Λίγα λόγια για την παραλλαγή του πεντοζάλη της Κεφάλου της Κω. Αρχικά να πούμε ότι η μουσική ηχογραφήθηκε πρώτη φορά (μετά από νέες πληροφορίες από το βιβλίο «Μιλιε μου Κρήτη απ’τα παλιά Ιστορικές ηχογραφήσεις 1907-1955») μεταξύ του 1905-1912 από την Mondial Record στην Ιταλία και ακολουθούν άλλες 4 ηχογραφήσεις μεταξύ 1922 και 1928 His Master voice, Odeon, Columbia και Test record και φυσικά συμπεριλαμβάνεται στο έργο του τεράστιου Έλληνα μουσικό συνθέτη Νίκου Σκαλκώτα «36 χοροί της Ελλάδας» και ηχογραφήθηκε το 1933 (αν δεν κάνω λάθος), το θέμα που ξέρουμε εμείς ονομάζεται «κρητικός χορός» και αυτό λοιπόν το πεντοζάλη διδάσκονταν στα χοροδιδασκαλια πριν και μετά το πόλεμο. Έτσι μας ήρθε και στην Κω. Πως το γνωρίζουμε; 1.από τις καταγραφές του Samuel Baud-Bovi την δεκαετία του 40′ (1936) συγκεκριμένα σε 2 φάσεις μεσα σε αυτή την δεκαετία όταν ήρθε και στην Κω. Στο Β’ λοιπόν τόμο κάνει αναφορά στον πεντοζάλη όπως τον άκουσε από μια γυναίκα στην Κεφαλο κατέγραψε σε παρτιτούρα την μουσική και είναι αυτή που όλοι γνωρίζουμε και η στιχοπλακια που τον συνόδευε ηταν:»χατεστε να την ευρομαι απου μάθε και υφαίνει, να της εμασουρωσουμε να μην εμπαινοβγαινει», ωστόσο για τον χορό ο ίδιος μας παραπέμπει στον κρητικό πεντοζάλη πράγμα που σημαίνει ότι, η, δεν είδε ποτέ να τον χορεύουν η όντως χόρευαν τον κρητικό. Το βιβλίο του λέγεται» Τραγούδια των Δωδεκανήσων» είναι 2 τόμοι και για την Κω μιλάει στον δεύτερο τόμο.
2. από τον Κεφάλιανο λυραρη Ζαχαρία του Δημητράκου η Ζαχαριά ο οποίος ξέρουμε ότι έπαιζε στο χοροδιδασκαλιο και είπε τις έξεις 2 στιχοπλακιες «τον πεντοζάλη χόρευε η Τουλα του Σωτήρη, και εθωρειν την ο Ιταλός από το παραθυρι» και» ε θέλω να γενω κακός μα α μιλήσω πάλι, σηκώθηκαν τα κασσιαλα και θέλουν πεντοζάλη». Οι ίδιες οι στιχοπλακιες μας τοποθετούν χρονικά στην Ιταλοκρατια.
Μέσα λοιπόν από το χοροδιδασκαλιο γεννήθηκε η παραλλαγή του Κεφάλιανου πεντοζάλη και σίγουρα δεν είναι δημιούργημα του Πέτρου του Μαστορου (το έχω ακούσει και αυτό κατά καιρούς) γιατί πολύ απλά ξέρουμε ανθρώπους που ήταν εν ζωή πριν λίγα χρόνια και τον χόρευαν μετά τον πολεμο που μάλλον ο Πέτρος ήταν αγέννητος η παιδάκι οπότε λίγο δύσκολο να τον έφτιαξε αυτός. Ότι είναι χορός δημιουργημενος ξεκάθαρα από χοροδιδασκαλιο φαίνεται στο γεγονός πόσο μετρημένος είναι (δεν θα το αναλύσω παραπάνω νομίζω ότι όλοι καταλαβαίνουμε). Το θέμα είναι ότι έχουμε μαρτυρίες ότι χορευοταν έτσι και εκτός Κεφαλου για παράδειγμα το 2012 σε πανηγύρι με τον Αντιμαχειτη βιολιστή Λευτέρη Μαμμη στην Αγία Μαρίνα της Κω όταν παίξαμε τον χορό αυτό μου είπε «ε αυτό το χορό εγώ μια ζωή πεντοζάλη τον ξέρω τώρα τελευταία μου τον λένε Κεφάλιανο πεντοζάλη», και όχι μόνο και την Άννα την Καραμπεσινη στην Λέρο (θεός σχωρεσητην) στην ίδια ερώτηση που της έκανα την ίδια απάντηση μου έδωσε. Οπότε τι είναι τελικά Κεφάλιανος;; , Κωτικος; ; Δεν θα ασχοληθώ με την Κωτικη παραλλαγή ελπίζω κάποιος άλλος να το κάνει και ίσως να μας λυθούν κ άλλες απορίες. Για οποιαδήποτε απορία σχετικα με βιβλιογραφία θα χαρώ να απαντήσω.
Τον πεντοζάλη τον χορό που πάει ζάλι-ζάλι, μακάρι να τον χόρευκα και γω τον πεντοζάλη.Μου έλεγε η μάμμη μου[η γιαγιά μου] την δεκαετία του 1950.Επίσης ανέφερε τραγούδια-στίχους-μαντινάδες που έλεγε ο αείμνηστος Ζαχαριάς και αναφέρω όσα θυμάμαι1]Για δες κακό που τόπαθα η μαύρη μου η μοίρα, να περπατώ πας τα βουνά να παίζω και τη λύρα.Το είπε σε γαμπρολόγια που γίνονταν σε μάντρα2]Σκοτείνιασε η Κέφαλος κι άστραψε η Σωτήρα[περιοχή στην Καρδάμαινα],ένα Γιωργκάκι είχαμε και εκείνο μας το πήραν[το είπε για κεφαλιανό που παντρεύτηκε στην Καρδάμαινα] .3]Χαιρέτα μου την Παναγιά και να την ερωτήξεις, τι σούκαμε ο Ζαχαριάς κι ήθελες να τον πνίξεις;[το είπε επειδή έπεσε στη θάλασσα, στο λιμάνι της Νισύρου βγαίνοντας από το καίκι].Θα υπάρχουν και άλλα, μακάρι κάποιος να καταγράψει όλα αυτά τα πράγματα πριν ξεχαστούν,πριν χαθούν.Αγαπητέ Βασίλη συνέχισε να ερευνάς και να ψάχνεις. θΕΡΜΑ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ
ενδιαφερον, την πρωτη την στιχοπλακια δεν την ηξερα στειλε μου στο φεις (αν δεν θες να φαινετε το ονομα σου )να μου πεις της μαμμης σου το ονομα ,κριμα ειναι να μην το συμπεριλαβουμε και αυτο…σε ευχαριστω για τις πληροφοριες για τα καλα σου λογια….
Κοκκαλακης Βασιλης
Σε νεότερη παραλλαγή της πρώτης στιχοπλακιάς [για δες κακό που τόπαθα η μοίρα μου η μαύρη,έφυγα από την Κέφαλο και πήγα στον Αμπάβρη] που φανερώνει το παράπονο του κεφαλιανού εσωτερικού μετανάστη.Θα σου γράψω και μια σύνθετη κεφαλιανή λέξη με βαθύ νόημα για το δύσκολο αγώνα της ζωής, που την λέμε χωρίς να εμβαθύνουμε [κοπποκυλώ] με κόπο-δύσκολα τα βγάζω πέρα.