίσης, να ταυτίσει το όνομα της Pfizer με το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού.

Οι κινήσεις-ματ

Πίσω από την προσήνεια και την πραότητα του δημόσιου προφίλ του, ο Αλβέρτος Μπουρλά κρύβει έναν εξαιρετικά δυναμικό επιχειρηματικό νου.

Απολαμβάνει την υπερηφάνεια τού να τον χειροκροτούν όρθιοι σαν λυτρωτή από την επιδημία οι θαμώνες των νεοϋορκέζικων εστιατορίων όπου δειπνεί.

Απολαμβάνει όμως εξίσου τα λογιστικά φύλλα με τις επιδόσεις της Pfizer το τελευταίο 12μηνο, δηλαδή από την παρουσίαση του εμβολίου Comirnaty και εξής.

Με μια πρόχειρη νοερή αναδρομή, ο Μπουρλά με τους χειρισμούς του θα μπορούσε πολύ εύκολα να είχε περιορίσει τη Pfizer σε ρόλο απλώς υπολογίσιμου παίκτη στην αγορά των εμβολίων ή ακόμη και ουραγού, αντί να την αναδείξει σε κυρίαρχο του κλάδου όπως είναι σήμερα.

Θα αρκούσε μια εσφαλμένη επιλογή, ένας δισταγμός έστω σε κάποιο επιμέρους βήμα για να χαθεί το εξπρές μιας εντελώς μοναδικής επιχειρηματικής ευκαιρίας – διότι ως τέτοια λογίζεται η υπόθεση του εμβολιασμού ολόκληρης της ανθρωπότητας από τα διοικητικά συμβούλια των Big Pharma, των γιγαντιαίων φαρμακευτικών εταιρειών όπως η Pfizer.

Για παράδειγμα, ο Μπουρλά θα μπορούσε καταρχάς να είχε αντιμετωπίσει με επιφυλακτικότητα τον ενθουσιασμό των ανθρώπων της BioNTech, να μην παρασυρθεί από τις φιλόδοξες προβλέψεις και να μην επενδύσει στη βιοτεχνολογία του mRNA.

Δεδομένου ότι έως το 2020 δεν υπήρχε κανένα φάρμακο παρά μόνο μελέτες γύρω από το mRNA, η Pfizer αναλάμβανε ένα τεράστιο ρίσκο.

Αν οι προσδοκίες διαψεύδονταν, η εταιρεία θα είχε ζημιωθεί πολλαπλά. Και τότε ο Αλβέρτος Μπουρλά δεν θα αντιμετωπιζόταν ως ήρωας, ως ευφυής και εμπνευσμένος οραματιστής κ.λπ., αλλά ως ο μοιραίος άνθρωπος για την εταιρεία του και για τις ελπίδες δισεκατομμυρίων ανθρώπων να γλιτώσουν από την πανδημία.

Αφού όμως εμπιστεύτηκε τον Ουγκούρ Σαχίν και την Εζλέμ Τουρετσί, το ζεύγος των Τουρκογερμανών ερευνητών και ιδρυτών της BioNTech, ο Αλβέρτος Μπουρλά αποφάσισε να προχωρήσει με ίδια κεφάλαια της Pfizer, απορρίπτοντας την προσφορά της αμερικανικής κυβέρνησης για χρηματοδότηση της έρευνας.

Κατ’ αυτό τον τρόπο διασφάλισε την πλήρη αυτονομία της Pfizer, την απαραίτητη ευελιξία και ιδιαιτέρως την προοπτική να επιβάλει τους δικούς της όρους στην παγκόσμια αγορά.

Ακολούθως, η διοχέτευση πρακτικά απεριόριστων πόρων προκειμένου να επιταχυνθεί τα μέγιστα η παρασκευή και διάθεση του εμβολίου προϋπέθετε ότι ο Αλβέρτος Μπουρλά θα ήταν αυτός ο οποίος θα επέλεγε τελικά την ιδανική λύση σε καθένα από τα δεκάδες επιμέρους διλήμματα που έθετε η ίδια η πραγματικότητα.

Ενα από τα πάμπολλα παραδείγματα των αποφασιστικών κινήσεων που έκανε χωρίς δεύτερη σκέψη -και ταυτόχρονα χαρακτηριστικό της φιλοσοφίας του Μπουρλά για την ακαριαία επίλυση προβλημάτων– ήταν το πώς αντιμετώπισε το μείζον ζήτημα της ασφαλούς μεταφοράς του εμβολίου.

Από τη φύση της η ουσία Comirnaty επιβάλλει το να συντηρείται σε θερμοκρασία -70 βαθμών Κελσίου.

Αφού απέβη άκαρπη η έρευνα αγοράς η οποία διενεργήθηκε από τη Pfizer στο πλαίσιο της αναζήτησης αξιόπιστων συνεργατών για τη μεταφορά και την αποθήκευση των εμβολίων στην προβλεπόμενη βαθιά κατάψυξη, ο Μπουρλά έδωσε εντολή να σχεδιαστούν από την αρχή ειδικά ψυχόμενα κιβώτια.

Και όταν διαπιστώθηκε ότι δεν υπάρχει στην αγορά αρκετός ξηρός πάγος, δεν δίστασε να δημιουργήσει ένα ξεχωριστό εργοστάσιο, μόνο για την παραγωγή ικανών ποσοτήτων ξηρού πάγου.

Ακολούθως, προχώρησε με συνοπτικές διαδικασίες στην έγκριση του κονδυλίου για την ανέγερση αχανών εγκαταστάσεων για την ασφαλή αποθήκευση των εμβολίων, για όσο διάστημα μεσολαβεί ανάμεσα στην παραγωγή και την αποστολή τους.

Η βράβευσή του από το CNN υπογραμμίζει ακριβώς αυτό το γεγονός, ότι δηλαδή πήρε τις σωστές αποφάσεις τη σωστή στιγμή, επιτυγχάνοντας κάτι εξαιρετικά δύσκολο – και δη υπό συνθήκες κολοσσιαίας πίεσης: το να προσφέρει στον κόσμο ένα αποτελεσματικό εμβόλιο κατά της COVID-19 σε χρόνο-ρεκόρ, αλλά ταυτόχρονα να απογειώσει την κερδοφορία της Pfizer.

Ο Αλβέρτος Μπουρλά μοιάζει να μην έχασε από τα μάτια του ούτε για μια στιγμή τον διττό στόχο: από τη μία την αναχαίτιση μιας τόσο επίμονης και ύπουλης υγειονομικής απειλής και το συμφέρον της εταιρείας του από την άλλη.

«Μπορούσε, αλλά δεν έσωσε τον κόσμο»

Ο Αλβέρτος Μπουρλά δεν είναι άγγελος – και μάλλον δεν τον ενδιαφέρει καθόλου να γίνει.

Οδεύει προς τη συμπλήρωση τριακονταετίας ως στελέχος της Pfizer και αντιμετωπίζει το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού πραγματιστικά: Η ανθρωπότητα έχει άμεση ανάγκη από υγειονομική θωράκιση απέναντι στην πανδημία.

Η Pfizer μπορεί και πρέπει να ανταποκριθεί σε μια άνευ προηγουμένου ζήτηση φαρμάκων, αλλά δεν παύει να είναι μια επιχείρηση η οποία εντέλει αποσκοπεί στο κέρδος και δεν είναι επ’ ουδενί φιλανθρωπικό ίδρυμα.

Η επιτυχής ανταπόκριση σε μια πρωτοφανή πρόκληση, από εκείνες που εμφανίζονται το πολύ μία φορά ανά αιώνα, έγκειται στον συγκερασμό κοινωνικής προσφοράς και υψηλής κερδοφορίας.

Ως CEO o Μπουρλά δεν βρίσκει κάποια αντίφαση ανάμεσα στους δύο αυτούς στόχους. Ωστόσο, ενστάσεις εκφράζουν όσοι επικρίνουν -και με σφοδρότητα μάλιστα- τον Αλβέρτο Μπουρλά για το ανελέητο κυνήγι του κέρδους, πάντα για λογαριασμό της εταιρείας της οποίας προΐσταται.

Στον αντίποδα των επαίνων και των βραβεύσεών του, στον Μπουρλά καταλογίζεται αναλγησία για τις χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου.

Πρόσφατα, οι «Financial Times» δημοσίευσαν εκτενές ερευνητικό άρθρο, δίνοντας έμφαση στο τι ακριβώς συμβαίνει με την προμήθεια εμβολίων από τη Pfizer προς τα πτωχότερα κράτη του πλανήτη, όπως λόγου χάρη στην Αφρική.

Μολονότι κανείς δεν έχει διαβάσει ιδίοις όμμασι τα συμβόλαια που συνάπτονται ανάμεσα στις κυβερνήσεις και την εταιρεία, μάρτυρες διαβεβαιώνουν επωνύμως τους «F.T.» ότι οι όροι τους οποίους θέτει η Pfizer ως προϋπόθεση για να στείλει εμβόλια είναι ασφυκτικά καταπιεστικοί, στα όρια του εκβιασμού.

Και όχι τόσο ως προς την τιμή πώλησης, αλλά στην εξασφάλιση του θεσμικού πλαισίου προκειμένου η πώληση των εμβολίων να εξελιχθεί ακριβώς σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Pfizer.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα κράτη όπως π.χ. ο Λίβανος, οι Φιλιππίνες κ.ά. να τροποποιήσουν εκτάκτως και με διαδικασίες κατεπείγοντος τη νομοθεσία τους, προκειμένου να ικανοποιήσουν τους όρους που έθετε ο Αλβέρτος Μπουρλά.

Το σημείο που τον ενδιαφέρει κατεξοχήν είναι ότι η Pfizer δεν θα βρεθεί κατά νόμο υπόλογη και θα έχει ασυλία έναντι ενδεχόμενων μηνύσεων από κρατικούς φορείς, πολιτικές παρατάξεις, οργανισμούς κ.λπ. για τυχόν παρενέργειες του εμβολίου της.

Ομως, ακόμη και αφού δημιουργήθηκε η κατάλληλη θεσμική υποδομή, η στάση της Pfizer δεν ήταν η πρέπουσα.

Σκληροί όροι

Ο Αλβέρτος Μπουρλά φέρεται να μην απαντούσε στις απεγνωσμένες κλήσεις που έκαναν Αφρικανοί ηγέτες, ή τουλάχιστον όχι με την ίδια προθυμία όπως έκανε για τον Ισραηλινό τέως πρωθυπουργό, τον Μπέντζαμιν Νετανιάχου.

Ο Χάρμπας Μπαρμπόσα, o Βραζιλιάνος αναπληρωτής διευθυντής του Παναμερικανικού Οργανισμού Υγείας, ισχυρίζεται ότι «οι όροι που έθετε η Pfizer ισοδυναμούσαν με κακοποίηση, σε μια περίοδο κατά την οποία οι κυβερνήσεις, λόγω της κατάστασης συναγερμού που αντιμετώπιζαν εξαιτίας της πανδημίας, δεν είχαν το περιθώριο να πουν όχι».

Από τη δική του πλευρά, τον Ιούλιο του 2021 σε συνέντευξή του, ο Μπουρλά δήλωνε ότι «είμαι ικανοποιημένος για το ότι η Pfizer παρουσιάζει μια πολύ καλή πορεία από οικονομικής άποψης, όμως είμαι ακόμη πιο ικανοποιημένος όταν πηγαίνω σε ένα εστιατόριο και ο κόσμος με χειροκροτά όρθιος, επειδή όλοι έχουν την αίσθηση ότι σώσαμε τον κόσμο».

Ωστόσο, η Γουίνι Μπγιανγίμα, η γυναίκα που ηγείται της πρωτοβουλίας για την καταπολέμηση του HIV στην Αφρική εκ μέρους του ΟΗΕ, αντικρούει την άποψη του ισχυρού άνδρα της Pfizer λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «ο Μπουρλά δεν έσωσε τον κόσμο. Θα μπορούσε να τον έχει σώσει, αλλά δεν το έκανε. Το ποσοστό εμβολιασμού στην Αφρική παραμένει υπερβολικά χαμηλό».

Οντως, υπολογίζεται ότι είναι κάτω του 10% οι Αφρικανοί πολίτες που έχουν εμβολιαστεί πλήρως, επί συνόλου 1,3 δισεκατομμυρίου κατοίκων στη συγκεκριμένη ήπειρο.

Την ίδια στιγμή, υπάρχουν χώρες της Δύσης που πλησιάζουν 8πλάσιο ποσοστό εμβολιασμένων σε σύγκριση με την Αφρική. Ποια είναι όμως η ευθύνη που βαρύνει απευθείας τον Αλβέρτο Μπουρλά γι’ αυτή την τρομακτική ανισότητα; «Είναι αλήθεια ότι θα μπορούσαμε να έχουμε κάνει περισσότερα για να υπερπηδήσουμε το εμπόδιο της διστακτικότητας απέναντι στον εμβολιασμό.

Π.χ. να έχουμε συνεργαστεί πιο στενά με ΜΚΟ για να πείσουμε τον κόσμο ότι δεν πρέπει να φοβάται το εμβόλιο», παραδέχτηκε σε πρόσφατη συνέντευξή του στη «Wall Street Journal».

Και αποκάλυψε ότι η Pfizer αφενός μεν διαθέτει πλέον μεγαλύτερες ποσότητες εμβολίων στην Αφρική εφόσον η παραγωγή έχει αυξηθεί, αλλά μεγάλο μέρος τους πηγαίνει χαμένο λόγω ανεπαρκούς τοπικής υποδομής.

Αφετέρου, ενώ η Ναμίμπια αναγκάστηκε να καταστρέψει 150.000 δόσεις ληγμένων σκευασμάτων λόγω αδυναμίας των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών να τις διαθέσουν εγκαίρως, η Pfizer πουλά τα εμβόλιά της στην Αφρική σε ειδικές τιμές: στις πιο φτωχές χώρες προς 6,75 δολάρια ανά δόση και προς 10-11 δολάρια σε όσες έχουν σχετικά υψηλότερο ΑΕΠ.

Κατ’ αυτό τον τρόπο ο Αλβέρτος Μπουρλά ανασκευάζει τις κατηγορίες που του προσάπτουν και υπερασπίζεται τη Pfizer, τονίζοντας μάλιστα ότι «ακόμη και με drone μπορούμε να στέλνουμε τα εμβόλια σε απομακρυσμένες περιοχές της Αφρικής.

Εμείς έχουμε την απαραίτητη υποδομή, αλλά το πρόβλημα είναι οι συνθήκες που επικρατούν στις λιγότερο αναπτυγμένες χώρες ως προς την αποτελεσματική διάθεση των εμβολίων.

Αλλού δεν υπάρχουν εκπαιδευμένοι νοσηλευτές, αλλού δεν έχουν ούτε καν σύριγγες.

Εμείς όμως κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να βοηθήσουμε».

Το χρώμα του χρήματος

Ενδεικτικό της δύναμης που έχει σήμερα στα χέρια του ο Αλβέρτος Μπουρλά είναι το γεγονός ότι τον περασμένο Αύγουστο η τιμή πώλησης του εμβολίου της Pfizer για την Ε.Ε. αυξήθηκε, από τα 15,5 ευρώ ανά δόση, στα 19,5.

Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν απλώς δέχτηκε την ανατίμηση, εφόσον το μόνο που την απασχολεί είναι να συνεχιστεί απρόσκοπτα η ροή του φαρμάκου προς τα κράτη-μέλη της Ενωμένης Ευρώπης.

Στην πραγματικότητα, δεν είχε άλλη επιλογή παρά να ενδώσει στις απαιτήσεις του Μπουρλά. Εξάλλου, η φον ντερ Λάιεν δεν ξεχνά ότι ήταν περίπου δυόμισι φορές πιο υψηλή η αρχική προσφορά της Pfizer για ένα μεγάλο μέρος από το σύνολο των 2,1 δισ. δόσεων που προβλέπεται να λάβει η Ε.Ε. από τους εγκεκριμένους προμηθευτές έως το 2023.

Στην πρώτη φάση της διαπραγμάτευσης, ήδη από το φθινόπωρο του 2020, ο Αλβέρτος Μπουρλά απαιτούσε από την Ε.Ε. 54 ευρώ ανά δόση.

Ωστόσο, ακόμη και αυτό το αστρονομικό τηρουμένων των αναλογιών τίμημα έμοιαζε λογικό συγκρινόμενο με όσα είχε ήδη ζητήσει ο Μπουρλά από τον Ντόναλντ Τραμπ: 100 δολάρια ανά δόση.

Σύμφωνα με μαρτυρίες που μεταφέρουν οι «Financial Times» από τους συνεργάτες του τέως προέδρου των ΗΠΑ, «ο Αλβέρτος Μπουρλά πήρε απευθείας επάνω του τη διαπραγμάτευση. Μας έκανε εντύπωση πόσο πολύ είχε εμπλακεί, ο ίδιος προσωπικά, στις συζητήσεις με την αρμόδια ρυθμιστική αρχή και τον Λευκό Οίκο».

Ο Μονσέφ Σλάουι, πρώην ανώτατο στέλεχος και διευθυντής του τμήματος εμβολίων της GlaxoSmithKline, ήταν ο άνθρωπος τον οποίο είχε επιλέξει ο Τραμπ ως επικεφαλής της Επιχείρησης «Warp Speed», του σχεδίου έκτακτης ανάγκης για την άμεση ανάσχεση της πανδημίας.

Παρ’ όλη την πείρα του ύστερα από 30 και πλέον χρόνια στη φαρμακοβιομηχανία, ακόμη και ο Σλάουι έμεινε κατάπληκτος από τις απαιτήσεις του Μπουρλά. Οπως εξομολογήθηκε αργότερα, ο Μονσέφ Σλάουι έφτασε στο σημείο να προειδοποιήσει τον Αλβέρτο Μπουρλά, ότι με την ανένδοτη τακτική που ακολουθούσε κινδύνευε σοβαρά να κατηγορηθεί ότι εκμεταλλεύεται «μια πανδημία που ξεσπά μία φορά στα 100 χρόνια», για να κερδοσκοπήσει.

Εκ των υστέρων φαίνεται πως ο Ελληνοεβραίος έλαβε σοβαρά υπ’ όψιν του την παρατήρηση του Αμερικανοβελγομαροκινού Σλάουι. Και εντέλει συμβιβάστηκε με τα 19,5 δολάρια ανά δόση που του πρόσφερε ο Τραμπ.

Ομως, ο τρόπος με τον οποίο χειρίστηκε τη διαπραγμάτευση με την αμερικανική κυβέρνηση αποδεικνύει ότι ο Μπουρλά είχε πλήρη συνείδηση του πόσο ισχυρή ήταν η θέση της Pfizer, αλλά και το πόσο μακριά ήταν ο ίδιος διατεθειμένος να φτάσει επιδιώκοντας τη μεγιστοποίηση του οφέλους για την εταιρεία που εκπροσωπεί.

Βεβαίως, η αλήθεια είναι ότι το εμβόλιο της Pfizer δεν είναι το πιο ακριβό στην αγορά. Τα πρωτεία από αυτή την άποψη κατέχει η Moderna. Εντούτοις, την ειδοποιό διαφορά κάνει ο τεράστιος όγκος των πωλήσεων σε σχέση με την τιμή ανά δόση.

Οπως δείχνουν τα τελευταία στατιστικά που συγκεντρώνει η Παγκόσμια Επιτροπή για τη μετα-πανδημική πολιτική, η Astra Zeneca προηγείται ως προς την παραγωγή εμβολίων, με περίπου 2,25 δισ. δόσεις τις οποίες διαθέτει σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Ακολουθεί η κινέζικη Sinovac, με 2,1 δισεκατομμύρια δόσεις, ενώ η Pfizer/BioNTech είναι μόλις τρίτη, αγγίζοντας τα 2 δισεκατομμύρια δόσεις. Ωστόσο, αν ληφθεί υπ’ όψιν ότι το εμβόλιό της έχει το δεκαπλάσιο κόστος από εκείνο της Astra Zeneca, καθίσταται σαφές το γιατί θεωρείται πως η Pfizer κατέχει τη μερίδα του λέοντος στην παγκόσμια αγορά των αντι-COVID εμβολίων.

Το θαύμα και η ανταμοιβή

Το παιχνίδι που παίζει ο Αλβέρτος Μπουρλά, αριστοτεχνικά θα μπορούσε κάποιος να πει, είναι αυτό της τιμολόγησης του εμβολίου.

Ο άγραφος νόμος στη συγκεκριμένη κατηγορία φαρμακευτικών σκευασμάτων, γενικώς, ορίζει ότι η τιμή πώλησης κάθε εμβολίου δεν σχετίζεται απαραιτήτως με το κόστος έρευνας και εξέλιξης, τις ιδιαιτερότητες της παραγωγής του κ.λπ. Η εκάστοτε εταιρεία χρεώνει κατά το δοκούν, αναλόγως της ζήτησης.

Στην περίπτωση, δε, μιας γενικευμένης και επείγουσας ανάγκης, όπως αυτή που προκάλεσε η πανδημία, στο κόστος του εμβολίου συνυπολογίζεται το μέγεθος του ενδεχόμενου οικονομικού αντίκτυπου. Και αυτό είναι ένα από τα σταθερά επιχειρήματα που επαναλαμβάνει ο Αλβέρτος Μπουρλά.

Οπως είπε πρόσφατα σε συνέντευξή του στο BBC, «το ουσιώδες είναι ότι με το εμβόλιο σώσαμε εκατομμύρια ζωές.

Και επίσης αποτρέψαμε ζημιές τρισεκατομμυρίων δολαρίων για την παγκόσμια οικονομία, κάτι που συνιστά πολύ ισχυρό κίνητρο ώστε να προχωρήσουμε σε καινοτομίες για μια επόμενη πανδημία.

Ο κόσμος καταλαβαίνει ότι, όταν πραγματοποιείς ένα άλμα προόδου προκειμένου να δημιουργήσεις ένα προϊόν που σώζει ζωές και χρήματα, υπάρχει και μια οικονομική ανταμοιβή».

Ο Μπουρλά διαπίστωσε το ενίοτε εξαιρετικά επώδυνο κόστος της επιτυχίας και της διασημότητας. Στην αρχή του Νοεμβρίου διαδόθηκε η φήμη ότι το FBI τον είχε συλλάβει για οικονομικές ατασθαλίες.

«Η αυθόρμητη αντίδρασή μου ήταν να βάλω τα γέλια», σχολίασε αργότερα ο ίδιος για τη συγκεκριμένη πλαστή είδηση. Αλλά το επόμενο χτύπημα με fake news δεν του προκάλεσε την ίδια θυμηδία.

Το αντίθετο συνέβη, καθώς η υποτιθέμενη είδηση αυτή τη φορά αφορούσε τον θάνατο της συζύγου του εξαιτίας παρενεργειών της τρίτης δόσης του εμβολίου της Pfizer.

Τότε ο Μπουρλά θορυβήθηκε και προσπάθησε να επικοινωνήσει αμέσως με τα παιδιά του, ώστε να προλάβει τυχόν εκδηλώσεις πανικού. Η σύζυγός του Μύριαμ Αλχανάτη έχαιρε άκρας υγείας, ο ίδιος όμως πέρασε κάποιες στιγμές αγωνίας, καθώς ο γιος του δεν απάντησε αμέσως στην κλήση του.

Πέρα από αυτά τα παρατράγουδα των fake news, όπως είπε στο CNN Business, παραμένει πεπεισμένος ότι «η Pfizer έχει κάνει μεγάλο καλό στην ανθρωπότητα και είμαστε πολύ, πολύ υπερήφανοι γι’ αυτό.

Δεν σώσαμε μόνο τόσο πολλές ανθρώπινες ζωές, αλλά είμαστε ψηλά σε υπόληψη ως εταιρεία. Αρέσουμε στον κόσμο και μας το λέει».

Κάποτε στη Θεσσαλονίκη

Σε κάποια άλλη από τις πάμπολλες συνεντεύξεις που έχει δώσει τα τελευταία δύο χρόνια, ο Αλβέρτος Μπουρλά μίλησε για τις ρίζες του και τον ρόλο που έχει διαδραματίσει στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του ο τρόπος που ανατράφηκε στη Θεσσαλονίκη.

«Γεννήθηκα το 1961», είπε, «και πολύ γρήγορα έμαθα από τους γονείς μου ότι ανήκω σε μια μειονότητα, ότι είμαι απόγονος εκείνων των 2.000 Εβραίων οι οποίοι επέζησαν του Ολοκαυτώματος.

Το 96% των Εβραίων της Θεσσαλονίκης εξολοθρεύτηκε από τους Γερμανούς. Ανάμεσα σε αυτούς που γλίτωσαν ήταν ο πατέρας και η μητέρα μου. Γνωρίστηκαν μετά το Ολοκαύτωμα και αποφάσισαν να φτιάξουν από την αρχή, μαζί, μια καινούρια ζωή. Εφεραν στον κόσμο την αδελφή μου και εμένα».

Οπως επισημαίνει, οι γονείς του δεν υιοθέτησαν τη συνήθη πρακτική και δεν έθαψαν μέσα τους το πένθος και τον πόνο από το ανοιχτό τραύμα στην ψυχή τους. «Απεναντίας, μας μιλούσαν πολύ για όσα είχαν περάσει, αλλά ποτέ με μίσος. Ποτέ δεν μας μίλησαν για εκδίκηση.

Ποτέ δεν μας έκαναν να σκεφτούμε πως θα πρέπει να αναγκάσουμε κάποιους να πληρώσουν για όσα έκαναν στην οικογένειά μας. Ποτέ. Το αντίθετο, γιόρταζαν τη ζωή, μας διηγούνταν την ιστορία τους και το δίδαγμα ήταν πάντα πως τίποτα δεν είναι αδύνατο.

“Εμείς παραλίγο να πεθάνουμε, αλλά επιζήσαμε και να, ορίστε τώρα έχουμε την οικογένειά μας”. Νομίζω πως αυτό ήταν που σημάδεψε την προσωπικότητά μου από τα παιδικά μου χρόνια, η αισιοδοξία και η πεποίθηση ότι τίποτα δεν έχει τελειώσει πριν πραγματικά τελειώσει.

Οτι πάντα μπορείς να κάνεις πράγματα για να αλλάξεις τη μοίρα σου. Ευγνωμονώ τους γονείς μου γι’ αυτό. Γιατί εμείς στη Θεσσαλονίκη ζούσαμε σαν μια πολύ πολύ μικρή μειονότητα και έπρεπε να βρούμε τρόπο να διαπρέψουμε ενώ ήμασταν τόσο διαφορετικοί απ’ όλους τους άλλους γύρω μας.

Το ίδιο αντιμετώπισα όταν ήρθα στην Αμερική, με τη βαριά προφορά μου κ.λπ. Στις ΗΠΑ, η προσπάθεια που κάνεις να αποδείξεις ότι είσαι κάποιος συμπεριλαμβάνει και το να παλεύεις γι’ αυτό που εσύ πιστεύεις πως είναι σωστό».

Σε ό,τι αφορά τη δημιουργία του εμβολίου, ο Μπουρλά εξηγεί ότι τα κρίσιμα συστατικά της προσέγγισής του ήταν δύο:

«1) Το ότι εμείς στη Pfizer αλλά και οι συνεργάτες μας στην BioNTech σκεφτόμασταν πέρα από τα όρια, χωρίς να αφήνουμε το μέγεθος του εγχειρήματος να μας τρομάξει και να μας παραλύσει. Οι δύο ομάδες προσπάθησαν να ολοκληρώσουν ένα έργο για το οποίο κανονικά απαιτούνται 8 χρόνια, σε 8 μήνες.

2) Είχαμε όλοι μέσα μας μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη του σκοπού. Ξέραμε ότι αυτό που κάναμε δεν θα επηρέαζε τη ζωή ή το μέλλον των εταιρειών μας. Θα επηρεάσει τις αμέτρητες ζωές και το μέλλον του κόσμου.

Αυτό σου δίνει μια τρομερή θέληση να προχωρήσεις και αυτό κάναμε όλοι στη Pfizer και την BioNTech εκείνους τους οκτώ υπέροχους μήνες του 2020».

Νετανιάχου στο τηλέφωνο

Η αγωνία για το αποτέλεσμα της ερευνητικής δουλειάς που γινόταν υπό την καθοδήγηση του Αλβέρτου Μπουρλά και του ζεύγους Σαχίν – Τουρετσί δεν αφορούσε μόνο το μέλλον του πλανήτη, αλλά και κάτι πολύ πιο συγκεκριμένο: Από τη σκοπιά του Μπέντζαμιν Νετανιάχου, όσο πιο γρήγορα έφτανε το εμβόλιο κατά της COVID-19 στη χώρα του, το Ισραήλ, τόσο περισσότερες θα ήταν οι πιθανότητές του να διατηρήσει το αξίωμα του πρωθυπουργού.

Οι εκλογές ήταν προγραμματισμένες για τις 23 Μαρτίου 2021 και ο Νετανιάχου ήξερε ότι κάθε μέρα που περνούσε με τον λαό του Ισραήλ εγκλωβισμένο στον κλοιό της πανδημίας τον απομάκρυνε από την επανεκλογή του.

Ωστόσο, είχε την ελπίδα ότι ο Αλβέρτος Μπουρλά, ένεκα του εβραϊκού αίματος, θα έσπευδε να τον σώσει. Και, όντως, ο Μπουρλά ανταποκρίθηκε στην απεγνωσμένη έκκληση του Νετανιάχου – όχι όμως επειδή είδε μια ευκαιρία να αναμειχθεί στα εσωτερικά του Ισραήλ.

Ο Μπουρλά διαθέτει πολιτική επιρροή και το γνωρίζει ο ίδιος καλύτερα απ’ όλους, αλλά δεν έχει απαραιτήτως την αντίστοιχη διάθεση να παίξει πολιτικά παιχνίδια. Και αυτή είναι ακόμη μία αφορμή να παρακολουθήσει κανείς τον τρόπο σκέψης ενός, αντικειμενικά, κορυφαίου μάνατζερ.

Από το τέλος του 2020, ο Νετανιάχου τηλεφωνούσε μανιωδώς στον Μπουρλά, αδιαφορώντας πλήρως εάν στη Νέα Υόρκη ήταν άγρια μεσάνυχτα. Υστερα από περίπου 30 τέτοιες συνδιαλέξεις, η συμφωνία κλείστηκε: Το Ισραήλ θα ήταν η πρώτη χώρα στον κόσμο η οποία θα λάμβανε αμέσως δόσεις του νέου, επαναστατικού, αλλά εισέτι μη δοκιμασμένου σε πραγματικές συνθήκες εμβολίου της Pfizer.

Γι’ αυτή την προνομιακή μεταχείριση, ο Νετανιάχου δέχτηκε, χωρίς δεύτερη σκέψη, δύο πολύ σημαντικούς όρους που έθεσε ο Μπουρλά:

α) Η τιμή πώλησης στο Ισραήλ θα ήταν 30 δολάρια ανά δόση, δηλαδή κατά 50% πιο ακριβό από ό,τι η Pfizer είχε συμφωνήσει να χρεώνει το αμερικανικό κράτος.

β) Η πατρίδα του Νετανιάχου θα μετατρεπόταν σε ένα απέραντο εργαστήριο, με «πειραματόζωο» κάθε Ισραηλινό που θα έκανε τις δύο δόσεις του εμβολίου Comirnaty.

Στις 10 Ιανουαρίου, ο Νετανιάχου υποδέχτηκε αυτοπροσώπως και με τιμές αρχηγού ξένου κράτους στο αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ ένα φορτίο με 700.000 δόσεις.

Σε επιτόπου δηλώσεις του προς τα ΜΜΕ καυχήθηκε ότι το 76% των ηλικιωμένων Ισραηλινών είχε ήδη λάβει την πρώτη δόση του εμβολίου.

Ενάμιση μήνα αργότερα, έως τις 22 Φεβρουαρίου 2021, σχεδόν ο μισός πληθυσμός του Ισραήλ άνω των 16 ετών είχε εμβολιαστεί. Ενδεικτικά, το αντίστοιχο ποσοστό στην Ιταλία ήταν τότε κάτω του 4%.

Εντέλει, ο Νετανιάχου έχασε τις εκλογές, ο Μπουρλά όμως κέρδισε κάτι ανεκτίμητο: τη χειροπιαστή απόδειξη ότι το εμβόλιο Pfizer/BioNTech είναι αποτελεσματικό σε ποσοστό άνω του 90%.

Καρκίνος, η επόμενη αναμέτρηση

Η βράβευση του Αλβέρτου Μπουρλά από το CNN (καθώς και άλλους, λιγότερο γνωστούς οργανισμούς) ως CEO της Χρονιάς βασίζεται εν μέρει σε όσα έχει ήδη πετύχει.

Ο συγκεκριμένος τίτλος, όμως, αποτελεί και μια έμμεση πρόγνωση για το τι αναμένεται να επιχειρήσει στο μέλλον.

Για έναν άνθρωπο όπως ο Μπουρλά, ο οποίος από το 1993, όταν προσελήφθη στο ελληνικό παράρτημα της Pfizer, παρακολουθεί εκ των έσω -και από το πλέον προνομιούχο θεωρείο- τις εξελίξεις και τις τάσεις της φαρμακοβιομηχανίας σε οικουμενική κλίμακα, συνιστά στοιχειώδη γνώση ότι το εμβόλιο για την COVID-19 είναι μόνο ένας προπομπός όσων συναρπαστικών, πραγματικά καινοτόμων φαρμάκων ετοιμάζονται.

Οσο χρυσοφόρο και αν αποδεικνύεται το Comirnaty επί του παρόντος, σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα ολόκληρη η αγορά των εμβολίων θα παραμένει ένα μικρό κλάσμα του τζίρου των Big Pharma.

Οι πωλήσεις συνολικά των φαρμάκων παγκοσμίως ανήλθαν σε 1,05 τρισ. δολάρια στη διάρκεια του 2021, με το πιο μεγάλο μερίδιο (175 εκατ. δολάρια) να καταλαμβάνεται από τις αντικαρκινικές ουσίες.

Ακολουθούν τα αντι-διαβητικά και αντι-ρευματικά φάρμακα -αν και με μεγάλη διαφορά. Επομένως, το επόμενο μεγάλο στοίχημα για τον CEO της Χρονιάς είναι το πώς θα εμπλουτίσει την γκάμα προϊόντων της Pfizer με καινούρια, ενδεχομένως επαναστατικά φάρμακα, όχι για την αντιμετώπιση πρόσκαιρων νοσημάτων όπως η COVID-19, αλλά των παθήσεων οι οποίες βασανίζουν χρονίως εκατομμύρια ανθρώπους.

Το Ibrance για τον καρκίνο του μαστού, τo αντιθρομβωτικό Eliquis, το Xeljanz για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, το εμβόλιο Prevnar για την πνευμονία είναι μερικά μόνο από τα φάρμακα τα οποία θεωρούνται αιχμή του δόρατος για τη Pfizer, η οποία έχει πάψει, οριστικά μάλλον, να θεωρείται «η εταιρεία του Viagra».

Παράλληλα, με εξαγορές δισεκατομμυρίων δολαρίων, στη Pfizer ενσωματώνονται μικρότερες, εξειδικευμένες φαρμακευτικές εταιρείες, εστιασμένες κυρίως στην παραγωγή νέων αντικαρκινικών σκευασμάτων.

Ο Μπουρλά δείχνει ξεκάθαρα τον προσανατολισμό για το μέλλον, όταν δηλώνει ότι «αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο μέρος των επενδύσεών μας γίνεται στα αντικαρκινικά.

Οπως και το μεγαλύτερο ποσοστό των κονδυλίων της Pfizer για Ερευνα και Εξέλιξη πηγαίνει στα ογκολογικά φάρμακα».

Οι βλέψεις, τα σχέδια, ο προγραμματισμός των επόμενων κινήσεών του βρίσκονται ήδη πέρα από την COVID-19.

Από αυτή την άποψη ίσως δεν είναι υπερβολή να υποθέσει κανείς ότι για τον Αλβέρτο Μπουρλά η πανδημία έχει ήδη τελειώσει.