Με ρίζες από Μυτιλήνη και Κάρπαθο και μεγαλωμένος στο Μαρόκο, ο CEO της Biogen μιλάει για το σκεύασμα με την ονομασία Aducanumab (αντουκανουμάμπη), που έχει πάρει έγκριση από τον FDA και κυκλοφορεί ήδη στις ΗΠΑ
Η Biogen λοιπόν θεωρείται από τις φαρμακευτικές της παγκόσμιας πρωτοπορίας. Ανάμεσα στα επιτεύγματά της το Spinraza, το πρώτο εγκεκριμένο φάρμακο για τη θεραπεία παιδιών και ενηλίκων με νωτιαία μυϊκή ατροφία.
Η Biogen λοιπόν βρέθηκε στους πρώτους τίτλους όλων των media. Παγκοσμίως. Συνέβη την περασμένη εβδομάδα. Και περίπου 30 εκατομμύρια ψυχές, που πάσχουν από αυτή την ανατριχιαστική και καταστροφική επέλαση με την ονομασία «Αλτσχάιμερ», άρχισαν να βλέπουν κάποιο φως στην άκρη του τούνελ. Παρέα με τους συγγενείς και τους φίλους τους.
«Παγκοσμίως ο αριθμός των πασχόντων κυμαίνεται γύρω στα 30 εκατομμύρια. Εκ των οποίων 10 στην Ευρώπη και 6 στις ΗΠΑ. Και ο αριθμός αυξάνεται διαρκώς. Δηλαδή το 2030 στην Ευρώπη ο αριθμός θα διπλασιαστεί. Από τα 10 στα 20 εκατομμύρια».
Τελικά λοιπόν. Και ύστερα από αλλεπάλληλα τηλεφωνήματα και με τη μεσολάβηση πολλών συντονιστών και γραμματέων μεταξύ Νέας Υόρκης και Ελβετίας, από το ακουστικό μου άκουσα τη νεανική, καθαρή και κρυστάλλινη φωνή του Μισέλ Βουνάτσου. Του CEO, δηλαδή του γενικού αφεντικού, της Biogen.
Σκηνή 1: Ο Γερμανός καθηγητής Ρότζερ Μ. Nιτς
Προηγουμένως η Ελίζαμπεθ Φιτζπάτρικ, εντελώς Αγγλίδα, στέλεχος της ίδιας εταιρείας, από την Ελβετία, μου εξήγησε τον λόγο αυτής της προνομιακής τηλεφωνικής επικοινωνίας με τον Μισέλ Βουνάτσο: «Μα επειδή είσαι Ελληνας και επειδή ο Μισέλ θεωρεί σημαντική αυτή την επικοινωνία». Καλύτερα δεν γίνεται.
Μερικές «λεπτομέρειες» κάνουν τη διαφορά. Οπως, ας πούμε το γεγονός ότι Γερμανός είναι ο πρώτος που ανακάλυψε τη φόρμουλα. Πρόκειται για τον καθηγητή Ρότζερ Μ. Νιτς στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης που επί 30 χρόνια ερευνούσε τις υπόγειες διαδρομές αυτής της ασθένειας. Κάπως έτσι άνοιξε τον δρόμο για την ανακάλυψη αυτού του ευεργετικού φαρμάκου της Biogen με την ονομασία aducanumab.
Οπως το γεγονός ότι αυτή η ασθένεια δεν είναι αποκλειστικό «προνόμιο» των μεγάλων ηλικιών. Είναι και των σαραντάρηδων, των πενηντάρηδων και των εξηντάρηδων. Εξαρτάται από τη λειτουργία των κυκλωμάτων στον εγκέφαλο κάθε ανθρώπινου πλάσματος.
Οπως επίσης ότι το 2030, σύμφωνα με υπολογισμούς, θα έχουν διπλασιαστεί στην Ευρώπη οι πάσχοντες από αυτή την ανατριχιαστική νόσο. Και, επίσης, το γεγονός ότι το 80% των ατόμων που πάσχουν από άνοια είναι κι αυτοί θύματα του Αλτσχάιμερ.
Και όπως το γεγονός ότι η Biogen έχει επενδύσει σημαντικά κεφάλαια σε κλινικές δοκιμές του aducanumab, του πρώτου φαρμάκου για το Αλτσχάιμερ.
Σκηνή 2: Η Ευδοκία από Κάρπαθο, ο Γιώργος από Μυτιλήνη
Το story του Μισέλ μοιάζει με σενάριο από την ιταλική ταινία «L’Αmerica» του Τζιάνι Αμέλιο. Ενα οδοιπορικό εντελώς ελληνικής μεταναστευτικής περιπέτειας. Α, να μην ξεχάσω. Η κουβέντα έγινε στον ενικό. Οπως συμβαίνει με τους Αγγλους και με τους Αμερικανούς. Ανεξαρτήτως ηλικίας, αξιώματος και κοινωνικής προελεύσεως. Ο πληθυντικός της υποκρισίας ταιριάζει μόνο στους Ευρωπαίους. Ιδιαίτερα στους Γάλλος. Τέλος πάντων.
«Ο πατέρας μου ο Γιώργος κατάγεται από τη Μυτιλήνη και η μητέρα μου η Ευδοκία από την Κάρπαθο. Και οι δύο γεννήθηκαν στο Μαρόκο, και συγκεκριμένα στη Φες και στην Καζαμπλάνκα».
– Οπως συνέβη στο αλησμόνητο ρομάντζο «Καζαμπλάνκα» με Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και Ινγκριντ Μπέργκμαν; «Ας πούμε κάπως έτσι. Πρέπει, όμως, να σου πω ότι πρωτοπόροι αυτής της περιπέτειας ήταν οι παππούδες και οι γιαγιάδες μας. Τότε, λοιπόν, στην εποχή των μεγάλων μεταναστευτικών ροών, έφυγαν από τα χωριά τους, επιβιβάστηκαν σε κάποιο πλοίο με προορισμό την Αμερική, αλλά για κάποιον λόγο βρέθηκαν στο Μαρόκο. Εκει βρήκαν δουλειά, εκκλησία και μια ελληνική κοινοτική αγκαλιά».
– Πώς έγινε αυτό; «Προφανώς λόγω συνθηκών και λάθος σχεδιασμών».
– Από εκεί, λοιπόν, από το γαλλόφωνο Μαρόκο προέκυψε το όνομα Μισέλ και όχι Μάικλ; «Φυσικά. Εκεί γεννήθηκα κι εγώ πριν από 59 χρόνια».
– Στη φωτογραφία που βλέπω φαίνεσαι περίπου σαράντα και κάτι. «Με κολακεύεις. Πρέπει να σου πω ότι έχω τρία παιδιά. Κατά σειρά, η Ινές-Φωτεινή είναι 35 ετών, ο Αλέξανδρος 29 και ο βενιαμίν Μαξίμ-Βασίλης είναι 25».
– Και η σύζυγος; «Η Μαρτίν από Γαλλία. Είμαστε μαζί από τα πρώτα πανεπιστημιακά μας χρόνια. Αχώριστοι. Σπουδάζαμε μαζί στη Γαλλία».
– Υποθέτω ότι στο Μαρόκο οι Ελληνες θα ήσασταν μειοψηφία; «Καθόλου. Η ελληνική παροικία ήταν μεγάλη, όσο κι αν ακούγεται περίεργο. Εκεί έμαθα γαλλικά σαν να είναι η μητρική μου γλώσσα πηγαίνοντας φυσικά σε γαλλικά σχολεία. Και στα 19 μου χρόνια έφυγα να σπουδάσω στη Γαλλία. Εκεί γνώρισα και τη Μαρτίν».
Σκηνή 3: Ο θρυλικός Γιώργος Σκάνγκος
Ο Μισέλ Βουνάτσος έλαβε το CSCT, το πτυχίο του στην Ιατρική, από το Πανεπιστήμιο του Μπορντό και το ΜΒΑ (Master in Business Administration), δηλαδή το μεταπτυχιακό του, από το HEC School of Management στο Παρίσι. Πάμε παρακάτω. «Μετά η διαδρομή μου μοιάζει με ταξιδιώτη που μετακινείται διαρκώς».
– Ως τι; «Κυρίως ως εκτελεστικός αντιπρόεδρος και γενικός εμπορικός διευθυντής μετά από 20 χρόνια διαδρομής στην εταιρεία Merck. Κατά σειρά λοιπόν. Πρώτα στην Ελβετία για τέσσερα χρόνια, μετά Σαουδική Αραβία, μετά για τέσσερα χρόνια στις ΗΠΑ, αργότερα, από το 1997 μέχρι το 2002, στην Πολωνία, ύστερα στο Βέλγιο αλλά και στη Γαλλία, ακολούθησε η Κίνα και όλα αυτά για 20 ολόκληρα χρόνια».
– Μόνος σου ή μαζί με την οικογένεια; «Πάντα με την οικογένεια».
– Σου ξέφυγε η Ελλάδα. «Καθόλου. Κάθε καλοκαίρι ερχόμαστε Ελλάδα και μάλιστα στη Χίο όπου διατηρούμε δικό μας σπίτι».
Η Biogen είναι συνδεδεμένη με ελληνικά ονόματα. Και μάλιστα σε άκρως ηγετικές θέσεις. Για παράδειγμα, πρόεδρος αυτής της φαρμακευτικής εταιρείας ερευνών είναι ο Στέλιος Παπαδόπουλος από Θεσσαλονίκη. Και μάλιστα λένε ότι είναι φανατικός φίλαθλος του Αρη. Και δεν είναι ο μόνος. Στη θέση του CEO, γενικού διευθυντή, είχε προηγηθεί ο Γιώργος Σκάνγκος, τον οποίο διαδέχθηκε στη θέση του CEO o Μισέλ Βουνάτσος.
Παρεμπιπτόντως η περίπτωσή του Σκάνγκου (Ελληνας μόνο από την πλευρά του πατέρα του) ίσως από τις πιο λαμπρές στην Ιστορία των ερευνών. Φανταστείτε ότι πριν από έναν χρόνο ο αμερικανικός οργανισμός Biotechnology Innovation Organization (BIO) τον προήγαγε σε «στρατηγό» στη μάχη των αμερικανικών φαρμακοβιομηχανιών κατά του COVID-19, που σημαίνει ότι εκείνος οργάνωσε και συντόνισε τις προσπάθειες των βιοτεχνολογικών και βιοφαρμακευτικών εταιρειών στον πόλεμο εναντίον του θανάσιμου και αόρατου ιού. Και μάλιστα, όπως λένε, διαχειρίστηκε κεφάλαια επικών διαστάσεων. Ιλιγγιώδη ποσά που έπεφταν με τη συχνότητα καταρρακτώδους βροχής διάρκειας πολλών, βιβλικών ετών!
Σκηνή 4: Και σαραντάρηδες θύματα Αλτσχάιμερ
– Και τα τελευταία χρόνια ως CEO της Biogen, της εταιρείας που ανακάλυψε την ασπίδα προστασίας από το καταραμένο Αλτσχάιμερ. «Να τα πάρουμε από την αρχή. Οι έρευνες άρχισαν πριν από 30 χρόνια στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης από τον καθηγητή Νιτς».
– Γερμανικής καταγωγής; «Γερμανικής».
– Οπως συνέβη με το εμβόλιο της Pfizer, που στην πραγματικότητα είναι ανακάλυψη της γερμανικής BioNtech. Mάλιστα όσοι το έχουν κάνει και έχουν παραλάβει το πιστοποιητικό εμβολιασμού τους θα διαβάσουν το όνομα της γερμανικής εταιρείας και όχι της αμερικανικής. «Σωστά. Από τη Ζυρίχη λοιπόν προέκυψαν οι πρώτες ενδείξεις και τα πρώτα καλά αποτελέσματα. Μετά από έρευνα τριάντα ετών».
– Γερμανός ο πρώτος που άνοιξε τον δρόμο γι’ αυτή την ανακάλυψη; «Ετσι είναι».
– Ποια η ονομασία αυτού του φαρμάκου; «Aducanumab».
Αν κατάλαβα καλά, λόγω μιας ιδιαίτερης ιατρικής ορολογίας, πρόκειται για μονοκλωνικό αντίσωμα καθώς και για το αμυλοειδές που προέρχεται από μια πρόδρομη πρωτεΐνη, το κύριο συστατικό των πλακών που χαρακτηρίζουν τη νόσο του Αλτσχάιμερ. Δηλαδή στους υγιείς οργανισμούς αυτό το «σώμα» αφαιρείται ενώ στους υπόλοιπους όλο και μεγαλώνει και φυσικά καταστρέφει.
– Μπορεί κάποιος που πάσχει από Αλτσχάιμερ να προμηθευτεί αυτό το φάρμακο από το φαρμακείο της γειτονιάς του; «Οχι φυσικά. Η προμήθεια θα γίνεται μετά από υπόδειξη αρμόδιου γιατρού, με συνταγή».
– Ηδη κυκλοφορεί; «Ναι αφού πρώτα είχε λάβει έγκριση από τoν Οργανισμό Φαρμάκων των ΗΠΑ, τον FDA».
– Πρόκειται να κυκλοφορήσει και στην Ευρώπη; «Αφού πρώτα λάβει έγκριση από την αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή Φαρμάκων. Η διαδικασία έχει ήδη δρομολογηθεί και ελπίζουμε συντόμως να κυκλοφορήσει σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, φυσικά και στην Ελλάδα».
– Κάποιος γνωστός μου, ούτε καν 60 ετών, πάσχει από δευτεροπαθή άνοια. «Συμβαίνει και σε μικρότερες ηλικίες. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, οι πέντε στους 100 ασθενείς είναι κάτω από 65 ετών. Ακόμα και νεότεροι, στα 40 και στα 50».
Σκηνή 5: Ο κλέφτης της προσωπικότητάς μας
– Ποια τα πρώτα συμπτώματα; Μπορούμε να προλάβουμε; «Τα πρώτα συμπτώματα είναι γνωστά. Λόγου χάρη, ξεχνάμε κάποιες από τις καθημερινές συνήθειές μας. Για παράδειγμα, ξεχνάμε να απαντήσουμε στην ερώτηση “Πού μένεις;”. Επίσης δεν βρίσκουμε τις κατάλληλες λέξεις για να αρθρώσουμε μια ολοκληρωμένη πρόταση. Σταδιακά αλλοιώνεται η προσωπικότητά μας με σημάδια άγχους και επιθετικότητας. Από εκεί και πέρα ο δρόμος είναι ολισθηρός και μη αναστρέψιμος. Για να καταλάβεις, το Αλτσχάιμερ κλέβει την προσωπικότητά μας».
– Το Aducanumab θεραπεύει εντελώς το Αλτσχάιμερ; «Oχι, απλώς καθυστερεί την εξέλιξή του, πράγμα εντελώς ευεργετικό. Ετσι ο ασθενής μπορεί σιγά-σιγά να ανακτήσει μέρος της μνήμης του, μπορεί επίσης να οδηγήσει το αυτοκίνητό του και μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί. Oλα αυτά θα ανακουφίσουν τον ίδιο, θα τον τονώσουν με αισιοδοξία και θα λυτρώσουν τις οικογένειές τους».
– Υποθέτω ότι το φάρμακο αυτό θα έχει καλύτερα αποτελέσματα σε άτομα που η πάθησή τους βρίσκεται σε αρχικό στάδιο. «Φυσικά. Οσο νωρίτερα τόσο το καλύτερο. Eπιδρά, όμως, και σε ασθενείς των άλλων σταδίων».
– Η εξέλιξη της ασθένειας είναι δραματική; «Οσο πιο νέος τόσο χειρότερα».
– Και οι αντιδράσεις; «Εξαιρετικές. Οχι μόνο από τις ΗΠΑ. Φαντάσου ότι μόλις πριν από μερικές ημέρες δύο οικογένειες από την Ευρώπη σχεδόν με εκλιπαρούσαν να τους προμηθεύσω αυτό το φάρμακο. Η κατάστασή τους οδυνηρή και ανατριχιαστικές οι περιγραφές για την τραγωδία που βιώνουν ανήμποροι οι άνθρωποί τους».
Σκηνή 6: «Ας του δώσουμε πέντε λεπτά»
Κάθε τόσο μια γυναικεία φωνή με σκηνοθετημένη ευγένεια αλλά με ύφος επιλοχία πεταγόταν και έλεγε «έχετε ακόμα μόνο δύο λεπτά». Προφανώς η υπεύθυνη των δημοσίων σχέσεων, αρμόδια να χειρίζεται δημοσιογράφους απ’ όλο τον κόσμο. Και ο Μισέλ Βουνάτσος, λόγω ελληνικής ευαισθησίας, τη διόρθωνε με τη φράση «ας του δώσουμε πέντε λεπτά». Αυτό το τροπάρι συνεχίστηκε τουλάχιστον τρεις φορές. Κάποια στιγμή η ίδια γυναικεία φωνή είπε «μα περιμένουν κι άλλοι». Φυσικά εγώ έκανα ότι δεν άκουγα καλά και δεν καταλάβαινα τη δική της αμερικανική προφορά. Α, ξέχασα να σας πω ότι τα ελληνικά του Μισέλ είναι από κακά μέχρι μέτρια και ότι η συζήτηση έγινε στα αγγλικά, χωρίς εκείνη την αμερικανική τσιχλοειδή προφορά. Κάτι είναι κι αυτό.
«Κύριε Δανίκα, έχετε ακόμα μια τελευταία ερώτηση» (η γυναικεία φωνή).
Το προσπέρασα και συνέχισα.
– Είναι αλήθεια ότι η ιατρική έρευνα έχει προχωρήσει αρκετά σε πολλά από τα ανθρώπινα όργανα ενώ έχει καθυστερήσει με τον εγκέφαλο; «Μα είναι λογικό. Ο εγκέφαλος είναι το πιο πολύπλοκο όργανο του ανθρώπινου οργανισμού. Ωστόσο, προχωράμε και φυσικά συνεχίζουμε την έρευνα σχετικά με το Αλτσχάιμερ».
– Είναι αλήθεια ότι με την ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας στο μέλλον το προσδόκιμο ζωής θα ξεπεράσει τα εκατό χρόνια; «Αυτά είναι υποθέσεις. Μπορεί να συμβεί. Πάντως εγώ και εσείς μάλλον δεν προλαβαίνουμε».
«Κύριε Δανίκα, τελειώσατε» (πάλι η ίδια γυναικεία φωνή).
«Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους αυτούς τους ασθενείς και τους συγγενείς τους που μας έχουν πλημμυρίσει με μηνύματα ευγνωμοσύνης. Τους ευχαριστώ από την καρδιά μου».
– Αν έρθω το καλοκαίρι στη Χίο θα τα πούμε από κοντά; «Φυσικά, το καλοκαίρι πάντα στη Χίο».
Σκηνή 7: Εξω αριστεύουμε
Πριν προλάβω να συνεχίσω η γραμμή κόπηκε απότομα και ολοκληρωτικά. Φυσικά περιττό να σας πω ότι ο αριθμός τηλεφώνου κάθε φορά είναι διαφορετικός και περιττό να σας πω ότι κάθε αριθμός συνοδεύεται και με έναν ειδικό κωδικό που ισχύει για μία μόνο φορά! Αμ, τι νομίζετε. Εκεί Biogen, εδώ Βαλκάνια!
ΥΓ.: Αν τώρα υπολογίσω ότι ο Στέλιος Παπαδόπουλος είναι πρόεδρος, ο Μισέλ Βουνάτσος CEO της Biogen, ο Γιώργος Σκάνγκος συντονιστής των αμερικανικών φαρμακοβιομηχανιών στην επίθεση κατά του COVID-19, ο Αγγελος Στεργίου της Sellas, ερευνητικής εταιρείας στον πόλεμο εναντίον του καρκίνου, καθώς και τόσοι άλλοι διαπρεπείς και πρωτοκλασάτοι Ελληνες επιστήμονες στις ΗΠΑ, το συμπέρασμα γνωστό: έξω οι Ελληνες αριστεύουν. Τι κάνουν μέσα; Ασε να μη μιλήσω!
Πώς λειτουργεί το νέο φάρμακο
Την περασμένη Δευτέρα ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) έγραψε Ιστορία εγκρίνοντας έπειτα από σχεδόν 20 χρόνια το πρώτο στοχευμένο φάρμακο για τη διαχείριση της νόσου Αλτσχάιμερ. Το εξανθρωπισμένο μονοκλωνικό αντίσωμα Αducanumab (αντουκανουμάμπη), που βασίζεται σε ζώντα κύτταρα, είναι το πρώτο από μιας νέας γενιάς φάρμακα που στοχεύουν τις υποκείμενες βλάβες που προκαλεί η νευροεκφυλιστική νόσος στον ανθρώπινο εγκέφαλο.
To Αducanumab, της αμερικανικής φαρμακευτικής εταιρείας Biogen, είναι σχεδιασμένο να βοηθά τον ανθρώπινο οργανισμό να «καθαρίζει» τις πλάκες που σχηματίζει η πρωτεΐνη β-αμυλοειδές στον εγκέφαλο και οι οποίες έχουν σχετιστεί άμεσα με την εξασθένηση των νοητικών λειτουργιών -μνήμη και σκέψη- των ασθενών με νόσο Αλτσχάιμερ. Εν αντιθέσει με άλλα φάρμακα, το μονοκλωνικό αντίσωμα δεν εστιάζει στη διαχείριση των συμπτωμάτων αλλά επιβραδύνει τη διαδικασία που οδηγεί στην εκτεταμένη καταστροφή των εγκεφαλικών κυττάρων. Από τις δύο κλινικές δοκιμές Φάσης 3, που έγιναν με τη συμμετοχή 3.285 εθελοντών με πρώιμη νόσο Αλτσχάιμερ σε 348 κλινικά κέντρα σε 20 χώρες, φάνηκε ότι μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξη της ασθένειας κατά περίπου 20%-40%. Η διά βίου αγωγή με το Αducanumab γίνεται με ενδοφλέβια έγχυση σε μηνιαία βάση, ξεκινώντας με μια χαμηλή δόση που αυξάνεται σταδιακά κατά τους πρώτους έξι μήνες της αγωγής. Είναι εξαιρετικά σημαντικό o ασθενής να συνεχίσει τις εγχύσεις ώστε να φτάσει στη βέλτιστη δόση προκειμένου να αποκομίσει θεραπευτικό όφελος, το οποίο ενδέχεται να μη γίνει αντιληπτό κατά το πρώτο έτος της αγωγής.
Το καινοτόμο φάρμακο υψηλού κόστους (η τιμή του ανέρχεται στα 56.000 δολάρια για ετήσια αγωγή), που αναμένεται να λάβει έγκριση και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) το τρέχον έτος, απευθύνεται σε ασθενείς που βρίσκονται στα πολύ πρώιμα στάδια της νόσου Αλτσχάιμερ.
Ωστόσο αυτό που θα πρέπει να υπογραμμιστεί είναι η σημασία της ορθής διάγνωσης, δηλαδή ότι όντως το άτομο πάσχει από Αλτσχάιμερ και όχι από κάποια άλλη νοητική διαταραχή με παραπλήσια συμπτωματολογία, για την επιλογή των ασθενών που είναι κατάλληλοι να λάβουν το Αducanumab. Κι αυτό διότι το φάρμακο συνοδεύεται από «σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες», όπως αναφέρεται στο φύλλο οδηγιών χρήσης του, μεταξύ των οποίων το προσωρινό οίδημα (πρήξιμο) και η αιμορραγία στον εγκέφαλο, συμπτώματα που μπορεί να μη γίνουν αμέσως αντιληπτά. Επίσης στις παρενέργειες περιλαμβάνονται η σύγχυση, η κεφαλαλγία, η ζάλη, οι διαταραχές της όρασης και η ναυτία. Η φαρμακευτική εταιρεία, στο πλαίσιο της διαρκούς παρακολούθησης των ασθενών, συστήνει στους κλινικούς γιατρούς τη διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας (MRI) εγκεφάλου τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της αγωγής.
