Του Κώστα Ντελέζου στο «Βήμα»
Στη δεκαετία του ’80 – σαράντα ολόκληρα χρόνια πίσω – επέστρεψε εφέτος ο ελληνικός τουρισμός! Η πανδημία της COVID-19 όχι μόνο ανέκοψε την επταετή ανοδική πορεία της ελληνικής τουριστικής «ατμομηχανής», αλλά και απειλεί να την καθηλώσει σε «χαμηλές πτήσεις» και για τα επόμενα 1-2 χρόνια.
Στο μακρινό 1980, οι ξένοι επισκέπτες της χώρας μόλις είχαν σπάσει το φράγμα των… πέντε εκατομμυρίων αφίξεων (5,2 εκατ. για την ακρίβεια), όσες ακριβώς αναμένουν οι παράγοντες του τουρισμού να είναι πάνω-κάτω και οι εφετινές αφίξεις, χωρίς σε αυτές να υπολογίζουν τον εσωτερικό τουρισμό!
Το χάσμα ανάμεσα στα 33 εκατ. τουριστών που επισκέφθηκαν το 2019 την Ελλάδα, ανεβάζοντας τα τουριστικά έσοδα στα 18,2 δισ. ευρώ, και στις εφετινές αφίξεις εν μέσω πανδημίας, είναι τεράστιο. Το 2020 «κλείνει» με μόλις 5,5 εκατ. αφίξεις και έσοδα που είναι αμφίβολο εάν θα πλησιάσουν τα 3,5 δισ. ευρώ, παρά τις αρχικές προβλέψεις για εισπράξεις που ενδεχομένως να ανέρχονταν ακόμη και στα 5-6 δισ. ευρώ.
Αγώνας επιβίωσης
Η αστοχία στις προβλέψεις αποδίδεται στο γεγονός ότι οι μεγάλες αγορές για την Ελλάδα άργησαν να ανοίξουν. Η βρετανική και η γερμανική αγορά άνοιξαν στα μέσα Ιουλίου, ενώ κάποιες άλλες σημαντικές αγορές δεν άνοιξαν ποτέ, όπως η Αμερική και η Ρωσία. Ωστόσο, ακόμη και οι αγορές που έστειλαν εφέτος τουρίστες στην Ελλάδα αναγκάστηκαν να «κλείσουν» πρόωρα μέσα στον Σεπτέμβριο, λόγω της επιδείνωσης που εμφανίστηκε στο υγειονομικό μέτωπο.
Για τη χρονιά που φεύγει, όλοι συμφωνούν ότι ο ελληνικός τουρισμός κλήθηκε, εν μέσω πανδημίας, να δώσει έναν πρωτοφανή αγώνα επιβίωσης, καθώς ουσιαστικά χάθηκε το 80% των εσόδων του.
Ομως, η κατάσταση δεν διαγράφεται ευνοϊκή ούτε για το 2021, παρά την όποια τονωτική ένεση στις μετακινήσεις που θα δώσουν τα εμβόλια. Οι εκπρόσωποι του κλάδου τοποθετούν τη «σημαία» επανεκκίνησης του ελληνικού τουρισμού στις αρχές του δευτέρου εξαμήνου (Ιούνιο) του 2021, προσδοκώντας ως το τέλος του ερχόμενου έτους να έχει ανακτηθεί, υπό προϋποθέσεις, το 50% των αφίξεων και των εσόδων του 2019. Αυτό, όπως επισημαίνουν, προκύπτει από τις προβλέψεις των μεγάλων αεροπορικών εταιρειών και των ευρωπαϊκών αεροδρομίων. Πάντα όμως υπό την προϋπόθεση της ευνοϊκής εξέλιξης της υγειονομικής κατάστασης.
Σύμφωνα με το «καλό σενάριο» του κλάδου, σε απόλυτους αριθμούς, οι προσδοκώμενες τουριστικές αφίξεις για το 2021 μπορούν να ανέλθουν σε περίπου 15 εκατομμύρια και τα τουριστικά έσοδα σε 9 δισ. ευρώ, έναντι 30 εκατ. αφίξεων και 18,2 δισ. ευρώ εσόδων το 2019.
Στήριξη του κλάδου
Οπως έχει επισημάνει ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) κ. Γιάννης Ρέτσος, το πρώτο τρίμηνο του 2021 θα χαθεί, όπως συνέβη και με το τελευταίο τρίμηνο του 2020, λόγω της υγειονομικής κατάστασης και του δεύτερου lockdown. Ακόμη και στο «καλό σενάριο», θα χαθεί και το δεύτερο τρίμηνο του 2021, καθώς δεν αναμένεται οποιαδήποτε ανάκαμψη.
Για τον λόγο αυτόν, ο κ. Ρέτσος τονίζει ότι θα χρειαστεί χρονική επέκταση για τη στήριξη του κλάδου και των εργαζομένων, τουλάχιστον μέχρι τον Μάρτιο του 2021. Κι αυτό, καθώς θα υπάρξουν κλάδοι του τουρισμού που θα χρειαστούν στήριξη για όλο το πρώτο εξάμηνο του 2021 και κυρίως η αγορά εργασίας.
Στις προτεραιότητες, σύμφωνα με τον ΣΕΤΕ, θα πρέπει να βρίσκεται το θέμα της ρευστότητας και η ολοκλήρωση του πλαισίου των προτάσεων για χρηματοδοτήσεις μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης.
Επίσης, για την επόμενη ημέρα, αναγκαία θα είναι και η συντονισμένη δράση στα ταξίδια, όπως και η θέσπιση ενιαίων κανόνων, τουλάχιστον σε ευρωπαϊκό επίπεδο. «Πρέπει, μπαίνοντας στο 2021, να αποφασιστεί κατ’ αρχάς σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο ότι δεν έχει πλέον δικαίωμα η κάθε χώρα να θέτει τους δικούς της κανόνες και να βάζει τις καραντίνες όπως αυτή κρίνει, αλλά να υπάρχει ένας ενιαίος κανόνας, ο οποίος μπορεί να είναι και αυστηρός» υπογραμμίζει ο κ. Ρέτσος και προσθέτει: «Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να προβλεφθεί υποχρεωτικό τεστ, ακόμα και στο αεροδρόμιο. Αν δεν ληφθεί μια απόφαση με αυτό το σκεπτικό, δεν μπορούμε να αναμένουμε οποιαδήποτε μορφή σοβαρής ανάκαμψης για το 2021».
Πάντως, για τον πρόεδρο της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων (ΠΟΞ) κ. Γρηγόρη Τάσιο, «το ζήτημα είναι πώς θα φτάσουμε στη νέα χρονιά, δεδομένου ότι τα 12μηνης λειτουργίας ξενοδοχεία ήδη δεν δουλεύουν, και για το 2021 δεν υπάρχουν δεδομένα που να μας κάνουν αισιόδοξους, παρότι έχουν υπογραφεί κάποιες συμφωνίες για την επόμενη σεζόν».
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει πολύ μεγάλος προβληματισμός και για τα δίκτυα διανομής, δηλαδή τις online πωλήσεις, τις αεροπορικές εταιρείες και τους tour operators, που κλυδωνίζονται και κανείς δεν γνωρίζει ακόμη ποιοι θα καταφέρουν να διασωθούν και πώς.
Οι ταξιδιωτικές τάσεις
Αλλαγές αναμένονται και στις ταξιδιωτικές τάσεις της επόμενης χρονιάς, οι οποίες σύμφωνα με τους τουριστικούς παράγοντες θα είναι δύο και αντίθετες μεταξύ τους. Από τη μια θα υπάρχουν εκείνοι που μπορούν να υποστηρίξουν οικονομικά το μεμονωμένο ταξίδι, την περιήγηση στη φύση και τη διαμονή σε μικρότερες ξενοδοχειακές μονάδες.
Από την άλλη, τα οικονομικά δεδομένα της Ευρώπης δεν θα είναι ευχάριστα, οπότε θα αναζητηθούν λύσεις διακοπών προσαρμοσμένες σε αυτά. Συνεπώς, το μαζικό μοντέλο, που σημαίνει οικονομική αεροπορική θέση και ξενοδοχειακή κλίνη, θα είναι σίγουρα στις πρώτες θέσεις επιλογής της ευρωπαϊκής αγοράς.
Σε αυτό το περιβάλλον και με δεδομένες τις μεγάλες απώλειες του 2020, λέει ο κ. Τάσιος, τα ξενοδοχεία αντιμετωπίζουν ζήτημα επιβίωσης. «Ομως, επιβίωση δεν μπορεί να σημαίνει δανεικά. Πρέπει όλα τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία, αλλά και τα καινούργια που θα προκύψουν από ευρωπαϊκούς πόρους, να προσανατολιστούν στο να δώσουν ανάσα στο ξενοδοχείο. Με ψυχραιμία αλλά και με ένα «Ταμείο Επιβίωσης», μπορούμε να χτίσουμε αντοχές για να κερδίσουμε το μέλλον» επισημαίνει ο πρόεδρος της ΠΟΞ.
Πάντως, για τον κ. Τάσιο η επόμενη ημέρα των ξενοδοχείων θα έχει ορίζοντα πενταετίας. «Το πλήγμα ήταν και παραμένει μεγάλο. Θα χρειαστεί μια πενταετία σκληρής δουλειάς και μεγάλης προσπάθειας για να καταφέρουμε να επιστρέψουμε στην κερδοφορία των σεζόν του 2018 και του 2019» τονίζει χαρακτηριστικά.
