Η Τσικνοπέμπτη, οι Αποκριές και το έθιμο της Κοκκάλας, στην Κω

Η Τσικνοπέμπτη, οι Αποκριές και το έθιμο της Κοκκάλας, στην Κω

(Γράφει η Ξανθίππη Αγρέλλη)

Τσικνοπέμπτη και μετά carnaval – Καρναβάλι, δηλ. η αμέσως επόμενη περίοδος αποχής από το κρέας, σύμφωνα με την  Λατινικά. Η Τσικνοπέμπτη λέγεται έτσι, διότι παραδοσιακά τσικνίζουν στα κάρβουνα και δεν μαγειρεύουν το κρέας.  Η απομάκρυνση από την κρεατοφαγία και η απόλαυση κρέατος την τελευταία Κυριακή του Τριωδίου,  προ της Καθαράς Δευτέρας και της Μεγάλης Σαρακοστής,  λέγεται Καρναβάλι και  Κυριακή της Απόκρεω.  Οι Αποκριές πριν την Σαρακοστή, γιορτάζονταν στα χωριά, με ιδιαίτερα σκωπτικό τρόπο. Πολλές  φορές, οι γυναίκες ντύνονταν άνδρες και οι άνδρες γυναίκες, μουτζουρώνοντας τα πρόσωπα τους, για να μην αναγνωρίζονται. Γυρνούσαν  τα σπίτια ή ακολουθούσαν την φοβερή Κοκκάλα, στις γειτονιές.  Αυτή ήταν φτιαγμένη από κεφαλή πεθαμένου γαιδάρου, αποξηραμένη και στερεωμένη σε ένα ξύλο, για να μπορούν να την χειρίζονται ανάλογα.  Την  κρατούσε ένας, σκεπασμένος μεταμφιεσμένος, με ένα υφαντό χράμι. Με  το που σκοτείνιαζε, έβγαινε στα πέτρινα σοκάκια και στις γειτονιές του χωρίου, παρέα με ντυμένες καμουζέλες ή μασκαράδες. Στο  μπροστινό μέρος η κοκκάλα, είχε κρεμασμένη  μια μαντροκουδούνα και ήταν ο φόβος και ο τρόμος, κυρίως των παιδιών. Αυτός  που κρατούσε την κοκκάλα, χόρευε ένα ειδικό πηδηχτό και αστείο  χορό, ενώ έπαιζαν τα παραδοσιακά όργανα μουσική. Μαζί  με τις καμουζέλες, ακολουθούσαν και διασκέδαζαν και οι   μασκαράδες  ή τα αλαφάκια, που ήταν όλοι βαμμένοι με κάρβουνο και   μουτζουρωμένοι με την  καπναιθάλη του τζακιού. Ήταν  δε  σκεπασμένοι με χράμια και πολύχρωμες υφαντές, στον αργαλειό κουρελούδες. Το σούρουπο,  γύρναγαν στους δρόμους ή κτύπαγαν τις πόρτες στις αποσπερίδες και οι νοικοκυραίοι τους κερνούσαν άφθονο ούζο,  κρασί, γλυκίσματα  και παραδοσιακούς μεζέδες.  Αργά το βράδυ, έκαιγαν το στοιχειό της κοκκάλας, στην πλατεία του χωριού.  Πολλές φορές οι μεταμφιεσμένοι, όταν συναντούσαν περαστικούς στο δρόμο,  τους πέταγαν αλεύρι στο πρόσωπο και έκαναν έτσι, τα αλευρώματα. Μέχρι  σήμερα το έθιμο της ‘κοκκάλας’, αναβιώνει μέσα από διάφορους ντόπιους, Πολιτιστικούς Συλλόγους την περίοδο της Αποκριάς.                                                      Τις Αποκριές το ‘carnival’ τις  γιορτάζουν κατά το  μήνα Νοέμβριο και οι Δυτικές Ευρωπαϊκές και Αμερικανικές χώρες, καθώς  στον Καναδά και στην Αυστραλία, όπου μεταμφιέζονται και τις λένε  Halloween- (Χάλοουιν.)  Οι  Αποκριές θεωρούνται  απομεινάρι των Διονυσιακών εορτών, των Αρχαίων Ελλήνων. Χαρακτηρίζονται  δε, από ασταμάτητο  χορό, κέφι και τραγούδι. Το  γλέντι συνοδεύει και  το κρασί, που ρέει άφθονο, καθώς επίσης και τα σκωπτικά πειράγματα. Στα χωριά τραγουδούσαν τα Αποκριάτικα, αστεία δύστυχα, όπως αυτό.  ‘Ήρθαν  οι Αποκριές, που σαρτούνε οι λωλές.                                                                                      Οι λωλές και οι παλαβές και χορεύουν, γριές και νιές’.

Σ.Σ.(σαρτούνε δηλ. χοροπηδάνε)                                  Ξανθίππη Αγρέλλη