Η δαπάνη εκτιμάται ότι θα ανέλθει, σε βάθος χρόνου, στα 175 δισ. δολάρια – Επιχειρησιακά λειτουργικός ο «Golden Dome» μέχρι την ολοκλήρωση της θητείας Τραμπ – Ποιος αναλαμβάνει τη διοίκηση του φιλόδοξου προγράμματος – Οι πιθανοί ανάδοχοι
Ο Ντόναλντ Τραμπ δεσμεύτηκε ότι το σύστημα θα είναι πλήρως επιχειρησιακό πριν ολοκληρωθεί η θητεία του στην προεδρία των ΗΠΑ. «Ο Χρυσός Θόλος θα μπορεί να αναχαιτίσει πυραύλους που προέρχονται ακόμη και από την άλλη άκρη της Γης ή από το Διάστημα» δήλωσε χαρακτηριστικά, προσθέτοντας ότι το αμερικανικό σύστημα θα ξεπερνά σε αποτελεσματικότητα το ισραηλινό Iron Dome.
Σε ερώτηση για το αν έχει προηγηθεί κάποια συζήτηση για τον Χρυσό Θόλο με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Τραμπ απάντησε «όχι». Είπε ότι οι ΗΠΑ βοήθησαν το Ισραήλ με το δικό του σύστημα, επισημαίνοντας ωστόσο ότι η αμερικανική τεχνολογία «είναι ακόμη πιο προηγμένη».
«Και ο Καναδάς μας κάλεσε και θέλει να συμμετάσχει σε αυτό. Έτσι, θα μιλήσουμε μαζί τους. Θέλουν να έχουν, επίσης, προστασία. Έτσι, ως συνήθως, βοηθάμε τον Καναδά να κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί. Αυτό το σχέδιο για τον Χρυσό Θόλο θα ενσωματωθεί με τις υπάρχουσες αμυντικές μας δυνατότητες» τόνισε ακόμη ο Ντόναλντ Τραμπ.
«Θέλουν να συνδεθούν και θέλουν να δουν αν μπορούν να συμμετάσχουν σε αυτό και [αυτό] κατά κάποιο τρόπο έχει νόημα… Ξέρετε, απλά αυτόματα έχει νόημα και θα είναι πολύ δύσκολο να γίνει, αλλά θα πληρώσουν το μερίδιο που τους αναλογεί» συμπλήρωσε.
Οι πιθανοί ανάδοχοι και η χρηματοδότηση
Πολλά από τα πρώιμα συστήματα αναμένεται να προέλθουν από υφιστάμενες γραμμές παραγωγής. Οι L3Harris Technologies, Lockheed Martin και RTX Corp είναι πιθανοί ανάδοχοι για το τεράστιο έργο.
Η χρηματοδότηση, ωστόσο, παραμένει αβέβαιη. Οι Ρεπουμπλικάνοι νομοθέτες έχουν προτείνει αρχική επένδυση 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ως μέρος ενός ευρύτερου αμυντικού πακέτου 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων, αλλά η χρηματοδότηση αυτή συνδέεται με ένα αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο, που αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια στο Κογκρέσο.
Ο στρατηγός Γκετλάιν αναλαμβάνει τη διοίκηση
Τη διοίκηση του πολυδάπανου αυτού προγράμματος, το οποίο εκτιμάται ότι θα κοστίσει έως και 175 δισεκατομμύρια δολάρια, σε βάθος χρόνου, αναλαμβάνει ο αντιπρόεδρος των διαστημικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ, στρατηγός Μάικλ Α. Γκετλάιν. Ο Γκετλάιν θεωρείται έμπειρο στέλεχος, με καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση, εκπαίδευση και εξοπλισμό των διαστημικών δυνάμεων των ΗΠΑ τόσο στο εσωτερικό όσο και διεθνώς.
Ο στρατηγός είναι επίσης υπεύθυνος για την ενσωμάτωση της διαστημικής πολιτικής στο ευρύτερο πλαίσιο των ενόπλων δυνάμεων και για το συντονισμό δραστηριοτήτων που σχετίζονται με το Διάστημα.
Πηγές του Reuters είχαν αποκαλύψει ήδη από τον Απρίλιο ότι ο Γκετλάιν συμμετείχε σε διαβουλεύσεις αναφορικά με τον ρόλο της SpaceX του Έλον Μασκ, εξετάζοντας το ενδεχόμενο η εταιρεία να αναλάβει την ιδιοκτησία και τη διαχείριση τμημάτων της νέας αντιπυραυλικής ασπίδας.
Από την πλευρά του, ο Πιτ Χέγκσεθ, υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ, παρουσιάζοντας το μεγαλεπήβολο σχέδιο, έκανε λόγο για μια μεγαλειώδη επένδυση στην ασφάλεια της χώρας.
Η τραμπάλα του Τραμπ: Πάνω ο Ερντογάν, κάτω το Ισραήλ και στη μέση η Αθήνα
Πλέον η Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει μια αναβαθμισμένη διπλωματικά Τουρκία, ενώ ο στενότερος σύμμαχός της στην περιοχή, το Ισραήλ, δείχνει προς το παρόν να παραμερίζεται
Οι εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων, με την Τουρκία και τον ίδιο τον Ερντογάν να κάνουν σημαντικά βήματα για την αποκατάσταση του κλίματος εμπιστοσύνης με τον νέο Αμερικανό πρόεδρο μετά από μια πενταετία, αν όχι εχθρότητας, τουλάχιστον ψυχρότητας στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, καθώς και με την απροκάλυπτη προσπάθεια των Ευρωπαίων να εντάξουν την Τουρκία στον αμυντικό σχεδιασμό της Ε.Ε., προσφέρουν στην Αγκυρα σημαντικό διπλωματικό κεφάλαιο, το οποίο προφανώς θα αξιοποιήσει για την προώθηση των περιφερειακών επιδιώξεών της.
Η Τουρκία, σε μια ευνοϊκή συγκυρία για την ίδια, «πουλάει» τη γεωστρατηγική της θέση, τη χρησιμότητα της πολιτικής ίσων αποστάσεων στη μεγάλη κρίση της Ουκρανίας με τη διατήρηση των σχέσεων με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, και φυσικά την επιλογή της ηγεσίας της χώρας για ενεργή παρεμβατική διπλωματία, η οποία συνδυάζεται, όταν χρειαστεί, με τη στρατιωτική της ισχύ, όπως έγινε στη Συρία, στη Λιβύη, στον Καύκασο και στο Κέρας της Αφρικής. Σημαντικό εργαλείο στην επιδίωξη επέκτασης της επιρροής της αναδείχθηκε και η αμυντική βιομηχανία της, με τις εξαγωγές, κυρίως drones, σε περιοχές κρίσεων.
Νέα εποχή
Η αυτονομία που υιοθέτησε στην εξωτερική πολιτική της αντιμετωπίστηκε με καχυποψία και εχθρότητα τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την Ε.Ε. Ομως, αυτή η επιλογή της Τουρκίας φαίνεται να είναι συμβατή με τη «νέα εποχή Τραμπ», τα πρώτα δείγματα γραφής της οποίας παρακολουθούμε τώρα.
Το νέο δόγμα του προέδρου Τραμπ ξεδιπλώνεται σταδιακά. Το «America First», στον πυρήνα της κοσμοθεωρίας του, έδειξε ότι δεν έχει εξαιρέσεις, ακόμη κι αν αυτό αφορά έναν διαχρονικό πυλώνα της αμερικανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή όπως το Ισραήλ. Η συναλλακτική αντίληψη κυριαρχεί πολύ περισσότερο όταν μεταφράζεται σε μεγάλες εμπορικές συμφωνίες, όπως αυτές που εξασφάλισε ο Ντ. Τραμπ στην περιοδεία του σε Σαουδική Αραβία, Κατάρ και ΗΑΕ, όπου οι Αραβες, έχοντας «διαβάσει» τον γνωστό τους από παλιά Αμερικανό πρόεδρο, υποσχέθηκαν σχεδόν 4,5 τρισ. δολάρια επενδύσεις την επόμενη δεκαετία.
Ο εμίρης του Κατάρ προχώρησε ένα βήμα παραπάνω, κάνοντας «δώρο» στον Αμερικανό πρόεδρο το ιπτάμενο παλάτι Boeing 747-8 αξίας 400 εκατ. δολαρίων, ενώ είναι επίσης σημαντική η χρηματοδότηση της Σαουδικής Αραβίας στα επιχειρηματικά σχέδια του γαμπρού του Αμερικανού προέδρου, Τζάρεντ Κούσνερ.
Οι επενδύσεις στη χώρα του, που συνδυάζονται με το σύνθημα «Make America Great Again», αποτελούν ίσως τον πυρήνα του δόγματος της εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ, παραβλέποντας αρχές που καθόριζαν στο παρελθόν την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Στην ομιλία του στο Κατάρ, ο Ντόναλντ Τραμπ έδωσε ένα ακόμη στίγμα της κοσμοθεωρίας του, υποστηρίζοντας ο ίδιος ότι «δεν ξεκινώ πολέμους, αλλά θέλω να τους τελειώνω», ενώ στη μεγάλη ομιλία του στο Ριάντ ήταν ακόμη πιο αποκαλυπτικός, τοποθετούμενος εναντίον των «νεοσυντηρητικών», των φιλελεύθερων και των «επεμβατικών» στην αμερικανική εξωτερική πολιτική, υποστηρίζοντας έναν ιδιότυπο απομονωτισμό:
«Αυτός ο μεγάλος μετασχηματισμός [της Μέσης Ανατολής] δεν προήλθε από Δυτικούς παρεμβατιστές που σας δίνουν διαλέξεις για το πώς να ζείτε ή πώς να διαχειρίζεστε τις δικές σας υποθέσεις… Τα λαμπερά θαύματα του Ριάντ και του Αμπού Ντάμπι δεν δημιουργήθηκαν από τους λεγόμενους “εθνο-οικοδόμους”, τους “νεοσυντηρητικούς” ή τους “φιλελεύθερους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς”, όπως εκείνους που ξόδεψαν τρισεκατομμύρια για να αποτύχουν στην ανάπτυξη της Καμπούλ, της Βαγδάτης και τόσων άλλων πόλεων. Τελικά, οι λεγόμενοι “εθνο-οικοδόμοι” κατέστρεψαν πολύ περισσότερα έθνη από όσα έχτισαν και οι παρεμβατιστές παρενέβαιναν σε πολύπλοκες κοινωνίες που ούτε οι ίδιοι καταλάβαιναν».
Η μεγάλη είδηση για την Τουρκία ήταν η δημόσια δήλωση του Ντόναλντ Τραμπ στο Ριάντ ότι η συνάντησή του με τον προσωρινό πρόεδρο της Συρίας, Αχμέντ αλ Σαράα, και η απόφαση για άρση των αμερικανικών κυρώσεων προς τη Συρία ήταν αποτέλεσμα των παρεμβάσεων του Ταγίπ Ερντογάν και του πρίγκιπα διαδόχου της Σαουδικής Αραβίας, Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Ο Τούρκος πρόεδρος είδε έτσι να δικαιώνεται η πολιτική του στη Συρία και, με αυτήν την εξέλιξη, να κατοχυρώνεται ο ρόλος και η επιρροή του στη χώρα.
Επίσης, σε συνδυασμό με την απόφαση του PKK να καταθέσει τα όπλα (για την οποία υπήρξαν εντατικές διαβουλεύσεις τους τελευταίους μήνες στην Αγκυρα και τολμηρά βήματα από τον Τούρκο ηγέτη), προσφέρεται η ευκαιρία για οριστική αντιμετώπιση της κουρδικής αυτόνομης οντότητας στη βορειοανατολική Συρία και διακοπή της αμερικανικής στήριξης προς τους Κούρδους της Συρίας, κάτι που η Αγκυρα θέτει στην κορυφή της αμερικανοτουρκικής ατζέντας.
Η Κωνσταντινούπολη βρέθηκε επίσης στο επίκεντρο της διεθνούς διπλωματίας καθώς φιλοξένησε την περασμένη εβδομάδα τις συνομιλίες της Ε.Ε. με το Ιράν για το πυρηνικό του οπλοστάσιο, τη στιγμή που ο πρόεδρος Τραμπ δήλωσε ότι οι συνομιλίες των ΗΠΑ με το Ιράν, που διεξάγονται στο Ομάν, βρίσκονται πολύ κοντά σε συμφωνία. Αυτή η «καλή εβδομάδα» για την Τουρκία επισφραγίστηκε με τη σημαντική στήριξη που έλαβε από τον ίδιο τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ στην άτυπη σύνοδο των ΥΠΕΞ της Συμμαχίας στην Αττάλεια.
Ο Μαρκ Ρούτε τάχθηκε κατά των κυρώσεων και των εμπάργκο σε εξοπλισμούς μεταξύ των Συμμάχων και υπέρ της στενότερης συνεργασίας της Ε.Ε. με συμμάχους που δεν είναι μέλη της, όπως η Τουρκία, η Βρετανία και η Νορβηγία.
Η πρώτη αναφορά στρεφόταν όχι μόνο προς τη Γαλλία και τη Γερμανία ώστε να προχωρήσει η πώληση των Eurofighter με τους πυραύλους Meteor, αλλά και προς τις ΗΠΑ για το θέμα των F-35. Στο ζήτημα αυτό, που αποτελεί το δεύτερο μεγάλο θέμα στην αμερικανοτουρκική ατζέντα, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο πρόεδρος Τραμπ εξετάζει τρόπους παράκαμψης των κυρώσεων που είχαν επιβληθεί κατά τη διάρκεια της προηγούμενης θητείας του ώστε να βρεθεί λύση για την επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα και αυτό, παρά την αντίθεση του Ισραήλ.
Ωστόσο, ο κ. Ρούτε άσκησε ευθέως πίεση και προς τους υπουργούς Εξωτερικών της Ε.Ε. που συμμετείχαν στη Σύνοδο της Αττάλειας να προχωρήσουν και στην ενσωμάτωση της Τουρκίας στα σχέδια για την Ευρωπαϊκή Αμυνα και να δεχθούν την τουρκική αμυντική βιομηχανία στο μεγάλο πρόγραμμα του επανεξοπλισμού της Ευρώπης. Μια θέση που ήδη φαίνεται να αποδέχονται σημαντικοί εταίροι, παρά τις σοβαρές επιφυλάξεις της Αθήνας και της Λευκωσίας. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, στις επισκέψεις του στη Ρώμη και το Βερολίνο, επεσήμανε ότι η συμμετοχή τρίτων χωρών στο ευρωπαϊκό αυτό σχέδιο θα πρέπει να γίνεται υπό την προϋπόθεση ότι ακολουθούν μια συμβατή με την Ευρώπη εξωτερική πολιτική και τις ευρωπαϊκές αξίες και αρχές.
Το καλώδιο
Η νέα κατάσταση πραγμάτων που δημιουργείται προβληματίζει την Αθήνα καθώς, εφόσον εδραιωθούν αυτές οι πολιτικές επιλογές της νέας αμερικανικής ηγεσίας, επηρεάζονται οι ισορροπίες στην περιοχή. Απέναντί της έχει πλέον μια αναβαθμισμένη διπλωματικά Τουρκία, ενώ ο στενότερος ίσως σύμμαχός της στην περιοχή και ο δίαυλος προς τα κέντρα λήψης αποφάσεων στην Ουάσινγκτον, το Ισραήλ, δείχνει να παραμερίζεται προς το παρόν από τον πρόεδρο Τραμπ.
Παρά την πολιτική των «ήρεμων νερών» στο Αιγαίο, είναι προφανές ότι οι ισορροπίες είναι ιδιαίτερα λεπτές, καθώς η Τουρκία θεωρεί πως το αντάλλαγμα για αυτή τη «μη ένταση» είναι ο αυτοπεριορισμός της Ελλάδας στην άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων. Το παράδειγμα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου – Κρήτης είναι ενδεικτικό, όπως και οι αντιδράσεις στον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό (ΘΧΣ), αλλά και η επαναφορά, με κάθε ευκαιρία, της διεκδίκησης των «γκρίζων ζωνών» και του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Η σχετικά ήπια αντίδραση της Τουρκίας στη δημοσίευση του χάρτη του ΘΧΣ εξηγείται βεβαίως όχι επειδή υπήρξε αλλαγή προσέγγισης από την Αγκυρα, αλλά επειδή ο ΘΧΣ δεν έχει ακόμη κατατεθεί στην Κομισιόν και φυσικά δεν έχει φτάσει ακόμη σε φάση υλοποίησης με συγκεκριμένες δραστηριότητες επί του πεδίου. Η θεσμοθέτηση των Θαλάσσιων Πάρκων, που θα άνοιγε τη δυνατότητα για περιβαλλοντικές δραστηριότητες σε νησίδες και βραχονησίδες στο Αιγαίο, έχει καθυστερήσει σημαντικά ακριβώς επειδή συνυπολογίζεται η τουρκική αντίδραση.
Ενδεικτικό πάντως της δύσκολης κατάστασης στα Ελληνοτουρκικά είναι ότι η αναμενόμενη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας (ΑΣΣ) και η επίσκεψη του πρωθυπουργού Κυρ. Μητσοτάκη στην Αγκυρα, που αρχικά είχε προγραμματιστεί για τον Ιανουάριο, έκτοτε μετατίθεται διαρκώς χρονικά και δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί. Στην τελευταία τους συνάντηση στην Αττάλεια την Πέμπτη, οι δύο ΥΠΕΞ, Γιώργος Γεραπετρίτης και Χ. Φιντάν, δεν κατέληξαν στον προγραμματισμό του ΑΣΣ, και διπλωματικές πηγές απλώς ενημέρωσαν ότι τις «επόμενες» ημέρες θα υπάρξει ανακοίνωση για τον προγραμματισμό της διαδικασίας του Πολιτικού Διαλόγου και της Θετικής Ατζέντας του ΑΣΣ.
Καταβάλλεται προσπάθεια η συνάντηση να μη μετατεθεί για το φθινόπωρο, ενώ υπάρχει προβληματισμός για το αν θα πρέπει να προηγηθεί της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη (24-25 Ιουνίου) ή να πραγματοποιηθεί αργότερα, εντός του Ιουλίου, όταν θα έχει ξεκαθαρίσει και το τοπίο για τις διατλαντικές σχέσεις, αλλά και με πιθανή διάθεση ενεργότερης εμπλοκής των ΗΠΑ στις περιφερειακές εξελίξεις.
Απρόβλεπτος
Υπάρχει φυσικά και η αντίληψη ότι ο πρόεδρος Ερντογάν, στο νέο σκηνικό που διαμορφώνεται, θα αποφύγει τις εντάσεις προκειμένου να μη «γρατσουνίσει» την εικόνα του ειρηνοποιού. Ομως, κανείς δεν θα ήθελε να το δοκιμάσει αυτό στην πράξη, δεδομένου του τρόπου με τον οποίο πολιτεύεται μέχρι στιγμής, αλλά και του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί ο πρόεδρος Τραμπ, ηγέτης της μοναδικής χώρας που θα μπορούσε να παρέμβει σε μια ενδεχόμενη ελληνοτουρκική ένταση ή κρίση.
Αυτό που καταγράφεται στην Αθήνα ως προβληματική εξέλιξη είναι ο τρόπος με τον οποίο ο πρόεδρος Τραμπ αντιμετωπίζει τις περιφερειακές αντιθέσεις και συγκρούσεις, θεωρώντας ότι όλα μπορούν να λυθούν μέσω μιας συναλλακτικής αντίληψης, η οποία ελάχιστα λαμβάνει υπόψη τις αρχές και τις νόρμες του Διεθνούς Δικαίου. Αντιθέτως, στηρίζεται στις προσωπικές του σχέσεις και τη δική του διαπραγματευτική δεινότητα. Και είναι γεγονός ότι κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα αντιδρούσε ο Αμερικανός πρόεδρος σε μια ενδεχόμενη ελληνοτουρκική ένταση.
Είναι χαρακτηριστικό πάντως ότι οι υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας, της Κύπρου και του Ισραήλ, στην πρόσφατη τριμερή συνάντησή τους στην Αθήνα, αποφάσισαν να επιδιώξουν την αναβίωση της Συνεργασίας 3+1 με συμμετοχή και των ΗΠΑ και απέστειλαν σχετική επιστολή στον Αμερικανό ΥΠΕΞ Μ. Ρούμπιο, που ως γερουσιαστής είχε υποστηρίξει αυτό το μοντέλο συνεργασίας. Βεβαίως, όταν στάλθηκε η επιστολή κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει ότι έναν μήνα μετά ο πρόεδρος Τραμπ θα έβαζε στον πάγο το Ισραήλ και θα μετέφερε το βάρος της πολιτικής του προς τις Χώρες του Κόλπου και την Τουρκία.
