Σε µια συνέντευξη «ποταµό» και εφ όλης της ύλης στο τεύχος Ιουνίου του μηνιαίου περιοδικού ΧΡΗΜΑ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ, ο ιδρυτής της ZEUS International κ. Χάρης Σιγανός, µιλά για την εφετινή τουριστική περίοδο, τα ζητούµενα, αλλά και τα «προαπαιτούµενα» για τον ελληνικό Τουρισµό, επικρίνει τους «εύκολους» και πρόωρους πανηγυρισµούς και «ρισκάρει» την πρόβλεψη ότι µε βάση τα σηµερινά δεδοµένα, η σεζόν µπορεί να κλείσει στο 80-90% των µεγεθών του 2019.
Ο Χάρης Σιγανός, που σε σύντοµο χρονικό διάστηµα, δηµιούργησε έναν ξενοδοχειακό όµιλο µε 24 ξενοδοχεία, ιδιόκτητα και µε µακροχρόνιες µισθώσεις σε Ελλάδα, Ιταλία, Ρουµανία και Κύπρο, µιλά για το επενδυτικό ενδιαφέρον στον Τουρισµό, την «έλευση» ξένων επενδυτών, αλλά και το µείζον θέµα µε τα «κόκκινα» δάνεια.
Ο ιδρυτής της ZEUS International υπογραµµίζει ότι ήδη «…εξαιτίας της πανδηµίας και των ταξιδιωτικών περιορισµών, οι τέσσερις πρώτοι µήνες της χρονιάς σχεδόν χάθηκαν», ενώ µνηµονεύει µε νόηµα την υπερφορολόγηση των ξενοδοχείων και την λειτουργία της βραχυχρόνιας µίσθωσης, σε καθεστώς απόλυτης έλλειψης ελέγχων και πλαισίου.
Αναφερόµενος στην ραγδαία µεγέθυνση της εταιρίας, ο ιδρυτής της, προαναγγέλλει την επέκτασή της εντός της Ελλάδος σε δύο ακόµη προορισµούς µέχρι τα τέλη του 2022, ενώ τονίζει εµφατικά ότι η «συνταγή» της επιτυχίας είναι η συνέπεια και η συνέχεια.
Λέει χαρακτηριστικά: «Με συνέπεια όλα αυτά τα χρόνια συνεχίζουµε στην ίδια στρατηγική την οποία χαράξαµε από την αρχή της πορείας µας. Συνέπεια στις σχέσεις µας απέναντι στην αγορά και στους φιλοξενούµενούς µας, προσφέροντας µοναδικά ξενοδοχειακά concepts και υπηρεσίες για µια εξαιρετική εµπειρία διαµονής, µε συνεχείς επενδύσεις και αναβαθµίσεις των ξενοδοχείων µας».
Στο µείζον θέµα της έλλειψης εργαζόµενων στον Τουρισµό, ο Χάρης Σιγανός σημειώνει: «Αυτό το πρόβληµα ίσως εξελιχθεί στο µεγαλύτερο πρόβληµα της χρονιάς και ίσως αποδειχθεί το χειρότερο κοινωνικό φαινόµενο για τα επόµενα χρόνια. Πρέπει να ακούσουµε, να νιώσουµε και την κοινωνία και τους νέους. Σωστά πρότυπα, εκπαίδευση, δικαιοσύνη στην πολιτική αµοιβών και καλλιέργεια αισθήµατος ασφάλειας και προοπτικής από όλους, κράτος, εκπαιδευτικούς φορείς και επιχειρήσεις, είναι προαπαιτούµενα».
Η συνέντευξη
Το πλήρες κείµενο της συνέντευξης στον Κωνσταντίνο Στ. Δεριζιώτη, έχει ως εξής:
Είναι τόσο ρόδινα τα δεδομένα με τις κρατήσεις φέτος, κρίνοντας από τους «πανηγυρισμούς»; Πως βλέπετε εσείς να διαμορφώνεται η κατάσταση για την σεζόν του 2022; Ποιες αγορές κατά την άποψη σας θα «τρέξουν» ικανοποιητικά; Ποιοι είναι οι φόβοι σας; Θα προσεγγίσουμε το 2019; Θα ρισκάρατε μια πρόβλεψη για φέτος; Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας μεσοπρόθεσμα;
Θεωρώ ότι δεν πρέπει να αφεθούμε σε εύκολους πανηγυρισμούς, καθώς και να δρέπουμε δάφνες επιτυχίας. Ο Τουρισμός και τα ξενοδοχεία είναι επενδύσεις εντάσεως κεφαλαίου και πρέπει να αντιμετωπίζονται με μακροπρόθεσμη στρατηγική. Βρισκόμαστε σε μια εύθραυστη περιοχή, που επηρεάζεται πολύ εύκολα από πολλούς εξωγενείς παράγοντες, που μπορούν και ανατρέπουν τα δεδομένα ανά πάσα στιγμή. Θεωρώ ότι είμαστε στην φάση της επανεκκίνησης, στην μετά την πανδημία εποχή, που όμως τα δεδομένα σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο είναι πολύ διαφορετικά από αυτά που υπήρχαν πριν την πανδημία (Πόλεμος και ψυχροπολιτικό κλίμα, ενεργειακή κρίση, διαφαινόμενη ύφεση, διαφορετική ψυχολογία ταξιδιώτη, κ.λπ.). Οι ευρωπαϊκές και η αμερικανική αγορά κινούνται αρκετά ικανοποιητικά αυτή την στιγμή, αλλά αγορές όπως η Κίνα, η Ινδία, είναι σε πολύ χαμηλά έως μηδενικά επίπεδα, ενώ επίσης και οι αγορές από τις πρώην χώρες της Σοβιετικής Ένωσης, εξαιτίας του πολέμου, είναι πάρα πολύ «πίσω».
Αν θέλουμε να μπούμε σε διαδικασία προβλέψεων, θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας ότι εξαιτίας της πανδημίας και των ταξιδιωτικών περιορισμών, οι τέσσερις πρώτοι μήνες της χρονιάς σχεδόν χάθηκαν, άρα αν θέλουμε να το δούμε σε επίπεδο έτους συνολικά, σε επίπεδο αφίξεων και διανυκτερεύσεων, αντίστοιχα, δεν θα έβλεπα πάνω από 80%-90% του 2019, το οποίο “αντιστοιχεί” και στα παγκόσμια δεδομένα. Έχοντας λοιπόν σαν δεδομένη την πανδημία, θεωρώ την φετινή χρονιά μια ικανοποιητική βάση για τα επόμενα χρόνια.
Σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για τα ελληνικά ξενοδοχεία, ήρθε να προστεθεί η γεωμετρική αύξηση του κόστους λειτουργίας, με τιμές κρατήσεων 2019. Θα λειτουργήσουν γεμάτα με ζημιές τα ξενοδοχεία; Τι πρέπει να κάνουν οι ξενοδόχοι και τι περιμένετε από την κυβέρνηση;
Δυστυχώς σήμερα ο Έλληνας ξενοδόχος αντιμετωπίζει απότομα μια ζοφερή πραγματικότητα, που εμείς την είχαμε εντοπίσει αρκετά χρόνια, τότε που ξεκινήσαμε επιχειρηματικά και μιλούσαμε για την ανάγκη διαχείρισης των ελληνικών ξενοδοχείων. Διαχείριση του κόστους και των εξόδων, διαχείριση των εσόδων, εξορθολογισμός της τιμολογιακής πολιτικής, σύγχρονη πολιτική Marketing και πωλήσεων, εκπαίδευση, αξιολόγηση και σωστή αμοιβή του προσωπικού και καλλιέργεια εταιρικής κουλτούρας, περιβαντολλογική ευαισθησία και υλοποίηση επενδύσεων, με στόχο την εξοικονόμηση ενέργειας και των αντίστοιχων ενεργειών για βιώσιμη ανάπτυξη. Συνολικά είναι άμεση προτεραιότητα η χάραξη μακροπρόθεσμης στρατηγικής επενδύσεων και βελτιστοποίηση της λειτουργίας των ξενοδοχείων, με την συνεργασία ειδικών, έτσι ώστε ο κλάδος συνολικά να έχει βιώσιμη ανάπτυξη, αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητά του στο παγκόσμιο ξενοδοχειακό και τουριστικό γίγνεσθαι.
Πολλές διεθνείς αλυσίδες «παίρνουν θέση» στην ελληνική αγορά. Πως το σχολιάζετε και τι εκτιμάται για την πορεία των επενδύσεων στον Τουρισμό στα επόμενα χρόνια; Θα έχει επιπτώσεις ο αφελληνισμός των ελληνικών ξενοδοχείων;
Θεωρώ λάθος την οποιαδήποτε ξενοφοβία μπορεί να υπάρξει στον κλάδο. Εμείς είμαστε ένας όμιλος 100% Ελληνικός, που όμως το 50% των ξενοδοχείων μας βρίσκονται στο εξωτερικό. Θα ήθελα να ξεχωρίσω την έννοια των ξενοδοχειακών αλυσίδων, με αυτή των επενδύσεων από Funds. Οι ξενοδοχειακές αλυσίδες δεν επενδύουν τουλάχιστον όπως αντιλαμβανόμαστε την έννοια της επένδυσης (Ακίνητα και πάγια). Οι ξενοδοχειακές αλυσίδες προσφέρουν την ευρύτητα του δικτύου πωλήσεων, την αναγνωρισιμότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και τα απαραίτητα λειτουργικά standards που θα προσφέρουν την διεθνή καταξίωση. Από την άλλη τα funds είναι διεθνείς επενδυτικοί όμιλοι, που είναι αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας και είναι καθαρά κερδοσκοπικοί οργανισμοί, που όμως συμβάλλουν καταλυτικά στην ανάπτυξη, καθώς διαθέτουν αμεσότητα στην επιλογή της επένδυσης και, συγχρόνως, τεράστια κεφαλαιακή ρευστότητα, που τους δίνει την δυνατότητα για άμεση και χωρίς χρονοτριβή, υλοποίηση των επενδύσεων. Σε ένα περιβάλλον όπως η Ελλάδα, όπου το τραπεζικό σύστημα μετά την πρόσφατη οικονομική κρίση ψάχνει τον βηματισμό του για να συμβαδίσει με τις επιχειρήσεις και να βρει τον αναπτυξιακό του ρόλο στο αύριο, η ύπαρξη των Funds ουσιαστικά τις αντικαθιστά σε μεγάλο ποσοστό. Στο τέλος της ημέρας ελάχιστα από αυτά τα funds θα παραμείνουν στις επενδύσεις τους πάνω από πέντε έως επτά χρόνια, και θα αφήσουν πίσω τους επενδύσεις πολλών δισεκατομμυρίων ευρώ, σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές της Ελλάδας που θα έχουν εκσυγχρονίσει, νομιμοποιήσει, αξιοποιήσει και αναδείξει και περιοχές και ακίνητα, τα οποία σε μερικά χρόνια θα δοθούν για δευτερογενή πώληση. Και εδώ ακριβώς θα είναι ξανά η ευκαιρία για Έλληνες επενδυτές και για Έλληνες ξενοδόχους, που όμως αυτή την φορά δεν θα έχουν να ανταγωνιστούν και να συγκριθούν με τον γείτονά τους, αλλά με “παίκτες” της διεθνούς επενδυτικής ξενοδοχειακής “σκακιέρας”. Παλαιότερα οι Έλληνες παραδοσιακοί ξενοδόχοι είχαν τα ξενοδοχεία τους και τις επενδύσεις τους στην Ελλάδα και τα λεφτά τους στο εξωτερικό. Οι Έλληνες ξενοδόχοι του “αύριο” είναι “καταδικασμένοι“ να έχουν ανταγωνιστές αυτούς που θα έρθουν από το εξωτερικό και θα φέρουν τα χρήματά τους. Δεν τίθεται λοιπόν θέμα αφελληνισμού των ξενοδοχείων. Οτιδήποτε επενδύεται στην Ελλάδα και δημιουργεί ανάπτυξη και θέσεις εργασίας, δημιουργεί προοπτική για την χώρα και για το αύριο.
Υπάρχει τα τελευταία χρόνια μια αύξηση στην μέση κατά κεφαλή των τουριστών στην Ελλάδα. Είναι συγκυριακό; Ποια είναι κατά την άποψή σας η σωστή «συνταγή»: Θέλουμε λίγους και καλούς ή πολλούς και όλων των εισοδηματικών επιπέδων τουρίστες;
Ιδανικά τους θέλουμε όλους. Το πρόβλημά μας είναι να αποκτήσουμε ταυτότητα σε μακρο- και μικρο- επίπεδο. Ο κάθε φιλοξενούμενος είναι πολύτιμος και προσφέρει τον οβολό του σε αυτόν τον τόπο. Που ξεκινάει το πρόβλημα; Το πρόβλημα ξεκινάει όταν αναμιγνύουμε πελάτες διαφορετικών ενδιαφερόντων και χωρίς να υπάρχει το απαραίτητο πλαίσιο και στρατηγική από την Πολιτεία, από τους Δήμους και τις Περιφέρειες και από τους ίδιους τους επιχειρηματίες, που θα πρέπει να σεβαστούν αυτό το πλαίσιο. Ο κάθε τόπος θα πρέπει να έχει μια ταυτότητα και ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο θα πρέπει να κινούνται όλοι. Θέλουμε και την νεολαία και τα πάρτι και τα έσοδα που φέρνουν, αλλά δεν θέλουμε τον θόρυβο; Δεν γίνεται! Είναι τουλάχιστον υποκρισία. Σαφώς και δεν θέλουμε ναρκωτικά και συγχρόνως καμία παραβατική συμπεριφορά! Αυτό είναι δουλειά όλων να το διασφαλίσουν. Αντίστοιχα όμως είναι βιώσιμο ένα κατάλυμα με νεολαία δίπλα σε ένα άλλο που προσφέρει πολυτέλεια και ρομαντική ονειροπόλα εμπειρία διαμονής; Σαφώς όχι. Και ο ένας θα έχει προβλήματα και ο άλλος. Για αυτό θεωρώ ότι είναι σημαντικό οι περιοχές να αποκτήσουν και πλαίσιο και ταυτότητα. Σιγά σιγά όμως αυτό που δεν μπορέσαμε να κάνουμε εμείς, το κάνει και το διαμορφώνει η αγορά από μόνη της, καθώς σταδιακά αυτορυθμίζεται. Από την άλλη αυτό δεν είναι ούτε εθνική στρατηγική, ούτε ανταγωνιστικότητα. Διότι για να επιτύχει οποιοδήποτε γεωγραφικό τουριστικό μοντέλο, χρειάζονται και άλλα πολύ σημαντικά πράγματα, όπως υποδομές, επενδυτικό και φορολογικό πλαίσιο, προβολή και ανάδειξη του προορισμού και της εμπειρίας διαμονής που προσφέρει.
Υπάρχει μια μεγάλη αναζωπύρωση του επενδυτικού ενδιαφέροντος για την Ελλάδα. Που οφείλεται; Υπάρχουν προβλήματα στις επενδύσεις και ειδικά στον Τουρισμό; Ποια είναι η άποψή σας για τον αναπτυξιακό νόμο που ψηφίστηκε πρόσφατα;
Σαφώς το επενδυτικό ενδιαφέρον για την Ελλάδα βαίνει διαρκώς αυξανόμενο στον χώρο του Τουρισμού και των ξενοδοχείων. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες: Πρώτα από όλα στην ομορφιά του τόπου, στις ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες, στη γεωγραφική θέση, στην πολιτική σταθερότητα, χωρίς έντονες κοινωνικές αναταραχές και ασφαλώς στο γεγονός ότι προερχόμαστε από μια βαθιά οικονομική κρίση και ύφεση δεκαετίας, που είχε σαν αποτέλεσμα οι τιμές και οι αξίες των ξενοδοχείων να είναι χαμηλότερες από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες και από προορισμούς ανάλογου τουριστικού ενδιαφέροντος. Από την άλλη το ίδιο το μοντέλο της ξενοδοχειακής αγοράς, κυρίως οικογενειακές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, χωρίς ιδιαίτερα επαγγελματικό management υπερδανεισμένες, άρα ευάλωτες στα σκαμπανεβάσματα της αγοράς, δημιουργούν τις ιδανικές συνθήκες για πράξεις αγοραπωλησίας και στην συνέχεια ανακαίνιση ή και επέκταση αυτών, από τους νέους επενδυτές και νέους ιδιοκτήτες. Τέτοιου είδους επενδύσεις αποτελούν την μεγάλη πλειοψηφία ακόμα και σήμερα. Μεγάλη μερίδα επίσης έχει η μετατροπή και η αλλαγή χρήσης υφιστάμενων κτηρίων σε ξενοδοχεία. Η ανάπτυξη νέων κτηριακών εγκαταστάσεων ξενοδοχείων, κατέχει το μικρότερο κομμάτι, καθώς παρά την σχετική απλούστευση των διαδικασιών αδειοδοτήσεων ακόμα και σήμερα μια τέτοια ανάπτυξη μετατρέπει τον χρόνο υλοποίησης σε απόλυτα σχετικό μέγεθος, καθώς η γραφειοκρατία και οι δαιδαλώδεις διαδικασίες, κάνουν μια τέτοια επένδυση να είναι υψηλού ρίσκου και αμφιβόλου χρόνου υλοποίησης. Ταυτόχρονα και όλο το υπόλοιπο χρηματοοικονομικό και φορολογικό μοντέλο δεν έχει πλήρως εναρμονιστεί με την απαραίτητη ευελιξία που θα βοηθούσε τέτοιου είδους επενδύσεις και πιστεύω ότι θα μπορούσε να έχει γίνει καλύτερο «κούμπωμα» με τον αναπτυξιακό. Π.χ. για τις μεγάλες επιχειρήσεις προβλέπει όχι χρηματική επιδότηση, αλλά φοροαπαλλαγή στο μέλλον. Δεκτό και πολύ θετικό. Πόσο όμως καλύτερο θα ήταν άραγε να μην επιβαρυνόταν με ΦΠΑ η επένδυση, καθώς τα υψηλά ταμειακά διαθέσιμα τα χρειάζεται η επιχείρηση περισσότερο στην φάση της υλοποίησης της επένδυσης και λιγότερο στην φάση της λειτουργίας. Με αυτό τον τρόπο με την λειτουργία του ξενοδοχείου, το κράτος θα εισέπραττε ΦΠΑ από την πρώτη μέρα λειτουργίας, αντί να συμψηφίζει, και αντίστοιχα και ο επενδυτής θα είχε μεγαλύτερη βοήθεια. Αντίστοιχα, ενώ βλέπουμε το καινούριο χωροταξικό να προάγει την ανάπτυξη μεγάλων ξενοδοχειακών μονάδων, καθώς έχει θέσει όριο τουλάχιστον 20.000 τετραγωνικά μέτρα οικοπέδου για την ανάπτυξη ξενοδοχειακής μονάδας, αντίθετα ο αναπτυξιακός όχι μόνο δεν δίνει επιδότηση με την μορφή χρήματος σε μεγάλες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις που θα ήταν οι κύριοι υποψήφιοι για την ανάπτυξη μεγάλων μονάδων αντίστοιχα, αλλά τους βάζει πλαφόν στα 3 εκ. ευρώ φοροαπαλλαγή.
Άρα τι λέμε;
Ότι περιμένουμε από τις μικρές επιχειρήσεις να αναπτύξουν μεγάλα ξενοδοχεία;
Πως;
Με τι χρηματοδότηση και από ποια ελληνική τράπεζα καθώς η ίδια συμμετοχή πρέπει να είναι τουλάχιστον 30-40%;
Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι κάπου τα πράγματα δεν έχουν μελετηθεί σωστά και δεν υπάρχει ο απαραίτητος σχεδιασμός και η συνοχή. Από την άλλη δεν θεωρώ ότι η αναπτυξιακή πορεία του κλάδου πρέπει να βασιστεί σε επιδοτήσεις και επιδόματα. Ως εκ τούτου δεν θεωρώ ότι ο αναπτυξιακός πρέπει να καθορίζει την σκοπιμότητα ή μη μιας επένδυσης, αλλά η βιωσιμότητά της, έτσι και αλλιώς. Ο αναπτυξιακός είναι μια βοήθεια από το κράτος και σαν τέτοια είναι ευπρόσδεκτη και σαν τέτοια θα πρέπει να αντιμετωπίζεται.
Τι γίνεται με τα «κόκκινα δάνεια» στον Τουρισμό; Ποια «συνταγή» πρέπει να εν ακολουθηθεί κατά την γνώμη σας;
Θεωρώ ότι τα τελευταία χρόνια οι τράπεζες έκαναν άλματα στην εξυγίανση των χαρτοφυλακίων τους με την πώληση μεγάλων πακέτων δανείων σε funds, με αποτέλεσμα την βελτίωση των κεφαλαιακών τους δεικτών. Η αλλαγή του πτωχευτικού πλαισίου συνέβαλε τα μέγιστα σε αυτό. Από την άλλη πλευρά θα πρέπει να υπάρξει “σοφία” στον τρόπο που δίνονται τα δάνεια από εδώ και στο εξής και να αναπτυχθούν από τις τράπεζες εξιδεικευμένες ομάδες συμβούλων, σε επίπεδο χορηγήσεων, με τους ανάλογους μηχανισμούς αξιολόγησης, οι οποίοι θα έχουν άριστη γνώση και κρίση του ξενοδοχειακού αντικειμένου. Ούτε δάνεια με το «σταγονόμετρο», ούτε δάνεια με τον «κουβά». Αν χρειαστεί να δοθούν με τον «κουβά» για έναν κλάδο που έχει το μεγαλύτερο επενδυτικό ενδιαφέρον στην χώρα ας το κάνουν οργανωμένα και με τρόπο που δεν θα οδηγηθούμε σε μια νέα γενιά κόκκινων δανείων. Σε σχέση με τα δάνεια που ήδη έχουν πουληθεί σε funds ή έχουν μείνει πίσω στις τράπεζες στα τμήματα καθυστερήσεων, θεωρώ ότι είναι μια διαδικασία εξυγίανσης που θα διαρκέσει άλλα τρία τέσσερα χρόνια που όμως όσο θα περνάει ο καιρός τα πράγματα θα δυσκολεύουν αρκετά στο να βρεθούν αγοραστές, καθώς τα περισσότερα αξιόλογα ακίνητα θα έχουν πουληθεί και θα υπάρξει πρόβλημα σε σχέση με τις τιμές που έχουν στα βιβλία τους και στις τιμές που θα προσφέρει η αγορά, με δεδομένο ότι βρισκόμαστε μπροστά σε ύφεση.
Η υπερφορολόγηση του τουριστικού-ξενοδοχειακού κλάδου και η «γιγάντωση» του φαινομένου των βραχυχρόνιων μισθώσεων δημιουργούν ένα δυσμενές επιχειρηματικό περιβάλλον για τα ξενοδοχεία. Τι πρέπει να γίνει;
Η αλήθεια είναι ότι ο κλάδος υπερφορολογείται και δυστυχώς αντιμετωπίζεται σαν την εύκολη λύση από την μεριά του κράτους στο να συλλεχθούν φόροι. Πολλές φορές βλέπουμε το κράτος να αντιμετωπίζει τον κλάδο με ελαφρότητα και καιροσκοπικά χωρίς να καθορίζει ένα ασφαλές, δίκαιο και μακροπρόθεσμο φορολογικό πλαίσιο. Από την άλλη η φοροδιαφυγή και φοροαποφυγή στον κλάδο είναι ακόμα υπαρκτό φαινόμενο το οποίο και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Την αδυναμία του κράτους στο να εισπράξει από όλους, δυστυχώς την καλύπτει η υπερφορολόγηση. Θα πρέπει να γίνει αυστηροποίηση του πλαισίου και να δημιουργηθούν οι κατάλληλοι ελεγκτικοί μηχανισμοί όχι μόνο σε φορολογικό επίπεδο, αλλά και σε λειτουργικό. Ένα τεράστιο κομμάτι της αγοράς που αποτελούν οι βραχυχρόνιες μισθώσεις ακόμα και σήμερα λειτουργούν σε ένα “γκρίζο” περιβάλλον. Ποιος είναι αυτός που εργάζεται σε μια βίλλα που ο επισκέπτης πληρώνει 10.000 ευρώ την βραδιά και τι “γνωρίζει” το κράτος για αυτόν τον εργαζόμενο, για αυτό το έσοδο και για το επίπεδο των υπηρεσιών που παρέχονται σε σχέση με ένα ξενοδοχείο 150 δωματίων, το οποίο έχει μέση τιμή 60 ευρώ, όπου υπάρχει ηλεκτρονική τιμολόγηση και οι εργαζόμενοι δηλώνονται σε πραγματικό χρόνο στο σύστημα του υπουργείου Εργασίας «Εργάνη».
Θα επιβιώσουν οι τουριστικές επιχειρήσεις της πανδημίας Covid; Θεωρείτε επαρκή τα μέτρα στήριξης που έχουν ληφθεί; Οι Ξενοδόχοι λένε όχι…
Βρισκόμαστε σε μια ιστορικά δύσκολη συγκυρία, ο Covid δεν έχει τελειώσει εντελώς, είναι εδώ μαζί μας, απλά μαθαίνουμε να ζούμε με αυτόν και εκπαιδευόμαστε σε ταξιδιωτικούς περιορισμούς που επιβάλλονται με βάση τα επιδημιολογικά στοιχεία σε συνδυασμό με την εξυπηρέτηση των οικονομιών. Συγχρόνως η αύξηση του ενεργειακού και του λειτουργικού κόστους, δημιουργεί εξαιρετικά δύσκολα δεδομένα, πόσο μάλλον για επιχειρήσεις που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία. Από την άλλη, και στην φύση αλλά και στην ελεύθερη οικονομία, εφαρμόζεται ο κανόνας «επιβιώνει κατ’αρχήν και ευημερεί στην συνέχεια ο πιο ανθεκτικός». Ούτε ο πιο μεγάλος ούτε ο πιο μικρός, αλλά ο πιο ανθεκτικός. Τα μέτρα θεωρώ ότι ήταν απαραίτητα και ήταν προς την σωστή κατεύθυνση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήταν πάντα δίκαια και σαφώς αν κρίνουμε εκ του αποτελέσματος δεν θα είναι αρκετά. Για τον απλούστατο λόγο ότι όσοι ήταν όρθιοι στην χρονική στιγμή που ξέσπασε η πανδημία δεν θα βρεθούν όλοι να είναι και παρόντες στην μετα-πανδημία εποχή. Από την άλλη σε μια ελεύθερη παγκοσμιοποιημένη οικονομία, αυτό είναι μέσα στα όρια του φυσιολογικού.
Το παραγωγικό μοντέλο της χώρας βασίζεται ιδιαίτερα στον Τουρισμό. Χρειάζεται κάποια αλλαγή κατά την άποψή σας; Θεωρείτε ότι ο Τουρισμός έχει στηριχθεί με ειδικά μέτρα όλα αυτά τα χρόνια; Τι πρέπει να προσεχθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης;
Θεωρώ ότι στο παρελθόν ο κλάδος είχε υποτιμηθεί από το κράτος και τους φορείς. Έχουν αντίστοιχα υποτιμηθεί και όλοι όσοι δραστηριοποιούνται, εργάζονται και προσφέρουν από το μετερίζι του ο καθένας. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο βλέπουμε να εκτιμάται η συνεισφορά του Τουρισμού στο εθνικό ακαθάριστο προϊόν και αυτό είναι αποτέλεσμα της ανθεκτικότητας και της ανάπτυξης που κατάφερε να έχει ο κλάδος, με αποτέλεσμα να επιβληθεί στην συνείδηση και του κράτους και του πολίτη. Το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί μια χρυσή ευκαιρία και για τον Τουρισμό και για το κράτος, να αναδείξει την σημαντικότητα του τομέα στην χάραξη της στρατηγικής για το μέλλον. Η ορθή χρήση των πόρων είναι βασική προϋπόθεση για μια βιώσιμη ανάπτυξη στο μέλλον που θα φέρει τον ελληνικό Τουρισμό ενισχυμένο στην παγκόσμια τουριστική σκακιέρα.
Η ZEUS πραγματοποιεί και μια εντυπωσιακή πορεία εκτός Ελλάδος. Τι να περιμένουμε, ποια είναι η στρατηγική; Εντός Ελλάδος οι επόμενες κινήσεις θα είναι εξαγορές, ενοικιάσεις ή management ξενοδοχείων;
Με συνέπεια όλα αυτά τα χρόνια συνεχίζουμε στην ίδια στρατηγική την οποία χαράξαμε από την αρχή της πορείας μας. Συνέπεια στις σχέσεις μας απέναντι στην αγορά και στους φιλοξενούμενους μας, προσφέροντας μοναδικά ξενοδοχειακά concepts και υπηρεσίες, για μια εξαιρετική εμπειρία διαμονής, με συνεχείς επενδύσεις και αναβαθμίσεις των ξενοδοχείων μας, καθώς επίσης και άνοιγμα νέων προορισμών. Φέτος προχωρήσαμε σε μια τεράστια επένδυση που αφορούσε στην ριζική αναβάθμιση του Wyndham Grand Mirabello Bay στον Άγιο Νικόλαο της Κρήτης, με την προσθήκη 60 δωματίων με ιδιωτικές πισίνες, Outdoor Gym, Θερινού Κινηματογράφου, ενός Sisha Bar και την περαιτέρω αναβάθμιση του -εξαιρετικού φυσικού κάλους- παραλιακού μετώπου και της μαρίνας. Ανοίξαμε τον προορισμό της Χαλκιδικής με ένα καταπληκτικό ξενοδοχείο, ένα ξενοδοχείο που αποτελεί ήδη σε λίγους μήνες από την έναρξη της λειτουργείας του, την ξενοδοχειακή κορωνίδα της Βορείου Ελλάδας. Το AMMOA LUXURY & SPA RESORT βρίσκεται στην κορυφαία παραλία της Χαλκιδικής, αυτή του Αγίου Ιωάννη στην Νικήτη και αποτελεί μέρος τη μεγαλύτερη ξενοδοχειακή επένδυση την τελευταία δεκαετία στην Χαλκιδική. Bungalows με ιδιωτικές πισίνες, SPA κορυφαίων υπηρεσιών και design, εστιατόρια και bar πάνω στο νερό και εξωτερικές πισίνες που δένουν με αρμονία στο απέραντο γαλάζιο της θάλασσας της Χαλκιδικής. Αυτό τον Χειμώνα θα προστεθούν 130 υπερπολυτελείς βίλλες με μέγεθος πάνω από 250 τετραγωνικά η κάθε μία, στις οποίες θα προσφέρονται όλες οι ξενοδοχειακές υπηρεσίες και μεγάλη μαρίνα που θα μπορεί να εξυπηρετήσει τις ανάγκες οπουδήποτε “βεληνεκούς” επισκέπτη. Επίσης ανοίξαμε τον προορισμό στα Δωδεκάνησα στην Κω με το ξενοδοχείο KOSEA BOUTIQUE HOTEL, πάνω σε ένα μοναδικό σημείο στην παραλιακή οδό της πόλης. Ένα ξενοδοχείο μεσαίου μεγέθους με μια χαλαρωτική ατμόσφαιρα, με θέα το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου.
Συνεχίζουμε την ανάπτυξη μας και τις επενδύσεις και στις υπόλοιπες χώρες που δραστηριοποιούμαστε, στην Ιταλία, στην Ρουμανία και στην Κύπρο και έχουμε καταφέρει να χτίσουμε ένα εξαιρετικά υγιές χαρτοφυλάκιο με μια διασπορά που μας κάνει να βλέπουμε το μέλλον με μεγάλη αισιοδοξία. Έχοντας στην ιδιοκτησία μας 5 ξενοδοχεία, έχοντας 8 μακροχρόνιες μισθώσεις και έχοντας φτάσει συνολικά στα 24 ξενοδοχεία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έχουμε αποκτήσει μια εξαιρετική αναγνωρισιμότητα που μας κατατάσσει στις κορυφαίες αλυσίδες ξενοδοχείων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της διεθνούς κύρους και βεληνεκούς εταιρία HORWATH HTL που το ΧΡΗΜΑ & ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ δημοσίευσε, ο όμιλος της ZEUS INTERNATIONAL είναι μέσα στην δεκάδα των κορυφαίων αλυσίδων στην Ιταλία και ο τρίτος σε ρυθμό ανάπτυξης. Καταφέραμε να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη παραδοσιακών ομίλων και οικογενειών στην Ελλάδα που εκτίμησαν σε εμάς την συνέπεια λόγων και έργων και μας εμπιστεύθηκαν τα ξενοδοχεία τους, καταφέραμε και συνεργαζόμαστε με μερικά από τα κορυφαία Funds του παγκόσμιου οικονομικού οικοδομήματος μεταλαμπαδεύοντας τους το όραμά μας μας για την “εξαγωγή” της ελληνικής φιλοξενίας και ξενοδοχείας σε όλη την Ευρώπη. Ήμασταν η πρώτη αμιγώς Ελληνική Εταιρία που τολμήσαμε να πάμε σε δυτικούς προορισμούς και να κάνουμε εξαγώγιμο προϊόν την Ελληνική φιλοξενία. Με σεμνότητα, σοβαρότητα και συνέπεια θα συνεχίσουμε. Μέχρι το τέλος της χρονιάς θα ανοίξουμε άλλους δύο τουλάχιστον προορισμούς στην Ελλάδα, ενώ αντιμετωπίζουμε ήδη την επόμενη χρονιά σαν μια πρόκληση για την περαιτέρω ανάπτυξή μας. Η δύναμή μας, είναι οι άνθρωποί μας. Αυτή την στιγμή όλες σχεδόν οι διευθυντικές θέσεις στον όμιλο και σε επίπεδο κεντρικών, αλλά και σε επίπεδο ξενοδοχείων, είναι στελέχη που εκπαιδεύτηκαν και εξελίχθηκαν μέσα στον όμιλο και που ακολούθησαν της πορεία ανάπτυξής του. Η οργανική εξέλιξη μέσα στον μέσα στον όμιλο, η συνεχής εκπαίδευση και η απόκτηση παραστάσεων και η καλλιέργεια του αισθήματος της φιλοξενίας και της πελατοκεντρικότητας στην πρώτη γραμμή, σε συνδυασμό με την προσήλωσή μας στις συνεργασίες μας, μαζί με την αποτελεσματικότητα -ποιοτική και οικονομική- στις ξενοδοχειακές μας μονάδες, είναι το “διαβατήριό” μας για το αύριο. Πρέπει να είμαστε δίπλα στους ανθρώπους μας, πρέπει να είμαστε μπροστά από τους φιλοξενούμενους μας και να προσβλέπουμε και να αντιλαμβανόμαστε τις ανάγκες, πριν αυτές προκύψουν και να είμαστε πάντα ξεκάθαροι στον στόχο μας, χωρίς ποτέ να μπούμε στον πειρασμό καιροσκοπικών και κερδοσκοπικών σειρήνων της επενδυτικής και ξενοδοχειακής πραγματικότητας.
Θα συνεχίσετε την συνεργασία με διεθνή brands;
Ήμασταν η πρώτη εταιρία στην Ελλάδα πριν από αρκετά πλέον χρόνια που ξεκίνησε συνεργασίες στρατηγικής ανάπτυξης με τα διεθνή Brands. Είμαστε στρατηγικός εταίρος με την Wyndham για όλη την Ευρώπη, είμαστε συνεργάτες και “τρέχουμε” με την Radisson, συνεργαζόμαστε με την Hilton, καθώς επίσης είμαστε εγκεκριμένος και πιστοποιημένος Hotel Operator από την Marriott International, ενώ έχουμε δει αρκετά projects με την Accor. Άρα οι συνεργασίες μας είναι εξαιρετικά πολυσχιδείς έχοντας όμως καταφέρει να κρατήσουμε την ανεξαρτησία και αυτονομία μας, γεγονός που μας δίνει την δυνατότητα να απαιτήσουμε περισσότερα πράγματα από αυτούς και να επιτύχουμε καλύτερα αποτελέσματα. Επίσης το γεγονός αυτό μας δίνει την βέλτιστη ευελιξία για την βέλτιστη επιλογή Brand ανά ξενοδοχείο. Πλέον έχουμε αρκετά ξενοδοχεία με το δικό μας brand και κάθε μέρα που περνάει ανακαλύπτουμε και εμείς οι ίδιοι την δύναμη του δικού μας ονόματος.
Θα συνεχίσουμε τις συνεργασίες μας με τα διεθνή Brands, χωρίς ποτέ αυτές να είναι μονοσήμαντες και χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλα τα ξενοδοχεία χρειάζεται να είναι Branded.
Στο θέμα της έλλειψης εργαζόμενων ποια είναι η λύση κατά την άποψή σας;
Αυτό το πρόβλημα ίσως εξελιχθεί στο μεγαλύτερο πρόβλημα της χρονιάς και ίσως αποδειχθεί το χειρότερο κοινωνικό φαινόμενο για τα επόμενα χρόνια. Από την μια η δυσχέρεια στην εξεύρεση εκπαιδευμένου προσωπικού, από την άλλη συνολικά η δυσχέρεια στην εξεύρεση προσωπικού και η άρνηση των νέων για την εισαγωγή τους στο εργασιακό στίβο, σε συνδυασμό με την έλλειψη καλλιέργειας οράματος από το κράτος και τις επιχειρήσεις και την επιδοματική πολιτική των τελευταίων χρόνων εξαιτίας της πανδημίας που καλλιέργησε το συναίσθημα ότι μπορώ να ζήσω με λίγα, μπορώ να μην κυκλοφορώ και ότι η ζωή είναι απλά η επιβίωση φυτοζωώντας και ο στόχος μπορεί να είναι μόνο ο εύκολος πλουτισμός και οποιαδήποτε ακρότητα χωρίς αίσθημα, χωρίς όραμα, χωρίς τις στοιχειώδεις αρχές και συναισθήματα που βοήθησαν το ανθρώπινο είδος να εξελιχθεί και να δημιουργήσει Τέχνη, Πολιτισμό και Κοινωνικές Δομές και Αρχές. Πρέπει να αφουγκραστούμε όλοι μας σωστά την κατάσταση, διότι σε παγκόσμιο επίπεδο εάν δεν το κάνουμε, σύντομα θα είναι πολύ αργά. Πρέπει να ακούσουμε, να νιώσουμε και την κοινωνία και τους νέους. Σωστά πρότυπα, εκπαίδευση, δικαιοσύνη στην πολιτική αμοιβών και καλλιέργεια αισθήματος ασφάλειας και προοπτικής από όλους, κράτος, εκπαιδευτικούς φορείς και επιχειρήσεις, είναι σημαντικά ζητούμενα.
Ποιο είναι το «ταβάνι» για τον ελληνικό Τουρισμό; Είναι ποσοτικό το θέμα; Που μπορεί να φτάσει η Ελλάδα και πως;
Δεν θεωρώ ότι υπάρχει “ταβάνι”. Θεωρώ ότι στην μετά πανδημία εποχή ο κόσμος θα διψάει ακόμα περισσότερο από ότι φέτος να ταξιδέψει και το στοίχημα της επόμενης μέρας πρέπει να είναι πρώτα από όλα ποιοτικό, αλλά και ποσοτικό. Αεροδρόμια, Οδικές και λοιπές υποδομές, μείωση της φορολογίας, δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης έκδοσης visa σε παγκόσμιο επίπεδο από τις πρεσβείες μας, εξάλειψη γραφειοκρατίας και ταχύτητα εξυπηρέτησης σε διασυνοριακούς σταθμούς, δημιουργία ενός πλάνου κρατικής στρατηγικής μάρκετινγκ που θα ακολουθηθεί για τα επόμενα χρόνια με στόχευση σε νέες αγορές και ευέλικτη πολιτική τιμών, με στόχο την μεγιστοποίηση από την μια της ικανοποίησης των φιλοξενουμένων και από την άλλη την μεγιστοποίηση του εσόδου ανά δωμάτιο, πρέπει να υλοποιηθούν. Ακόμη, απαιτείται η δημιουργία ενός κεντρικού οργάνου στρατηγικής με συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων υπουργείων με στόχο την εξάλειψη όλων των αγκυλώσεων του κρατικού μηχανισμού και την χάραξη της στρατηγικής για το αύριο και τη στήριξη εργαζομένων, επιχειρήσεων όχι απαραίτητα με επιδόματα, αλλά με πιο σταθερό και δίκαιο διεθνώς φορολογικό σύστημα, με μείωση των ασφαλιστικών εισφορών και μείωση του ΦΠΑ, στα διεθνή επίπεδα και στα επίπεδα των ανταγωνιστών μας.
