Τι κοινό έχει ο Ιπποκράτης με μια ηλιοκαμμένη τουρίστρια; Μια φοινικοστόλιστη λεωφόρος με ένα τζαμί κι ένα ρωμαϊκό Ωδείο; Πού συναντιούνται Δύση, Ανατολή; Πού κλείνουν ραντεβού αρχαίοι Ελληνες, ιππότες του Μεσαίωνα κι Ευρωπαίοι ποδηλάτες; Ολες οι απαντήσεις δίνονται στην Κω.
Υπερτουριστική και αδιάφορη»: αυτές τις δύο λέξεις θα φορτώσεις στη βαλίτσα σου ξεκινώντας για την Κω. Οι βεβαιότητες όμως με μαθηματική ακρίβεια ανατρέπονται, ειδικά όταν καταφέρνεις να υπερπηδάς τις προκαταλήψεις. Γρήγορα θα καταλάβεις πως το νησί του Ιπποκράτη το ξέρεις τόσο καλά χωρίς να ξέρεις τίποτα γι’ αυτό.
Το ‘χεις ακούσει από έναν φίλο «ΟΥΚά», από έναν συμφοιτητή μπάρμαν, από έναν γνωστό Καλύμνιο. Από ανθρώπους δηλαδή που δεν την είδαν ποτέ σαν προορισμό διακοπών. Την πέταξες έξω από τα καλοκαιρινά σου πλάνα με συνοπτικές διαδικασίες (μάλλον δεν την έβαλες ποτέ για να λέμε κι αλήθειες), γιατί είναι αποικία των αλλοδαπών τουριστών.
Γιατί οι ομπρελοξαπλώστρες είναι τόσα χιλιόμετρα όσα και οι αμμουδιές της, γιατί τα πλήθη δημιουργούν τέτοιο μποτιλιάρισμα στους δρόμους που μόνο διακοπές δε σου θυμίζουν, γιατί τα βραχιολάκια στα χέρια των ανθρώπων σού προκαλούν δυσφορία κι οι διαφημιστικές πινακίδες μαζί με τις καλημέρες, που δεν είναι ποτέ στα ελληνικά, πονοκέφαλο.
Κι όμως λίγο αν παραμερίσεις το τουριστικό παραπέτασμα θα καταλάβεις πως η Κως δεν έγινε καθόλου τυχαία αγαπημένος προορισμός των Ευρωπαίων. Κι από πολύ νωρίς μάλιστα. Οταν όλη η Ελλάδα ανακάλυπτε έκπληκτη τις ομορφιές της η Κως μαζί με τη Ρόδο δέχονταν στα αεροδρόμιά τους ήδη πτήσεις τσάρτερ, το Τιγκάκι βούλιαζε από ξεροψημένα κορμιά και τα Εξάρχεια, ο bar street της πόλης της Κω, απογειωνόταν κάθε ξημέρωμα.
Τι θέλουν οι ξένοι για να αγαπήσουν έναν τόπο; Λαμπερό ήλιο, αστραφτερή θάλασσα και ζωντανά κατάλοιπα της αρχαίας Ελλάδας. Αυτά βρήκαν και στην Κω και μάλιστα σε υπερθετικό βαθμό. Αμέτρητες χρυσές αμμουδιές, κρυστάλλινα νερά και μνημεία όλων των εποχών την κατακλύζουν.
Κατ’ αρχάς μια πόλη από αυτές που λέμε «έκπληξη» σε υποδέχεται. Ενα παζλ με αταίριαστα κομμάτια που καταφέρνουν να ενωθούν με εκπληκτική αρμονία. Οταν το τζαμί Defterdar ρίχνει τη σκιά του στην αγορά της Ιταλοκρατίας κι ο πλάτανος του Ιπποκράτη βάζει πλάτη στην οθωμανική κρήνη που χύνει το νερό της σε μια σαρκοφάγο.
Σύγχρονα κτίρια και νησιώτικες πινελιές, πάνω σε ιταλικά χνάρια, κι αυτά πάνω σε ιπποτικά κι εκείνα πάνω σε ρωμαϊκά και σε αρχαία. Ολες οι εποχές κι οι κατακτητές είναι παρόντες σε όλη την Κω, από την πόλη έως το κάστρο της Αντιμάχειας κι από το σπουδαίο Ασκληπιείο στις παλαιοχριστιανικές βασιλικές του Αγίου Στεφάνου. Οι τουρίστες το ξέρουν. Οι Ελληνες όχι.
Οι τουρίστες έχουν χαρτογραφήσει την Κω και μάλιστα με ποδήλατο, αφού διατρέχουν όλο το νησί πάνω στις σέλες με τα μαγιό! Η πόλη της Κω έχει ποδηλατόδρομο 13 χλμ., ο οποίος εκτείνεται ως το Ψαλίδι από τη μια και την παραλία του Φάρου από την άλλη, ενώ σε όλο το νησί, ακόμη και στις εισόδους των beach bars, στην άμμο δηλαδή, υπάρχουν parking ποδηλάτων.
Δύσκολα βρίσκεις ήσυχες περιοχές, είναι η αλήθεια. Ελάχιστες παραλίες είναι ανοργάνωτες, ενώ και τα ορεινά χωριά διεκδικούν μερίδα του τουριστικού λέοντος. Οι all inclusive μονάδες βρίσκονται γύρω από την πόλη και τις κοντινές παραλίες της κυρίως και στην Καρδάμαινα ενώ προς διευκόλυνση των τουριστών στις περισσότερες παραλίες έχουν τοποθετηθεί ραμπίτσες μες στη θάλασσα.
Αν έχεις διάθεση πάντως θα βρεθείς και μόνος. Ή σχεδόν μόνος. Θα δεις πράγματα που ούτε φανταζόσουν θα αναθεωρήσεις την άποψή σου, θα ντραπείς που δεν ήξερες. Μα το καλύτερο στην Κω είναι ότι θα νιώσεις… τιμώμενο πρόσωπο. Οχι λόγω παροχών τελικά, λόγω καταγωγής! Ξέρεις από πότε έχουν να δουν Ελληνα οι άνθρωποι;
Κοσμοπολιτισμός. Από όπου κι αν τη δεις, αυτό νιώθεις. Λες κι από την 3η χιλιετία που πρωτοκατοικήθηκε δεν έπαψε να καλοδέχεται ετερόκλητους ανθρώπους. Λίγο η θέση της πλάι στις μικρασιατικές ακτές, λίγο τα εύφορα εδάφη της, τα νερά και το ομαλό της ανάγλυφο, εξελίχθηκε από νωρίς σε σπουδαίο κέντρο που, αν δεν ήταν η γειτονική Ρόδος, θα πρωταγωνιστούσε αδιαμφισβήτητα.
Κάθε γειτονιά, κάθε δρόμος και πλατεία της πόλης πατά πάνω σε αρχαία και ρωμαϊκά χνάρια κι όσα κατάφεραν να δουν το φως του ήλιου ερωτοτροπούν διαρκώς με τα σύγχρονα και τα ιταλικά κτίρια. Κλασική Κως, ρωμαϊκή, βυζαντινή. Κέντρο του τάγματος των Ιωαννιτών Ιπποτών, των Οθωμανών, των Ιταλών. Ολα εδώ.
Αν φτάσεις στην πόλη με το καράβι, τότε τα πράγματα είναι κάπως πιο εύκολα. Το κάστρο τοποθετημένο στην πιο καίρια θέση του κόλπου σού δίνει σημείο αναφοράς.
Τα βήματα οδηγούνται εύκολα στη λεωφόρο των Φοινίκων με τους πλανόδιους ζωγράφους που στήνουν τα καβαλέτα τους κάτω από τους φοίνικες κι έπειτα δρασκελίζουν τη γέφυρα που οδηγεί στο Κάστρο της Νερατζιάς.
Οι Ιωαννίτες ιππότες που το έκτισαν στα τέλη του 14ου αιώνα για να ελέγχουν το πέρασμα προς τους Αγίους Τόπους κατά τις Σταυροφορίες (σε συνδυασμό με το κάστρο του Αγίου Πέτρου στο γειτονικό Μπόντρουμ) δεν είναι πια εδώ. Είναι όμως όλοι οι επισκέπτες της Κω κι εσύ μαζί τους που δεν χορταίνεις περίπατο.
Κάτω, η γέφυρα σε ρίχνει στην πλατεία Ιπποκράτη, εκεί όπου προσπαθεί να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων ο περίφημος πλάτανος. Στη σκιά του, σύμφωνα με την παράδοση, κουβέντιαζε ο πατέρας της Ιατρικής με τους μαθητές του ωστόσο τις εντυπώσεις κερδίζει αναπόφευκτα το εντυπωσιακό τζαμί της Λότζιας (ή Λοζιάς ή Γαζή Χασάν Πασά).
Κτισμένο το 1786 δεν είναι επισκέψιμο, στέκει όμως μάρτυρας της αέναης πολυεθνικής κίνησης που περνά από τον πεζόδρομο και οδηγείται στην αρχαία αγορά…
Απομεινάρια των ιερών της Αφροδίτης και του Ηρακλή, οικίες και μέρη της αγοράς διακρίνονται μέσα στα αγριόχορτα που θεριεύουν, αγκαλιάζονται με τον μιναρέ και το Διοικητήριο της Ιταλοκρατίας ανάλογα τη γωνία θέασης, προετοιμάζουν γι’ αυτό που θα αντικρίσεις αμέσως μετά.
Κατά μήκος της ακτής Κουντουριώτου βρίσκεις εκδρομικά σκάφη, καταδυτικά, ιστιοπλοϊκά, κότερα, καΐκια. Κατά μήκος της βρίσκεις και τον ποδηλατόδρομο, βρίσκεις και καφετέριες κι εστιατόρια, καταστήματα με τουριστικά είδη κι ό,τι άλλο μπορείς να φανταστείς και να χρειαστείς.
Στην Πλατεία Ελευθερίας όμως οδηγούν όλοι οι δρόμοι, από τα ομορφότερα σημεία της πόλης της Κω, και εκείνο που μπορεί να χωρέσει όλη την ιστορία της σε ένα βλέμμα.
Η Δημοτική Αγορά με τις στοές, το τζαμί Defterdar με την κρήνη, το τείχος της αρχαίας πόλης, τα κτίρια της Ιταλοκρατίας (το ένα στεγάζει το πολύ σημαντικό αρχαιολογικό μουσείο που δεν είναι επισκέψιμο αυτή την εποχή) βροντοφωνάζουν για την πολυπολιτισμικότητα και τη διαχρονικότητα μιας πόλης 18.000 κατοίκων και πολλών περισσότερων επισκεπτών.
Χαρούμενες παρέες, πολύχρωμα ποδήλατα, μπαλονάδες, παιδιά με μπάλες, ζευγάρια όλων των ηλικιών και των εθνικοτήτων σε γυροφέρνουν κι η βόλτα στα γύρω στενά εμφανίζει το εκρηκτικό αρχιτεκτονικό αμάλγαμα της πόλης που ανοικοδομήθηκε από τους Ιταλούς μετά τον σεισμό του 1933.
Δεν άφησαν μόνο τα κτίρια όμως. Αυτοί έφτιαξαν τους χώρους πρασίνου, αυτοί πραγματοποίησαν και τις ανασκαφές.
Μα με την πόλη της Κω δεν τελειώνεις έτσι εύκολα. Μεταξύ των οδών Μεγάλου Αλεξάνδρου, Πατριάρχου Γρηγορίου Ε’ και Βασιλέως Παύλου θαρρείς κι αντικρίζεις ένα τεράστιο αρχαιολογικό πάρκο που αποκαλείται Δυτική Αρχαιολογική Ζώνη.
Τι είναι τι; Ποιας εποχής; Οι Θέρμες, το Στάδιο, ο Ξυστός Δρόμος, τα ψηφιδωτά στις οικίες και το πιο ιδιαίτερο, το Νυμφαίο, κλειδαμπαρωμένο στον θαυμασμό.
Από την άλλη πλευρά της Πατριάρχου Γρηγορίου το ρωμαϊκό ωδείο σαν καινούργιο ζωντανεύει από τις πολιτιστικές εκδηλώσεις. Πιο κάτω η Ρωμαϊκή Οικεία, μια πραγματική ρωμαϊκή έπαυλη αναστηλωμένη που κρατά τις πόρτες κλειστές αυτή την εποχή (και αυτή), απέναντι ο βωμός του Διονύσου, πιο πέρα ακόμη ρωμαϊκά λουτρά κι απομεινάρια υδραγωγείου…
Εύκολα χάνεις τον λογαριασμό και τις εποχές. Μα όσο κι αν έχεις χορτάσει θέαμα, ακολούθησε τις πινακίδες για το Βαπτιστήριο του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, είναι ίσως το μοναδικό παλαιοχριστιανικό Βαπτιστήριο που σώζεται ολόκληρο. Το κερασάκι στην τούρτα ας πούμε.
Τα πράγματα είναι απλά στην Κω. Η πόλη βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο από όπου ο δρόμος προς ανατολή συνεχίζει μόνο προς τις μεγάλες παραλίες-θέρετρα, Ψαλίδι και Αγιος Φωκάς. Βολεύεσαι αν το θες σε σειρές από ξαπλώστρες, παραδίνεσαι στην κοσμικότητα ή συνεχίζεις μαγνητισμένος ως τις Εμπρός Θέρμες.
Εκτιμάς τον χωματόδρομο. Κατεβαίνεις με το αυτοκίνητο, τα πόδια ή το γαϊδουράκι, φτάνεις σε μία από τις πιο ιδιαίτερες ακτές του νησιού. Απόκρημνα βράχια υψώνονται εντυπωσιακά και από κάτω τους αναβλύζουν θερμά, ιαματικά νερά που κάπου κάπου αγγίζουν και τους 50 βαθμούς. Μια καντίνα με λίγες ξαπλώστρες στην αρχή της, μια λίμνη που θεραπεύει δερματικά, ρευματικά, αρθριτικά, μια παραλία σκέτη απόλαυση.
Από την Κω ο κεντρικός δρόμος περνάει πάνω από την ακτή και διασχίζει όλο το νησί, ενώ ένας δεύτερος ανηφορίζει προς το Πλατάνι, το χωριό των μουσουλμάνων με τις καταπληκτικές ταβέρνες ανατολίτικης κουζίνας. Αφού περάσει από το Ιπποκράτειο Ιδρυμα με τον βοτανολογικό κήπο, πάει προς το Ασκληπιείο και τα ορεινά χωριά δίνοντας υπέροχη θέα στην πόλη και τα μικρασιατικά παράλια.
Ασκληπιείο, ένα από τα σπουδαιότερα της αρχαιότητας. Εδώ λατρευόταν ο Ασκληπιός, εδώ έρχονταν οι ασθενείς για να θεραπευτούν, ενώ ίσως εδώ να βρισκόταν και η Ιατρική Σχολή που είχε ιδρύσει στο νησί ο Ιπποκράτης. Αυτό το Ασκληπιείο είχε εξασφαλίσει ασυλία και σ’ αυτό αναπτύχθηκαν και εφαρμόστηκαν επιστημονικοί μέθοδοι θεραπείας σε αντίθεση με τη θεϊκή ίαση μέσω της εγκοίμησης που συνηθιζόταν.
Πώς να μη γίνεται εδώ η αναπαράσταση της απαγγελίας του Ορκου του Ιπποκράτη; Πώς να μη διοργανώνονται δεκάδες ιατρικά συνέδρια; Πώς να μη σπεύδουν στην εντυπωσιακή κλίμακα και τον δωρικό ναό γιατροί από όλο τον κόσμο;
Αν τώρα από την πόλη ακολουθήσεις τον κεντρικό δρόμο φτάνεις στο Ζηπάρι με τις δύο παλαιοχριστιανικές βασιλικές. Προς τα παράλια είναι το διάσημο Τιγκάκι. Ενοικιαζόμενα δωμάτια, τουριστικές ταβέρνες, θαλάσσια αθλήματα, ξαπλώστρες κρατούν εδώ και πάμπολλα χρόνια τα ηνία της ημερήσιας διασκέδασης. Μια τεράστια παραλία σαν συνεχόμενη φτάνει από εδώ έως το Μαστιχάρι, απ’ όπου φεύγουν και τα φέρι για την Κάλυμνο. Μαρμάρι και Μαστιχάρι είναι από τις πιο δημοφιλείς παραλίες όπως θα δεις. Για κάποιους δε οι ωραιότερες.
Βλέμμα ψηλά. Στον Δίκαιο. Το βουνό της Κω που ορίζει τη νοτιοδυτική ακτή. Μπαίνεις στη βλάστηση, προσπερνάς ποδηλάτες που από λάθος συνεννόηση ή εκτίμηση πίστεψαν πως μπορούν να ανέβουν με το ποδήλατο και στο βουνό. Αγγίζεις τα πρώτα σπίτια του Ασφενδού που σχηματίζουν οι συνοικίες Ασώματος κι Ευαγγελίστρια.
Σβήνεις τη μηχανή του αυτοκινήτου, σε τόση ησυχία ως κι αυτή σε ενοχλεί. Λιγοστά τα σπίτια, παλιά, όμορφα, ρουφάς όση ταπεινότητα, όση ασημότητα μπορείς και πας παρακάτω. Στον ορεινό δρόμο που πάει προς την πόλη, δεν πιστεύεις στα μάτια σου όταν αντικρίζεις το εγκαταλελειμμένο χωριό Χαϊχούτες.
Καταρρέουν οι πέτρινοι τοίχοι, χορταριάζουν τα δρομάκια, μα η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου ξασπρίζεται και το καφενείο με το μουσειάκι σού κλείνει το μάτι. Εύκολα βολεύεσαι στα σκιερά τραπεζάκια του. Αδειάζεις μυαλό κι ανασαίνεις ελεύθερα.
Οι φήμες όμως σε στέλνουν στη Ζια. Μιλούν για το ωραιότερο ηλιοβασίλεμα του νησιού, μαζί και όλες οι πινακίδες των εστιατορίων που το διαφημίζουν. Βρίσκεις τον δρόμο σου ανάμεσα στα πλήθη που κατακλύζουν κάθε γωνιά του, περνάς το πάρκο αναψυχής κι απομακρύνεσαι πεπεισμένος πως το ωραιότερο ηλιοβασίλεμα δεν το ορίζει ο μεζές…
Δικαιώνεσαι. Ολος ο ορεινός δρόμος από την πόλη έως εδώ ένα ατέλειωτο αγνάντι είναι. Πορεία προς το Πυλί. Κι αν το σύγχρονο χωριό προσπαθεί να σε κρατήσει με τη βρύση, τα ταβερνάκια, τον τάφο της Ελληνιστικής περιόδου (Χαρμύλειο), το Παλιό Πυλί σε δένει δίχως κόπο για ώρες.
Μάταια ψάχνεις τα σπίτια του μεσαιωνικού οικισμού, τα κατάπιε η βλάστηση. Εδώ μέσα στις ερημιές θα βρεις το κάστρο να εποπτεύει τα περάσματα. Ιδρώνεις, κοπιάζεις μες στο λιοπύρι, το έργο των βυζαντινών που ενίσχυσαν οι Ιωαννίτες Ιππότες δεν κατακτάται εύκολα, μα όταν φτάσεις όλος ο κόπος πάει περίπατο.
Ετοιμάζεις ενέδρα στη μισή Κω, στην Κάλυμνο, την Ψέριμο, στην Τουρκία, στο Αιγαίο. Τέτοιο αγνάντι. Δεν ξεμπέρδεψες κι ούτε το ήλπιζες. Το μονοπάτι στη βάση του σε φέρνει στους ναούς. Ταξιάρχες και Παναγιά Καστριανή αφηγούνται την ιστορία του χωριού που εγκαταλείφθηκε το 1830.
Με λίγο ιδρώτα ακόμη φτάνεις στο ταβερνάκι. Βολεύεσαι στη δροσιά του, αγναντεύεις. Πιο ζηλευτή θέση για χωριό δεν φανταζόσουν.
Ο κόμβος της Αντιμάχειας. Νευραλγικό σημείο. Ειδικά αν έρθεις στην Κω με το αεροπλάνο, εδώ είναι το αεροδρόμιο. Ποδήλατα, ενοικιαζόμενα αυτοκίνητα και μηχανάκια, γουρούνες, μπάγκι, ό,τι όχημα έχεις δει και δεν έχεις δει στη ζωή σου παρελαύνει στους δρόμους της Κω κι εσύ έχεις τα μάτια σου δεκατέσσερα, ξέρεις πως έχεις να κάνεις με ξένους τουρίστες και ντόπιους…
Ελίσσεσαι, προσπερνάς, σταματάς μαζί τους να δεις τη θέα. Στην Αντιμάχεια σταματάς να δεις κι ένα σπίτι από μέσα. Εν είδει λαογραφικού μουσείου σού σφυρίζει κάτι για τους μουσικούς της, τους στιχοπλόκους, τους τραγουδιστές της… Σαν μαγνητισμένος πας στο ιπποτικό κάστρο της.
Ανέλπιστο θέαμα. Αγναντεύει τη θάλασσα και το στενό Κω – Νισύρου έτοιμο ακόμη να αναχαιτίσει τους όποιους εχθρούς. Οχι όμως και τους τουρίστες που κάνουν απόβαση στην Καρδάμαινα. Ο τουρισμός εδώ μυρίζει από χιλιόμετρα.
Φτάνει στα πέρατα του κόσμου. Οπου κι αν κοιτάξεις ενοικιάσεις οχημάτων, εστιατόρια, καφέ-μπαρ, πλυντήρια ρούχων σπεύδουν να καλύψουν τις ανάγκες των επισκεπτών που στοιβάζονται στα μεγάλα ξενοδοχεία της παραλίας.
Το λιμανάκι αναστενάζει από τα σκάφη κι η περαντζάδα από τα βήματα και τα αρώματα των ανθρώπων. Κάπως έτσι γεννιέται η ανάγκη να σκαρφαλώσεις στο καράβι για Νίσυρο… Αντ’ αυτού παίρνεις τον δρόμο για τα νοτιοδυτικά. Η χερσόνησος – απόληξη της Κω είναι πιο ήσυχη. Μη φανταστείς ερημιά.Φαντάσου πιο ήρεμες καταστάσεις.
Φαντάσου λιγότερες ξαπλώστρες στις παραλίες του Αγίου Στεφάνου και βάλε σε παρένθεση τους αμέτρητους τουρίστες που σκαρφαλώνουν στα ερείπια των παλαιοχριστιανικών βασιλικών του που απλώνονται μπρος στη νησίδα Καστρί.
Φαντάσου παραλίες, υπέροχες και τόσες πολλές που βρίσκεις και θέση και Ελληνες σαν την Καμήλα, το Κοχυλάρι, τον Λιμνιώνα, την Μagic, την Paradise, τη Markos. Φαντάσου το χωριό της Κεφάλου σαν ένα ζωντανό κεφαλοχώρι όπου ακούς καλημέρες στα ελληνικά. Φαντάσου το καστράκι της, τα υπόσκαφα και μια εκπληκτική θέα σε όλο τον κόλπο, τη Νίσυρο, το Γυαλί.
Φαντάσου το Καμάρι της, επίνειο κανονικό και τα ξωκλήσια στα ψηλά, σαν την Παναγία Ζηνιώτισσα, τη Στυλωτή, τον Αγιο Ιωάννη, την Αγία Ειρήνη. Λίγο πριν η Κως τελειώσει, κατηφορίζοντας τα τελευταία της χιλιόμετρα προς το ακρωτήρι του Κρίκελου φαντάζεσαι μόνο μοναχικές βουτιές, τον ήχο του αέρα και της θάλασσας, καμία άλλη παρεμβολή.
Ετσι φτάνεις στον Αϊ-Γιάννη τον Θεολόγο με τις μικρές αμμουδιές και τους κέδρους. Με το ταβερνάκι. Με τις καβάτζες κάτω από τον χωματόδρομο που λίγοι εντοπίζουν.
Ετσι φτάνεις στο μοναστήρι του Αγίου και καταλήγεις στον όρμο Χιλανδρίου, στην παραλία Cavo Paradiso. Ξεχνάς πού είσαι. Αλλο τοπίο. Η παραλία που αλλάζει κάθε χρόνο μέγεθος και βότσαλο, η καντίνα του Σέμη που σε δροσίζει με μπίρες.
Οι 14 ξαπλώστρες που μοιάζουν ανύπαρκτες μπρος στην τεράστια παραλία. Ο απόκοσμος βράχος που σηματοδοτεί κάποιο τέλος. Η απεραντοσύνη του πελάγους.
Περίμενες τέτοια Κω;
Πες αλήθεια.
