Γράφει ο Καθηγητής Δημήτρης Κρεμαστινός
Στο ερώτημα ποια είναι η σχέση ενός εμφράγματος, ενός εγκεφαλικού επεισοδίου και ενός ανευρύσματος η απάντηση είναι πολύ απλή και συνοψίζεται στο ότι «Αυτός ο άρρωστος πάσχει από αθηροσκλήρωση των αρτηριών».
Όμως γενικότερα αρτηριοπάθειες ονομάζονται οι παθήσεις όλων των αρτηριών στο σύνολό τους. Ιδιαίτερη, όμως, σημασία έχουν οι αρτηριοπάθειες που συνδέονται με την αθηροσκλήρωση. Όταν εκδηλώνεται η αθηροσκλήρωση, στα τοιχώματα των αρτηριών αναπτύσσονται αθηρώματα (πλάκες γεμάτες χοληστερίνη), ενώ η αρτηρία χάνει την ελαστικότητά της.
Οι αθηρωματικές πλάκες, εάν δεν περιβάλλονται από ισχυρή και παχιά κάψα, κινδυνεύουν να σπάσουν, και το εσωτερικό τους περιεχόμενο μπορεί να δημιουργήσει έναν θρόμβο αίματος, ο οποίος συνήθως αποφράσσει πλήρως την αρτηρία.
Πολλοί πιστεύουν ότι, εάν εξαλείψουν με κάθε τρόπο τις στενώσεις των αρτηριών, τότε ελαττώνουν τις πιθανότητες ενός εμφράγματος ή ενός εγκεφαλικού επεισοδίου. Δυστυχώς, όμως, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Οι στενώσεις, και ιδιαίτερα οι μεγάλες στενώσεις, είναι καλοήθεις, γιατί κατά κανόνα περιβάλλονται από ισχυρές και παχιές κάψες, οι οποίες τις προστατεύουν από τη ρήξη (σπάσιμο).
Για τον λόγο αυτόν, όταν γίνεται εγχείρηση bypass ή αγγειοπλαστική με στόχο να αντιμετωπισθούν οι χρόνιες αποφρακτικές βλάβες των αρτηριών, οι ασθενείς δεν ζουν περισσότερο, ούτε προστατεύονται από το έμφραγμα ή τον αιφνίδιο θάνατο.
Αντιθέτως, αυτές οι μέθοδοι είναι ιδιαίτερα χρήσιμες όταν εφαρμόζονται σε ασθενείς με στενώσεις που δημιουργούνται ύστερα από ρήξη (σπάσιμο) των μικρών σε μέγεθος αθηρωματικών πλακών οι οποίες μέσα σε λίγα λεπτά μπορούν να αποφράξουν μια αρτηρία και να δημιουργήσουν είτε ασταθή στηθάγχη ή έμφραγμα του μυοκαρδίου.
Οι αρτηριοπάθειες που οφείλονται στην αθηροσκλήρωση δεν εκδηλώνονται μόνο με τη μορφή των στενώσεων ή των αποφράξεων των αρτηριών, αλλά και με τη μορφή της διάτασης ή του ανευρύσματος των αρτηριών. Έτσι, πολλές φορές γίνεται το λάθος να επικεντρώνεται η θεραπευτική προσπάθεια μόνο στην αντιμετώπιση τω στενώσεων. Οι διατάσεις ή τα ανευρύσματα των αρτηριών μπορούν να προκαλέσουν, εξίσου με τις στενώσεις, θανατηφόρα επεισόδια από θρομβώσεις ή αιμορραγία (ρήξη) της αρτηρίας. Έτσι, κάθε αγγειακός άρρωστος πρέπει να αντιμετωπίζεται κυρίως συνολικά και δευτερευόντως τοπικά.
Αυτό μπορεί να παρομοιαστεί με μια πυρκαγιά με πολλές εστίες, που κάποιος προσπαθεί να σβήσει μια προς μια ξεχωριστά και όχι το σύνολο των εστιών ταυτόχρονα. Με τον τρόπο αυτόν, όχι μόνο δεν περιορίζεται η πυρκαγιά, αλλά συνήθως καίγεται ολόκληρο το δάσος. Έτσι, π.χ., όταν ένας ασθενής υποβάλλεται σε θεραπεία μόνο για στεφανιαία νόσο και όχι συνολικά για γενικευμένη αρτηριοπάθεια, πολλές φορές το αγγειακό επεισόδιο που εκδηλώνεται δεν είναι από καρδιά, αλλά από τον εγκέφαλο ή από την αορτή (ρήξη ανευρύσματος). Ο ασθενής, δηλαδή, με τη θεραπεία προστατεύεται από καρδιακά επεισόδια, όμως η ζωή του κινδυνεύει από εγκεφαλικό επεισόδιο ή από ρήξη ανευρύσματος της αορτής.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το ανεύρυσμα της αορτής μόλις υπερβεί τα 5,5 εκατοστά συμπεριφέρεται όπως ένα μπαλόνι που σπάει. Απλά χάνονται οι διαστολικές ιδιότητες της αορτής δηλαδή η αορτή χάνει την ελαστικότητά της, οπότε ο κίνδυνος για ρήξη του ανευρύσματος με επακόλουθο τη μεγάλη εσωτερική αιμορραγία πολλαπλασιάζεται. Ο άρρωστος δεν πρέπει να πανικοβάλλεται εάν σε ένα check-up διαπιστωθεί η ύπαρξη ενός ανευρύσματος. Όμως είναι φρόνιμο το μεγάλο ανεύρυσμα να αντιμετωπίζεται είτε με εμφύτευση stent ή με χειρουργική επέμβαση.
Σήμερα με μαγνητική ή αξονική τομογραφία μπορούμε να απεικονίσουμε το ανεύρυσμα ακόμα και σε ένα φαινομενικά φυσιολογικό άτομο. Η αυξημένη αρτηριακή πίεση ιδίως η απώτερη αύξησή της δημιουργεί συνθήκες επιδείνωσης συνολικά της αθηροσκλήρωσης και ιδίως της ρήξης του ανευρύσματος.
Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο το 1/3 των αρρώστων με ανεύρυσμα χάνεται από το ανεύρυσμα. Τα 2/3 χάνονται είτε από έμφραγμα του μυοκαρδίου ή από εγκεφαλικό επεισόδιο. Τα δεδομένα αυτά συνηγορούν για το ότι και οι 3 αυτές παθήσεις έχουν κοινό παρανομαστή την αθηροσκλήρωση. Για το λόγο άλλωστε αυτό μετά από έμφραγμα ή εγκεφαλικό επεισόδιο θα πρέπει με μαγνητική τομογραφία να αναζητείται η τυχόν ύπαρξη ενός ασυμπτωματικού ανευρύσματος. Οι εντοπισμένες και κατευθυνόμενες θεραπείες για την αντιμετώπιση των εστιακών βλαβών πρέπει πάντα να ακολουθούν τη γενικευμένη θεραπεία.
Εάν οι τοπικές θεραπείες (εγχείρηση bypass, αγγειοπλαστική, stent κ.λπ.) είναι αποσπασματικές, όχι μόνο δεν ελαττώνουν τη θνητότητα της αθηροσκληρωτικής νόσου, αλλά αυξάνουν τη νοσηρότητα των ασθενών, κυρίως λόγω επιπλοκών που σε ορισμένες περιπτώσεις παρατηρούνται κατά την εφαρμογή της θεραπείας.
Το έργο, βέβαια, της θεραπείας δεν ανήκει στον ασθενή, αλλά είναι έργο του γιατρού του. Καλό, όμως, είναι να είναι ενημερωμένος και ο ασθενής για τον γενικότερο προβληματισμό ο οποίος αναπτύσσεται σήμερα διεθνώς και αφορά τη θεραπεία της αθηροσκλήρωσης.
