Ο γιος και ο ανιψιός του αξέχαστου Καλυθενού, μιλούν για τον αυτοδίδακτο λαϊκό δημιουργό
Συνέντευξη στη Ροδούλα Λουλουδάκη
«Ένα αφιέρωμα στον Σάββα Φλεβάρη θέλω να κάνω, είπα μια μέρα στις Καλυθιές και η απάντηση, αυθόρμητα από την κυρία δίπλα μου ήταν «στο Φλεαρί…»!
Έτσι τον ήξεραν, έτσι τον αγαπούσαν τον οργανοπαίχτη με το βιολί και τη γλυκιά φωνή, που τραγουδούσε παραλλαγμένα τα «Εκατόλογα» σε δικό του σκοπό ή έφτιαχνε μαντινάδες στη στιγμή για ν’ απαντήσει, να καυτηριάσει, να σατιρίσει.
Γάμοι και πανηγύρια σε όλο το νησί, ολονυχτίες στα χωριά και μετά επιστροφή μ΄ ένα δανεικό μηχανάκι που οδηγούσε ο «Μίχαλος του Παωνιού», ο νεαρός τότε ανιψιός του και πάνω στο μηχανάκι το βιολί και πάνω το ακορντεόν, και πάνω και οι δυο τους, με τόσο βάρος ν’ αγκομαχά το μηχανάκι, αλλά να μην το βάζει κάτω.
Γεννήθηκε το 1913, έμεινε χήρος στα 33 του, πέθανε το 1988 στα 75 του, και πάνω στον τάφο του είναι μαρμάρινα σκαλισμένο το βιολί του. Να μην το αποχωριστεί ούτε στο θάνατο, να τους υποδέχεται με τον ίδιο τρόπο τους παλιούς του φίλους.
«Πατέρας του, παππούς μου δηλαδή, ήταν ο Βασίλης Φλεβάρης ξεκινά την αφήγηση ο Βάσος Φλεβάρης ένα απόγευμα στου Γιώργου Καβουσανάκη και της συζύγου του Κατερίνας, που μας φιλοξένησαν τόσο ωραία. «Ο παππούς μου», συνεχίζει, «ήταν ένας άνθρωπος χωρίς γράμματα, αλλά είχε κι εκείνος το πηγαίο χάρισμα του αυτοσχεδιασμού δίστιχων τραγουδιών, που του έβγαιναν αβίαστα και απαντούσε στην ερώτηση κάποιου με μαντινάδες συχνά σατιρικές.
Κόρες του ήταν και η Μαρούλα κι η Παγώνα, αδελφές του Σάββα που κι αυτές είχαν το ίδιο χάρισμα και κυρίως η Παγώνα που έφτιαχνε κι αυτή μαντινάδες. Γιος της Παγώνας είναι ο «Μίχαλος του Παωνιού» (Μιχάλης Χατζηνικόλας) που κοντά στο θείο του Σάββα, έπαιζε ακορντεόν μέχρι που έφυγε στον Καναδά όπου έκανε ισχυρές σπουδές, απέκτησε οικογένεια και περιουσία, αλλά τη Ρόδο δεν την ξέχασε αφού έρχεται για πολύ καιρό το καλοκαίρι».
Κι έτσι λοιπόν έχω τον «Μίχαλο του Παωνιού» απέναντί μου και τον Βάσω Φλεβάρη, γιο του αείμνηστου Φλεαριού, να μιλούν για τον λαϊκό οργανοπαίχτη, τραγουδιστή και άσσο της αυτοσχέδιας μαντινάδας και μιλήσαμε για τα χρόνια που τα όργανα τα λέγανε «παιχνίδια» και οι οργανοπαίχτες ήταν γλεντοκόποι, αλλά λίγοι ήταν σαν το Φλεαρί.
«Φωνάξετε το Φλεαρί να ‘ρθει να τραγουδήσει, να κάτσει στην παρέα μας, να μας ευχαριστήσει».
Δώδεκα χρονών ως αυτοδίδακτος έκανε γάμο. Και μετά πάντρεψε και τα παιδιά και τα εγγόνια του γάμου αυτού.
Μετά το θάνατό του, η κόρη του, Μαριάνθη, τυχαία βρήκε δίστιχα χειρόγραφα δικά του. Πώς παρουσίαζε τον εαυτό του;
Έλεγε σ’ ένα: Μικρός το πιασα το βιολί στα 12 μου χρόνια, έπαιξα και στεφάνωσα, πατέρα, παιδιά, κι εγγόνια»…
«Είμαι και αυτοδίδαχτος σε μάστορη δεν πήγα, και βγήκα ένας βιολιτζής με την πολλή μου πείρα».
«Παίζω και μες το ράδιο, κι ακούγομαι ακόμα, εκράτησά το, το βιολί κοντά 60 χρόνια»
«Έπαιξα και στεφάνωσα πατέρα, παιδί, κι εγγόνι, κι ακόμα τα κουράγια μου σαν να κρατούν ακόμη».
«Όταν πεθάνω κάποτε και μπω μες την ταφή μου, μαρμάρινο να κάθεται επάνω το βιολί μου».
Και το βιολί του αυτό, του το έφερα μαρμάρινο από τη Ρωσία όπως το ήθελε και βρίσκεται πάνω στον τάφο του, μου λέει ο Μίχαλος του Παωνιού.
Όταν πέθανε η γυναίκα του στα 26 της χρόνια, άφησε πίσω της τρία παιδιά, καθώς κι ένα ακόμα μωρό το οποίο πέθανε μετά από εκείνην. Ο ίδιος ήταν 33 χρονών και δεν ξαναπαντρεύτηκε ποτέ.
Θρήνησε το θάνατό της και πώς θα μπορούσε να μην το κάνει και με τα δίστιχά του:
«Πεθαίνει η γυναίκα μου, η μάνα των παιδιών μου, το σπίτι μου θα κλείσει πια και κλάψτε τον καημό μου».
Τα επόμενα χρόνια διασκέδαζε τον πόνο της καρδιάς του. Γλεντούσε. Κάθε βράδυ έπινε το ουζάκι του με καμιά σαρδελίτσα, με λίγη ρέγκα…
Έπαιζε μέχρι το τέλος της ζωής του. Είχε μία νεαρή γειτόνισσα και πάντα της έλεγε «θα σε παντρέψω και μετά θα πεθάνω…», έτσι κι έγινε! Έκανε το γλέντι του γάμου της και 12 μέρες μετά, πέθανε. Το 1988, στα 75 του χρόνια. Αυτός ήταν που έκανε και τον εικονικό γάμο στο γήπεδο του Διαγόρα, παρουσία του βασιλιά Παύλου και τη Φρειδερίκης, που ήρθαν επίσκεψη στη Ρόδο.
Ο Μίχαλος του Παωνιού όπως λένε στις Καλυθιές τον Μιχάλη Χατζηνικόλα, μου περιγράφει μια απίστευτη σκηνή: « Ήμουν 14 χρονών, οδηγούσα δανεικό μηχανάκι για να πάμε να παίξουμε στα χωριά, ο μπάρμπας μου καθόταν πίσω, έβαζε το βιολί του ανάμεσά μας μέσα στη θήκη του και στην πλάτη του φόρτωνε το ακορντεόν το δικό μου! Έτσι πηγαίναμε και ερχόμασταν από τα χωριά για να κάνουμε τους γάμους και τα πανηγύρια. Και όταν μας δίνανε λεφτά μας τα κολλάγανε στο κούτελο όπως γινόταν τότε και μετά ο μπάρμπας μου, παρότι μικρός εγώ, μοίραζε τα λεφτά ισόποσα και σ’ εμένα».
Κοιτάζω ασπρόμαυρες φωτογραφίες:
Η ορχήστρα του Σάββα Φλεβάρη με τον Μιχαήλο Ελιάμο από τα Κοσκινού στο σαντούρι και τον Παναγιώτη Μουζουράκη από τον Έμπωνα, στο κλαρίνο.
Στην άλλη φωτογραφία, είναι όλοι από τις Καλυθιές:
Σαξόφωνο ο Μιχάλης Μαλωίνας, κλαρίνο ο Γιώργος Πολυχρόνης, σαντούρι ο Σάββας Σαββάκης.
Και άλλες τόσες φωτογραφίες ακόμα, και γεγονότα και θύμησες που δεν έσβησαν, κι ας έφυγαν από κοντά μας οι πρωταγωνιστές.
